Schole der deughden

Cap. X.

Godt eyscht van niemant boven vermoghen.

MAer seght my noch: Hebdy niet wel gelesen dat Pharao Israel verdruckende hun werck af-eyschte boven vermoghen. ⁺

+ Exo. 5. 9.

A.

Jae.

B.

Was dat recht?

A.

Jae recht Tyrannisch.

B.

Doet Godt oock alsoo metten menschen.

A.

Eenighe segghen nu jae.

B.

De Schrift seydt neen.

A.

Waer?

B.

Dat Godt ghetrou is ende niemant laet versoecken boven vermoghen: ⁺ oock seyt de Heere: soo ick niet ghedaen en hadde de wercken die niemant anders en heeft ghedaen, sy en souden gheen sonde hebben te weten daer inne dat sy Jesum niet ontfinghen voor den beloofden Messias.

+ Joan. 15. 24.

A.

Wat wildy hier mede segghen?

B.

Dat Godt niemandt wat af eyscht boven vermoghen.

A.

Dat zy soo: wat volght daer uyte?

B.

Dat oock de Israelijten mogelijckheyt hadden omme Gode te hooren ende te verstaen, ⁺ want Godt heeft hen-lieden tot veelen plaetsen gheboden alsoo: hoort nu Israel, na dien Godt niet en ghebiedt dat hy niet en wil dat sy doen souden ende doen dat hy van henlieden eyschte ende Godt niemandt wat onmoghelijcks afeyscht, soo moet volghen dat sy dit hooren vermochten, of wilmen Gode die sotheydt toeschrijven dat hy den doven een liedeken soude singhen ende niet alleen vergheefs, maer oock spottelijck werck soude doen? Ick hebbe geroepen seydt de Heere, ⁺ ende daer was gheen die my hoorde: mochten sy soo weynigh hooren als der afgoden ooren wat salmen hier van dit roepen Godes segghen?

+ Augu. De predest. Sanct. cap. 14. Deut. 5. a. 1. 12. d. 28. Jerem. 11. a. 4. c.

+ Esa. 50. a. 2.

A.

Dat Godt riep niet om dat sy hooren, maer om dat sy te min ontschuldigh zijn souden!

B.

Dat mochten sy doof zijnde soo weynigh te min worden: als of yemant een blinde een lantaern inde hant gave om dat hy te min onschult soude hebben in sijn doolen ende vallen.

Immers mochten sy niet hooren hoe mochten sy dese dreyghende straf hooren, hoorden sy die niet, hoe mochten sy door sulck, ongehoortroepen te min ontschuldigh worden? terstont is oock ghebleecken dat Godt van niemant wat boven vermoghen: souden sy te min ontschuldich worden door dien sy niet vermogende te hooren, Godes spreken niet en hoorden soo moeste Godt immers (als een ander Pharao) hen-luyden daer in boven vermoghen geeyscht hebben, hoe mocht Godt hen-lieden dan oock om't niet hooren dreygen oft straffen? nochtans ghetuyght hier af de Schrift doorgaens.

A.

Straft Godt dan geen sonde met sonde, ⁺ hoe comt dat hy de verwerpers vande liefde der waerheydt gheeft, in een sendet, een werckingh der doolinghen soo dat sy den loghen ghelooven.

+ Ierem. 6. c. 19. Deut. 28. 15. 16. &c. 2 Thess. 2. c. 10.

B.

Ghy merckt de saken niet recht, u by-ghebrachte sprake is teghen u, want dese werden ghestraft met het ghelooven des looghens, om dat sy der waerheyts liefde verworpen, die sy hadden mogen ontfangen, so de Text self mede brenght, want anders waren sy boven vermoghen becoort ende ghestraft om ghedaen te hebben 'tgunt hen onmogelijck was te laten, maer want sy moetwillighlijck des waerheyts liefde verworpen soo waren sy haer edelheyt omwaerdigh ende des loghens snootheyt te recht waerdigh. Voort volght hier uyt niet dat sy om dit ghelooven der logenen 'twelck haer straf was, gestraft werden, neen: so weynigh geschiet dat als d'overheyt eenen dien sy eerst eenmael om sijn dieverijen gheblindet hebbende, namaels weder straffen soude om sijn doolen ende snovelen in't gaen. Voorts is nu al gebleken dat dit hooren van Godes in-spreecken een menschelijck werck is oock dat het willigh gheschiet ende dat het alle menschen, die noch niet door hun moetwillighe hartneckigheyt met het geloove ter loghenen ghestraft ende in een verkeerden zinne ghegheven zijnde, noch moghelijckheydt hebben om Godes spreken te hooren blijckt onloofbaerlijck uyt ontallijcke ghetuyghenissen alle tot henlieder beschuldinghe claerlijck uytdruckende dat sy niet en hebben willen hooren.

A.

Daer moet men verstaen dat sy niet en mochten hooren. ⁺

+ Job. 34. 27.

B.

Neen so niet, die gloos is te plomp. De geest Godes inde H. Schrift weet wel onderscheydt te maecken tusschen niet moghen ende niet willen, hier vint ghy al van niet willen maer dat sy van niet moghen verclaert daer suldy vinden dat sy als hartneckige in eenen verkeerden zinne zijn gheven. Dan worden sy niet beschuldight oft gestraft om dat niet mogen, maer om haer niet willen doe sy vermochten 'twelck daer voor ginck. Desen onderscheyt sprac ick terstont uyt in den gestraften dief met blintheydt ende wort weynigh op gelet, daer door ooc veele doolen

[fol. 479r]

maer soo ist net d'ander niet, daer Godt sijn volck om dreyghende ende als sich beclaghende seydt om dat ghy niet hebt willen hooren mijn woorden, sal ick senden, etc. om dat ghy de kennisse hebt verworpen, sal ick u verwerpen, ⁺ sy hebben door bedroch my niet willen kennen, daerom etc. want om dese sonde van niet te willen weten dreyght ende plaeght hem de Heere, ghemerckt sy die noch vermochten anders te doen. Want wat soude dat doch voor een dreyghement ende straf zijn? om dat ghy doof ghebooren zijnde ende niet moghende my hooren my niet en hebt ghehoort, daerom sal ick u straffen ende verderven: leestmen dit of dese meeninghe oock inde H. Schrift? wat geldet neen. ⁺ Daer toe dienen oock de beloften over d'ander zijde. Ist dat ghy mijn stemme hoort, mijn woorden hoort, mijn gheboden hoort, soo wil ick u dit en dat geven, seytmen dit gesproken te zijn tot doven die niet en mochten hooren hoe salmen Gode ontschuldighen van een vergheefs ende spottelijck spreken? wat kindt van acht jaren swijghe verstandigh man sal sal eenen dien hy weet doof te zijn, beloften doen met woorden van hem wat te schencken, indien hy hem wil hooren spreken, verstaen ende doen 'tgunt hy tot den dooven seyt? Ick meyn dat ghy oock het spreeckwoort, dat lesen sonder verstaen vergheefs werck is ghedaen, wel hebt ghehoort.

+ Jerem. 25. 6. 8. Ozea. 4. b. 6. Esai. 65. b. 12. Ierem. 9. b. 6.

+ Exod. 19. a. 5. Deut. 28. 2. 1. .

A.

Dickmael.

B.

'Tgaet oock soo met hooren sonder verstaen.

A.

Het doet.

B.

Hebdy niet wel met andere ghedachten becommert zijnde yemanden tot u hooren spreken sonder verstaen te hebben, 'tgunt hy gheseydt hadde.

A.

Meer dan eens.

B.

Dat niet verstaen der ghehoorde woorden quam deur dien ghy u sin daer toe niet en hadde ghegheven.

A.

Alsoo.

B.

Behalven des menschen hooren behoefter dan oock aendacht om 'tspreken Godes te verstaen.

A.

Het behoeft.

B.

Desen aendacht oft dit op-mercken is des menschen werck.

A.

'Tis.

B.

So valt dan Godes spreken noch onvruchtbaer als de mensch al schoon het werc van hooren doet sonder aendacht, ende en geschiet daerom ooc dit trecken Godes niet sonder dit menschelijck werck van op-mercken oft aendacht. Dat nu de mensch sulcx vermach blijckt mede uyten bevelen Godes die den mensch niet onmoghelijcx ghebiet: Insghelijcks uyt dien dat Godt den menschen daerom beschuldight, dat hy niet en doet 'tgunt hy vermach, oock daer uyt dat Godt seyt sy en hebben niet ghewilt: want wat is dat anders geseyt dan sy vermochtens ende en hebbens niet gedaen noch niet willen doen, sulcx dat heeel aen wil ende niet aen macht heeft ghebroken. Och oft ghy op mijnen ghebooden ghemerckt haddet, wenscht de Heere diens Wijsheydt vryelijck sulcks niet en soude doen, soo't hen-lieden soo onmoghelijck waere geweest als een doove het hooren is, maer dat scheelt soo veele dat het Godt door Moysen betuyght, licht ende oock al inder Joden vermoghen te zijn gheweest uyt alle welcke onse redenen ghy nu claer mocht mercken dat Godt den mensche niet met ghewelt noch buyten 'smenschen wille, treckt, maer met sijnen wille, soo het bidden, het toe-stemmen, het willen van ghetrocken te worden ende het aen-mercken in desen, alleen des menschen gelijck wederom het spreken, leeren, ende trecken Godes wercken zijn.