Vande predestinatie, verkiesinghe en de verwerpinghe Godes

[fol clxxijr]

Aen den goedt-hertighen leser.

DAt dees tyden argher als de voor-gaende sijn (lieve Leser) merckt d'opmercker licht: maer so niet d'oorsake van dien. Onder anderen is die (van veel; ja best schijnende; menschen) het curieus ende weetsuchtigh nae-sporen van veele hooghe ende onnoodighe kennisse met versuym van 'tnoodigh wel-leven. Waer toe ooc voornemelijc helpen eenige wel getaelde Leeraers, die ooc Godlose ende schadelijcke opinien; met een bevallicken schijn; Konstigh voorgeven onder de licht-geloovigh: die aenclevende deses, de andere ghenens opinien; maken Secten, twisten, dan hatelijck onderlingen om verstanden by elck ghevat, verdoemende ende vervolghende die anders gevoelen: waer door d'onderlinge jonste vermindert, ende tweedracht grootelijcx vermeert wert. Welcke quade ende schadelijcke dolingen, so lange toe-nemen sullen, als het verderflijck onkruydt voorsz. in't herte van dees groote ende cleyne werelden so vruchtbaer voort groeyt ende werret. Dit met ernst aenmerckende heb ick (nae vermoghen) tot het uyt-roeden van de schadelijcste gront-wortelen van des vernufts plantinghen onser vruchtbaersters dolings tijden (die alder verderffelijckste vruchten teelen, tot der menschen verderven) gepooght. Ia sodanigher doolingen die d'inswelghers sulcker opinien noodtlijck int gemoet moeten baren, verachtinghe ende onteeringe van den goeden God, verstijvinghe in selfs quaetheyt, met wanhoop van goedt-worden, ende hinder van alle goedt opset, &c. Zijn dit cleyne doolingen? Also heb ick eerst (in druck) berispt de Godlose dolingen van eenige beroemde Leeraeren deser tijden, houdende: dat Godt niet toe en laet; maer alles doet datter geschiet, oock 'tquade, 'twelck ick krachtelijck wederleggende, in de Toelatinge bewees: dat Godt het quade toelaet, ende niet alles en doet, &c. Waer na ick oock der selfder valsche grontleer (of dool-leer der dolinghen) daer ander onwaere opinien (als van onvrye wille, Iustistificatie ende Predestinatie) opgebout sijn, niet min krachteliic dan waerachtelijck heb wederleyt, te weten, sodanige verdoemelijcke Erf-zonde, Erf-schulde, ende Erf-straf, door de welcke (so zy leeren) de menschen buyten haer schuldt de verdoemenis onderworpen ende so verdorven sijn van natueren, dat zy niet goets vermogen ende geneyght sijn om Godt ende den Naesten te haten: Ende dat sulcx een belet is (oock inden herborenen) om Gods geboden hier te moghen onderhouden. Welcke

[fol clxxijv]

doling den Menschen in't verderf blyven, sich onschuldich, ende Godt voor een Tyran beschuldighen doet. Oock heb ick ⁺wedersproken der ghenen roemen, die verwaendelijck alle voorgaende leeringhen ende diensten, ja Moysi, Christi ende der Apostelen voor onvolcomen, ende stuck-werck te sijn leerden, ende nu deur heur wat onghehoorts, nieuws, ende volcomens voort ghebracht te werden, boochden: Ende dat tot verschoningh van Gods goetheyt, Christi Eere, ende achtbaerheyt der H. Schriftueren. Wat meer? heb ick my niet ernstlijck ghestelt teghen het Tyrannijck Ketter-dooden ende heylose conscientie-dwang? wederleggende der ghenen Boecken, die daer hielden datmen menschen om Geloofs-saken ende 't beleven haerder conscientien (al waren't geen misdadighen) behoort te dooden, om dat sy anders dan des Lants Religie gevoelden, anderen daer toe aenporden, ende der Kerckenvrede met disputatien stoorden? Moghender verderffelijcker opinien in dees vruchtbare dool-tyden voort comen, tot vernielingh der Menschen Lichamen ende Zielen?

Wat verderffelijcker ende Godlooser doling de Leere der Predestinatie, so die in onse tyden by eenighe Leeraren gheleert werdt; is, sal d'onpartydige Leser nu in dit Boeck so krachtelijc sien aengewesen ende bewesen, dat hy daer door verbetert (ooc mijn misgonstige) sal moeten bekennen hoe behoorlijc ick in dit ontdecken, ende ontwarren deser schadelijcker dolingen doe: Wat Loon ick hierom van de meeste (ja ooc van den Geleersten maer verkeersten) hoop hebbe te verwachten, heeft my d'ervarentheyt mijn's meesters Leere, ende 't Exempel ooc van alle ware tuyghen geleert, die roepen: Wee my mijn Moeder, waerom hebdy my gebaert eenen man des ghekijfs? Eenen man des twists in alle 't Lant? Dien yeghelijc vloect⁺ O waen, O Loghen, O moeder der doolinghen, waer't ghy doch in mijnen tyt onvruchtbaer geweest, so hadde ick u snode vrucht, vuyl stof ende stinckende materye, niet tegens my, of ick tegens haer gestoten, tot een stanc van dy ende my, onder veel Menschen. So had ick in suyver aerdtbouwende smeerige waerheydt, prijselijck mogen spreken ende schryven, tot Lof van elck een, ooc niet t'mijnder schaden. Maer nu werde ick om dy, O Duyvels zaedt, voor een ontsinnigh, storende, alleen twist oeffenende mensch; uyt haet ende bitterheydt; ja een verstoorder der Religie, gelastert. Maer watte? soude my sulcx af-schricken? sal ick om verachtinge ende valsch wroegen der quaden, ende mijn ongemackx vreesen, laten mijn Naesten nut te sijn, int voorhoeden voor d'alderschadelijckste ende verderffelijckste dolinghen? Dat leert my die Liefde niet: uyt de welcke, ende t'uwen besten (Leser, ick alle verachtinge ende ongemack getroost) dees moeyten heb ghedaen tot

+ H.N.D.I.

+ Ier.15.10

[fol clxxiijr]

niemants verbittering, maer u alder verbeteringhe (God weet het, hy gheloovet die't wil) oock vande Religie selve, die ick wete hier door wel gesuyvert ende verbetert, maer niet vernielt te moghen werden. Dat ick sulcx voor elck een in't openbaer nu doe, is oorsake dat het elck aen-gaet, ende dat de Kerckelijcke mannen oock noch lest ter Goude int Synodo Anno 1589. my sulcx; schriftelijck; hen aenbiedende te doen, onbehoorlijck afgeslagen hebben. Ooc doe ic sulcx in een Landt daer 'tGeloof ende 'tspreken met reden vry is, ende niet verboden, ja geleert wert: Dat in de Ghereformeerde⁺ Kercke sowel valsche leer can in-cruypen alsser inde oude Kerck inghecroopen is, ende dat so wel als eertyts opte leer te letten staet. & c. in de welcke so yemant onsuyverheyt bevint, hy onverbeurt de selve mach ende behoort aen te wyzen. Mach oock yemant misdoen int geen hy onverbeurt mach ende behoort te doen? Zijn't oock vrome ende redelijcke Menschen, die my om sulcx so dootlijck valsch wroegen? moghen zy met reden mijn doen in desen so qualijck nemen, die self teghen d'Overheyts gebodt, teghen 't Lants religie, tegen de Leere der Ecclesiastijcken, met versamelinghen, met stooringe ende invoeringe van ander Religions oeffeninghe, &c. ghedaen hebben? Mach yemant my, segghe ick, die sonder verbodt van d'Overheyt, sonder Secte, sonder versamelingh, sto[o]ringh, of nieuwicheydt aen te rechten, alleen doe dat ick behoore te doen; volgens mijns gewetens tuyghenis ende oock des Lants Leeraren eyghen Leere; daerom met reden lachteren?

Dit weynich zy genoegh tot verantwoordinge mijns doens tegen mijn wangunstighen. Maer u jonstighe Leser zy bekent, dat wy nu in dese handelinge der Predestinatie niet uyt curiose weetlust en ondersoecken om Godts eeuwighe Predestinatie te doorgronden, daer inne ick gaerne rusten, ende niet weten wil: (O ware sulcx by anderen gedaen) maer alleen af te schuppen de onsuyverheden ende grouwelijcke doolingen daer met die door eenige Leeraren in onse tyden arghelijck ende Godloselijck bekladt is gheworden, streckende tot oneere ende haet van Godt ende der Menschen verderven, want, Ist oorsake van der Krancke menschen boosheden de nature van Godt niet te kennen: wat sal't sijn als zy hem sodanigh wanen als dees Predestinateurs van hem schryven: Als dat hy sijn Eere soeckt in't eeuwigh verdoemen der Menschen, die hy sonder aenschou van hun zonden of quaedtheydt ten verderven ende der selver middelen al van eeuwigheyt heeft gepredestineert: Ende daeromme sijne onnoosele schepselen verdoemelijck haet eerse quaet gedaen hebben, ende de Kinderkens van moeders borsten ruct, ende inder eeuwiger verdoemenis stort, N.105. 'twelck zy self een grouwelijck oordeel segghen te sijn L.iij.Boeck xxiij.

+ Remonstran. der Predicanten aen den H. Staten Ao.1583. Pag.9.

[fol Clxxiijv]

ende xxiiij. Wie mach't lochenen? Is so Godtloosen ghevoelen van Gode oock niet een verhinderingh van 't voorneemste in den Godtsdienst: namelijck van een goede opinie of gevoelen van Gode: Want so Augustinus wel seyt: van Godt op't beste te ghevoelen is Godsvruchtigheyts beginsel. Daeromme wy mette claerheydt der H. Schrifturen sodanighe boose opinien ende Godlose dolinghen sullen poghen te verdryven, op dat die verjaeght, ende de waerheyt claerder schijnende: de mensch sich self (door sich alleen) quaet, strafbaer, ende verwerpens waert mach weten: maer God seer goedt; daer van alleen oorsake; ende danckwaerdigh mach kennen, op dat God te meer ghelieft ende ghenoten mach werden van allen Menschen. 'tWelck niet alleen wenscht, maer met vlyt na vermoghen vordert u alder-dienst-willighe

D.V. Coornhert.