Het roerspel en de comedies van Coornhert

[p. 537]

Comedie vande Blinde voor Jericho

Derick Coornhert

Alle blinden, die hare blintheyt bekennen,
Niet wetende tot wat leydtsman hen te wennen
Om dat sy tverleyden der verleyders vreesen,
Moegen hier ondervintlijck tasten en voelen
t Bedroch der blinde leydtsluy de om haer boelen,⁵
En veylich voor der sielen verleyding wesen
Doort volgen vande ware Leydtsman gepresen,
De self is die wech, tooch en blintheyts genesen.⁸

Ghedruckt int Jaer ons Heeren 1582.

⁺Laet ghy my so int wilt sonder hoeder varen?
⁺Neen, mijn hertslieve broeder sal u bewaren,
De selfs oock vande const is.
⁺Heeft Frans Coornhert dan oock gerijmt? dats my wonder.^12
+Aerdich, dus dient hy tot u schermheer bisonder,
Want hy inder Rijmers Jonst is.
Wat vermach de const niet by Jonstigen ooren?
⁺Hoe sal hy weten (de my niet sach te voren)
Dat ick ben zijn Broeders gedicht?
⁺Hy kent so eygentlijck mijn Rijmen en wercken,
Dat hy met eens aenschouwe[n] mijn aert sal mercken
Wt de gedaente van u gesicht.
⁺Ick ken hem niet; woudt ghy my een voorschrift gheven?^21
+Gaerne. Liefbroer, dees Comedie was geschreven
Om in druck te worden ghemeen.

5 boelen boeleren.

8 de die (in dit stuk wordt het betr. vnw. bijna overal als de (n) gespeld).

+ Comedie

+ Coornhert

+ Comedie

12 Frans Coornhert, geb 1519, overl. omstr. 1600. Hij behoorde in 1566 en 1567 tot de hoofden der Gereformeerden in Amsterdam. Als balling oefende hij het notarisambt uit (Emden). Na de Alteratie vestigde hij zich weer in Amsterdam, waar hij enige jaren secretaris was.

+ Coornhert

+ Comedie

+ Coornhert

+ Comedie

21 voorschrift woord vooraf.

+ Coornhert

[p. 538]

 

Sy scroemde tgheclap van hatelicke menschen,

25

Ic beloofde u haer voorstant te zijn na wenschen;²⁵

 

Op de troost gaet sy van my heen,

 

Naer u toe. Met dit voorschrift aen my bedongen,

 

Dat u Jonst en Const by misgonstige tongen,

 

Haer naem sal helpen verschonen.

30

Dit moechdy, en dit suldy vol brengen met eeren,

 

Veel williger dan icx van u can begeeren.

 

U lust is my lief te toenen

 

Neemtse dan in u scherm, sy self sal u lonen,

 

En (doet ghy so sy seyt) u met eeren croenen,

35

So maeckt u van dees Comedie een behoeder

 

 

 

Derick Coornhert, u lief Broeder.

25 dat gij deze comedie zoudt verdedigen.

Comedie

Als Jhesus met zijn Jonghers en veel volcx met hem

Opwaerts gingen van Jericho nae Jerusalem,
Sat Bartimeus Tymei Soon blint en arm,
By den wech, daer hy bedelde (met groot gecarm)
En hoorende dat Jesus van Nazarenen
Daer quam, riep hy luyde wt hertelijc meenen:
Jesu Davids soon (O groote troost der Armen)
Wilt mijns ellendigen Blinden ooch ontfermen!

Veel luyden dreychden hem op dat hy sou swijgen,

Maer hy riep des te meer (om hulp te vercrijgen):
Jhesu Davids soen, ontbermt u mijner! Jhesus bleef staen
En beval hem te roepen. Sy riepen hem aen,
Seggende, zijt goets moets, rijst, hy doet u roepen.
Hy warpt den Rock af, springt op, comt tot hem loopen.
Wat wildy (sprack Jesus) dat u van my sal gheschien?
De Blinde antwoorde: Meester dat ick mach sien.
Jesus sprack, u geloof heft u ghesont gemaeckt, gaet.
Terstont sach hy, en volchde hem inde rechte straet.

⁺Hier vindi verclaert der Blinden ellendicheyt,

Verleydt van waensienders schalcke behendicheyt

+ I. 1

[p. 539]

 

Doort vermetel oordeels toestemmen onbedacht,

 

Welcx bevonden bedroch sulcken haet heft gewracht

 

Inde blinde, dat hyse veriaecht, en preken hoort

60

Met opset om doen, tgoet hem leren sal Gods woort.⁶⁰

 

⁺Daer verstaet hy hoe streng Godt straft den quaden

 

En den goetwilligen beschenct wt genaden.

 

⁺Voorts hoe de logen scalck door valschen schijn bedriecht,

 

En met stadich trueren loent als lust snel vervliecht;

65

Dat die sonden altijt haer selfs boete zijn,

 

Welc verstant dan walgen doet van dat zoet fenijn.

 

⁺Door dese ware afkeer vande valsche loeghen,

 

Comt haer de heylsame gaef des geloofs toeghen,⁶⁸

 

Verclarende wat sy is, waer toe sy genaeckt,

70

Haer werc, haer vruchten, en hoe sy salich maect.

 

⁺Daer na sietmen hoe die verdienst beromelijck⁷¹

 

den blinden verblijdt op een onwech verdomelic,

 

de dan ooc wert ontdect met al haer valsch bedrijf,

 

van een verleydster Justitia Imputatijf.⁷⁴

75

⁺Dees maeckt den blinden argelistelijck vroedt,

 

dat hy goet is, hoe wel hy niet goets heeft of doet.

 

⁺Welck bedroch grootelijck wort gemerckt byden Blinden,

 

doort geloofs getuych met wacker ondervinden.

 

Des hy sich dan wantrouwich vanden menschen keert.

80

Totten gaefrijcken God, daer hy hulpe af begeert.

 

⁺Verwerft en merckt dat hy sich self te veel heft betroudt,

 

Ooc Gode meer ende min dan Godes woort inhout,

 

⁺Waer door het ware berouw wt gantzer sielen,

 

tvermetel ordeel vyantlijc gaet vernielen,

85

⁺Des den droeven Blinden, mestrouwende zijn hooft,

 

Het claer gesicht en tvrolijcke licht wert belooft.

 

⁺Twoort wijst hem ten acker, die byder straten leit,

 

Om daer te gaen sitten, genaemt gelatenheyt.

 

⁺Daer sit die blinde stil met hertich verlanghen,

90

Om eens trecht stierende gesicht te ontfangen

 

⁺En hoort van Jesu wonderlijcke gheruchten,

60 om het goede te doen, dat Gods woord hem zal leren.

+ 2

+ 3

+ 4

68 haer... toeghen zich vertonen.

+ II. 1

71 verdienst beromelijck verdienste waarop men zich beroemt (de Rooms-Katholieke leer, in een van haar leerstellingen aangeduid).

74 Iustitia Imputatijf toerekenende gerechtigheid (de Gereformeerde leer, als in vs. 71. Zie ook Wellevenskunste bl. 248, noot).

+ 2

+ 3

+ III. 1

+ 2

+ 3

+ 4

+ IV. 1

+ 2

[p. 540]

 

den hy Christum te zijn gelooft sonder duchten.

 

⁺Hy roept onophoudelijck: Jhesu, Davids kindt,

 

Ontfermt u mijns, ick ben Arm, Ellendich ende blindt!

95

⁺Dit hoort de milde Jhesus, die door zijn boden,

 

Den lichtgierigen blinden tot sich doet noden,

 

De, hoorende dat Christus hem om helpen roopt,

 

Doude zeden verwerpt en spoedich tot hem loopt,⁹⁸

 

Daer hy van Jesu (wat hy wil, zijnde gevraecht)

100

Tgesicht begeert boven al dat de werlt behaecht,

 

Twelck hy waerlijck verwerft van Christo Almachtich

 

⁺Doort heylsaem middel vanden gelove crachtich,

 

Des de blinde verhoecht doort lievelijc lichte

 

Dat hy nu aenschouwet met open gesichte,

105

Jesum Christum danct met hertelick verblijden,

 

En trouwelijck nu volcht in onschuldich lijden.

+ 3

+ 4

98 Mark. 10:50 ‘zynen mantel afgeworpen hebbende’.

+ 5

Personen

Blinde
Sermo Propheticus	Propheetsch woort
Perversum Iudicium	Verkeerdt Oordeel
Observatio sui	Een Meysken, waerneminghe zijns selfs
Fides	Tgelove
Meritum	Een Pharizeus verdienste
Iustitia imputativa	Toereeckentlijcke rechtvaerdicheyt.
Poenitentia,	Berou, een vrouwe met een sack opt hooft, gegordet met een swaerdt
Rumor Evangelicus	Evangelisch geruchte
Turbe	{ 1 Peccatorum cognitio	} Scaren
Turbe	{ 2 Lex	} Scaren
Turbe	{ 3 Phariseï	} Scaren
Twee Apostolen
Christus

1^e handelinge I^e wtcomen

Bartimeus die Blinde heeft by hem Observatio sui, wert metter hant gheleydet van Perverso Iudicio ende zeydt also:

[p. 541]

 

[Blinde]

 

Armoede swaer bedroeft oock den sienden menschen,

 

En dolende Blintheyt queldt Rijcken nae wenschen.¹⁰⁸

 

Wert hy dan niet met dubbelt verdriet bedroeft,

110

De alleen dees twee Jammeren teffens beproeft?

 

Dit valt in my, arme en ellendige blinde,

 

Des ick mijn Hert met druck overladen vinde.

 

Most dan armoet streng met haer felle cluystere,

 

Noch altijt versellen mijn blintheyt duystere?

115

Most dit hongerich bedelen noch vergroten,

 

Mijn Jammer, mijn dolen, met vallen, met stoten?

 

Hadde ick maer behouden int gesichts verliesen

 

Wat oordeels om een siende Leydtsman te kiesen,

 

Twaer my tot veylicheyt in mijn eewige nacht;

120

Maer nu kies ic blinde, door notelicheyts kracht,

 

Dick blindelijck een blinde de sich siende acht,

 

En so leydt deen blinde dander inden gracht.

 

Elck wil ander leyden, de self blint is als mol;

 

Elc seyt ic sie, de self swermt in duysterheyts hol,

125

En elc roemt sich vant licht, de self geen zon en kent.

 

Hoe mach ick blindt dan weten, wie siende is ofte blendt?

 

Connen mijn blinde Oogen oock eenichsins sien,

 

Weer hy siende of blint is, de my de hant comt bien?¹²⁸

 

Men vindt menich mensch, die zijn onwijsheydt verstaet.

130

Doch kent hy wijsen, de hi vraecht en volcht haer raedt;¹³⁰

 

Maer ick eylaes, ben so blindt dat ick gheen wech en weet;

 

Oock en kenne ic niemant de blinden te rechte leet.

 

Boven dien mach ick geensins wel onderscheyden

 

Blinde verleyders van sienders die recht leyden.

135

Deser vintmen weynich, die seer overvloedich.

 

Can ick dan oock vermijden dolinge onspoedich?¹³⁶

 

Observatio sui

 

Neen ghy Vaeder, ghy bevint sulcx dick met smerten,

 

Met pijnlijc trueren en ongenoecht des herten.

 

Dit behoordy taenmercken tuwen voordele,

140

En doorsaeck van dien, dats vermetel oordele,

 

U Leydtsman, so stout als onversocht en blindt,¹⁴¹

108 Rijcken nae wenschen hen die zo rijk zijn als zij wensen.

128 weer of.

130 doch toch.

136 onspoedich ongelukkig.

141 onversocht onervaren.

[p. 542]

 

Den ghy dwaeslijck volcht, aencleeft en meest bemindt.

 

Hoe dicmael heeft hy u scendich gaen verleden?

 

U sin strecte nu oock na tghesicht des vreden,

145

Namentlijck Jerusalem, Godts heylige stadt,¹⁴⁵

 

Om daer te becomen door dat veylige padt

 

Gesicht, Licht, ware kennis van God goetdadich,

 

Eewige lust met vreedsame rust gestadich.

 

Daer, daer beloofde u leydtsman u te stieren

150

Byden Schaepkens, maer bracht u by felle dieren,

 

In dit Godtloose Jericho, stadt vande maen,¹⁵¹

 

Onstadich, duyster, der hellen Prins onderdaen,

 

De u quelt met twistich verdriet, pijnlic wroegen,

 

Sware moeyten en hongerich ongenoegen.

155

Is dat niet het tegendeel van al u begeert?

 

Voeldy niet dat gy stadich al u wenschen ontbeert?

 

Heeft u leydsman u dan niet leelick bedrogen?

 

Noch geloofdy zijn raet vol dootlijcke logen.

 

Bedrogen te worden van een onbekende,

160

Machmen verschonen in donversochte blende;

 

Maer wie can verschonen het moetwillige hooft,

 

Dat dickmael den bekenden bedrieger gelooft?

 

Tvermetel oordeel is doorsaeck van al u leedt,

 

Noch volchdy hem gaerne, ghi de zijn ontrou weet.

165

Claechdy dan oock recht van verleydens verrasschen?

 

Blinde

 

Ongaern sit ick tusschen twee stoelen inde asschen.¹⁶⁶

 

Dit doet my dees ontrouwe leydsman noch houwen,

 

Tot dat ick een vind, den ic vast mach betrouwen.

 

Midler tijt moet ick my met desen geneeren.

 

Observatio sui

170

Tquade te houden verderft, nut ist ontberen;

 

Seeckerder ist wel sitten, dan qualijck te gaen.

 

Blinde

 

Wie mach stil sitten in honghers noetlijck vermaen?

145 Jerusalem, tghesicht des vreden zie Robertus Stephanus (inleiding): ‘Jeruzalem-Visio pacis, aut visio perfecta’.

151 Jericho, stadt vande maen: ‘Jericho-Luna, vel mensis, aut odor eius, civitas opulentissima in Beniamin tribu’.

166 sit... asschen blijf ik geheel zonder steun, aan mijn lot overgelaten (vgl. Stoett, Ned. Spreekw.⁴ no 2178).

[p. 543]

 

De thuys gheen Broodt heeft, moet daer buyten na sporen.

 

Weet ghy beter Leydtsman? noemt hem, laet my horen.

175

Ghy swijcht Dochter, en hebt (soo ick merck) des gheen macht.

 

⁺Maer zijt gerust, dees leydtsman is my self verdacht;

 

Dits doorsaeck dat ick in dees Kerc ben gecomen,

 

Want hier sal preken (so ick hebbe vernomen)

 

Een Man, wijs van sinnen, en heylich van leven,

180

Van Gode gesonden en wt liefte gedreven,

 

Om tvolck deser Stadt vrymoedich te verconden

 

De grootheyt metten oorsaken haerder sonden,

 

Oock raet van spoedelijck daer wt te geraken.

 

Also verlangt my nu met begeerlijck haken

185

⁺Om te verstaen de heymelijcke gebreken

 

Die noch int diepst mijnder blinder sielen steken,

 

Oock doorsaken, de my daer in doen volherden.

 

Want om eens recht vry daer af te moegen werden,

 

Denck ick by Godts hulpe te laten metter daet

190

Alle dat ick sal vernemen te wesen quaedt,

 

En allencxkens 't verstaen goet daetlic te plegen.¹⁹¹

 

Observatio sui

 

Vader, de Predicant is opten stoel gestegen,

 

En wil, al ist Volc luttel, 't Sermoen aenheven.

 

Blinde

 

O Godt, opent mijn Herte, wilt my Ooren gheven!

+ qualitas et officium Concionatorum

+ Hoemen te recht hoort preken

191 't verstaen (D: te verstaen) goet daetlic te plegen het welbegrepen goede metterdaad te beoefenen.

1^e Handeling II^e wtcomen

Sermo Propheticus, Blinde, Observatio sui, Perversum Iudicium

 

[Sermo Propheticus]

195

Inden Naeme des Mensch lievenden Godes, Amen.

 

Ghy Borgers deser Stadt, coemt hier, hoort altsamen

 

Die waerheyt u hatelijc, omdat sy u blaemt,

 

U Sonden, u logen lust, altijt so beschaemt,

 

Dat ghy van haer heylsaem berispen wijct duchtich¹⁹⁹

200

Tot de dootlijcke logen, valsch en licht vluchtich.

 

Hem mint ghy, hem soect ghy, hem coopt ghy dier om ghelt,

199 duchtich bevreesd.

[p. 544]

 

Maer aengeboden waerheyt veriaechdy met gewelt.

 

Haer woort hebdy, so ic merc, by my vernomen,

 

Daerom is uwer so luttel hier gecomen.

205

Want ghy hoort liever valsch prijsen, dan waer schelden,

 

Dit houdt u in boosheyt, doecht hanteerdy selden,

 

⁺Ja nemmermeer. O alle ghy sotte geslacht,

 

De Burgers zijt in dees maenstadt en Godtloose nacht!

 

Daer is gheen Godt, seydt u hert (niet u valsche Mondt);²⁰⁹

210

Verdorven is u lust, vol grouwels inden gront.²¹⁰

 

Niet een van u allen en doet goet, ooc niet een;

 

Niemant vraecht hier nae Godt, elck wijcket af int ghemeen.

 

⁺Hier woont waerheydt, ontfermen, noch Godes kennisse,

 

Maer vloec, Loghen, Moordt, Dieverij, Vrouwen schennisse.

215

⁺Sondicht Mensch tegen Mensch, hy crijcht by Godt noch soen,

 

Maer vertoorntmen Godt, wie salt ghebedt daer voor doen?

 

⁺En oftmen daer al voor bade, wie salt hooren?

 

Godt niet, al baden oock zijn drie wtvercoren.²¹⁸

 

⁺Wat verwacht dan die Godtloose, die int quade volhert?

220

Vaste verstrickinghe in zijn sonden verwerdt,

 

Wanhoep ^(a), Schande ^(b), Honger ^(c), Blintheyt ^(d), druck ^(e), Bederven ^(f),

 

Cort leven ^(g), Met een knagend ^(h), Onsterflijc ⁽ⁱ⁾ sterven ^(k).

 

Sijn Gods weldaden groot, so cleyn in u oogen,⁺²²³

 

Dat ghy hem te lief, tquaet niet laten sout mogen?

225

Of soud u der deuchden loon so weynich vermogen,⁺

 

Dat ghy u niet vant quaedt tot weldoen wilt voeghen?

 

So laet ten minsten tquaet om zijn selfs gequelle,⁺

 

En wt vreesen voor de grouwelijcke Helle.

 

Maer, denckt yemandt (die sulcx gaerne sou beginnen)⁺

 

Hoe connen wijt tquaet laten, als wijt beminnen?

 

De moet verstaen datmen tquaet niet recht mach laten,

 

Sonder vyantlijck strijden na tdootlijck haten.

 

Salment haten, men moet zijn snoodtheydt vol rouwen

 

Int licht der waerheyt ondervintlijc aenschouwen.

235

Hier toe behoeft vlijtich andacht en claer gesicht,

 

Maer vooral Godts genadich voorcomende licht.

 

Dan machmen het goet schijnende quaet bekinnen,

+ Psalm 13.1.

209 Ps. 14:1; 53:2.

210 gront innerlijk.

+ Ose 4.1.

+ 1. reg. 2.25.

+ ezec. 14.14.

218 zijn drie wtvercoren Noach, Daniël en Job (Ezech. 14:14).

+ exo. 10.20.

(a) pr. 10.28.

(b) Esa. 65.14.

(c) 13.

(d) 59.10.

(e) 65.14.

(f) psa. 27.5.

(g) pr. 10.27.

(h) esa. 66.44.

(i) 1.31.

(k) pro. 5.23.

+ Kindt

223 Kindt - Huyrling - Knecht zie voor deze termen de inleiding blz. 6.

+ Huyrliug

+ Knecht

+ Hoemen tquade leert haten

[p. 545]

 

En dan machment haten met hert, siel en sinnen.

 

Also mach nu elck, de wil hier licht wt mercken,

240

Doorsake, de tquaedt doet lieven en mercken,

 

Naemlijck des menschen onverstandicheyt blint,

 

Met valsch ordel, de tquaet goet noemt en bemint.

 

Dees blintheit is niet dan des lichts ontberinge,

 

Daer in comt elc doort oochsluytens afkeringe

245

Vant Licht, welck Godt is, dits dat den blinden bederft,

 

Soo langh hij(t) tlicht den rugg biet ende int donckere swerft.

 

Daerom, O all ghy blinden de u blintheyt kent,

 

Keert u ten Lichte, daer af ghy u hebt gewendt.

 

Treet wt dees Maenstadt, verlaet dees duysterlinghen,

250

Gaet na Jerusalem, tlicht des vreedts geringen,²⁵⁰

 

⁺Daer de Maen lichtet als de gulden Sonne claer,

 

En de Son, of daer tlicht van seven Sonnen waer;

 

⁺Ja daer de Maen niet mindert, noch die Sonne en daelt,

 

⁺Want Godt selfs zijn eewich licht lieflijck van sich straelt

255

Inden open ooghen van blinden lichtgierich,

 

De hy verlicht met waerheyts kennisse vierich.

 

⁺Spoedt u dan ghy Blinden tot dees Hemelsche claerheyt,

 

Ghy crijchtse, geloofdijs en begheerdijs in waerheydt.

250 geringen snel.

+ esa. 30.20

+ esa. 60.20

+ psa. 35.5.

+ psal. 145.9.

I^e Handeling III^e wtcomen

Observatio sui. Blinde. Iudicium Perversum

 

[Observatio sui]

 

Hoe behaecht u dat Sermoen? Segt doch, lief Vaeder?

 

Blinde

 

Hertelijck wel, de reden zijn goet al te gader,

 

Nochtans treffen sy my wel hart ende scherp opt hooft.

 

Observatio

 

Ghy merckt dan ooc wel wien ghy te veel hebt ghelooft.

 

Blinde

 

Wien?

 

Observatio

 

Die u doorgaens soo deerlijck heeft bedrogen,

 

Ick meyn den schalcken, losen en valschen logen.

[p. 546]

 

Blinde

265

Waer in?

 

Observatio

 

Int goede quaet, en tquaet goet te heten

 

Hoe begeerlijck hebdy zijn fenijn ghegeten,

 

Onder tdecxel van uwer sielen Medecijn,

 

Alleen doort behach van zijn bedriechlicke schijn!

 

Blinde

 

Wat schijn?

 

Observatio sui

 

Schijn van lust der smertbarende sonden.

270

Lust vervlooch rasch, smerte bleef inder Sielen wonden;

 

Loegen loofde int sondigen stadigen luste,

 

Volcomen genoegen met salige ruste.

 

Hoe bequaem u de lust?

 

Blinde

 

Een corte vroecht, langh verdriet.

 

Ja, gheen vruecht, een droom, een waen, een schijn, een niet.

275

Dus merke ic des loegens valscheit nu grondelic.

 

Observatio

 

⁺Dit blijckt daer in, dat sy doort leven sondelijc

 

Nemmermeer den beloofden salicheyt en gheeft,

 

Maer geeft altijt onsalicheyt de vaste cleeft

 

Aen den sondaer, so haest als hy de sonde doet.

 

Blinde

280

Hoe meyndy dat?

 

Observatio

 

Sond baert altijt zijn eygen boet.

 

So veel schelet, dat sondigen lust sou gheven,

 

Dat de Sondaers altijt ellendichlijck leven.

 

Want der Sonden straf toeft niet tot daenstaende helle,

 

Maer misdoen straft den sondaer sulcx met gequelle.²⁸⁴

285

⁺De logen belooft door sonden heyls verwerven,

 

Maer altijt is de sond der luyden verderven,

 

Ons misdaden vergeldent ons opter stede.

+ Sonde is zijn selfs boet

284 sulcx aldus.

+ pro. 14.34.
Jer. 14.7.
Jer. 2.19
Esa. 57.23

[p. 547]

 

Ons boosheyt straft ons, ende de Godtloos heeft gheen vreede.

 

Blinde

 

Verclaert dit breder.

 

Observatio

 

Hebdy noyt Rijckaert benijdt?

 

Blinde

290

Ja.

 

Observatio

 

⁺Wast niet een etter in u gebeent?

 

Blinde

 

Altijdt.

 

Observatio

 

⁺Wat loon gaf u de verwaende hoovaerdicheyt?

 

Blinde

 

Verachtinghe

 

Observatio

 

Wat gaft lieghen?

 

Blinde

 

Spots onwaerdicheyt.

 

Observatio

 

Spraeckt ghy niet achter rugghe van yemandt quaedt?

 

Blinde

 

Dickmael.

 

Observatio

 

Wat was de vrucht?

 

Blinde

 

Schande en allemans haet.

 

Observatio

295

⁺Hebdy tgelt niet bemindt?

 

Blinde

 

Ja, hooch boven de maet.

+ pro. 14.30.

+ pro. 11.3.

+ Eccl. 21.31.

[p. 548]

 

Observatio

 

Wat rijckdom creechdy?

 

Blinde

 

⁺Een hert altijt onverzaedt,

 

Mindringe van genoegen, meeringe van begeren;

 

Dats rechte armoet en rijckdoms ontbeeren.

 

Observatio

 

So ist met dander sonden, elc plaecht zijn knape:²⁹⁹

300

⁺Satte gulsicheyt verdrijft den gesonden slape;

 

⁺Geyle oncuysheydt verteerdt den naetuerlijcken cracht,

 

En dolle dronckenheyt heefter veel ter doodt gebracht.

 

Nu siedy, hoe fellijck de sond zijn dienaer loont,

 

En hoe bedriechlijck die logen zijn gelover hoont,

305

Want onder tdecxel van een lustige schijne,

 

Belooft hy vruecht, maer gheeft niet dan druck en pijne.

 

⁺Al schijnt logens broodt soet inder sotten menen,

 

Tvult namaels den mont met harde keselsteenen.

 

De dit bevindt, mach hy meer na logens hooren?

 

Blinde

310

Voorwaer neen, hy heeft by my tgheloof verlooren.

 

Tfy mijns, dat ick zijn valscheydt oyt gingh betrouwen!

 

Ghy valsche loeghen gheest! My suldy niet meer houwen

 

In uwen dienst! Nu kenne ick u gevalschte wijn

 

Voor sulck bitter, dootlijc en moordelijck fenijn,

315

Dat icks voortaen niet meer en sal mogen drincken,

 

Al quaemdijt noch so soet gesuyckert inschincken.

+ Eccl. 5.9.

299 knape dienaar.

+ Eccl. 5.21.

+ Eccl. 21.34.

+ Pro. 20.17

1^e Handeling IIII^e wtcomen

Fides. Blinde. Observatio

 

[Fides]

 

Godt groet u, vrundt, ende geve u vruechde des herten.

 

Blinde

 

Der Blinden vroecht is rouwe met droevighe smerten;

 

De niet siet, wat mach hy goets sien en verblijden?

[p. 549]

 

Fides

320

Wat nu niet is, wert wel in toecomende tijden;

 

Daertoe come ic, gesonden touwer verschoning.

 

Blinde

 

Van wie?

 

Fides

 

Van Gode, alder Coningen Conincg.

 

Blinde

 

Waer toe sent hy u?

 

Fides

 

U met hulp soo te gerijven,

 

Dat ghy niet langer in duysternis sout blijven,

325

⁺Dat ghy van dolende blintheyt sout genesen,

 

Dat ghy een Soon vant Hemelsche licht soudt wesen,

 

⁺En dat ghy soudt leven ende salich werden.

 

Blinde

 

Wie sidy?

 

Fides

 

⁺Godts gaef tot doechts begin en volherden,

 

⁺Een grondt onbeweechlijck van Godts volck in nooden,

 

⁺Ende een onderhout van sheren geboden.

 

Blinde

 

Wat sydi?

 

Fides

 

Een vast betrouwen van tgunt niet en schijnt.³³¹

 

Blinde

 

Wat suldy doen?

 

Fides

 

Al tghene waer door ghy verdwijnt

 

Wech nemen en heyl schencken; dit valt by weynighen.³³³

 

⁺Godt sal door my u hert van sonden reynigen,

335

⁺U wt der sonden graf levendt doen verrijsen,

 

⁺Oock na zijn bevel gehoorsaemheit doen bewijsen

+ Joh. 12.36.

+ Joh. 20.31

+ Ephe. 2.8

+ Mt. 16.18

+ Ecl. 32.27.

331 tgunt niet en schijnt wat niet zichtbaar is (2 Cor. 4:18 en 5:7).

333 valt gebeurt.

+ Act. 15.9

+ Col. 2.12

+ Heb. 11.8

[p. 550]

 

In zijn Soen, en so getroostelijck leeden

 

Tot Godewaert, van hier na tgesicht des vreden.

 

Blinde

 

U seggen baerdt in my een vuyrich verlangen.

 

Fides

340

⁺Door my suldy die beloften Godts ontfangen,

 

Salichlijck in Godts cracht werden bewaert,

 

Een Sone Godts wesen, goet, van Godtlijcker aert,

 

Ja, de Gheest Godes sal self in u herte woenen.

 

Blinde

 

O groote weldaden! Hoe sal icx Gode lonen!

 

Fides

345

⁺Godt gevet al, maer ontfangt niet. spreeckt van gheen loon;

 

Godt self sal u heyl wercken door my in zijn soon.

 

Blinde

 

Godt salicht ons dan (zoot schijnt) sonder ons wercken?

 

Fides

 

Neen. Hierom is groote werringe byden Clercken.³⁴⁸

 

Eenige seggen als ghy, andere plat daer tegen,

350

Ende missen bey tmiddel, dolende op onwegen.³⁵⁰

 

Blinde

 

Wat ist middel? Dat en heb ick noch niet ghemerckt.

 

Fides

 

Dat Godt niet sonder den mensch, dees niet sonder Godt werckt.

 

Blinde

 

Wat ist werck Godts?

 

Fides

 

Aenbieding van zijn heylich woort,

 

En van my zijn gave.

 

Blinde

 

Wat doet de mensch?

+ Gal. 3.14
1 Pet. 1.5
Gal. 3.6
Eph. 3.17

+ Of Gode den menschen salicht sonder smenschen werck

348 clercken geleerden.

350 tmiddel hetgeen daar tussenin ligt.

[p. 551]

 

Fides

 

⁺De hoort

355

Ende ontfangt. Hy hoort en leerdt aendachtelic,

 

⁺Tgene Godt self hem leerdt ende spreeckt crachtelijck.

 

Als dan die mensch verstaet zijn bloedige snootheyt,

 

Oock mede des lieven Gods goedige grootheyt,

 

So mistrout hy zijn vernuft met haet afkeerlijc³⁵⁹

360

Ende ontfangt my, Godts gave, willich en begheerlijck.

 

Dit valt selden, meest elck hem self te veel behaecht,

 

Hier door is dat Godt doorgaens den Menschen beclaecht,

 

⁺Dat sy niet willen hooren, noch waerheyt leeren,

 

Oock zijn aengheboden gaven niet begeeren.

365

Want sy toor stoppende in verwaentheyt steygeren

 

So hooch, dat sy moetwillich Godts gaven weygheren;

 

⁺Maer de haer eyghen blintheydt en quaetheydt verstaen,

 

Mercken opt woordt, en nemen mijns begheerlijck aen.

 

Al sulck een acht ick, dat ghy (O Blinde) nu zijt.

370

Begeerdy mijns?

 

Blinde

 

Och Ja, mijn siel is so verblijt

 

Door u vrolijcke toecomst, my so wenschelijck,

 

Dat ick vroecht gevoel, meer Godtlijck dan menschelijck.

 

Fides

 

Geloofdy tprediken, dat ghy hier stracx hoorde?

 

Blinde

 

Niet als eens menschen, maer als Gods woorde.

 

Fides

375

Weet ghy noch wel, wat den Blinden daer was belooft?

 

Blinde

 

t Goddelijcke licht met open oogen int hooft,

 

O salich woort, mocht ick de beloften ontfaen!

 

Fides

 

Betroudt ghijt?

 

Blinde

 

Vast.

+ Aencomen des gheloofs

+ Joan. 6.45
Esa. 64.6

359 vernuft verstand.

+ Job. 34.27
Jere. 5.3
32.33

+ mt. 11.28.
2 par. 20.32

[p. 552]

 

Fides

 

Door wat middel?

 

Blinde

 

Van hier te gaen,

 

Om rechts weechs te wanderen na Jerusalem.

 

Fides

380

Staet op dan, gaet van hier, volcht rasch des heeren stem,

 

Dese stadt, met oock u self moet ghy verlaten.

 

Blinde

 

Gaet voorn, ich volch. Heer, stiert ons op rechte straten.

 

Chorus

Een liedeken opten Sang vanden 128 Psalm.

 

Die blinde doolt met sorghen,³⁸³

 

Volcht vreemden int verdriet,

385

Welcx blintheyt is verborgen

 

Voor hem dies niet en siet.

 

Vermoeydt in ongenoeghen,

 

Keert hy tvernuft den rug,

 

En door zijn pijnlijck wroeghen

390

Soeckt hy een vaster brug.

 

Hy hoort des woort[s] verconden

 

Begheerlijck in zijn hert.

 

t Woort opent hem die wonden,

 

Van zijnre sonden smert.

395

Dan dreycht het zijn misdaden,

 

Des Heeren straffe swaer,

 

Tbelooft oock wt ghenaden

 

Den Blinden Ooghen claer.

 

U opmercken gaet voorts toghen,³⁹⁹

400

Doort ondervinden fijn,

 

Hoe dat de valsche loghen,

 

Het quaet seyt goet te zijn.

 

Dit doet na tquade lusten,

 

Twelck allen Sonden voedt;

405

Dan leeren smerts onrusten,

383 vg. We vinden dit liedeken ook in Coornherts Lied-boeck (Byvoeghsel) no. 43

399 U opmercken lees 't Opmercken (Lied-boeck).

[p. 553]

 

Dat zent hem zelven boet.

 

Hier terdt die ware hate,

 

Thooft vant valsche Serpent.

 

Tot Blinden soo van State,

410

Die Heer tgheloove sendt,

 

Dwelck sy zeer gaerne ontfanghen,

 

Om dat het hope baerdt,

 

En strecken snel haer ganghen,

 

Van daer ten Hemel waerdt.⁴¹⁴

414 Van daer in het Lied-boeck Van daard.

Tweede handeling. Eerste wtcomen

Meritum. Blinde. Fides. Perversum Iudicium

 

[Meritum]

415

Goeden dach, vrundt, waerwerts haest u duyster treden?

 

Blinde

 

Na Jerusalem, tzoete gesicht des vreden;

 

Mijn hert verlangt na die Stadt Godts wtghenomen.

 

Meritum

 

Daer ben ick Borger, van daen ben ick gecomen,

 

Daer gae ick hen, en wil u met herten gaerne

420

Daer leden om wesen u een Lantaerne,⁴²⁰

 

Een Licht, een Leydsman met zekere veylicheyt.

 

Blinde

 

Zijt ghy dan die Christ, tclare licht vol heylicheydt?

 

Meritum

 

Neen. Maer ick alleen breng tot Christum gepresen.

 

Hy woont met my in, en sal u door my genesen,

425

So ghy mijn trou toeseggen vast wilt betrouwen.

 

Fides

 

Het licht gelooven brengt lichtelick in rouwen

 

En tvolghen eens onbeproefden Gheests baerdt bedroeven.

 

Iudicium Perversum

 

Hoe machmen eenich geest sonder volgen proeven?

 

Die raedt volcht, en merckt oft werdt, doet rechte proeve.⁴²⁹

420 Lantaerne dit beeld ook in Treurspel 1438 en de Com. van Lief en Leedt 736.

429 werdt resultaat heeft.

[p. 554]

 

Blinde

430

Hola! Zidy weder daer, ghy stoute boeve?

 

Wat maect ghy hier? Wie heeft u tot my geroepen?

 

Iudicium P.

 

Niemandt. Ick coom van self jonstich hier gesloepen,

 

Doe ic u dat Hoerken sach volgen sonder toeven,

 

Wel wetende, dat ghy mijns raedts zout behoeven,

435

Want Fides clapt heel kintsch en heeft noch geen oordeel.

 

Meritum

 

Volcht my, of blijft hier, ick soeck u, niet mijn voordeel.

 

Doch wil ick u te goedt mijn trouwheydt soo betoogen,

 

Dat ghyse claer sult sien met u redens oogen.

 

Segt dan, soudy Godt niet gaerne genaken?

 

Blinde

 

Ghewis.

 

Meritum

440

⁺Die tot Godt wil gaen, moet gelooven dat Godt is.

 

Fides

 

So doet dees.

 

Meritum

 

Oock dat hy voor al de hem soecken

 

Een beloonder is.

 

Fides

 

Dat leeren waerheyts boecken.

 

Meritum

 

So moeten oock bekennen Leken en Clercken,

 

Dat Godt een beloonder is van goede wercken.

 

Fides

445

Sulcx tuycht al de Schrift.⁴⁴⁵

 

Meritum

 

Ghelooft dan (tes ghesienste)

 

So waer loon is, dat daer oock sy de verdienste.⁴⁴⁶

+ Heb. 11.6.

445 tes ghesienste het is het belangrijkste.

446 vg. Meritum verklaart de leer der goede werken.

[p. 555]

 

⁺Oock zijn by Gode veel verscheyden woningen;

 

Wat zijn dat anders dan verscheyden loningen?

 

Daer sal elck genieten vergelding nae waerde

450

Van zijn goede wercken gedaen hier op daerde.

 

Nadien dan die minder doechden hebben gedaen,

 

Oock wel zalicheyt, doch minder, sullen ontfaen,

 

So blijckt, dat die meest doecht wercken menichvuldich,

 

Meest verdienen en meer doen dan sy zijn schuldich.

455

⁺Of soudy wanen, dat die suyvere maechden

 

Gode noyt boven echte luyden behaechden?⁴⁵⁶

 

Of meyndy dat de al tgoet den Armen geven,

 

Niet meer verdienen dan die daer wel af leven?

 

Die troudt, of tzijn behoudt, sondicht niet ende behaecht Godt;

460

Maer dander zijn volmaeckt, ende doen meer dan tghebodt,

 

Meer dan tghebodt heyscht, daerom sy voor Godt den Heer⁴⁶¹

 

Oock meer verdienen, meer loons crijghen ende meer eer,

 

Overmits haer goede wercken overtallijck,⁴⁶³

 

Die Gode so aengenaem zijn en so bevallijck,

465

Dat zijse ander menschen met mogen deelen,

 

Als diet self niet behoeven. dit mocht ic niet heelen

 

Om u nuts willen. Wildy my volgen, ghy moecht.

 

Blinde

 

My schrict des weechs swaerheyt van soo volmaeckter doecht!

 

Tes allemans ding niet daer aen te geraken.

 

Meritum

470

Schroemt niet, mijn doecht sal ick u deelachtich maken,

 

Oock de doecht van alle heyligen volcomen.

 

Haer overschot sal u onvolmaectheyt vromen,⁴⁷²

 

Al hebdy schoon geen doecht, wildy maer wanderen

 

Op ons heylige wech sonder veranderen,

475

Want die doecht pleechtmen oock in Babylonien.⁴⁷⁵

 

Blinde

 

Hoe heet die wech?

+ Joan. 14.2.

+ 1 Cor. 7.25
mt. 19.12
mt. 19.21

456 echte luyden echtelieden.

461 heyscht eist.

463 overtallijck het vereiste getal te boven gaand (de opera supererogatoria; vgl. 472).

472 vromen tot voordeel zijn.

475 De Oud-Testamentische etymologie verklaart de naam Babel als verwarring; naar mijn mening denkt C. hieraan en aan de ongunstige vergelijking Babel-Rome (zie vs. 565 en vgl. Abr. Uytg. 1313).

[p. 556]

 

Meritum

 

Betrouwen in Ceremonien,

 

Wasschen, scheren, het Paeschlam eeten, besnijden,

 

Sabbateeten en onderscheyt in spijs en tijden.

 

Merct, vrunt, dees wech beschermt voor dolen en swerven,

480

En leedt gemackelijck, sonder tquaet te sterven,

 

Tot Jerusalem, inde vrede rijcke Stadt.

 

Iudicium Per.

 

Wat dunckt u nu, Meester? Die ween behaecht my badt

 

Dan alle ander weghen, sy is effen en licht.

 

Blinde

 

Sy ghevalt my oock. Meritum weest mijn ghesicht,

485

Mijn Leydtsman en mijn voerder, u wech acht ick goedt.

 

Gaet voor, ick volghe u, stiert mijnen twijvelijcken voet.

ii^e Handeling ii^e wtcomen

Iustitia Imputativa. Meritum. Blinde. Iudicium Perversum

 

Fides

 

⁺Hoe lang blijft ghy een aenstoot den Blinden int soeken?

 

Schroemt ghy dan niet des volcx Rechtvaerdich vervloeken,

 

Ghy blinde Meritum blent, die den blenden blendelijck

490

Op donwech doet dolen vermoeyt ellendelijck?

 

Doedy niet dolen met u verdienste spottelijck?

 

Meritum

 

Ghy schelt my tonrecht, want mijn Leer is Gottelijck;

 

Godt belooft den weldoenders der eeren Croone.

 

Moet daer niet verdienst zijn, daer Godt spreeckt van loone?

495

Wat vindtmen meer inde Schrift, alsmens rechts doorsiet?

 

Iustitia Imputativa

 

Daer is gheen verdienst dan daermen ontfangt oft gheniet.

 

Weldaet mach wel van deen Mensch tot dander vlieten,

 

⁺Maer Godt mach van Mensch ontfanghen noch ghenieten,⁴⁹⁸

 

Want Godt is volcomen en goetheyts Fonteyne,

500

Dus verdientmen by Godt int groot noch int cleyne.

+ Le. 19.14
Deu. 27.18

+ Job. 35.7

498 D. geeft als tekst Job. 35. 78.

[p. 557]

 

Oock en crijcht niemant loon sonder goetdoens ganghen,

 

En niemandt doet goet, hy moet eerst goetheydt ontfanghen;

 

Ontfangt dan de goetdoender tgoet eerst van Gode,

 

So en mach hy, goetdoende na Gods gebode,

505

Niet verdienen. Neen, hy betaelt zijn schuldich recht.

 

⁺Verdient dan yemant? Blijft de best niet een onnut knecht?

 

Mocht die mensch verdienen, wat behoefde hy ghenade?

 

Meritum

 

Verdient hy niet, die vrywillich nae Godts rade,

 

Meer doechts doet dan hem die godtlijcke wet beveelt?

510

Dit doet hy die al zijn have den armen deelt,

 

⁺Oock die willich maecht blijft, daer hy wel mocht houwen.

 

Godt self ontfangt, datmen daermen gheeft wt trouwen,⁵¹²

 

Verdientmen dan niet door aelmis aenden armen?

 

Iustitia Imputativa

 

Neen. Door oefeningh vermeerdt Godt liefts ontfarmen.

515

Godt ontfangt niet, al acht hijt soo tonser vromen;

 

Wy ontfangen ghevende, want in ons comen,

 

Int geven doort wel besteden, woeckers vant pondt.⁵¹⁷

 

Oock doort los besitten van ons haef inden gront,

 

So dat ons gelijck is, winnen of verliesen.

520

Gheen gelt te hebben of geen wijf te verkiesen

 

En is Gode geen dienst, weldaet nut of lust.

 

O neen! Maer als de mensch van becommeringh rust,

 

So mach zijn onbecommerde vuyrige gheest

 

Om tgoede bidden, en crijget daerom oock meest.

525

Rechts oft een schat rijck Coningh van herten milde,

 

Die elck geven, van niemant ontfangen wilde,

 

Barmhertelijc sprake totten armen bedroeft:

 

Bidt maer. Ick sal u schencken meer dan ghy behoeft.

 

Ontfangt veel, wert rijc, en deylt anderen rijckelic,

530

So behaechdy weldoende my gelijckelijck

 

Als mijn barmhertige en gaefrijcke Sonen.

 

Dan wil ick u lieffelijcke miltheyt belonen

 

Namaels met mijn rijck, en wil u hier int leven

 

Tverschonckene hondert vout wederom gheven.

535

Segt, wat ontfangt Godt, de elck so gheeft nae wenschen,

+ Luc. 17.10

+ mt. 25.40

512 daermen den armen.

517 Luk. 19:13-25; een pond was ongeveer ƒ40 waard.

[p. 558]

 

Van de behoeftige bedelende menschen?

 

Wie merckt oock niet, na dien duecht wast int hanteren,

 

Dat de ghevers, ghevende, miltheyts duecht vermeren⁵³⁸

 

En Godt niet van haer, maer hem van God weldaedt gheschiet?

540

Waer blijft nu de verdienst, daer op ghy u verliet?

 

Verdwijnt hier ooc niet u weldaet overtallich?

 

Die wilde ghy (arm Bedelaer ongevallich)

 

Anderen met deylen, als u overschietende.

 

Betaeldy Godt zijn pont, wat is God genietende

545

Van u? maer hoe moechdy zijn pont noch betalen?

 

Hebben wy niet al in sotte Joecht gaen dwalen?

 

Zijn wy Godt ons gantze leven niet schuldich

 

Recht te doen? wie en sondicht niet menichfuldich?

 

Of sich dan schoon yemandt noch soo recht bekeerde,

550

Dat hy (dwelc seltsaem valt) voorts altijt doecht hanteerde,

 

En Godes geboden volcomelijck vervulde,

 

Doet hy dan oock meer dan betaling van schulde?

 

Wat schiet hem dan doch over, daer met hy vervult

 

De betaling van voorleden oude schult?

555

Blijft dan noch altijt dalderheylichste mensche,

 

Die namaels recht doet volcomentlic na wensche

 

Een schuldenaer Godes, waer blijft die verdienste zot?

 

Behoeven wy niet al die genade van Godt?

 

Moeten wy niet al bidden in ootmoedicheden:

560

⁺En wilt, O Heer, met ons int oordeel niet treden.

 

Comen wy al te cort, zijn wy al vol feylen,

 

Wien schiet doecht over om andren met te deylen?

 

Tes dan valsch bedroch, O mensch, dat Meritum leerdt,

 

Die u van Jerusalem en Christ recht afkeert,

565

En leedt nae Babylonien, tot Antichrist,

 

Door bevallijcke, maer dootlijcke argelist.

 

Dus verlaet hem, volcht my, want in mijne tenten

 

Woont Christus met zijn oprechte Sacramenten

 

En suyver Leer, na Godtlijcker waerdicheyt.

 

Blinde

570

Wie sidy?

 

Iustitia Imputativa

 

Imputativa Rechtsvaerdicheyt

538 duecht D: duechts.

+ psl. 142.2

[p. 559]

 

Blinde

 

Wat meynt dat?

 

Iustitia Imp.

 

Toereekentlijcke gherechticheyt,

 

Want elck is en blijft inder sonden knechticheyt.

 

Nu acht Godt in Christ door my, sonder u daden

 

Of goey werken, den mensch gerecht wt genaden;

575

Die Sondt die in u is en ter doodt toe in blijft,

 

Godt u, of sy niet in u waer, niet toe en schrijft.

 

En doecht, die buyten is en blijft talder stont,

 

Rekent Godt u toe, of sy waer in sherten gront,

 

So ghy betrouwt op Christ onschuldich en goetdadich.

580

Merckt, soo verdwijnt verdienst, en Godt blijckt ghenadich,

 

En so eertmen Godt recht. Leert u so de bastert?

 

Iudicium Perversum

 

Voorwaer neen. Men siet, dat Meritum Godt lastert.

 

Observatio sui

 

Segt, Vader, soeckt ghy niet nae vrede op dees weghen?

 

Blinde

 

Ja.

 

Observatio

 

Meritum sey des u toe. Hebdys vercregen?

 

Blinde

585

O neen, tes onrust, dat eyghen vermoghen gheeft.

 

Observatio

 

Ghy merckt dan oock claer, dat hy u bedrogen heeft.

 

Wildy den bekenden bedrieger meer volghen?

 

Blinde

 

Gheensins, ick haet hem en ben toornich verbolghen.

 

Iudicium Perversum

 

Van desen verleyder ist hert nu afgewent,

590

Ghy zijt blint, ick ken gheen wech, die dees Vrou wel kent.

 

Laet ons haer navolgen, soo coomdy tot vreden.

[p. 560]

 

Iustitia Imputativa

 

Volchdy my na, ick sal u trouwelijc leden,

 

Den wech ken ik wel.

 

Blinde

 

Is die oock scherp ende streng?

 

Iustitia Imputativa

 

Neen, neen! Sacht en ruym, donwech is scharp en eng.

595

Christus Juck is soet, daer is niet an vruecht en ghenoecht.⁵⁹⁵

 

Blinde

 

Hoe heet dees wech?

 

Iustitia Imputativa

 

Haer naem is ghewaende doecht,

 

Want sy sonder duecht doet zijn of schijnen doechdelijck,

 

En sonder goetheyt goet, heylich en vroechdenrijc.

 

Fides

 

Dat mach niet zijn, Mensch; dien onwech wilt niet terden

 

Iustitia Imputativa

600

Waer de Mensch goedt, hoe mochts hem toegerekent werden?

 

Salich is hy, niet die goet is, maer diet wordt geacht.⁶⁰¹

 

Dit leerdt die waerheyt der Schrift met gantzen eendracht.

 

Fides

 

Dats trouwen so.

 

Iudicium Perversum

 

Slaen wy dan op wech met luste,

 

Nu crijgen wy noch eens die verhoopte ruste.

 

Blinde

605

O mocht dat werden!

 

Iustitia Imputativa

 

Volcht naer, ghy crijget veylich;

 

Maer om aenstoots mijden van u schijn onheylich,

595 Matth. 11:30.

601 Titus 3:5.

[p. 561]

 

So dect met des Mantel, genaemt het rechte gebruyck

 

Der Sacramenten, u ydele sondige buyck.

II^e Handeling iii wtcomen

Blinde. Observatio sui. Iustitia Imputativa.

 

Fides

 

Ach hoe zwerve ick op dese Paden waerschijnlijck?⁶⁰⁹

610

Ick zoeck rustighe luste en vinde smerte pijnlijck,

 

Inwendighe stoornis, stadich ongenoegen.

 

En van de knagende worm het dootlijc wroegen.⁶¹²

 

Moet ick dan eeuwich derven, die ruste begeerdt?

 

Observatio sui

 

Soo langh ghy volcht u vermetel oordeel verkeerdt,

615

Met dees gewaende (niet ware) gerechticheyt.

 

Segt Vader, ist niet een schantlijcke slechticheyt

 

Te willen door waendoecht genesen den wonden

 

Van ware zonden pijnlijck en zwaer om gronden?

 

Mach die nietighe schau het wesen verdrijven?⁶¹⁹

620

⁺Mach droom spijs u wackere honger gerijven?

 

Of mach het schijn goedt ware quaedtheyt veriaghen?

 

Segt. Is zondt niet oorsaec van u pijnlijck knaghen?

 

Blinde

 

Ja.

 

Observatio

 

So lang die zondt noch woondt in u herte,

 

Hoe soudy vry zijn van zijn pijnlijck smerte?

625

Mach smert verdwijnen als zijn oorsaec blijft?

 

Iustitia Imputativa

 

Ghy verstaets niet. Achtender wijs werdt hy gherijft⁶²⁶

 

Met rust en doecht, die hem Godes ghenaey toe schrijft.

 

Observatio

 

Blijft die zondt me achtender wijs in hem verstijft?

609 waerschijnlijck die slechts waar schijnen.

612 wroegen wroeging.

619 schau schaduw.

+ Esa. 29.8

626 achtender wijs zie vs. 601.

[p. 562]

 

Iustitia Imputativa

 

Neen, in waerheydt, maer twert hem niet toegerekent.

 

Observatio

630

Ist vuyr heet of wert hetten by tvuyr betekent?

 

Iustitia Imputativa

 

Tvuyr is self heet.

 

Observatio

 

Tvuyr moet dan oock (daert is) branden.

 

Iustitia Imputativa

 

Het moet.

 

Observatio

 

Zijn of schijnen de Sonden vyanden?

 

Iustitia Imputativa

 

Sy zijnt.

 

Observatio

 

Zijn sy zoet en minlijck?

 

Iustitia Imputativa

 

Neen, wreedt en fel.

 

Observatio

 

Waer dan sonden zijn, daer is oock smertich gequel,

635

Want sy zijn quaedt, oock sieckte en verderf van natuyr,

 

En so lutter zonder druc als zonder hetten tvuyr,⁶³⁶

 

Blijft hem dit druckich quaedt hier altijt waerlijck by.

 

Hoe macht waer zijn, als ghy hem van droefheydt segt vry?

 

Iustitia Imputativa

 

Tquaedt blijft, maert niet toerekenen neemt wech tverdriet.

 

Observatio

640

Dats geseyt: Tvuyr blijft, maer die brandende hetten niet.

 

Fides

 

Die grove logen machmen geensins gelooven.

636 zonden zijn evenmin zonder kwelling als vuur zonder hitte.

[p. 563]

 

Observatio

 

Wat helpt waenrust hem, die sich voelt in smert bedoven?

 

Wat baet ghesontheyts waen, daermen die zieckt bevindt?

 

Wat voordert waen ghesicht, alsmen in duysterheyt blindt

645

Smertich valt en moeyelijck doolt met ancxtich vresen?

 

Mach een Mensch oock teffens blindt en siende wesen?

 

Goedt en quaedt? blijde en droevich? vry en ghebonden?

 

Een Dienaer der gerechticheyt en der zonden?

 

Wie hoorde oyt spottelijcker Toverijen?

650

Noch betroutmen die helsche ziel roverijen.

 

Ghy gevoelt met ondervintlickheyt hertelijck

 

Ellendicheyt onrustich met wroegen smertelijck,

 

En laet u noch [e]en valsche ruste vroedt maken;

 

Wie heeft oyt gehoort van sottelijcker zaken?

655

Segt Vader, is dit geen dolle raserije?

 

Wech, wech met dees moetwillige dwaserije!

 

Hoe lang geloofdy metten verstockten blinden

 

Eens anders woordt boven eygen ondervinden?

 

Clapt u elck niet van rust? bevindy geen onrust?

 

Blinde

660

Ja Dochter, ick bevindt, dat mijn blinde lust,

 

Door die aentreckelijckende en smekende loghen

 

Van dees valsche Vreede preecxter, my heeft bedroogen.

 

My locte tgemac van haer rustige zetel,

 

En val met ongemack int vuyr wten ketel,

665

Vant quaedt int ergher. Ach, dit doet mijn blendicheydt!

 

Ick soeck rust en vree, maer vinde onrusts ellendicheyt.

 

Wee mijns! Wat make ick? zelf can ick gheen wech aenschouwen.

 

Menschen bedriegen, men mach op niemant bouwen.

 

Smertich ghebreck lijdt niet, dat ick hier blijve staen

670

En ancxt voor dolen verbiedt my voorwerts te gaen.

 

Waer sal ick arme blinde my nu doch keren?

 

Fides

 

Van dontrouwe Menschen totten Heer der Heren.

 

Die is getrouw, die helpt gaern, die leedt in claerheydt.

 

Bidt hem met betrouwen om kennis der waerheydt.

Blinde ende Fides
knielende zeyt hy:

 

[Blinde]

675

Van u hebbe ick my gekeert, O Licht des levens,

[p. 564]

 

Tot mijn duyster oordeel. Ende met veel snevens

 

In vermetel blintheyt op menschen betroudt,

 

Dat my nu in smertiger ellendicheyt houdt

 

Op zware onwegen en pijnlijcke straten.

680

Verlaet ghy my nu, so ick u heb verlaten,

 

Moet ic niet bekennen, dat ghi my zondaer quaet,

 

Rechtvaerdelijck straft, verdoemt ende verlaet?

 

Maer want u goedtheydt u rechte toorne licht stilt,

 

En ghy wt liefde den sondaers doodt niet en wilt,

685

So bidde ick u ootmoedich met recht betrouwen,

 

Bloot van alle troost, gantz verlaten in rouwen,

 

Dat ghy my met u geest der waerheyt wilt leden

 

Rechtsweechs tot Jerusalem, tgesicht des vreden.⁶⁸⁸

 

Chorus

Een Liedeken opten sang vanden 3 Psalm

 

So haest de Mensch gaet spoen,

690

Vant quaedt om goet te doen,

 

Wtwendich opt gesienste,⁶⁹¹

 

Wert zijn blindtheyt verdoort,

 

Als hy begeerlijck hoort

 

Den roem van groot verdienste,

695

Wiens zeven tronien⁶⁹⁵

 

Zijn Ceremonien,

 

Die hy seer scherp doet houwen;

 

Die deucht en acht hy niet.

 

Zy comen int verdriet,

700

Al die zijn Leer betrouwen.

 

Wie daer oock met onvernoecht,

 

Zijn Oor begeerlijck voecht

 

Tot waen, geacht rechtvaerdich,

 

Die merckt den valscheydt groot,

705

Van Merits soo bloot,

 

Dat hy bestrickt werdt aerdich,

 

Van een seer listich wijf,⁷⁰⁷

 

Die doecht Imputatijf,

 

Die hem voort vroedt gaet maken,

688 vg. Deze chorus komt ook voor in Coornherts Lied-boeck (Byvoeghsel) no. 44.

691 t gesienste wat op het oog mooi is.

695 zeven tronien de zeven Sacramenten.

707 listich in het Lied-boeck staat lustigh.

[p. 565]

710

Dat een zondich gemoedt,

 

Sonder goetheydt werdt goet,

 

En Godt so mach genaken.

 

Maer die dan wil verstaen,

 

Door opmerckens vermaen,

715

Dat hy derft rusts genoegen,

 

En dat quaedtheyt verstijft,

 

Met druck int herte blijft,

 

Met smert, met pijn, met wroegen,

 

Dees merckt in laetsten noch,

720

Imputatijfs bedroch,

 

En moet sich van haer keren.

 

Die so gheen menschen gelooft,

 

Boert op zijn truerich hooft,⁷²³

 

Recht tot het woordt des Heren.

723 boert beurt.

iii Handeling i wtcomen

Sermo Propheticus. Fides. Blinde. Perversum Iudicium. Observatio sui.

 

[Sermo Proheticus]

725

⁺Die Barmhertige Godt, die alleen wil leeren

 

Den cleynen, die ghelovich wijsheydt begeeren,

 

Sonder oft door het mondelijcke preken,

 

Zendt my wt liefden om grondelijck te spreken

 

Tot u, ellendige, diens gebedt is verhoort.

730

Hoordt daerom, en merckt aendachtelijck op het woort,

 

Ghy, die doelde door verleyders menichvuldich,

 

Des ghy oock self aen u dolingen zijt schuldich.

 

Onder ander werringen sidy meest verleydt

 

Door Meritum en door een waen gerechticheyt,

735

Genaemt toerekentlijck, die met oprecht bescheyt⁷³⁵

 

Valsch betoonde tgunt Meritum hadde geseyt.

 

So wederom door u Observatio fijn

 

Ontdeckt was waen gerechticheydts doodtlijck fenijn,

 

Gesuykert met Gods eere ende een leven zacht,

740

Dat den blinden schalcker doet vallen inden gracht.

 

Want al dolen sy bey schendelijc int geloven,

+ mt. 11.25.
Jacob. 1.5.

735 oprecht bescheyt zuiver oordeel. Het oordeel van Justitia Imputativa over Meritum acht Fides dus juist

[p. 566]

 

So gaet waen gerechticheyts doling te boven

 

Meritus doling, so dees maer doolt in een deel,⁷⁴³

 

Betrouwende zijn eygen cracht en werc te veel,

745

Maer dander betrout Godt te veel, oock niet genoech.

 

Fides

 

Dat verwondert my.

 

Sermo Pr.

 

Om dat ick daer te veel by voech!

 

Fides

 

Ja, wat mensch heeft Gode oyt te vele gelooft?

 

Sermo Pr.

 

Die betrouwde niet Godes woordt, maer des menschen hooft.

 

Fides

 

Ick verstaet niet.

 

Sermo Pr.

 

Neemt of yemandt Godt betroude,

750

Dat hy sonder eeten gesont blijven soude,

 

Soudt ghy niet segghen dat dees dwaeslijck gheloofde

 

Niet Godts woordt, maer tgoetduncken van zijn hoofde?

 

Fides

 

Ick sou.

 

Sermo Pr.

 

Waerom?

 

Fides

 

Dat hijt middel, dats eeten, versmaedt,

 

Godes ordeningh verwerpt, op zijn goetduncken staet.

 

Sermo Pr.

755

Wat houdy trechte middel tot rusts verwerven?

 

Fides

 

Sich self, die zondt, met al zijn quaey lusten te sterven.

 

Sermo

 

Blijft het quaedt oock levendich, daermen te recht sterft?

743 so daer.

[p. 567]

 

Fides

 

Gheensins. Soo lang tquaedt noch leeft, wert het goedt gederft.

 

Sermo Pr.

 

Die dan betrout, datmen sonder tquaet te doden

760

Tgoedt vercrijcht (dat inder cracht wort angheboden

 

Hem, die tquaedt recht doot in zijn Lichame sterfelijck),

 

Is dees oock des angeboden goedts verwerflijc?

 

Fides

 

Voorwaer neen. Want hy wil den middel vlyeden,

 

Waer door Godt zijn goetheydt waerlijc aen comt byeden.

 

Sermo

765

So ist, dees gelooft dan te veele, dats gewis,

 

Want van sulck gheloof gheen Gottelijck woordt en is.

 

Immers, 't Godtlijc woort roept daer tegen naect en claer.

 

Neemt, of na Jerusalem maer een wech en waer,⁷⁶⁸

 

(Soot oock is) en Godt belooft diese wanderen

770

Den saligen borgerschap, maer gheen anderen.

 

Hoept nu yemandt sonder den wech te terden,

 

Inde Stadt te comen en Borger te werden,

 

Zou dees Gode niet al te veele betrouwen?

 

Most hy niet buyten der Stadt swerven met rouwen?

775

Het blijven in Godes woordt is die wech ten leven,⁷⁷⁵

 

Die blijven in Godes woordt, die sich self begeven.⁷⁷⁶

 

Maer die stadich hen self en den sonde aencleven,

 

Dees wech verlaten, op haer onwegen sneven,⁷⁷⁸

 

En nochtans inde Stadt Godts te comen hopen,

780

Betrouwen Godt te veel; vergeefs is haer lopen.

 

So doen die betrouwers op waen gerechticheyt,

 

Want sy blijven inder sonden knechticheydt,

 

Dats vande wech, door onwegen, die sy dromen,

 

Vast geloven, dat sy by Godt sullen comen.

785

Wat is dit anders dan of des wijngaerts here

 

Tot arbeyders sprack: gaet, werct in mijn wijngaert seere,

 

Soo wil ick u arbeydt lonen na tbetamen,

768 neemt veronderstel.

775 Joh. 14:6.

776 die... die diegenen, die.

778 sneven ten val komen.

[p. 568]

 

En sy inden wijngaerdt niet wrochten noch quamen,

 

Doch des niet te min betrouden met verlangen

790

Sonder arbeyden arbeydts loon te ontfangen.

 

Wie soude niet seggen, dat sulc betrouwen sot

 

Veel te groot is? Soo betrouwen dees luyden Godt,

 

Soo heeft menich Coning, blijvende Goddeloos,

 

Op Godts hulp te veel betrout door vreeprekers boos,

795

En so werdt oock van dit volck Godt te veel betrout.

 

Dit te veel betrouwen is opt mestrouwen ghebout,

 

Want dees betrouwen oock veel min dant wel behoordt,

 

Den trouwen beloften van Godes waerachtich woordt,

 

Van zijn volc te vrijen vande dienst der sonden,

800

⁺Om hem na zijn wil te dienen tallen stonden.

 

Want sy houden dit (soot oock is) boven s Menschen macht;

 

⁺Maer ist daerom boven Gods Almogende cracht?

 

Mach dan dalmogende niet lichtelijck wercken,

 

Tgunt men by menschen onmogelijc can mercken?

805

Daer hoordy grondt en dolingh van dat valsche wijf,

 

Die verleydtster Justitia Imputatijf,

 

Seggende, dat sy alleen maect zalich vroechdelijc⁸⁰⁷

 

Sonder -, daer Meritum seyt, door wercken doechdelijck.

 

Fides

 

⁺Nochtans sietmen, dat die schriftuer claer betekent,

810

Dat hy salich is, dien Godt geen sont toe rekent.

 

Sermo Pr.

 

Die schrift seydt daer int alghemeyn dat sulcx gheschiedt,

 

Maer hoedanich dees luyden zijn, meltse daer niet.

 

Doch verclaerdt sy elwaerdt, wien God daer met waerdicht:⁸¹³

 

⁺Niet hoorders, maer doenders werden gerechtvaerdicht;

 

Niet roemers, maer in wiens gheest geen bedroch en woondt;

 

Die den sonden doot is, maer niet diese verschoont,

 

En die alt quaet latende goedt doet dach en nacht,

 

Diens sonden werden van Gode niet meer ghedacht,

 

Noch toegerekent; niet die in sonden blijven,

820

So dander doen. Mogen zijt sich dan recht toeschrijven?

 

Mogen sy, die seggen dat sy altijt sondigen,

 

Hen self oock waerschijnlijck met recht vercondighen

+ Luc. 1.75

+ mt. 19.26

807 alleen D: allen.

+ Rom. 4.7

813 elwaerdt elders.

+ Ro. 2.13
Psa. 31.2
Rom. 6.7
Ez. 18.21

[p. 569]

 

Dese genade, die niet sulcken onwaerdigen

 

Toecomt, maer alleen den rechtei boetvaerdigen.

 

Fides

825

Neen, dees blijvers in sonden moeghent sich roemen,

 

Maer die gantze Schrift dreycht hun wee en verdoemen.

 

Sermo

 

So veele vermach dan tot des duyvels voordel

 

Het navolgen van smenschen verkeerde oordel.

 

Dat hebben die twee verleyders te veel gelooft,

830

Oock ghy; sy verlaten Godts woort, volgen haer hooft,

 

⁺En leren anderen wt een onsekere waen

 

Saken, die sy self niet en weten noch verstaen.

 

Deen vercleynt Gods genay, en rust op zijn daden,

 

Dander loochent doecht, en stoent op droom ghenaden.

835

Maer ghy, blinde, zijt oock gheensins onschuldich,

 

Doort volgen van u valsch oordeel menichvuldich.

+ 1 Tim. 1.7

iii^e Handeling ij^e wtcomen

Penitentia, wtcomende, blijft staen opten hoeke vant toneel, tot dat haer tijdt van spreken comt.

Blinde. Sermo Propheticus. Poenitentia. Iudicium Perversum.

 

[Blinde]

 

Dat bekenne ick met smertelijcke rouwe;

 

Nochtans hadde my u hertelijcke trouwe

 

Daer voor so gewaerschout, dat ick vyandelijck

840

Den boef verjaechde, die (o stoutheyt schandelijc)⁸⁴⁰

 

Weer by my quam, en ging my van nieus vercloeken.

 

Sermo

 

Tpredick hooren tuycht, maer crachtich leerdt het versoecken.⁸⁴²

 

Blinde

 

So doet het, maer niet sonder crachtige smerte.

 

Sermo

 

Waerdy die gaerne quijt?

840 den boef valsch oordeel.

842 versoecken beproeven.

[p. 570]

 

Blinde

 

Met alle mijn herte.

 

Sermo

845

So ghy my wilt volgen, daer ick u wil leden,

 

Comdy noch te Jerusalem, tgesicht des vreden.

 

Fides

 

Ja hy, gaerne.

 

Sermo Pr.

 

So moet hy gantz van hem iagen

 

Zijn verkeert oordeel, oorsaeck van al zijn plagen.

 

Poenitentia

 

Dat sal zijn. Ick wil hem vyantlijc vernielen,

850

Ea heel wtroeden wten grondt zijnder sielen.

 

Dit gae ick nu crachtich volbrengen metter daet,

 

Om dat dees blinde hem nu so doodtlijcken haet,

 

Dat hij hem voorts geensins geloven zou mogen.

 

Sermo Pr.

 

Neen? tschijnt dat hijt nu noch doet voor mijnen ogen.

 

Fides

855

Waer in?

 

Sermo

 

In dit toestemmen vermetel en blendt.

 

Ghy wilt my volghen. Meyndy dat ghy my al kendt?

 

Fides

 

Ontwijfelijck, door ondervintlijcke claerheydt,

 

Want al u woorden vinden wy vaste waerheydt.

 

Hebben wy dan niet saec u woort te betrouwen?⁸⁵⁹

860

U leeding te volgen mach niemant berouwen.

 

Blinde

 

Dat vinde ick warachtich wt u eerste sermoen.

 

Raedt nu, o beste man, wat goet ick nu sal doen.

 

Sermo

 

Niet, niet o mensch! doet niet, u doen is enckel quaedt,

859 saec reden.

[p. 571]

 

Want ghy zijt quaedt. Vant quaet doen rust, tquade verlaet.

865

Verlaet u self, u wille, u blint verkiesen;

 

Dit laten doet, wildy onrust verliesen.⁸⁶⁶

 

Poenitentia

 

⁺Van al dat is oorsaeck dees Godloose boeve.

 

Wech voor den Duyvel, du schelm, dat dy Godt bedroeve!

 

Du schalcke oge, duysternis vant gantze Lijf,

870

⁺Wildy niet ruymen? blijfdy hier noch even stijf?

 

Ist niet beter dy wten hoofde te schoeren,

 

Dan die hele mensch eeuwich om dy zou troeren?

 

Wat toef ick? waerom bruyck ick niet dit snedich woordt?⁸⁷³

 

Her her, dief! nu werdy van my eens recht vermoordt!

Sy treckt het zwaert van Leer, treedt tot hem aen. Iudicium Perversum loopt ancxtich binnen. sy volcht hem na.

866 dit laten doet doe dit laten. (n.l. het verlaten, van uw ‘zelf’); vgl. vs. 937.

+ Mt. 6.23

+ Mt. 5.30

873 snedich woordt na 874 heet dit het zwaert van Leer dus allegorisch bedoeld; ‘het zwaard van leer trekken’ betekent immers: het zwaard uit de schede trekken.

iii Handeling iij wtcomen

Sermo Propheticus. Blinde. Observatio sui. Perversum.

 

[Sermo Propheticus]

875

Dat werc behaecht my, dats ernst, die moet ick prijsen,

 

Dats recht int woordt blijven met daetlic bewijsen.

 

Wien sout niet lusten sulcken hoorders te leren,

 

De so vlijtelijck volbrengen tgebodt des heren

 

Vant loochenen zijns selfs?

hy luystert wat ende seyt voort:

 

Hoort verkeert oordeel crijten!

880

Hoort oock Penitentie steken en smijten!⁸⁸⁰

 

Hy gorghelt. Die strot is af; daer ruymt met spoede

 

Die valsche siele metten schuymende Bloede

 

Wt zijn lijfs kercker. Moort steken zijn die sloetelen⁸⁸³

 

Die openen tslot; gedaen ist roetelen,

885

Tes wt met hem. Way, dat heet rechtschapen doden!

 

So volbrengtmen werclijck des Heren geboden!

 

Van eyeren inden pan comt geen quaet kyeken;

 

Die dode hont bijt niet, als die quijnende sieken,

880 smijten slaan.

883 Moort steken doodssteken.

[p. 572]

 

Of veriaechde boosheydt dic weerkeert met woeker.

890

Daer af zijt ghy, blinde, aen dees boef een beso[e]ker.⁸⁹⁰

 

Blinde

 

Och wee mijns! Hoe bitterlijck is mijn herte bedroeft!

 

Sermo

 

Waerom? dat u verkeert oordeel den doodt nu proeft?

 

Blinde

 

O neen, want dat baerdt my alree eenige rust.

 

Sermo

 

Wat quelt u dan? Tontberen van Godtlijcke lust?

895

Of bedroeft u sheren straf met onwaerdicheydt?

 

Blinde

 

Gheensins, want dats beyde goedt en rechtvaerdicheydt.

 

Soude ick my bedroeven om datter goet geschiet?

 

Dats ver. Maer dat ick tquaedt hebbe en tgoede niet,

 

Is die grondt oorsake mijns bitteren rouwen.

 

Sermo P.

900

⁺Die droeve is salich, want hy sal troost bedouwen.

 

Blinde

 

Troost ben ick onwaerdich, die can ic noch ontberen,

 

Maer tgoede geensins. dits mijns herten begeren.

 

Ach hoe hongert mijn siel na ware gherechticheydt!

 

⁺Wie sal my doch vrijen vanden sonden knechticheydt?

 

Sermo P.

905

Moechdier selfs niet toe doen? bruyckt eens al u cracht

 

Observatio sui

 

Wat sou dees blinde vermoeydt? hy derft verstant en macht.

 

Zijn duystere ziel siet niet; die zit gebonden

 

Aen coorden vast, stercke gewoonten tot sonden.

 

Hy mach van selfs niet goets, dits nu dic bevonden,

910

So ghy hem terstont met waerheydt ghingt verconden.

890 sijt... een besoeker ondervindt gij.

+ Mt. 5.4.

+ Ro. 7.24

[p. 573]

 

Sermo

 

⁺O salige armoey en hongers belading,

 

⁺U genaeckt Godts rijck met ware versading.

 

Die Heere comt en sal de boeyens ontbinden

 

Van sulcke recht droeve, gevangene blinden.

915

Sulcker blinden ogen (dat ick hertelijc jonne)

 

⁺Sullen aenschouwen des gerechticheyts zonne,

 

Die henluyder vrolijck sal opgaen na wenschen;

 

Dits Christus, het waerachtighe licht der Menschen,

 

Die sal comen openen den duyster ogen

920

Alder blinden, die sulcx begeerlijc gedogen,

 

En die sal ontbinden den bandt der duysterheydt,

 

Van die inden kercken aender sonden cluyster leydt.

 

Geloofdy dit van Christo warachtich voorseydt?

 

Fides

 

Vast.

 

Sermo

 

Dat het Christ sal doen door zijn cracht bereyt?

 

Fides

925

Ghewis.

 

Sermo

 

Ghy gelooft dan, dat hijt wil doen en sal?

 

Fides

 

Dat gelooft oock dees blinde ontwijfelijc al.

 

Blinde

 

Waerlijck ja. O mocht al dat Propheetsch bedieden

 

Nader waerheydt crachtelijc in my geschieden!

+ Mt. 5.3.6

+ Psa. 145.8

+ Esa. 29.18
Mala. 4.2
Joan. 1.4
Esa. 42.7

iii Handeling iiij wtcomen.

Poenitentia. Sermo Propheticus. Blinde. Fides.

 

[Poenitentia]

 

Dats volbracht, die boef en sal u niet meer quellen.

930

Hy madi nu Duyvels verleyden inder hellen,

 

Want ic hem gedoodt heb met des Heren woorde;

 

Hy creet vervaerlijck. Ick meyn ghijt hier wel hoorde.

 

Sermo Pr.

 

Ja wy altsamen. den Heer sy lof en danc!

[p. 574]

 

Blinde

 

Wat raedt nu voorts? Tsmertich lijden valt my te lanck.

935

Doe ick niet altoos, blijf ick hier stillekens staen,

 

Hoe gerake ick immermeer opten rechten baen?

 

Sermo P.

 

Tquaedt te laten sal u werck zijn, dats wech te gaen

 

Van donweghen en boosheydt, die ghy doort vermaen

 

Van ondervindingh weet. Tvlieden van blinde lusten

940

Is een toegang seker naden wech tot rusten.

 

Tgoedt kendy noch niet. Het quaet is u kinnelijck,

 

Door opmerckens versoeken ondervinnelijck.

 

Dit quaet laet stadich, daer in moechdy niet dolen.

 

Wijckt van donwech bekendt naden wech u verholen;

945

Daer sit by neder sonder daer op te terden,⁹⁴⁵

 

Want die onseker gaet, mach bedrogen werden.

 

Beter dan qualick gegaen is wel gezeten.

 

Leert donderscheydt verstaen van u waen ende weten:

 

Waen verleydt dic door een waerschijnende logen;

950

In tgheen men waerlijck weet, werdt nyemandt bedroghen.

 

Tondervinden leert waerheydt, het goetduncken liecht;

 

Weten leedt altijt seker, als waen meest bedriecht.⁹⁵²

 

⁺Wildy tgeweten goet doen? keert u sondige voet

 

Van s Heeren Sabbath. Rust u van werck, dats niet goedt,⁹⁵⁴

955

Van u blinde begheerten en eygen wille.

 

Dit weet ghy goedt te zijn, hier moechdy niet missen,

 

Maer men mist int wanen, int twijvelijck gissen,

 

En int blint ramen van een wech goedt schijnlijc;

 

Betreedt geen waenwech, want hy quetst meest pijnlijck,

960

⁺Wie waent dat hy weet en weet niet, so hy weten sou.⁹⁶⁰

 

Na donzekere waen volcht meest zekere rou.

 

Gaet byden wech op dacker van gelatenheydt.

 

Sit daer stillekens en tot uwen baten beydt,

 

Tot dat ghy vanden Christ Godes wert geropen.

965

Dan doet eerst u werck, dats rasch tot Christ te lopen.

 

Blinde

 

Ick sie niet. Hoe sal ick hem sekerlijc kennen?

945 terden treden.

952 leedt leidt.

+ Esa. 58.13

954 dats niet goedt dat niet goed is (uw werk nl.).

+ 1 Cor. 8.2

960 so hy weten sou wat hij behoort te weten.

[p. 575]

 

Sermo Pro.

 

⁺Hy sal u voorcomen en zijn boden zennen

 

Om u, na dat ghy tgetuych sult hebben gehoort,

 

Dat hy blinden maeckt siende doort licht van zijn woordt,

970

Ende dit door een contrari betogen,

 

Dan dat u verleyt heeft, dats tgeloof vande logen,

 

Met sampt het ongelove vande waerheydt;⁹⁷²

 

Want door waerheydts geloof gheeft hijt gesichte claerheydt.

 

Wast niet logen geloof, als u docht gesienste,⁹⁷⁴

975

Salich te worden door u eygen verdienste?

 

Oock als ghy sonder waerheyts wech te betreden

 

Geloofde te comen inde stadt van vreden?

 

Wast oock niet een Godtloos ongeloof mespresen,

 

Als ghy hielt, dat Godt niet wil of mach heel genesen?

980

Dit valsche geloof hielt u in uwen sonden,

 

Welcker straf ghy met druck en smert hebt bevonden.

 

Dus suldy den waren Christ licht daer aen mercken,

 

Als hy doort tegendeel genesing comt wercken,

 

Te weten doort ongeloof van logens bedriegen,

985

En doort geloof van waerheyt, die niet mach lieghen.

 

Want wil hy, dat ghy u verstant en cracht mestrouwt,

 

Hem volcht en op zijn Almoghende waerheydt bouwt,

 

Daer in, dat Godt warachtelijck wil ende mach,

 

U door hem genesen van u blintheydts gheclach,

990

So moechdy hem wel vast geloven. want hy ist

 

Die u sal genesen, namentlijck Godes Christ.

 

Als die u dan roept door zijn boden eerlijck,

 

Doet dan u werck ende loopt tot hem begeerlijc,

 

Met vast betrouwen wter herten grondelijck.

995

Hebdy dees mercktekens wel verstaen?

 

Blinde

 

Rondelijck.

 

Sermo

 

Houdy mijn reden voor oprecht en warachtich?

 

Blinde

 

Ja, ick seker.

 

Sermo

 

Spoedt u dan met herten iachtich

+ Middel om Christum te kennen

972 sampt mede.

974 gesienste heilzaamst, best.

[p. 576]

 

Van dees onwegen na gelatenheydts acker;

 

Sit daer by den wech, wacht omsichtic en wacker

1000

Op Christ. Hy sal comen ende niet wt blijven,

 

Om sulcken blinden met gesicht te gerijven.

 

En ghy, Fides, neemt zijn handt, ooc ghy ander twee,¹⁰⁰²

 

Leedt hem flucx van hier. Godt gheleyde u, Bertimee,¹⁰⁰³

 

En gheef u in Lijf en Siel tvrolijcke gesicht.

1005

Volchdy wel mijn raedt, ghy crycht het Hemelsche licht.

 

Blinde

 

Adyeu, en Godt loon u, ghy alderbeste man,

 

Van u goede raedt, want icx niet vergelden can.

 

Chorus

Een liedeken open Sang vanden 13. Psalm.

 

Hy doelt, die op zijn wercken staet.¹⁰⁰⁸

 

Oock al die Gode boven maet,

1010

Of min dan na zijn woordt betrouwen.

 

Want Godt dect niemants sonden quaet,

 

⁺Dan dien sy grondtlijck berouwen.

 

Versochtheyt meer dan boeken leert.¹⁰¹³

 

Verstaen ons oordeel gants verkeert.

1015

Dit moet hy die rust soeckt begeven,

 

En door berou dit quaedt verneert¹⁰¹⁶

 

Met Godes woordt nemen tleven.

 

Die tquaedt meer dan den straffe vreest,

 

Oock om doechts derven droef is meest,

1020

En dorst om rechtvaerdich te wesen,

 

Is oprecht droef en arm van gheest;

 

Hy hoept in Christo tghenesen.

 

Wie tquaedt verstaet en grontlijck haet,

 

Verlaet dat waerlijck metter daet,

1025

En Sabbatheert van eygen wille,¹⁰²⁵

 

Sit byden wech en wacht met raet¹⁰²⁶

 

Christum gelaten en stille.

1002 ander twee t.w. Poenitentia en Observatio sui.

1003 Bertimee Bartimeüs (Mark. 10:46).

1008 Chorus zie Lied-boeck (Byvoeghsel) no. 45; doelt doolt.

+ Ezech. 12(?)

1013 versochtheyt ondervinding.

1016 verneert Liedb. geeft verheert. Lees: verkeert (n.l. Verkeerdt Oordeel).

1025 Sabbatheert van eygen wille zie van uw eigen wil af, laat God alleen in U werken (term uit de sfeer van Seb. Franck).

1026 met raet met overtuiging.

[p. 577]

iiii Handeling j wtcomen

Blinde sit aenden wech met Fides ende Observatio sui

 

[Blinde]

 

⁺Hoe veel saliger is geven dan ontfangen,

 

Andren raden, dan na anders raedt verlangen,

1030

En met open ogen int licht self den wech te sien,

 

Dan leydtsluy te volgen sonder te weten wien.

 

Ach leyder, ick arme, radelose blinde,

 

Soec hulp, raedt en bestier, daer icx luttel vinde.

 

In my heb icx niet, ick vints oock niet in menschen.

1035

O quaem hier Messias, der bedroefden wenschen!

 

Die sou mijn commer so volcomelijck stelpen,

 

Dat my onnodich sou zijn het menschelijc helpen.

 

⁺Och, of die Hemel, Godes schatcamer, schoorde,¹⁰³⁸

 

Die Heylant af quaem, ende my eens troost gheboorde!

+ Act. 20.35

+ Esai. 64.1

1038 schoorde scheurde.

iiij Handeling ij wtcomen

Rumor Evangelicus. Blinde. Fides.

 

Observatio sui

1040

⁺Noyt wonderlijcker dinghen, noyt vreemder saken!

 

Blinden siende ende dooden levendich te maken,

 

⁺Wie heeft oyt sulcke daden in Israhel gehoort?

 

⁺Tvolc volcht hem na door tekens van zijn crachtich woordt,

 

Maer die geleerde seggen dat sulcx geschiet

1045

⁺Door den duivel; mach die doen dat een blinde siet?

 

Sou goet doen duyvels werck zijn? dat geloof ick niet.

 

⁺Immers, die duyvels gehoorzamen zijn gebiedt.

 

Wat ongehoorder werc! wats dees nyeu leere?

 

⁺Ist geen oorsaec om groot te maken den Heere?

1050

Sien wy niet dingen, groot, heerlijc en ongewoen?

 

⁺Sal Messias (als hy comt) meer tekenen doen?

 

Meer dan wy nu sien van desen man geschieden?

 

Blinde

 

Van wie spreeckt ghy, vrundt? dit wilt my doch bedieden.

 

Die ooren moeten den blinden oogen verstrecken;

1055

Tgehoor opent hun wat blintheyt gaet bedecken.

 

Laet doch u stem van wien ghy spreeckt my doen aenschouwen.

+ Mt. 11.5

+ Mt. 9.33

+ Joan. 6.2

+ Joan. 10.21

+ Mark. 1.27

+ Mt. 15.31

+ Joan. 7.31

[p. 578]

 

Rumor E.

 

Ick spreeck van Jhesu, der armen hulper vol trouwen.

 

Die maect blinden siende, die doet croepelen gaen,

 

⁺Die heeft alle dingen wonderlijc wel gedaen,

1060

En die weet al wat in elcx hert verborgen leydt.

 

⁺Want wat ic oyt heb gedaen, heeft hy my geseydt.

 

Sou dat niet wel zijn de ware Christ, Davids zoon?

 

Blinde

 

Segt my, vrundt, hoe gheneest hy den blinden? om loon?

 

Rumor E.

 

Neen, om niet! Hy gheneest doort geloof der waerheydt,

1065

En vraecht: geloofdy? die ja seydt, siet s Hemels claerheyt.

 

Fides

 

Dats Christus self, dats de beloofde Messias,

 

Dees doet dat van Christ voorseyt is.

 

Blinde

 

Noyt man so bly was.

 

Segt, vrundt, waer vinde ick desen heylandt ghepresen?

 

Rumor E.

 

Sit stil, hy comt gaen, en sal terstont hier wesen.

+ Mark. 7.37

+ Joan. 4.29

iiij Handeling iij wtcomen

Turb. { 1 Peccatorum cognitio

Turb. { 2. Lex

Turb. { 3 Phari.

Blinde. Observatio sui. Fides.

 

[Blinde]

1070

Men siet nochtans dat hy grote wonderen doet,

 

⁺Daerom gelooft in zijnen naem het volc onvroet.

 

Observatio sui

 

Daer comt hy. Laet hem immers niet verby lijden.¹⁰⁷²

 

Dees gelegentheyt en comt niet tallen tijden.

 

Blinde

 

Is hy dan so na, dat hy my mach horen?

+ Joan. 2.23

1072 lijden gaan.

[p. 579]

 

Fides

1075

Roept vry luyde, geen recht bidden gaet verloren.

 

Blinde

 

O Jesu, Davids Soen, soete troost der armen,

 

Wilt mijns, ellendigen blinden, doch ontfermen!

 

Turb. 1.

 

Swijcht! wat hebt ghy bedelaer sondich en onrein

 

Te doen met Jesu, alder suyverheyts fonteyn?

 

Fides

1080

Dat hy door zijn aldersuyverste reynicheydt,

 

Reynige zijnder sonden vuyle vileynicheydt.¹⁰⁸¹

 

Blinde

 

Jesu Davids soen, ontfarmt mijns armen blinden!

 

Turb. 2 Lex

 

Swijcht! hy is gherecht, ghy quaet; straf suldy vinden.

 

Fides

 

Christ comt niet om verderven, maer om genesen.

 

Blinde

1085

Ontbermt u mijns Jesu, O Davids Soen gepresen!

 

Turb. 3. Phari.

 

Swijcht! roept ghy Jesum aen? tmocht u den hals gelden!

 

Blinde

 

Stoute noodt dringt, die ontsiet dreyghen noch schelden.

 

O salichmakende Jesu, O Davids kint,

 

Ontbermt u mijns, ic ben arm, ellendich en blint!

1081 vileynicheydt kwaadaardigheid.

iiij Handeling iiij wtcomen

2. Apostolen. Iesus. Blinde

 

1. Apostel

1090

Men hoort geen schijnheylich so hartelijc karmen.

 

2. Apostel

 

Neen, die meyndt te sien, en behoef[t] geen ontbarmen.

[p. 580]

 

1. Apostel

 

En die acht Jesum een soen vanden timmerman,

 

Maer niet van David.

 

2. Apostel

 

Hy isser des te slimmer an.

 

Jhesus

 

Elck ghenaeckt den zon en comt aenden dagheraet,¹⁰⁹⁴

1095

Die den zwarten nacht zijns blintheydts truerich verstaet.

 

So doet dees blinde, wt bekende noodt ropende;

 

Waert dan niet tijt dat ick zijn ogen opende?

 

Ick, die daer ben des duysteren werelts lichte,

 

Der droevigen troost en der blinden gesichte?

1100

Ick die daer roep met voorcomende genaden,

 

Coemt tot my al die belast zijt en beladen?¹¹⁰¹

 

Ick die seg tot Armen, Croepelen en Blinden,

 

Bidt en ghy zult vercrijgen; soect, ghy sult vinden;¹¹⁰³

 

Clopt, men sal op doen? dit heeft dees nu dick gedaen

1105

Met zijn karmende weervers, dat was al verstaen¹¹⁰⁵

 

Voor deerste roep zijns Mondts, want zijn herte riep met cracht,

 

In vast betrouwen. Doch liet ick dat ongeacht

 

(Soot scheen) om meer tontsteken zijn vuyrich begheerdt,

 

Oock, op dat ghy door zijn geloof mocht zijn gheleerdt,

1110

Hoe tstadich cloppen en bidden sonder swijgen,

 

Int geloof, tbegeerde goedt van my doet crijgen.

 

Al scheen mijn swijghen dees mans gheloof te terghen,

 

Ick hielt stille opten wech. dit mocht hem niet berghen¹¹¹³

 

Zijn blijde hoepe, die hem troostlijc antwoorde,¹¹¹⁴

1115

Dat ick stont en (bereyt om helpen) hem hoorde.

 

Dus sal hem zijn gelovige hoop nu vromen.¹¹¹⁶

 

⁺Gaet ghy twee en doet hem terstont tot my comen.¹¹¹⁷

 

1. Apostel

 

Godt leerdt wel somtijdts doort inspreken van zijn gheest,

 

Doch leerdt hy door zijn gesonden dienaren meest.

1094 Jezus spreekt tot de menigte (Turba).

1101 Matth. 11.28.

1103 Matth. 7:7; Luk. 11:9.

1105 weervers herhaalde roep, refrein.

1113 berghen verborgen houden.

1114 zijn blijde hoepe Observatio sui.

1116 zijn gelovige hoop Fides.

+ Die twee Apostelen terden voor wt naden blinden toe

1117 hem D: hen.

[p. 581]

 

2. Apostel

1120

Al die Gode horen met geloof wilvaerdich,

 

Zijn der aengeboden genaden recht waerdich,

 

Al wert die maer door eens Menschen stem verbreydet.

 

1. Apostel

 

Ja. Als die mensch niet tot sich, maer tot Christum leydet.

 

Hier sit hy. Segt! Hoe roept ghy met so luyder keelen?

 

Blinde

1125

Ist weer aen? wilt ghy my ooc swijgen beveelen?

 

Laet Jesus spreeken. Swijcht ghy en alle menschen!

 

2. Apostel

 

Neen, vrundt, roept vry, wy brenghen tijdinghe na wenschen,

 

Een blijde bootschap voor u blinde verschoven,¹¹²⁸

 

⁺Want u heyl is naerder dan ghy soudt geloven.

 

1. Apostel

1130

Zijdt goets moets, u dolende nacht is voorleden,¹¹³⁰

 

De dach genaeckt. Staet flucx op, wilt tot hem treden,

 

Tot hem diens barmhertige goetheyt wil helpen,

 

En diens Godtheyt almachtich u leedt can stelpen.

 

2. Apostelen

 

⁺Staet op wt u blintheydts slapen, dromen en dichten;

1135

Comt tot Jesum, swerelts licht wil u verlichten.

 

1. Apostel

 

⁺Werpt af dese veel verwige brodderije,

 

Dees werre opinien en vuyl vodderije,¹¹³⁷

 

Dees bedelrock uwer duysternissen wercken,

 

⁺U oude zeden, tverstant van daertsche clercken,

1140

Oock u self, om so bloot tot Jesum te lopen,

 

Die roept; haest snel, zijn genaey staet u open.

 

Blinde

 

O salige dach, genadich lichts bedouwen,¹¹⁴²

1128 verschoven veracht.

+ Ro. 13.1l

1130 voorleden voorbij.

+ Eph. 5.14
Ps. 33.6

+ Ro. 13.12

1137 werre opinien verward oordeel.

+ Colo. 3.5

1142 bedouwen het vervuld worden van.

[p. 582]

 

Soude ick noch wel eens des Hemels claerheydt aenschouwen?

 

⁺Wech, cleedt der scant, duyster, en lastige swaerheydt!

1145

U derve ic gaerne op hoop van verlichtende claerheydt.

 

Soude ick liever vande werlt brocken bedelen,

 

Dan van Christ tgesichts heyl niet om veredelen?¹¹⁴⁷

 

Soude ick liever snoodt inde snode roc der sonden,

 

Dan in onschuldt onnosel naect zijn gevonden?

1150

Soude ick niet eer my self laten behendelijck,¹¹⁵⁰

 

Dan in blintheyt duyster blijven ellendelijck?

 

⁺Neen! Ick haet mijn quaetheydt, daer af vlucht ick gaerne

 

Tot zijn goedtheyt. Daer brengt my, weest mijn lantaerne.¹¹⁵³

 

Jhesus

 

Ghy arme blinde zoect hulp met herten bedroeft;

1155

Ic, mildt en rijc, help elc die weet dat hy behoeft.

 

So gaerne als ghy wat goets van my zoudt ontfanghen,

 

So gaern geef icx die so gelovich verlangen.

 

Ick hoorde u vuyrichlijck roepen wt sherten grondt;

 

Wat wildy dat ic doe? Segt, het werdt u terstont.

 

Blinde

1160

Hoe mach ic u voldancken, volprijsen, vol eeren,

 

Goede Jesu, dat ghy verhoordt mijn begeeren?

 

Maer wat sal ick begeren? Het gierige gelt?

 

Het sorchlijc gebieden met ancxtich gewelt?

 

Hovaerdighe schoonheydt van een spijtich eedel wijf?

1165

Of vluchtige sterckheydt van mijn sondich lijf?

 

O neen! Wat baet sulcx sonder waerheydts kennisse?

 

Brengt al dit den dwasen niet meest in schennisse?

 

Verderven sy niet al die sulcx zotlijc mesbruyken?

 

Dus begeer icx niet. Maer wilt mijn oghen ontluyken,

1170

Dat ic u sie en ken, O licht hemelsch en crachtich;

 

⁺Kenne ick u recht, so kenne ick oock Godt waerachtich.

 

U en Godt te kennen is het eewich leven;

 

⁺Die u siet, kendt u. Dit gesicht wilt my geven.

 

Ihesus

 

Voormaels dacht ghy met wercken na blindtheydts rade,

1175

Te verdienen mijn (om niet geschoncken) genade,

+ Hy werpt den bedelmantel af

1147 niet om veredelen dat niet edeler kan zijn.

1150 laten verlaten; behendelijck op een gepaste manier.

+ Die twee Apostelen brengen den blinde tot Jesum

1153 lantaerne zie vs. 420.

+ Joan. 14.7

+ Ps. 26.4

[p. 583]

 

Tot dat ghy die verwaende roem ydel bevandt,

 

En u een soeter dolinge werdt ingeplant,

 

Die u een waengerechticheydt toe wou voegen

 

Sonder u toedoen. Dit mocht oock niet vernoeghen

1180

Doort ondervinden. Totdat ghy mijn woordt gheloofde,

 

Boven den logen en waen van uwen hoofde,

 

Des ghy u niet meer te doen of laten onderwont

 

Saken die ghy wist, dat ghy noch niet en verstont.

 

Doe heeft u tgheloof byden wech voorts tot my gebracht,

1185

Oock door u bidden en mijn schencken u heyl gewracht.

 

Tgeloof wast middel, ghi die bidder, ic die gever;

 

Ghy ontfingt die gaef van my, u heyls aenhever.¹¹⁸⁷

 

Nu siedy my, licht, en wech; zit niet meer stille,¹¹⁸⁸

 

Maer gaet van deen doecht in dander, doet Godes wille.

1190

U schuldt, en mijn genaey, kendy nu so seker,

 

Dat u niet mach vangen der verdiensten preker.

 

Oock bevindy nu so claer mijn gerechticheydt,

 

Dat u geensins meer inder sonden knechticheydt

 

Die valsche Imputati sal mogen houwen,

1195

Noch op haer waengerechticheyt doen betrouwen.

 

Want ick heb u niet waenlijck, maer waerlijck ghenesen

 

Van u blintheyt. Anders most ghy noch met vresen,

 

Dolen, en vallen door blintheyts duyster tekenen,

 

Dwelck ick u dan (quansuys) niet toe sou rekenen.

1200

Neen, neen! So genesen die lapsalvers listich;¹²⁰⁰

 

Sy nemen tgelt, en laten in blintheyt mistich,

 

Maer ick verdrijf blintheyt so datser niet meer is.

 

Ghy siet nu des Hemels licht, des sidy gewis,

 

⁺So sydy nu oock, dat mijn woordt waerlijck geneest,

1205

Want ghy weet dat ghy nu siet en blindt zijt geweest.

Jesus met zijn geselschappe gaen inne.

1187 aenhever bewerker.

1188 Joh. 14:6.

1200 lapsalvers kwakzalvers.

+ Joan. 9.25

iiij Handeling V wtcomen

Blinde. Observatio sui. Fides.

 

[Blinde]

 

O Godt, O Jhesu, wats dit? Noyt sulck wondere!

 

Ic sie met open ogen boven en ondere!

 

Sout droom zijn? Neen! Ick heb warachtich mijn ghesicht!

[p. 584]

 

O wenschelijck, genoegelijck, lievelijck licht!

1210

Te recht sydy suyver, minlijck lustich en claer,

 

So my was gheseydt. Nu bevinde icx meer dan waer.

 

Nu mercke ick recht mijn duysterheydts blindt vermeten.

 

My docht ic wist wat. Wat mach een blindt doch weten?

 

Wat machmen sien sonder doorschijnige claerheyt?

1215

Wat machmen kennen sonder blijckende waerheydt?

 

En wat waerheydt vintmen van yet in sonderheydt,

 

Daert Hemelsche licht niet en gheeft claer onderscheydt?

 

Onderscheyt vant lieve goet en tquaet hatelijck,

 

Vande schone doecht en sonde verwatelijck?

1220

Vant soete Juc Christi en sduyvels bittere last?¹²²⁰

 

Dits gheen waen kennis, neen ick voel mijn hert verrast

 

Met lusten, met begeerte, met liefte, met vruechde

 

So vuyrich ontsteken tot de schone doechde,

 

Dat ick niet en achte op leven noch op sterven,

1225

Mach ic maer die Godtlijcke princes verwerven.

 

Maer men crijchtse door een navolginge stadich

 

Vander doechden leermeester, dats Christ goetdadich;

 

Hy alleen can en wilse zijn navolgers leeren,

 

Doort quaet mijden, tcruys lijden en doechts hanteren.

1230

Hy is van ware doecht het voorbeelt ootmoedich,

 

Hem wil ick oock navolghen met ernst spoedich.

 

Dat my eerst groot scheen, vinde ick cleyn als een mugghe,

 

Om dees eedel paerl werpe icx al voor dreck achter rugghe.

 

Die noch blindt is, mach roepen met claechlijck karmen,

1235

Jesu, Davids Soen, wilt mijnre doch ontfarmen.

 

Maer sonder gesicht en licht te hebben vercregen,

 

Mach hem niemant lang volgen op lijdens wegen.

 

Wie sou volgen stantvastich in allen node

 

Jesum, die zijn leven geeft willens inden dode?

1240

Niemant. Hy en sage eerst met sgeloofs oogen,

 

Dat Jesus navolgers waerlijck comen mogen,

 

Ja sullen tot eewige eer door tijtlijck strijden,¹²⁴²

 

Tot oneyntlijcke vroecht, door een vluchtich lijden,

 

En door cort sterven int leven onverganckelijck.

1245

Maer dees heylsaem kennis en zijn niet ontfanckelijck

 

Die waensiende ogen vande werlt onvroedt,

 

Kiesende tverganckelijck voort eewige goedt.

1220 Matth. 11:30.

1242 sullen moeten.

[p. 585]

 

Want dees soeken macht, Eer, rijckdoom, en wellusten,

 

Met lanck leven om lang in onrusten te rusten.

1250

Wt dese onrust gae ick nu vrolijck scheyden,

 

⁺Nader sielen rust, Jhesum, die daer recht can leyden.

 

Doch vermaen ick u eerst, O ghy omstanderen

 

Die oock lustich zijt om met my te wanderen,

 

Wt Jericho de maenstadt vol onstadicheden,

1255

Na Jerusalem tzoete gesicht des vreden,

 

Dat ghy u wacht voor verdienstlijcke knechticheydt,

 

Oock me voor die toversche waen gerechticheyt.

 

Laet u immers niet vroedt maken, sidy noch blendt,

 

Dat ghy siet, weet, en Christum met zijn doechden kendt;

1260

Want niemant kendt Christum, hy en moet hem minnen

 

Boven sich self, met Hert, met Cracht, ende met sinnen.

 

⁺En wie hem so bemint, die houdt gestadelijck

 

Zijn geboden, niet woordelijck, maer dadelijck.

 

Hebdy dees lieft noch niet connen veroveren,

1265

Laet u hebbens waen doch geensins betoveren,

 

Want Christus dees gaef niemant dan bidders en gheeft,

 

En niemandt bidt om tgundt hy waent, dat hy al heeft.

 

Maer vindy u leedich van die levende lieft,

 

So gelooft dat Godt mildelijck daer met gerieft

1270

Al de zijn toeseggen betrouwen warachtich,

 

En die zijn getrouwicheyt geloven almachtich.

 

Door dit ware gheloof crijchtmen tghesichte soet;

 

Dit baert kennis Christi, diemen dan minnen moet

 

Boven al, so ghy aen mi nu moecht aenschouwen.

1275

Dit gonne u die lieve Godt in zijn woordt vol trouwen,

 

So wordy (als ick) waerlijck verlost van rouwen.

 

Amen. Coemt volcht met my Jesum, ghy mans en Vrouwen!

 

Chorus

Een Liedeken opten Sang vanden 74 Psalm.

 

Ellendich maeckt onwijsheydts blinde mist,¹²⁷⁸

 

Want die volcht raedt, eer sy die goet mach kennen.

+ Mt. 11.28

+ Joan. 15.10
Joan. 2.4-5

1278 vg. Vgl. Lied-boeck (Byvoeghsel) no. 46.
Coornhert schreef zelf over de zin van deze comedie: ‘......so soude met grote redene getwijfelt mogen worden of die tijt nu sy, oock die tijt daer af de Here twyfelijc vraecht: of hy comende ooc geloove sal vinden opter aerden. Hier op mach die Leeser (ghelievet hem) sien mijn Comedie des blinden van Jericho daer ic eygentlick van dese twijfele hebbe gehandelt (Luc.8:18)’ (Vande onwetenheyt des menschen, die daer is onschuldich of schuldich, bl. 27).

[p. 586]

1280

Wie dit bevindt moet hem truerich af wennen

 

Van leyders blindt, met hoep tot desen Jesum Christ.

 

 

 

Als dese blinde aenhoort het ware gerucht,

 

Vant wonder groot dat Christ doet int genesen,

 

Ghelooft hy vast, dat dit die Christ moet wesen,

1285

Der armen troost, een reyn maechdekens vrucht.

 

 

 

Diens comst ghewenscht zijn droeve siele verhoecht;

 

Hy bruyct dees tijdt met waken, bidden, karmen,

 

En roept claechlijck: wilt mijns doch nu ontfarmen,

 

O Davids Soen! helpt my, ghy wilt en moecht!

 

 

1290

Sulcken noodt roep, vast opt gheloof gheplant,

 

Hoort Jesus rasch, die gaern bevrijdt van rouwen,

 

En gheeft minlijck den bidder met betrouwen

 

Tghesicht en licht met Goddelijck verstant.

 

 

 

Godts licht verblijdt, dan baerdt doechts aensien schoon

1295

Een reyne lieft tot Godt en totten menschen,

 

Die volcht Jhesum, des duechts voorbeeldt nae wenschen,

 

Door den cruyswech van daerdt nae s Hemels throon.

Eynde des Boecx

Finis

Ghedruckt toe Haerlem dorch Antonis Ketel, woenende inde Sueyerstrate.

[p. 587]

Tekstvarianten

A. is de uitgave van 1603. W.W. is die van de Wercken

5	A. en W.W. geven steeds het betrekk. vnw. die.
8	W.W. Die self is de wech.
19	A. aenschouwen.
22	A. Liefbroeder.
28	W.W. Laet u Jonst.
57	A. ombedacht.
60	A., W.W. om leren.
95	W.W. hoorde.
97	A. Die.
103	A. dort.
	Personen. D: Pharerisei.
	A. en W.W. vertalen de Latijnse namen.
119	A., W.W. macht.
125	A., W.W. selfs.
166	A. O ongaern.
243	A. ontbetringe.
343	A. mist self.
344	A. loven.
371	A. vrelycke.
379	A. wandelen.
403	A. na quade.
404	A. alle.
406	A. zont.
418	A. van daer.
419	W.W. heen.
456	A. behaghen.
463	W.W. daer.
505	A. schulden.
517	A., W.W. heven.
536	A., W.W. behoefte.
538	A. duecht.
540	A. vliet.
543	A., W.W. als verschietende.
556	ontbreekt in A. en W.W.
557	A. zijt W.W. zot ontbr.
566	ontbr. in A. en W.W.
575	A. tot in.
581	A. een bastert.
636	A. en W.W. is lutter.
637	W.W. hen.
663	A., W.W. Maer locte.
671	A., W.W. na doch.
707	A. lustich.
791	A., W.W. niet ontbr.
841	A. my ontbr.
950	A., W.W. yemand.
999	A. en ontbr.
1008	A. een nieu liedeken.
1010	A., W.W. aen Gods Woorts.
1033	A., W.W. hulpraet.
1077	A. ellendige blinde.
1082	A. mijn.
1085	A., W.W. ontfermt.
1106	A., W.W. riep ontbr.
1135	A. wilt.
1147	A., W.W. tgesicht - om ontbr.
1156	A. sult.
1157	A. ic.
1178	A. wou toevoegen.
1190	A. schulde.
1194	A., W.W. Imputatijf.
1199	A. ontbr.
1206	W.W. sulcken.
1213	A. blinde.
1218	A. quaet.
1229	A. doechde.
1254	A. ongestadicheden.
1257	W.W. Oock meed.
1277	A., W.W. met ontbr.
1290	A. roept.