Logo DBNL
Toetzsteen der ware leeraren (1631)

Toetzsteen der ware leeraren

(1631)–D.V. Coornhert–rechtenstatus Auteursrechtvrij

Vorige Volgende

x. Capittel.
Van de eyndtlijcke orsaken daar toe de Leeraar dient.

A.

Ander Leeraaren bynamen, heur wandel ende aardt uytbeeldende, komt ick nu tot die eyntlijcke oorsaken, daar toe alle Leeraaren van Gode werden Gesonden en̄ dienstlijck +zijn. Waar af het hooft-eynde is 1 Saligheyt +der Menschen, soo dat sy in Godt 2 leven ende +na der zielen 3 ghesondt zijn. Welcke Saligheyt Godt in den Menschen werckt meest door twee gewoonlijcke middelen (van de Leeringhe sonder Predicanten en handele ick hier niet) daar toe sich alle waare Leeraar als een wilvaardigh ghereetschappe van Gode laat +gebruycken. Waar af het eene middel is 4 afbreken van t’ghene qualijck en̄ op eene valsche grondt was ghebouwen, en̄ is het ander, bouwen of stichten t’ghene dat woest lagh. Soo nu eenigh Leeraar bevonden werdt ghetrouwelijck te doene t’ghene hy eyntlijck toe is ghesonden, dat is, soo hy t’quade af-breeckt ende het goede bouwet inder Menschen herten: wie kan twijfelen dat hy alsoo des Heeren bevel ende sijn Ampt recht volbrenghende, niet en soude wesen een warachtigh Sendtbode ende Dienaar Godes? T’welck om wat lichter te moghen verstaan worden, ick met een ghelijckenisse wil verklaren.

         1.

+V segghe ick ghy Vreemdelinghen, nadien ick der Vreemdelinghen Apostel ben, soo verklare ick mijnen Dienste.

+Of ick eenighsins mijn bloedtverwanten mochte aanlocken, ende eenighen uyt henluyden saligh maken.

         2.

Dit hebbe ick gheschreven u, dit daar ghelooft+ in den name des Soons Godes, tot dien eynde, op dat ghy soudet weten dat ghy het eeuwighe Leven hebt, ghy, die in den Name des Soons gheloovet.

         3.

Berisptse daaromme hardelijck, op dat sy+ ghesondt moghen zijn in den Gheloove.

         4.

Daar is een tijdt van dooden, ende oock van+ ghenesen, daar is een tijdt van af-breken, ende een tijdt van bouwen.

Daar is een tijt van zaeyen ende van’t ghezaeydt+ uyt te wieden.

Siet, ick hebbed y huyden gestelt over Volckeren+ ende over Coninckrijken, op dat du soudtse uyt-roeden ende verderven, ende vernielen, ende verstroyen, ende dat du soudtste bouwen ende planten.

B.

Het eynde vander Medecijnmeesteren werckinghe, is ghenesinghe vander krancken Lichamen. Die ghenesinghe komt door’t uytroeden of verdrijven van de Sieckten met haren wortelen ende oorsaken: ende oock door’t inne-voeren van de ghesondtheydt, overmits voedinghe ende versterckinghe der gheswackter Naturen. T’selve dat nu Sieckte ende Ghesontheyt zijn inder Menschen lichamen, dat is in hare Sielen oock zondelijckheydt ende deughdelijckheydt, of (wilment soo noemen) Quaatheyt en̄ Goetheyt. Hier uyt komet ooc dat een zondighe Siele 1 sieck, en̄ een deughtlijcke+ Siele 2 gesondt, wert genoemt tot veele+ plaatsen in de Godtlijcke Schriftuyre.

         1. Sieke Siele.

Die ghesondt zijn en behoeven den Medecijnmeesteren+ niet, maar die kranck zijn. Ick ben ghekomen om te roepen, niet die Rechtvaardighen, maar die Zondaaren tot bekeeringhe. Isa.1.5.6, 53.4.&c.

         2. Ghesonde Siele.

Door wiens Wonden ghy zijt ghenesen.+ Isa.53.5, 58.7.8. Ier.3.22. Pro.3.7.8, 4.22. Malach.4.2.&c.

C.

Nu wert alsoo mede dese Gheestelijcke Artz der Sielen van Gode eyntelijck gesonden totten zondighen ende krancken Sielen: te weten eerst, op dat hy die sieckte onser Sielen met haren oorsaken, dats die zonde ende t’quade uyt onse Sielen soude verdrijven: ende voorts op dat hy onsen Sielen door inne-voeringhe der Deughden inder kracht tot ghesontheyt soude vorderen, metter genaden Godes in Christi Almogende Gheest des Salighmakenden Waarheyts.

D.

Dit werck van ware (niet droom) ghenesinghe der Sielen en bestaat dan oock die van Godt-gesonden Artz niet uyt sijn blinde vernuft verkeerdelijck, soo veele Lapsalvers nu doen, te weten van buyten omme door’t uytwendigh ghebaar van Ceremonien of Herteloose schijn-deughden, het inwendighe te suyveren ende te ghenesen. Neen geensins. Maar hy achtervolght in desen die versochte Conste ende het uytdruckelijck bevel sijns Heeren ende Meester, die de eenighe en̄ ware Artz der Sielen is. Wat is dat bevel? Datmen eerst (door Waarheyts onderwijs) 1 reynighen sal het+ in-

wendighe, op dat het uytwendigh oock reyn mach werden.

         1.

+Weet u Schriftgheleerde ende Pharizeen, gheveynsde, die daar reynight het buytenste des Bekers ende des Schotels, en̄ binnen zijn sy vol roofs ende onreynigheyt.

+Ghy blinde Pharizeen, reynight eerst het inwendighe des Bekers ende des Schotels, op dat het buytenste oock reyn worde. Mat.23.27..28, 15.19.

E.

De ware Artz der Sielen dit bevel ende dese Conste van den Hemelschē Hyppocrate Christo, dan navolghende, stelt den Byle (niet aan eenighe spruytghens of tacxkens, soo die Lapsalvers +doen, maar) aan den 1 wortele van den quade Boom. Daar arbeyt hy om uyt te roeden den grondtsop ende baarmoeder alder +zonden, namentlijck die quade 2 ghedachten, den ouden Mensche, met voor eenigh +deelken, maar geheelijck 3 af te legghen, niet door hem een wonde of twee alleenlijck te gheven, +maar door hem te 4 dooden, en̄ dit door’t +middel van’t verlaten vande voorgaande 5 gewoonten des ouden Menschen, die daar verderft, overmits sijne begheerten der dolinghen. Van welcke dolinghen in den Mensche oorsake +is de bedrieghlijcke 6 Loghen, die dese Artz oock beveelt af te legghen. Waar door datte? Door’t middel van’t uyt-steken des schalcken +7 Ooghs, oorsake van’t verkeerde oordeel. +Want dit leyt het 8 quade goet, ende het goede quaat te zijn; daar door het den bedrogen ende onwijsen Mensche het goede doet haten ende vlieden, rechts oft quaat ware, ende het +9 quade doet lieven ende begeeren niet anders dan oft goet ware. Siet, hier door wert alle t’gantsche lichaam in begheerten, in woorden +en̄ in ertcken zondigh, vuyl en̄ 10 duyster. +Dit maact oock desen 11 blinden so verwaant, dat sy sich beroemen te sien, ende dit maackt +oock dat de ghene die niet en 12 weet, ja die +niet en 13 is, dan ydelheyt, sich laat beduncken dat hy watweet, ende dat hy wat zy.

         1. Wortel aan den boom.

+Want nu is die Byle gestelt aan den wortel des Booms. Daarom sal alle Boom, die gheen goede vrucht en draaght, om-ghehouwen ende in’t vuyr gheworpen worden.

         2. Quade ghedachten.

+Wasschet u. Wort reyn, doet het quade uwer ghedachten wech uyt mijnen Ooghen. Isa.55.7. Mat.15.18.

         3. Ouden mensche af-legghen.

+Legt af den Ouden Mensch met sijnen wercken.

         4. Sterven.

+Hoe souden wy, die de Zonde ghestorven zijn, daar inne noch moghen leven. Rom.6.6. Isa.11.4.

         5. Quade gevvoonten verlaten.

+Dat ghy den ouden Mensche (t’welck u voorgaande zeden waren) die daar bederft door die begheerten der dolinghen, soudet aflegghen.

         6. Loghen af-legghen.

+Daaromme soo legghet af de Loghen.

         7. Oogh uyt-steken.

+Ist dat dijn rechter Ooghe dy arghert, soo trecket uyte, ende werpet van dy.

         8. T’quade goedt noemen.

Wee die daar t’quaadt goedt, ende t’goedt+ quaat segghen te wesen: stellende die Duysternissen t’Licht, ende t’Licht Duysternissen te zijn. Het bitter veranderen sy in’t soete, ende het soete in’t bittere. Ioan.3.39.

         9. T’goede haten ende t’quade begeren.

Hoe lange sult ghy kinderen kintscheyt beminnen, +ende die zotten t’gene hen schadelijck is, begeeren, en̄ die onwijsen Wijsheyt haten? Psal.4.3. Eccles.6.9.

         10. Lichaam duyster.

Maar so dijn Ooghe schalck is, sal t’gantsche+ Lichaam duyster zijn. Ro. 8.5. Mat.7.18.

         11. Waansienders.

Waardy blint, soo en hadt ghy gheen zonde:+ Maar nu ghy segt wy sien, so blijft u zonde. Isa.5.21. Pro.26.12.

         12. Waanvveters.

So wie daar waant dat hy wat weet, die+ en weet noch niet soo men soude weten.

         13. Waanvvesers.

Want die daar waant dat hy wat is, dewijle+ hy niet is, so verleyde hy hem selven.

F.

O verwaant ende verderflijck beroemen. Hoe kan hy het gesicht of wesen begheeren die nu al waant te sien en te zijn? Sonder begeeren verkrijghtmens niet. Soo houdt dese tooversche verwaantheydt den waansienders ende waanwesers (soo lange die in henluyden blijft) in Blintheyt en̄ Ydelheydt. Hieromme arbeyt alle ware Artz der Zielen voor allen dinghen desen krancken sulcken sijnen loghenachtighen waan, van wat te zijn, te benemen, door een warachtigh weten dat sy niet en zijn: en̄ sulcken valschē Wat, tot een warachtigh Niet te doen worden. Alsoo vermelt dan Godt door sulcken waren, maar verachten Leeraar, die in sijn selfs ooghen niet is, t’ghene dat 1 wat is+ (in sijn valsch oordeel) op dat sich geen vleesch meer voor hem en beroeme. Die toont also in sulcken sijnen arme 2 machte, verstroyende+ den Hoovaardigen, vernederende den Machtighen, verheffende den Ootmoedighen, ende verzadende den Hongherighen. Als hy daar teghen den Rijcken (in haar selfs ooghen sadt zijnde) ydel laat blijven. Hier af behoede ons die lieve Godt.

         1.

Ende het verachte heeft Godt verkoren, +ende het ghene dat niet is, om het ghene dat wat is, te niet te maken.

 

Die machtige dingen doet met sijnen arme, +hy heeft verstroydt die Hoovaardigen in haars Herten ghedachten.

Hy verstoot due Moghenden van den Troone, +ende verheft den Ootmoedighen.

Den Hongerigen vervult hy met Goeden, +ende laat den Rijcken ydel henen gaan.

G.

Siet Leser, dit heet in de H. Schriftuyre te recht af-breken, uyt-roeden en̄ vernielen van’t quade, van den zonden ende van der selver oorsaken, ende is het eerste eynde daar toe van Gode werdt ghesonden int Gasthuys deser werelt sodanighen waren Artz of Medicus der Zielen, te weten om als een Roepende stemme in de verwoeste Herten, des Heeren Wegh te be-

reyden, sijne Voetpaden slecht, die Daalkens hoogh, die Berghen laagh, het kromme recht, ende het oneffen effen te maken. Moetmen dan niet vastelijck ghelooven dat alle Leeraar, door wien alle sulcx inder Kracht ende Waarheyt (niet in Waan ende Duncken) geschiet, een warachtigh, getrou ende oprecht Leeraar zy? Elck hoorder of Leerling sla gade wat van alle sulcx na t’hooren van veele Sermoonen of Predicatien in sijn Ziele gheschiet.

H.

Na dit af-breken van t’ghene qualijck was ghebouwet, wesende het eene Hooft-middel, daar door Godt der Menschen Saligheydt wercket, terdet de ware Leeraar tot het ander middel, daar toe bedieninghe strecket, namentlijck tot het Bouwen, Stichten ende Planten, van t’ghene woest, wildt ende onvruchtbaar leydt. Dit Bouwen behelst oock in sich het verstellen ofte Reformeren, het Vernieuwen, het Voort-teelen met het Volmaken vander Kercken ende der Gheloovigen Godes.

I.

+Tot het Stichtē, Bouwē of Planten, sandt +Godt 1 Moysen in Egypten, beginnende met een uyt-gang uyt d’Egyptische duysternissen, oock uyt die dienstbaarheydt der Zonden, ende +der selver uytroedinge, als oock 2 Ieremias. Van welck Planten ende Bouwen ook is voorseyt door den Prophete Isaiam, die oock niet en vergat te voorsegghen van den grondt ende +3 Hoecksteen Iesu Christo, daar op alleen +moet ghebouwen worden, ende daar op 4 Paulus als een wijs Boumeester heeft ghebouwen, die oock gheplant heeft daar Apollo nattede, als God dede wassen. Maar want wy meest al t’samen eerst verdorven ende verwoest zijn, soo isser noodigh Reformatie of verstellinghe van’t onstelde: sulck was het +werck van 5 Elia, die met het Zeghel eens wonder-daats den Volcke versekerde, dat hy daar toe was gesonden van Gode. Tot welcke +6 Reformatie oock ernstlijck is vermaanende d’Apostel Paulus, te weten tot Reformatie of beteringhe van sinnen. Die welcke geschiet in den Menschen, die lidtmaten of steenen worden aan den Tempele Godes, door verscheyden diensten der Dienaren, die te dien eynde +oock zijn ghesonden. Dese diensten zijn 7 openingen+vander Blinden oogen, met het 8 lichten van Leven ende Leere der Leeraren, daar +toe dan oock komt het 9 ghelooven der begheerlijcke +Leerlingen met der selver 10 bekeeringhe, +af laten van 11 zondighen. Sodanighen +dan werdt ghepredickt 12 verghevinghe van +Zonden ende 13 vertroostinghe, daar op dan volght ghenesinghe der kleynmoedighen, ende verlossinghe der ghevangenen.

         1.

+Ick heb voor-ghenomen dy te seynden tot Pharaonem, op dat du mijne Israeliten uyt Egypten soudtste leyden.

         2.

+Siet, ick hebbed y huyden gestelt over Volkeren ende over Coninckrijcken, op dat du soudtste uytroeden, ende verderven, ende vernielen, &c.

         3.

+Daaromme seyt de Heere God dit: Siet, ick sal in den Grondtvesten Sions eenen Steen legghen, eenen beproefden Steen, een Hoeck-steen, een dierbare Steen, inden grontvest ghegrondet zijnde.

         4.

+Na de ghenade Godes my verleendt, hebbe ick als een wijd Bouw-meester een grondt-fest gheleydt. 1.Cor.3.11.   

      5. Verstelling of Reformatie.

Toont huyden dat ghy sijdt de Godt Israels, +ende ick dijn Dienaar, ende dat ick alle dese saken na dijnen bevele ghedaan hebbe.

         6.

Maar vernieuwt u in niewicheydt uwes+ Ghemoedts, op dat ghy mooght bevinden welcke daar zy die goede, wel-behaaghlijcke, ende volmaackte wille Godes.

         7.

Dan sullen der Blinden ooghen werden+ gheopent.

         8.

Laat u licht alsoo lichten voor den Menschen, +dat sy siende uwe goede wercken, uwen Vader die inder Hemelen is, daar door prijsen.

Dees is ghekomen tot een tuyghnisse, op+ dat hy van het Licht soude tuyghen, ende sy+ alle door hem souden ghelooven

Ende die verloste van den Heere, sullen sich+ bekeeren, Actor,26,17.18.+

Mijne kinderkens, dit schrijve ick u, op+ dat ghy niet en soudet zondigen. Ioan.8.11.+

Op dat sy ontfanghen Verghevinghe van+ zonden.+

De Gheest des Heeren op my, om dat my+ de Heere heeft ghesalvet, omme te verkondighen+ den sachtmoedighen heeft hy my ghesonden, op dat ick den ghebrokenen van Herten soude ghenesen, ende dat ick den ghevanghenen Vrijheydt, ende den ghebondenen verlossing van den Kercker soude prediken.

K.

Van’t Vernieuwen der Kercken Godes in’t algemeyn, daar die Heydenen den Ioden souden toeghevoeghdt worden, 1 ghetuygt de H.+ Schrift op seer vele plaatsen heerlijck ende klaarlijck, desghelijcx mede van de gheschiedenisse van dien. Soo leestmen oock mede van de ware 2 vernieuwinge van elck Steen of Lidtmaadt+ der Kercken op sich self, waar toe oock eyntlijck die ware Leeraaren zijn Ghesonden, also ’t gheheel niet en mach worden of bestaan, sonder die vernieuwinghe van sulcke deelen, die elck mede zijn Tempelen Godes, daar+ inne woont 4 Godt, 5 Christus, ende de heylighe+ 6 Gheest.+

Begheert van my, ende ick sal dy die Heydenen+ tot een Erfnisse, ende die eynden der+ Aarden tot besittinghe gheven. Psal.46.9. Isai.9. doorgaans, 11. doorgaens. Dan.7.14. Zach.6.12.2.11. Ioan.10.16.&c.

Ende vernieuwt worden in den Gheest uwes+ Ghemoedts. Ephes.4.24. 2.Corinth.4.10.+ Colos.2.10.,

Weet ghy dan niet dat ghy zijt Tempelen+ Godes? 1.Cor.3.17, 6.19. 2.Cor.6.16.

Ende mijn Vader sal hem lieven, ende wy+ sullen tot hem komen, ende by hem Wooning+ maken. Psal.67.17. Ezech.43.9. Zach.2.10.

Op dat Christus door het Gheloove in uwe Herten woone. Gala.2.10. Ioan.14.23.+

Weet ghy dan niet dat ghy zijt een Tempel+ Godes? Ende dat de Geest Godts in u woont?+ Rom.8.9.11. 2.Timo.1.14.+

L.

Eyndtlijck nu komende aan de voort-teelinghe ende vermeeringe vande Ghemeynte Godes of Gheloovighen, metgaders aan der selver volkomenheyt, vindtmen groote meenighte van beloften van de Vermeeringhe van dien.

Want so veele die Beloften aangaat, machmen lesen Godes toeseggingen aan Abraham +van de 1 vermenighvuldiginghe sijns Zades geschiet, daar af die Schriftuyre vol is. Waar +by verstaan worden alleen die 2 Geloovigen, +ende die Abrahams 3 Gheloove ende Ghehoorsaamheydt navolghende, warachtighe kinderen Abrahams zijn, ende gheensins die Godtloosen. Ghemerckt die hooghste ende +beste 4 blijdtschappe der Ouderen is, te sien veele deughdelijcke ende Godtsalighe kinderen. +Soo weder daar teghen met 5 ellendigers noch verdrieters en mach ghevonden worden voor vrome Ouderen, dan het hebben van Godtloose ende quade kinderen. Soo moght het dan wel te recht voor Abraham een vrolijcke Belofte zijn, die vermenighvuldiginghe van Deughtlijcke ende Gheloovighe kinderen, maar gheensins van quade kinderen ende van Godtloosen. Aangesien die menighte van quade Kinderen wel een grouwelijcke vloecke, maar geensins een begeerlijcke zeghen Godes en mach wesen.

+Ick sal dy tot een groot Volck maken.

+Ick sal dijnen Zade maken als het stof der +Aarden, so dat indien een Mensche het stof der Aarden soude moghen tellen, dat hy oock soude moghen tellen dijnen Zade. Genes.15.5, 17.2.4.6, 18.18.&c.

+So bekent ghy nu, dat die daar uyten Gheloove +zijn, Abrahams kinderen zijn. Luc.19.9. +Roma: 4.11.

+Waardy Abrahams kinderen, ghy soudt Abrahams wercken doen. Roma.4.12. Galath.3.29.

+Een wijse Soon verblijdt sijnen Vader.

+Genes.40.30. 2.Corint.7.7.9.16. Philip.4.10. Colos.2.5. 2.Ioan.4. 3.Ioan.3. Philip.2.2, 4.1. 2.Timo.1.4.5. Phile.7. Mat.3.17. Isai.42.1. Prov.10.1, 19.13. Pro.15.20, 23.24.25, 29.3, 17.21.25, 28.7. Matt.1.11. Lucas 3.22. 1.Thes.2.19.20. Acto.15.3. Ioan.11.15.

+Maar een dwase Sone is sijns Moeders +droefheyt Iob 21.19. Prov.17.21.25, 19.13, 28.7.

M.

Dat nu die Beloften Abraham van den +Heere ghedaan: vervult zijn, vervult worden, ende ten eynden toe vervult sullen worden, daar aan oock des Belovers (Godes) ghetrouwe ende ontwijfelijcke Waarheyt Godes klaarlijck als die Sonne mach gespeurt worden, blijckt tot ontallijcke plaatsen in den Nieuwen Testamenten naacktelijck uyt ghedruckt. Soo heeft oock die Dienste der ware Leeraren ghestreckt daar toe, dat die Ghemeynte +Godes, volghens die 2 Beloften, gebraght +mochte worden tot hare 3 volkomenheydt, +sonder alle smet of 4 vlecke, ende dit ten minsten in eenige deelen of lidtmaten van dien. Ten welcken eynde de Heere Christus +oock hem selven voor haar 5 ghegeven heeft in den Doot. Dit is dan oock het eynde, daar toe die ware Leeraren aanwijsen, aanporren ende dienen, omme die Gheloovighen daar toe te brenghen, ende sulcx in henluyden te doen worden, door’t middel van de naackte ghetuyghnissen der H. Schriftuyren. Wie dan sulcx ghetrouwelijck ende vlijtelijck benaarstight, die is een warachtigh Leeraar. Ende en is gheen ware Leeraar die sulcx niet en benaarstight, noch veele min die sulcx loochent moghelijck te zijn om te worden, want dese en kent self niet het eynde daar sijn Dienste is toe streckende, ende niet willende selve inne gaan, belet hy anderen hem geloovende den inganck in het Rijcke Godes. Want niemant en bestaat te doen worden t’ghene hy niet 6 moghelijck en ghelooft.+ Soo en dede de 7 Vader des Gheloofs, +niet als hy niet siende op d’Ouderdomme ende swackheydt van hem selve ende van die onvruchtbaarheyt Sara, niet eens en twijfelde, maar teghen de hope gheloofde dat Godt volbrenghen mochte so wat hy belooft hadde, ende dit wert hem ghereeckent tot Gherechtigheyt.

Die welcke hy niet alleen uyten Ioden, +maar oock uyten anderen Natien heeft beroepen.+ Roma.11.24. Roma.9.30. Gala.2.2.8, 3.8. Ephes.2.11.12.13.&c. Colos.1.27.+

Ende des Eedts dien hy Abraham onsen+ Vader heeft ghesworen (namentlijck) dat hy ons soude gheven.

Dat wy verlost zijnde uyt die handen onser+ vyanden, hem souden dienen sonder vreese, in Heyligheydt ende Gherechtigheydt voor hem, alle die daghen onses levens. Luc.1.17. 3.Reg.8.40.4. Iere.22.29. Tit.2.12.

En̄ de selve heeft gegevē sommige tot Apostelē, +sommige tot Prophetē, sommige tot Euangelisten, +sommighe tot Herders ende Leeraars.Tot volmakinghe der Heylighen, tot den+ wercke des Diensts (namentlijck) tot die stichtinghe des lichaams Christi.

Tot dat wy alle komen tot die eenigheydt+ des Gheloofs, ende der kennisse des Soons Godes, tot een volkomen Man, tot der mate des volkomē Ouderdoms Christi. 2.Corint.7.1. Coloss.1.28, 4.12.2. Timoth.3.16.17. Iacob.1.4. 1.Petr.5.10.1. Ioan.4.12.

Ghy zijt mijn vriendinne gheheel schoon, +ende gheen vlecke en is aan dy. Apoca.14.5.+ Psal.14.2. Mat.5.8.+

Also Christus die Kercke lief heeft ghehadt, +ende sich selven voor haar ghegheven.

Om dat hyse soude heylighen, die hy ghereynight heeft metten waterbadt int Woort.

Op dat hyse hem soude daar stellen een loflijcke+ Kercke, die noch vlecke, noch rimpele, noch yet desgelijcx en hadde, maar dat sy soude wesen heyligh ende onbevleckt.

Maar d’andere die met hem waren, seyden:+ Wy en moghen gheensins tot dit Volck+ op-klimmen, want het is stercker dan wy. 4. Regum.12.3.4.5, 7.2.2. Regum 12.22.23. Matt.5.35. 4.Reg.5.11.12.13. Deut.1.26.29. Prov.24.10.

Den welcken Abraham boven hope op hope+ ghelooft heeft, dat hy soude wesen een Vader+ van veele Volcken: gelijck (tot hem) gheseyt was, also sal dijn zaadt wesen.

Ende niet gheswacket in den Gheloove, en+ heeft niet aanghemerckt sijn eyghen lichaam, dat nu was verstorven, dewijle hy by na hondert Iaren oudt was, noch oock dat het lichaam van Sara was verstorven.

Ende en heeft in de beloften Godes niet getwijfelt+ door ongheloove, maar is sterck in’t Gheloove gheworden, Gode eere ghevende.

Ende te vollen betrouwende, dat hy die dat+ belooft habbe, oock machtigh was te doen.

Daarom ist hem oock gherekent tot Rechtvaardigheyt.+


Vorige Volgende