Het roerspel en de comedies van Coornhert
(1955)–D.V. Coornhert– Auteursrechtelijk beschermd
Regelnummers proza verbergen
| |
[pagina 318]
| |
Eerste handelingh, eerste uytkomen
Christiana Philosophia. Iohanna, verselt met Humilitate. Galilea volubilis. Misericors.Ga naar voetnoot*
[Christiana Philosophia]
1Op dat ghy waerde dochterkens, die my zijt bevolen, te naerstigher 2 sult moghen leeren in deser Scholen, heb ick u voor al moeten ver-3claren, dat ick liefhebbe, niet het uwe, maer u selve, dat's u Eere 4 ende u Saligheyt. Dit maeckt mijn lustigh te onderwijsen die Hey-Ga naar voetnoot45lighe verstandenisse. Dese neemt haer oorsprong uyt die vreese des 6 Heeren, ende leedet ter eeuwigher saligheyt, die hier inder tijdt 7 beginnet, ende hier na nimmermeer en eyndet. Maer al mijn onder-8wijsen sal vergheefs sijn, ist dat ghy niet soo begheerlijck en sijt 9 om te verstaen, als ick om u te leeren. Dese begheerlyckheyt is by 10 den ghenen die wijsheyt bemint boven ghelt, wellust, of Hoogheydt. 11 't Welck alle die dan, die daer verstaen, dat Rijckdom der Zielen so 12 veele waerdigher is dan des Lichaems rijckdommen als die Edele, 13 Godlijcke ende Onsterflijcke Ziele in waerdigheydt het snoode Aerd-14sche ende sterflijcke Lijf te boven gaet. Om u dan de vreese des 15 Heeren, diemen in mijne Schole aldereerst leert, wat te verclaren, 16 so mercket met aendacht dat die vreese in sich behelset ware Onder-17danigheydt Godes, bestaende int laten van 't quade, ende int han-18teren van 't goede. Dit is niet anders dan een versakinghe van ons 19 selve, ende een navolginghe Christi in alle ons doen ende laten, 20 want het quaet dat wy laten sijn ons lusten, begheerten, ende wille, 21 ende die onderdanighe wandelen inden voetstappen Christi, ist goedeGa naar voetnoot21 | |
[pagina 319]
| |
22 dat wy moeten hanteren ende na volgen, als de suyvere Spieghel 23 ende Hemelsche voorbeeldt onses gantschen Levens. Dit is de wegh, 24 die ons in der waerheydt (die hy selve is) brenght ten Eeuwighen 25 Leven, dat hy mede selve is, ende in hem selven ons allen aenbiedt 26 wt ghenaden, ende allen begheerlijcken ontfanghers mildelijck ende 27 trouwelijcken schenckt. Ende om u dat quade dat ghelaten, oock het 28 goede dat ghepleeght moet sijn, noch wat naeckter voor ooghen te 29 houden, ende dit voor so vele voorneemlijck u nut is, die jonge 30 maegdekens sijt, soo moet ghy weten, dat u voor al te vlieden staet 31 Ga naar margenoot+die gemeene of verkeerde opinie, die 't goede quaedt, ende 't quade 32 goedt noemt, daer door elc God, deugde, ende Ziele, snoder, ende 33 onwaerder acht, ende minder lieft dan 't vluchtighe gheldt, die ydele 34 Eere, ende het dienstbare Lijf. Dit valsche verkeerde, ende duystere 35 ooge, dat het gantsche Lichaem duyster maeckt, moet voor al uytghe-36steken sijn. So moetmen oock, als het arghste Fenijn der zielen, 37 Ga naar margenoot+mijden die verwaende Hovaerdigheydt, die den Mensche hatelijck 38 maeckt voor Gode ende voor den Menschen stinckende ende ver-39acht. Van ghelijcken mede haer snoode Dochtere verachtinge der 40 Ga naar margenoot+Ouderen, een verwerpster van wijsen raedt, ende een verderflijcke 41 verleydtstere vande Jonckheyt. Ende want de slaperighe Ledig-42Ga naar margenoot+heydt, een ghemackelijck Oorkussen is alder zonden, ja alder Duy-43velen selve, die nimmermeer wat goedts moghen veroorsaken, so 44 moet elck vermijden haer gheselschap, met haer vervloeckte Doch-45Ga naar margenoot+teren, daer af d'eene heet Curieusheyd, die haer eyghen ende noodt-46lijcke saken versuymende, haer stadelijck bemoeyt in ander Luyder, 47 ende onnoodighe, jae verboden saken te ondersoecken: Ende d'ander 48 Ga naar margenoot+Petracho, wiens hooghste luste is alle mans ghebreken op te halen, 49 alle dinghen ten argsten te beduyden, tot elckx naemschendinghe te 50 lieghen, te oorblasen, ende met ander luyder vuylmaken haer selve 51 te willen reynighen, 'twelck recht anders valt, want zy bestaet haer 52 met vuyl te reynighen, ende bevleckt haer selve des maer te lee-53lijcker. Ende ten laetsten moet oock als een Huysverraedster onop-54Ga naar margenoot+houdelijck ghevloden worden die Vleeschelycke wellust, een van de 55 Hooft-bederfsters der Maeghdekens, door haar aentreckelijcke smake-56lijckheydt ende verbeeldelijcke soetigheyt, welcx vervullinghe met 57 verdriet vervult, welcx verzaedtheydt van zonden zadt maeckt, ende 58 welcx corte ketelingh met langhe smerte, pijne ende berouwe pijnigt. 59 Door de list van dese bedrieghlijcke verleydtster moet elck sich voor 60 al wackerlijck hoeden: want onder schijn van noodruft in spijs ende 61 drancke voert zy aen tot slickerbeetges ende soet Wijntgen, endeGa naar voetnoot61 | |
[pagina 320]
| |
62 door't selve verder dan der Maeghdelijcke kuyscheyt wel nut is. 63 Als die met spade berou altijdt jammerlijck bedroeft, dan vindmen 64 dat hare valsche zoetheyt snel als een pijle vervlieght, ende dat hare 65 ware bitterheydt als een aenclevende kanckere lancksaem scheydet. 66 Meer andere quaden vindtmen die te vlieden staen, oock voor den 67 Maeghdekens, maer dese voornemelijck. 68Dus lieve Dochterkens, schouwet haer geselschappe als Slanghen,Ga naar voetnoot68 69 want zy brenghen haer inder tijdt tot schade, tot armoede, totGa naar voetnoot69 70 zieckten, tot schanden, tot onghenoeghen ende wroeghe, ende hier 71 na tot eeuwighe verdoemenisse; gheloofter geene, zy sijn altsamen 72 valsch, bedrieghlijck, ende arghlistigh, Dochters ende Nichten vande 73 vervloeckte Loghen. Maer soeckt in allen u doen ende laten het 74 ghetrouwe gheselschap vande Deurluchtighe Waerheyt, vande 75 nedere ootmoedigheydt, ende vande ghehoorsame eerbiedinghe der 76 Ouderen. Laet uwe Speelghenoten sijn die wackere Naerstigheyt, die 77 voorsichtighe Wijsheyt, die veylighe Stilswijghentheydt, ende dieGa naar voetnoot77 78 ghesonde Onthoudelijckheyt. Dit doende, suldy waerachtelijck van 79 allen quaden ghevryet, ende met alle goeden vervult worden. Ick 80 weet dat ghy alle gaerne hier ende hier na salighlijck begheert te 81 leven, dat is stadelijck blijdtschap, daer gheen rouwe na volght te 82 ghenieten. Maer daer by weet ick mede dat ghy niet al en verstaet 83 hoemen comt aen sulcken salighen leven. Verstaet ghy mede dese 84 uwe onwetenheyt, te weten, dat ghy sulcx niet en verstaet, soo suldy 85 mijne Leeringhe ghelooven boven u Jeugdelijck onverstandt, ende 86 door sulck gheloove bevinden dat het u al quaedt is dat u hindert, 87 oock dat het u al goedt is dat u voordert tot het verkrijghen van 88 sodanighen salighen leven. Elck is hy self met sijn eyghen onwijse 89 lusten, begheeren, verkiesinghen, ende Wille, met sampt oock hetGa naar voetnoot89 90 voorsz. quade gheselschap, den aldermeesten, ja eenighen hinder tot 91 die ghewenschte saligheyt. Daer toe wederomme de Heere Christus 92 met sijnen Heyligen Exempele, ende 't voorsz. Goddelijck ghesel-93schap die rechte Wegh, eenighe middele, ende hooghste voorderinghGa naar voetnoot93 94 is. Dat laten van u self, met sulck quaedt, ende dit navolghen van 95 Christo, met sulck goedt gheselschappe, zy daerom voor dese tijdt 96 uwe eerste Lesse, niet om van buyten in de ghedachtenisse, maer | |
[pagina 321]
| |
97 om inwendig inder hertelijcker luste ende dadelijcke oeffeningGa naar voetnoot97 98 te leeren. 99Begheerdy breeder verclaeringhe, Kinderen, van dese Lesse, so 100 moogdyer na zien int boecxken ghenaemt het Evangelie, datmen 101 hier leert, ende dat u Ouders u Luyden, soo ick zie, ghekocht hebben. 102 Dat leest, dat denckt na, ende daer inne zy u lust nacht ende dagh. 103 Hebt Godt altijdt voor ooghen, wandert in sijn Heylighe vreese, weet 104 dat hy al u doen ende laten, ja oock uwe ghedachten aenschouwt. 105 Acht elcke uyre als oft u laetste soude sijn, arbeydt meer om goedt 106 te wesen dan om goedt te schijnen, acht u selve cleyn, weest gaerne 107 alleyn, houdt u herte reyn, soo blijfdy met Gode ghemeyn. 108Nu Dochterkens, hier mede wil ick mijn Lesse eynden, begint 109 ghyse te leeren doen. Leert u selven altijd laten, ende ChristumGa naar voetnoot109 110 altijdt navolghen, so suldy door Christum tot Gode comen. Dat 111 jonne u de barmhertighe ende Menschlievende Vader, door 112 Christum sijnen Zone, in de verlichtinghe van sijnen Heylighen 113 Gheest.
Amen. | |
Eerste handelinghe. Tweede uytkomen.Iohanna, Humilitas, Galilea.
Iohanna
114Myn Moerken, wetende dat ick goedt noch quaedt en kenne, zandt 115 Ga naar margenoot+my om sulcks te leeren tot dese Schole. Ick mercke nu oock dat 116 icx niet en kenne, ende dat icx noodlijck behoeve, sal ick niet ver-117doemelijck dolen, begeere hertelijck die beyde kennissen. Nu hoore 118 ick hier dat ick quaedt sy ende ghy goedt, O goede milde Heere, 119 daerom bidde ick met vast betrouwen op u ghetrouwe beloften 120 (houwende: bidt, ghy sult verkrijghen) dat ghy O gaef-rijcke VaderGa naar voetnoot120 121 des Lichts my wilt verleenen waere wijsheyt, dat is soodanighe 122 kennisse van mijn eyghen quaedtheydt ende van u Goddelijcke 123 goedheyt, dat ick my selve soo vyandtlijcken hate, ende u so minne-124lijcken lief hebben mach, dat ick inder waerheyt my self in allen 125 dinghen vliede, ende u in u lieve zone altijdt navolghen, soecken, 126 ende boven al begheeren mach, Amen. Lieve Vader, dat zy also, 127 verhoort mijn begheerlijck bidden. | |
[pagina 322]
| |
Galilea
128Wat zie ick hier, seght Johanna? zijdy een Bagijntje, een Clarisse, 129 of een Heylighskens gheworden? Of komdy de konst van Heyligheyt 130 hier leeren? Seght Doeyken, meyndy dan dat de Schole een KerckeGa naar voetnoot130 131 is, dat ghy hier u ghebedt doet?
Iohanna
132Neen, voorwaer. Maer ick weet dat ick niet wijs ben, dat ick ver-133standt behoef, ende dat voorneemlijck int leeren, daerom bid ick 134 onsen Heere oock inde Schole, overmidts ick geloove dat Godt my 135 hier oock wel can hooren.
Galilea
136Dats wel moghelijck, maer ghy bidt onwijslijc om 't gunt u quaedt is.
Iohanna
137Is wijsheyt te verkrijghen quaedt?
Galilea
138Is gheneught, vreught, ende wellust te ontberen quaed, so is het 139 hebben vande swaermoedighe, fantastijcke ende strenghe wijsheydt 140 quaedt.
Iohanna
141Dat seght ghy. Maer dit Boeck dat ick boven u gheloove seyt my 142 al anders.
Galilea
143Hebdy daer inne alre wat ghelesen, ghespele? Lieve, wat houdt dit 144 ons Boeck doch?
Iohanna
145Ick heb t'Huys daer in mijn Les al wat over ghesien ende ghelesen, 146 Ga naar margenoot+dat die wijsheydt is kuysch, vreedsaem, zedigh, segghelijck, vol 147 barmhertigheydt ende goede vruchten. Dat zy beter is dan alle schat-148ten, dat zy den Menschen bevryet vanden quaden, ende dat zy met 149 haer brengt alle datmen goets mach begeeren. Wat dunckt u nu, 150 Ga naar margenoot+mach my de wijsheyt oock quaedt sijn? Immers moet zy my niet goet 151 sijn? Soude ick menschen boven Godes segghen gheloove gheven? 152 Neen, dat heeft mijn Moeyerken my niet gheleert, noch onse 153 Meestresse mede niet. | |
[pagina 323]
| |
Galilea
154Ick hebbe een Speelghenoot ghenaemt Curiositas, die soude u 155 wel wat anders seggen, waer zy hier.
Iohanna
156Die mooghdy hooren, believet u ghespeele, ten lust my niet, ick 157 wil mijn Les leeren, daer toe ben ick hier, ende niet om te 158 klappen. | |
Eerste handelinghe, derde wtkomen
Galilea, Curiositas, Iohanna, Humilitas, becleet met onderdanigheyt der Ouderen.
[Galilea]
159Daer men vanden quaden man spreeckt, is hy gaerne omtrent, siet 160 wy spraken van u ende ghy comt rechts opt slach.
Curiositas
161Daer mijn hert is moet mijn lijf wesen. Ick beminne u met herten, 162 daerom ben ick gaerne by u, maer seght ghespeele, wat boecken 163 leert men doch in desen schole?
Galilea
164Dit boeck.
Curiositas
165Wat nu? ist al Gecken werck? dient dat sufboeck Jonghe weeldighe 166 ende wel-lustighe Maeghdekens? 't Is niet anders dan een willighe 167 ellendigheydt, ende een stadighe berovinge alder vrolijkheyt, 'ten 168 leert niet dan armoede, rouwe draghen, vasten, lijden, ende ver-169drietigheyt. Wech met die leuren ende fabelen! Laet dat Boeck voorGa naar voetnoot169 170 afghesleten Marotten, zotten ende zottinnen dienen. Ick meyne voorGa naar voetnoot170 171 melancoleuse Clarissen of mymerighe Cathusers, worpet seker een 172 wijle achter den Kist tot dat ghy oudt wordt, ende metten eenen 173 voedt int graf gaet, wildy anders u bloeyende, gheneuchlijcke ende 174 wellustighe jonckheydt niet quellen met suffen, met suchten en met 175 onnutte swarigheyt. dats wel een ander Boeck, dat lees ick altijdtGa naar voetnoot175 176 ende ben altijdt vrolijck, coopter ooc een sulcken.
Galilea
177Hoe heet het? | |
[pagina 324]
| |
Curiositas
178Daer zijnder twee in een ghebonden, waer van het eene heet lustighe 179 vertellinghen, ende 'tander de Spieghel van ander luyder ghebreken.
Galilea
180Wat hout het inne?
Curiositas
181Veel ghenoeghlijcke Storien, als van Amadis de Gaule, van Malegijs,Ga naar voetnoot181 182 vande vier Aymonskinderen, van Clamide, ende dierghelijcken on-183tallijcken meer, midtsgaders een quaetklap van alle mans doen, ja 184 oock dencken. Lustigher tijdt-verdrijf en machmen niet vinden, 't Is 185 noch dat niet alleen, maer het leert een seer sierlijcke tale, het 186 maeckt een welsprekende tonghe, ende het vertoondt sulcke beval-187lijcke heusche, ende Jofferlijcke seden, dat alle diese leesen abelijckGa naar voetnoot187 188 Hoofs, ende ghenoechlijck met Princessen spreken, vryers onder-189houden, ende elckerlijcx gonste behalen konnen. Wat dunct u 190 daer van? Is dat niet een ander Boeck dan dit fantastijcke, grove, 191 botte, ende plompeboec, dat allen diet leeren niet alleen verdrietigh, 192 onlustigh, ende droevigh maeckt by hem selve, maer onlustigh, grof, 193 bot, plomp veracht, ja oock hatelijck by allen anderen menschen?
Galilea
194My dunckt voorwaer dat ghy recht seght, want het eerst dat my in 195 dit Boeck voor quam was, dat sy saligh zijn die rouwe draghen. IckGa naar voetnoot195 196 dacht terstondt: dats een groote loghen, mach dan droefheydt salig 197 maken? soo stondt het my van self weynigh aen; daer leydt het, ten 198 behaeght my niet, diet wil macht nemen. Maer seght my, waer ver-199coopt men dat Boeck vande ghenoeghlijcke vertellinghe? dat be-200haeght my beter, daer verlanght my na te lesen, ick wilder een Copen.
Curiositas
201De man hiet Mendacium, ende woont inde Ghemeene strate inde 202 Werelt. | |
[pagina 325]
| |
Galilea
203Ick ken die Boeckverkoper, dat Huys, ende die strate wel, ick wil 204 strackx een gaen koopen.
Curiositas
205Doet die moeyte niet, neemt dit, ick schencket u.
Galilea
206Ick danck u seecker. Hoe sal ick dit verdienen?
Curiositas
207Niet met allen, maer mocht lijden dat dese u ghespele oock wat 208 na mijn reden luysterde. Het soude haer nutter zijn dan aldus (soo 209 ick haer zie doen) te sitten dolliseren in dit sinneloose, treurighe,Ga naar voetnoot209 210 ende verwerrende twistboeck. Segt doch ghy Jonghe Dochter, waert 211 u niet nutter wat lustighs te lesen, dan dit treur-boeck, dit kijf-212boeck, ende dit Ketterboeck?
Iohanna
213Ist een Ketter-boeck? ick hout al voor loutere waerheyt.
Curiositas
214Dat sy soo schoon ghenomen, maer comen daer niet alle Ketteryen 215 uyt voort?
Iohanna
216Wat kant die goede Wijn beteren dat by den onmatighen veelGa naar voetnoot216 217 dronckenschap ende veel quaden uyt haer voort comen? dient sy 218 ooc den matighen Luyden niet tot ghesontheydt ende vrolijckheydt?
Curiositas
219Seght doch: wat is die hooghste wijsheydt die dat boeck leert?
Iohanna
220Kennisse Godes ende mijns selfs.
Curiositas
221Ende dat Boec dat ick Galilea heb geschoncken, leerdt den 222 Wereldt ende ander Luyden kennen. Wat dunckt u nu het lustichste 223 ende oock het nutste? dat Boeck seyt self (soo ick wel heb hooren 224 preken) dat niemant God oyt ghesien heeft; machmen die oock | |
[pagina 326]
| |
225 kennen leeren diemen niet mach sien? Dat boeck leert mede dat de 226 mensche verdorven, boos, ende leelijck is inwendigh; is die kennisse 227 van een snoodt onreyn dingh oock lustigh? 228Wat nut of lust mach dat boeck dan doen? Maer mijn boeck leert 229 recht lustighe saken int ondersoecken of de wereldt gheschapen is 230 dan van selfs, of daer veel Werelden zijn dan maer een: hoe veele 231 uren Adam int Paradijs is gheweest: of Adam een Rib minder heeft 232 dan Eva, of de Boom des Wetens een Rabauwen Boom was danGa naar voetnoot232 233 een Guldelingh Boom, wat dier het was, met welcx huyt God AdamGa naar voetnoot233 234 ende Eva cleede, of desen huyt ghenaeyt was dan niet, ende wiese 235 ghenaeyt hadde, met veele dierghelijcke ghenoechlijcke dinghen; 236 ende belanghende den nut, soo leeret aller ander luyden aert, doen 237 ende laten ondersoecken, daer uyt men mach weten wiens ghesel-238schap ons lustigh, profijtigh ende eerlijck is. het leert oock ander 239 luyder ghebreken soo veel, so groot ende so bloot altijdt voor 240 ooghen hebben, dat wy ons int verlustighen van elcx mis handelinghe 241 den onlust van onse eyghen vergheten, die sy daer by soo cleyn 242 maeckt in onsen ooghen dat wy Sancten schijnen by ghelijckenisseGa naar voetnoot242 243 van ander luyden; dat meyn ick is oock wel een nutte ende profijte-244lijcke Leere. Dit weet oock meest al de wereldt wel die sulcx metter 245 daet betoont ende zeyt. So ist oock gaerne waer, wat al de Wereldt 246 zeydt. Daerom, lief Johanna ghelooft dus dwaeslijck niet die neus-247wijse ende swaerhoofdighe Philosophie van u Meestersse, die met 248 heuren aenhang wel op een Telloor soude dansen, maer volght denGa naar voetnoot248 249 meesten hoop die my beminnen, ende in dese mijne Boecken stu-250deren. Ende zijt so verwaent niet dat ghy u eyghen sinnekens die 251 noch Jonck ende onwijs zijn (soo ghy self bekent) meer betoont, 252 dan 'tghene gevolgt wort vande bedaerde van alle wijse, vande 253 gheleerde luyden ter Wereldt, van groot, van cleyn, van geestelijck, 254 ende waerlijck, van Oudt ende van Jonck, niemant, of seer weynighGa naar voetnoot254 255 fantastijcke of Kettersche luyden uytghenomen. Laet van die Lessen,Ga naar voetnoot255 256 die duysteren verstaen, ende lastigh om doen vallen, ende leert de 257 mijne licht om begrijpen, ende lustigh om wercken.
Iohanna
258Dit Boeck tuyght my dat die oordeelen Godes vander menschen, als | |
[pagina 327]
| |
259 die Hemelen van de aerden verde verscheyden, ende dat alle dinghen 260 anders zijn dan sy schijnen. Het verbiedt my den ghemeenen wegh 261 te bewanderen, ende het seydt dat het leven der oprechten hier wel 262 een rasernye schijnt inden ooghen der gheenre die self rasen, maerGa naar voetnoot262 263 dat zy namaels met te spade berou sullen bevinden dat sy gheraest 264 hebben ende dat het kinderen Godes zijn die sy bespot hebben 265 ghehadt.
Humilitas
266Mijn ghespele seyt wel ende waer: het soude een groote verwaent-267heyt zijn dat sy haer Liefmoerkens ghebodt liet varen om 'tspreken 268 van u dien sy niet en kendt. Haer moerken heeft haer bevolen dit 269 Boeck te leeren, ende tot desen Meestersse te gaen in desen Schoole, 270 waerom soude sy dan dat Boeck wech werpen, dese Meestersse ver-271laten, u Boeck leeren, ende u lessen hooren? goede kinders ghehoor-272zamen heur Ouders meer dan vreemde luyden, of u eygen lusten. 273 Seght, Johanna, heeft u Moeder u lief?
Iohanna
274Liever dan haer selve, dat bevinde ick wel daghelijcx.
Humilitas
275Kende ghy dese persoone oock?
Iohanna
276Neen ick.
Humilitas
277Ghelooft dan oock niet, maer eert u Lief Moeder met ghehoorsaem-278heydt, volght haer trouwe raedt boven de opinien der vreemde, so 279 sal u blinde Jonckheyt haer voorsichtige oudheydt ghenieten totGa naar voetnoot279 280 uwen welvaren.
Galilea
281Spaert u moeyten, Curiositas, stroyet geen Roosen voor Varckens, 282 laet dese Geckinne in haer geckernye verghecken, laet haer suffen, 283 dudden, ende 't Hoooft breken in hare dwase ende verdrietigheGa naar voetnoot283 284 lessen. Ick wil die uwe leeren, uwe Boecken lesen, ende u voor mijn 285 meestersse aen nemen ende loonen, want ghy leerdt voorwaer soo 286 lustighe ende nutte saken, dat sy my terstondt als ghy my daer af 287 spraeckt, begheerlijck behaeghden. | |
[pagina 328]
| |
Curiositas
288Gaen wy dan van hier.
Galilea
289Gaet voor, ick volghe u blydelijck. | |
Eerste handelinghe, vierde uytkomen
Philosophia, Iohanna, Humilitas
[Philosophia]
290Altijdt versellen sich lief ende leedt hier ter wereldt by malcanderen, 291 waer het doen lief is, daer is oock het laten leedt. U doen is my 292 hertelijck lief Hertslijcke Johanna, maer het laten van Galilea my 293 grontlijck leedt. Die onwijse Deerne zie ick is wegh, verlaet mijn 294 onderwijsinghe ende volght die lichtvaerdige curieusheydt, die haer 295 (ach dit bedroeft my) noch sullen brenghen in jammer ende noodt: 296 zy volght nu een weynigh tijdts haer lusten, maer het ellendighe 297 verdriet sal haer langher dan zy meynt navolghen, aencleven ende 298 quellen. O zy verstaet luttel dat het verachten der Ouden een ver-299achte Ouderdom maeckt. Maer wat quel ick my soo seer met haer, 300 daer ick my verlustighen magh aen u? U naerstigheydt, u ghehoor-301zaemheyt ende ootmoedigheyt, die mijn ende u Moeder[s] beveelen 302 doet, maeckt my blijde: Seght Maechdeken, hebdy een Lesse gheleert?
Iohanna
303Ja ick Meestersse, doch weynigh, want ick heb niet dan twee Letteren 304 gheleert.
Philosophia
305Condyse beide wel?
Iohanna
306Ick weets niet wel, ghy sullet best hooren.
Philosophia
307Seght op, welcke zijn 't, ende waer toe dienense.
Iohanna
308't Sijn die letteren die ick moet connen, sal ick recht leeren leesen 309 den Lesse die ghy my gaeft van versakinghe mijns selfs, ende na-310volginghe Christi.
Philosophia
311Laet hooren dan Lief. | |
[pagina 329]
| |
Iohanna
312Ga naar margenoot+Ick heb ghelesen datmen zot moet worden om wijs te moghen worden.
Philosophia
313Hoe verstady datte? mach dan het leeren van zotheydt wijs maken?
Iohanna
314Ga naar margenoot+My dunckt ja, want te weten het leeren van ons eygen zotheyt, want 315 die waent dat hy weet en weet noch niet somen weten soude. Dese 316 waen-wijsheyt behinderdt dat die verwaende gheen wijsheydt mach 317 begheren.
Philosophia
318Waerom dat?
Iohanna
319Niemandt mach begheeren te vercrijghen 'tghene hy al heeft ofte ten 320 minsten waent te hebben.
Philosophia
321Dats waer, maer mach niemant wijsheyt verkrijghen sonder die te 322 begheeren?
Iohanna
323't Schijnt neen, want als God zijn gaven schenckt sonder dat mense 324 begeert, so waer van Christo vergheefs soo dickmael bevolen: bidt, 325 ghy sult verkrijghen, ende namentlijck werdt ons bevolen (soo wyGa naar voetnoot325 326 wijsheydt behoeven), dat wy die van Gode sullen bidden. Dus 327 blijcket immers dat mense sonder begeeren niet en verkrijght, ten 328 waer men wilde segghen dat het bidden vergheefs waer ende van 329 Gode vergeefs gheboden. Hier blijckt mede, als ick terstondt seyde, 330 dat wy moeten weten dat wy wijsheydt behoeven, want soo yemant 331 wijsheydt behoeft, seyt hier d'Apostel. Nu behoeven alle menschenGa naar voetnoot331 332 die, dats ghewis, maer alle menschen verstaen haer zotheydt niet, 333 ende en weten daerom niet altsamen, dat sy de wijsheydt behoeven. 334 Immers gheen waenwijse, soo weynigh als die blinde die daer 335 wanen dat sy sien. Daerom oock ghelijck dese in heur blintheydt, alle 336 waenwijse in heur zotheydt moeten blijven so langhe die waen-wijs-337heydt in heur blijft, want sy connen niet inder waerheydt door 338 bekende noot uyter herten daerom bidden noch arbeyden, ende | |
[pagina 330]
| |
339 dunckt my daerom noch al waer te zijn, dat wy in onsen ooghen 340 recht zot moeten worden, soo wy inder waerheydt voor Godes ooghen 341 wijs begheeren te worden.
Philosophia
342Dat hebdy seer wel Maeghdeken, dit zijn die Armen van gheeste 343 den welcken Christus saligh noemt, ende het rijcke Godes toe zeydt:Ga naar voetnoot343 344 niet dat sy arm zijnde rijck ende saligh zijn, maer dat sy 't gewis 345 sullen worden. Die Letter verstady al recht, ende dient boven allen 346 dinghen nootlijck tot die versakinghe ende verlatinghe zijns selves, 347 want men versaeckt licht 'tgunt men valscheydt ende bedrogh bevint 348 te zijn, soo alle waenwijsheydt is, ende men verlaet gaerne 'tgunt 349 men verderflijck ende schadelijck verstaet te wesen, dat is zotheydt 350 ende blindheydt die moeyelijck ende verderflijck valt. Maer welck 351 is nu d'ander Letter bequaem tot mijnen ghegheven Lesse?
Iohanna
352Dat zijn die woorden Christi: daer des menschen schat is, daer is 353 zijn herte.
Philosophia
354Ga naar margenoot+Wat meynt dat woordeken schat?
Iohanna
355Des menschen opperste goedt, te weten het ghene dat hy soo boven 356 allen dinghen bemint, dat hy 't alles soude verlaten dat hy is of 357 heeft, alleen om dien schat te verwinnen, soo men leest vanden 358 Coper des Ackers metten verholen schat, vanden Coper des coste-Ga naar voetnoot358359lijcken Paerls diet met Paulo alles vercochten ende voor dreck 360 achten alleen om dien Oppersten schat te becomen; soo men oockGa naar voetnoot360 361 siet aen Magdalena die 'tbeste deel vercoren hebbende daer stadelijcGa naar voetnoot361 362 by bleef sitten als zy mochte hooren die woorden des levens, met 363 versuym van alle aertsche saecken.
Philosophia
364Wat wildy hier al met segghen?
Iohanna
365Dat wijsheyt het alderbeste goedt kent, dien alderwaertste schat | |
[pagina 331]
| |
366 boven allen dinghen (niet uytghenomen) verkiest, so dat de mensche 367 alle andere dinghen gaerne verliest, ja selve te rugge werpt om te 368 becomen desen alder-dier-baersten schat. Welckx hooghwaerdighe 369 schoonheydt ende goetheydt des menschen herte niet anders dan een 370 Zeyn-steen den Ysere doet, soo begheerlijck tot sich treckt. SulckGa naar voetnoot370 371 wijs herte altijdt is by dat Opperste goet dat inden Hemel is, daer 372 dan oock zijn wandelinghe al is, dewijle 't Lichaem hier noch opter 373 aerden is, ende want de Wet des Heeren desen verborghen schat 374 weet te openbaren ende aen te wijsen, soo worden sy al saligh ghe-375noemt diens lust soo groot is na 'tbereiken van desen HemelschenGa naar voetnoot375 376 schat, dat sy nacht ende dach dencken inde Wet des Heeren ende 377 haren Lust daer inne onophoudelijck hebben.
Philosophia
378Noch behaeght my u studeren wel, maer seght my nu wat de ken-Ga naar voetnoot378379nisse van desen dient tot verstant vande Lesse by my u ghegheven, 380 te weten tot de verlatinghe van ons selve?
Iohanna
381Sy dient daer toe, datmen lichtelijck minder goedt, swijghe het 382 quade, can verlaten als men beter kent ende verhoopt te verkrijghen, 383 maer voornemelijck dient dit oock tot het tweede lid vande Lesse byGa naar voetnoot383 384 u my ghegheven, te weten tot de navolginghe Christi. Want wat 385 swarigheyt macht vallen Christum na te volghen alsmen desen 386 Hemelschen schat niet alleen kent, ende boven al begheert, maer 387 oock soo in Christo weet te wesen dat hy alleen is de Tresorier ja 388 self de Hemelsche schatkamer van dese Goddelijcke schatten? is ons 389 herte daer onse schat is, verstaen wy Christum alleen onsen schat te 390 wesen, hoe macht herte laten Christum te volghen? Christum als 391 ons opperste goet te lieven? ende door die liefde onafscheidelijck 392 te vereenighen met desen gheliefden schat daer 'therte altijdt by is? 393 Soo dunckt my noch waerde Meestresse, dat dit oock een hoogh-394noodighe Letter is om wel te leeren leesen u ghegheven Lesse vandeGa naar voetnoot394 395 verlatinghe van ons selve ende de navolginghe Christi.
Philosophia
396O Dochterken, hoe wel hebdy ghestudeert! hoe waerachtelijck heeft | |
[pagina 332]
| |
397 u die H. geest gheleert! ende hoe hertsgrondelijck verblijdt my u 398 ootmoedighe naerstigheyt! Gaet soo voort, lief maechdeken, leest 399 aendachtigh, merckt vlijtigh opt woort, erkant het ghelesene metGa naar voetnoot399 400 bescheydene betrachtinghe, blijft stadelijck met een ghehoorsaem 401 dadelijck volbrenghen inden woorden Christi, soo suldy die waer-Ga naar voetnoot401402heydt bekennen ende die sal u bevryen van logen ende van allen 403 quaden lusten ende begeerlijckheyden. Maer volght den voet die 404 ghy nu al hebt, dat is leest weynigh, bedenckt dat veel, ende beleeftGa naar voetnoot404 405 dat noch meerder. Ende op dat ghy immers in dit goed beginne 406 moocht volherden, soo rade ick u in gantscher trouwen dat ghy u 407 sorgvuldelijck wacht ommegang te hebben met Galilea ende haer 408 gheselschappe, want u dat soude verleyden ende verderven. Spreken 409 sy u aen, geeftse weynigh antwoorts, houdt u binnenshuys eenigh 410 ende stille, want selden was uytgaen so goet, inblijven was beter; 411 selden comtmen soo goedt van, als aen den luyden; ende selden 412 berout yemant het swijghen, maer dickmael het spreken. Die twee 413 Letteren verstady nu redelycken wel, volbrenghtse nu oock dade-414lijck snel, ghy hebt het nu ghenoegh int hooft, brenghet oock in 415 u herte soo dat ghy 't lieft soo ghy 't nu weet. Ick gae nu binnen, 416 weest ghy altijdt naerstigh ende vliet dat onnutte schadelijcke 417 geselschap. | |
Eerste handelinghe, vijfde wtkomen
Opinio Perversa, Iohanna, Humilitas
[Opinio Perversa]
418Ic vinde hier waer 'tghemeyn spreecwoort dat het ghene waer is dat 419 alle man seydt. Alle man gheeft u na, lief Maegdeken, dat ghy elck 420 in naerstigh leeren te boven gaet; dit maecte my jonstigh tot u, 421 d'welck my dringt hier te komen tot u om u nut te zijn daer inne, 422 dat ghy immers dese uw loflijcke neerstigheydt niet en sout mis-423bruycken; hier af most ick u waerschouwen ende aenwijsen waer 424 toe ghy sulcken stadighen vlijte tot uwen meesten oorbaer soutGa naar voetnoot424 425 moghen besteden.
Iohanna
426Ick dancke u der jonsten halven, maer dunct u datmen saligherGa naar voetnoot426 427 arbeydt mach doen dan tot ontwordinghe van 't quade ende tot 428 goedtwordinghe? | |
[pagina 333]
| |
Opinio
429Ick soudet mede voort salighste prijsen, sage ick yemanden daer 430 toe comen, of mochtmens verwerven, maer dewijl alle menschen 431 al 't leven deur hier zondaren moeten blijven ende ware gherecht-432[igheydt] ontbeeren, soo acht ic dat ghy onwijslijck arbeydende om 433 'tgunt te doen worden dat onmoghelijck is, verloren moeyten doet, 434 die ick u rade te laten varen, om die moeyten te strecken tot nutte 435 ende verkrijghelijcke saken.
Iohanna
436Wat God belooft te gheven is niet onmogelijck, maer is licht om te 437 worden in den ghelovighen. Maer wat acht ghy doch nutte ende 438 verkrijghelijcke saken?
Opinio
439Geen dromen vande swaerhoofdighe deugde, vande onbekende ziele, 440 van een oorsprongh der dinghen voor allen menschen gheheel on-441begrijpelijck, maer tastelijcke ende sienlijcke waerheydt, te weten 442 ghemackelijcke ruste ende lieffelijcke luste van u vrundelijcke 443 lichame. Studeert om dat te dienen, om dat ghemack ende om dat 444 lust te doen; dit gevoeltmen, dat smaectmen, dit sietmen, ende dit 445 weetmen ontwijfelijck. Dats een; ten anderen dat ghy u fraykens 446 ende sierlijcken cleedt soo dat ghy u schoon aensicht met schoon 447 klederen eert ende sinnelijcxkens op pronckt, so krijghdy eere by 448 den gemenen luyden ende jonste by allen Jonghelinghen. U moeder 449 is rijck, ghy moocht na wensch al u lust hebben in spijs, dranck, 450 ende clederen. Ist dan niet lachterlijck dat ghy soo onwijslijc alsGa naar voetnoot450 451 moetwillichlijc u selve alle wellust in 'tvoetsele ende alle heerlijck-452heydt in ghewade berooft ende als een versufte Clarisse u self met 453 Vasten ende snoode Clederen queldt ende verneert?
Iohanna
454Wie deughtlijck wil leven, moet zijn lusten sterven, ende wie den 455 behoeftighen wil helpen, moet veel overvloets derven; die liefde 456 vast voor een gast ende is met slechte klederen te vreden, om den 457 naeckten na noodruft te kleden. U raet mishaeght my; mijn 458 meestersse leert my anders, haer leeren volgh ick boven den uwen, 459 ende vliede daerom van hier na huys, gae daer ick te versuymen 460 hebbe ende hier niet, nu ick niet meer hier alleen ben, vaerdt wel, 461 ick ga. | |
[pagina 334]
| |
Eerste handelinghe, seste uytkomen
Opinio, Galilea
[Opinio]
462Daer gaetse inne, die vinc is verroert, maer daer komt een anderGa naar voetnoot462 463 uyte die beter gehoor sal gheven meyn ick; dees verlooren, die ver-464coren. Wellecom Dochter, u comste verblijdt my soo ick om uwen 465 wille hier kome. Ick hope immers niet dat ghy de zotheyt van 466 Johanna sult volghen, u bederven beminnen, ende van die u lief 467 heeft hatelijck vluchten?
Galilea
468Dat sy verde, ick bemin die my beminnen.
Opinio
469Soo suldy oock my, u Minnaresse, beminnen, die u minlijck come 470 ten besten raden.
Galilea
471Waer inne?
Opinio
472Int voornemen uwes levens. Seght, wat wech wildy inne?
Galilea
473Van wat weghen spreeckt ghy?
Opinio
474Vande ghemene ende seltsame.
Galilea
475Hoedanigh is elck? seght my dit, dit mach ick met oordeel kiesen.
Opinio
476Dats seer wel gheseyt, ick salt seggen, maer seght ghy my eerst: 477 hebdy liever 't gunt u goet of dat u quaet is?
Galilea
478Dat my goet is.
Opinio
479Wat acht ghy beter voor u, droefheyd of vreughde?
Galilea
480Vreughde. | |
[pagina 335]
| |
Opinio
481Smert of wellust?
Galilea
482Wellust.
Opinio
483Armoede, schande, ende verdruckinghe of rijckdom, eere ende 484 mogentheydt?Ga naar voetnoot484
Galilea
485Dats gheen vraghens weert, wie hout die rijckdom, eere, ende macht 486 niet voort alre beste goedt?
Opinio
487Dochter, ghy antwoort verstandelijck, ende moet daerom noch 488 vraghen: of ghy twee luyden voor u hadde staen die u elck wat 489 goedts beloofden, maer d'een haddet inder handt om u ghereet te 490 gheven, d'ander beloofdet over eenighen jaren te gheven, wiens 491 beloften soudet ghy toe stemmen?
Galilea
492Ick name 'tseker voor 't onseker, het jegenwoordighe voort toe-493comende, ende het alwaert schoon minder. Beter is een Mosch inde 494 hant dan een Oyvaer inde Lucht.
Opinio
495Waerlijck ghy antwoort recht wijselijc, wie sou sulc verstant u 496 jonckheyt toe betrouwen!
Galilea
497Meyndy dan dat mijn Ouders, mijn Voetster, ja mijn Speelghenoten 498 die verstandigh zijn, my niet altoos gheleert hebben? dese dinghen 499 verstont ick al van kintsbeen op, want zy zijn my al in mijn pap te 500 eten ghegheven. Doch bekenne ick dat gaerne, dat u bescheyden 501 onderricht desen mijnen meninghe niet weynigh en bevestight ende 502 verstijft.
Opinio
503Ick mercke dan oock dat u onverborghen is wat u meeste quaedt sy. | |
[pagina 336]
| |
Galilea
504Vryelijck meyndy my soo slecht dat ick niet soude weten dat een 505 droevigh, onlustigh, pijnlijck, arm verworpen leven argher zy dan 506 die doodt selve, ende dat al sulcx als der menschen hooghste quaden 507 te vlieden zijn?
Opinio
508U kloeck antwoorden verblijdt my niet min dan 't my en verwon-509dert. Seght dan noch: waer voor houdy den ghenen dien God macht 510 heeft ghegheven om stadelijck blijde te zijn, des niet te min hem 511 self bedroeven; om wellustelijc te leven, hem self met willighe 512 onlust quellen, ende om schatten te vergaderen, van elck gepresen 513 te worden ende anderen te ghebieden, 'theure wegh gheven, alle 514 mans spot weeren, ende sich anderen onderwerpen?
Galilea
515Sodanighe houde ick voor onsinnighe zotten, voor moetwillige dwa-516sen ende voor rasende menschen. Sulck een zie ick onsen Johannam 517 worden. Helaes ick ben met dat arm wicht te lijden. Het laet sich 518 jammerlijck betoveren van die waenwijse Philosophie.
Opinio
519Dat hebdy waerlijck recht, maer weet ghy wat het schoon momaen-Ga naar voetnoot519520sicht is van dit schurftaensicht?
Galilea
521Ja wel. Philosophia maackt haer vroedt dat het lijden hier haestGa naar voetnoot521 522 sal lijden, ende dat sy hier na eeuwigh sal verblijden. O dubbeldeGa naar voetnoot522 523 geckheyt, soude ick het weten begeven om 't wanen? 't hebben ver-Ga naar voetnoot523524werpen om 't verkrijgen? 'tseker verlaten om 'tonseker? neen. Ick 525 ben soo zot niet, ick weet wat ick heb, maer niet wat ick krijghen 526 mach; wy weten waer we nu zijn, maer wie weet waer hy sal komen? 527 Ick prijs hebben boven hopen.
Opinio
528Seker ghy treft den Spijcker opt hooft. Die 'tbedrogh met zijnen 529 oorsaken condt is, en mach niet verleidt werden; dees kennisse is inGa naar voetnoot529 530 u, ende die sal u oock wel voor hoeden voort opperste bedrogh 531 vande schoonklappende Philosophie. | |
[pagina 337]
| |
Galilea
532Daer hebt gheen sorghe voor, waer ick maer soo rijck ende mach-533tigh als die gecke Johanna is, ick soude my het mijn soo niet laten 534 ontguychelen om door mijn vasten anderen te versaden, ende doorGa naar voetnoot534 535 mijn slecht gaen anderen te kleeden. neen, neen, ick souder lecker-Ga naar voetnoot535536lijck af leven, ende soo braef af ghekleedt ende ghereedt zijn, dat-537men van Galilea soude weten te seggen; dan soude my oock gheen 538 wellust ontvluchten. Ick soude warschappen, singen, springen,Ga naar voetnoot538 539 lachen, kaerten speelen, ende als den Apteke van soete perfumaden 540 een lieflijcke reucke van my gheven.
Opinio
541Die niet rijck is mach rijck worden, en of ick middel wist om u 542 haestigh rijde te maken?
Galilea
543O mocht my dat gheschieden! maer hoe? my hanght gheen Erf meerGa naar voetnoot543 544 over 'thooft, ick doe gheen Coopmanschap, die ghevers zijn al meest 545 ghestorven, waer van soudet my comen?
Opinio
546Door een rijck Huwelijck; daer wil ick na dencken, daer weet ick 547 half raedt toe ende daer wil ick u eer lang aen helpen. Volght my, 548 gaen wij binnen, 'tis tijdt om ons lieve lijf wat gemacx te doen.
Galilea
549O wat groote saecke beloofdy my daer, ick betrout u oock gantsche-550lijck toe, ende zie dat ghy my als u suster lief hebt. Soude ick u danGa naar voetnoot550 551 oock niet beminnen? | |
Tweede handelinghe, eerste uytkomen
Philosophia, Iohanna
[Philosophia]
552Ach hoe seltsaem wordt mijn Schoole met ernst versocht, ende mijnGa naar voetnoot552 553 Leere metter daet volbracht. Het volck heeft sulcken lust tot zot-554heydt ende loghentalen, dat sy die liever dier kopen dan wijsheyt 555 Ga naar margenoot+ende waerheyt te geeft om niet ontfanghen. Hoe langhe sult ghy | |
[pagina 338]
| |
556 kleynen kindtsheydt beminnen, die zotten begheren dinghen die henGa naar voetnoot556 557 Ga naar margenoot+so schadelijck zijn, ende die onwijse wijsheydt haten? Comt alle, ghy 558 dorstighe totten wateren, ende ghy die gheen geldt en hebt, haest, 559 coopt, ende eedt, comt, koopt sonder Silver ende sonder eenighe 560 Wisselinge, Wijn ende Melck! waerom bestedy u gelt int gunt gheen 561 broodt is, ende uwen arbeyt in 't gunt niet en versadet? Hoorende 562 hoort my, eedt het goede ende u ziele sal in vettigheydt verlustigen. 563 Wel aen, die niet en wil en sal oock niet. Galilea metten meesten 564 Ga naar margenoot+hope verachten alle mijnen raedt, ende versuymen mijne berispinge, 565 daerom sal ick oock lachen in haer verderfnisse, ende hun bespotten 566 Ga naar margenoot+als haer op komt tgunt sy vreesen. Maer ghy, mijn lieve Dochterken, 567 die mijn raedt hoort, ende mijn gheboden ter herten neemt, sult een 568 langh leven ende vrede vinden. Saligh is de mensche die wijsheyt 569 vindet, want haer verkrijginghe is beter dan alle handelinghe vanGa naar voetnoot569 570 louteren Goude ende Silver. Ic sie dat ghy u oore neycht tot mijnen 571 wijsheydt, dat ghy acht neemt op mijnen leeringhe, ende dat ghy u 572 ghedachten gade slaet, opten Heere denckt ende in hem, niet in u 573 goetduncken u betrouwen stelt. Dit behaeght, dit ghenoeght, ende 574 dit verlustight my van herten; winne ick u alleen, wordt ghy deur 575 mijn onderwijs verstandigh, ende verkrijght ghy de ware deugden 576 door stadighe oeffeninghe der selver, soo en is mijn arbeyt noch 577 gheensins verlooren. Ick vinde u neerstigh int leeren, dit maeckt my 578 hope dat ghy niet stille staet, maer voort gaet in deugden, soo dat 579 ghy tot het gunt ghy gister verstont noch al wat hebt geleert. Segt 580 daer om wat dat sy.
Iohanna
581Noch twee andere Letteren.
Philosophia
582Vreemt of ghemeen metten eersten Lesse by my ghegheven?
Iohanna
583Niet vreemt maer nodig daer toe, so my duncket.
Philosophia
584Welcke zijnt?
Iohanna
585Ga naar margenoot+D'een is, dat het quaet is ende bitter den Heere te verlaten, ende 586 Ga naar margenoot+d'ander dat Christus Juck soet ende zijnen last licht is. | |
[pagina 339]
| |
Philosophia
587Wat verstady by die twee Letteren?
Iohanna
588Twee goede Leringhen.
Philosophia
589Welcke?
Iohanna
590Dat alle zonde zijn eyghen boete ende alle deughde zijn eyghen loon 591 mede brenght, oock hier in desen leven.
Philosophia
592Hoe merckt ghy dat daer uyt?
Iohanna
593Is God niet goedt?
Philosophia
594Ja, het waerachtighe goet alleen.
Iohanna
595Dat u byghebracht woordt waerachtigh, geefdy mede te kennen, 596 datter oock valsch goed is.
Philosophia
597Ick doe.
Iohanna
598Waerachtigh goedt is dat allen den ghenen die 't verkrijghen waer-599achtelijck goet maeckt.
Philosophia
600Alsoo, gelijck waerachtigh vuyr is dat alle 'tgene daer 't aen of in 601 comt, oock vuyrich ende heet maeckt.
Iohanna
602Het valsche goedt is niet goedt, ende laet den mensche daer 't by 603 comt, blijven in zijn quaedtheydt.
Philosophia
604Ja ghelijck het gheschilderde ofte Valsche vuyr den kouden mensche 605 die daer by comt, niet en verwarmt, maer kout laet blijven. | |
[pagina 340]
| |
Iohanna
606Seght doch waerde Meestersse: is saligheyt niet een onveranderlijcke 607 blyschap?
Philosophia
608t Is.
Iohanna
609Moghen saligheyt ende goetheyt oock van malcanderen gescheyden 610 worden?
Philosophia
611Soo weynigh als de hette vanden vuyre, ende het Licht vander Son-612nen moghen werden ghescheyden.
Iohanna
613Wie dan ware saligheydt heeft, die heeft ooc blyschap die stadigh 614 duert, ende in geen rouwe mach veranderen.
Philosophia
615Hy heeft.
Iohanna
616Mach saligheydt oock ghescheyden worden vande goetheydt?
Philosophia
617So weynigh als de ware blijtschap vande saligheydt.
Iohanna
618Mach goetheydt oock ghescheyden worden van Gode?
Philosophia
619Neen oock geensins.
Iohanna
620Wie dan heeft, die heeft oock gheduyrighe blijtschap?
Philosophia
621Onghetwijfelt.
Iohanna
622Wie goet heeft, die heeft oock saligheydt?
Philosophia
623Alsoo ist. | |
[pagina 341]
| |
Iohanna
624Wie God heeft, die heeft oock goetheydt?
Philosophia
625Dats oock so.
Iohanna
626Hier uyt schijnt dan soo waerachtelijck als nootsakelijck te volghen, 627 dat al soo wie Gode heeft dat hy oock mede heeft ware goetheydt, 628 saligheydt ende blyschappe.
Philosophia
629Daer en mach niemant jeghen seggen.
Iohanna
630Ga naar margenoot+Wat scheyt den menschen van Gode? Ist niet zijn sonde ende afkeer?
Philosophia
631Niet anders.
Iohanna
632Soo sluyt ick hier uyte dat die zonde zijn eygen boete is, den menscheGa naar voetnoot632 633 van ware blijtschap ende saligheydt berooft ende hem maeckt ellen-634digh, droevigh ende onrustigh, soo oock stet gheschreven dat die 635 Godloose ghenen vrede en hebben, dat heuren Worm niet en sterft,Ga naar voetnoot635 636 ende dat sy sware weghen wanderen, ende blijckt midtsdien hier by 637 die waerheyt vanden eersten Letter, namentlijck dat het quaet is 638 ende bitter den Heere te verlaten d'welck d'eerste is vande twee 639 Letteren by my nu gheleert.
Philosophia
640't Schijnt wel sulcx dat afgescheyden te zijn van Gode bitter is, maer 641 volght daer uyt dat het werck van 't afscheyden selve bitter is? 642 Immers dat schijnt soet ende lustigh?
Iohanna
643Het mach soet schijnen, maer ten mach niet soet wesen, want af-644scheyden is ververden, waer men af ververt dat ghenietmen minder, 645 ende het jeghendeel des te meerder. Int ververden van Gode selveGa naar voetnoot645 646 verminderdt het soete en vermeert het bittere, of schoon een vluch-647tigh lustgen ghevoeldt werdt inden lichame; daer op volght stracx | |
[pagina 342]
| |
648 een gheduerighe smerte, maer onder 't schaduwelijck ghevoel van 649 dat lustge, prickelt, pijnight, wroeght, ende quelt des ghemoets 650 bitterheydt al jeghenwoordelijc. Na dien nu die ziele eelder is dan 651 't lichaem, soo is oock haer verdriet ende lust grooter dan des 652 Lichaems; wat lust can een droevigh herte hebben in lichamelijcke 653 welluste? Even so vele als in een treurigh Lijck die Wijn ende 654 Musijck moghen verlustigen, mach des Lichaems ketelige lust eenGa naar voetnoot654 655 sondigh, wroeghent ende droef ghemoedt verblyen. Ja dat ergher is, 656 zy moet bedroeven, want het ontberen van 't gunt men gaerne heeft, 657 bedroeft nootsakelijck; wellust des Lichaems mach niet langh duy-658ren, soo moet mense immers lang ontberen. Dit moet dan oock lang 659 bedroeven alle diese lief hebben. Seker soo langhe die hongher, 660 dorst, ende koude noch gheduert, machmen lust hebben int Eten, 661 Drincken, ende Warmen, maer gheensins langher, want alleen in 662 nootdrufts gebruyck die lijflijcke luste bestaet; dat duert onlang, so 663 doet oock die luste. Nu is alle zondaer onwijs, geen onwijse can 664 mate ghebruycken, alle onmate quetst ende quelt. So moeten alle 665 gulsighe den smake des mondts te langhe volghende, te veel Eten of 666 Drincken, de Natuere overladen ende krencken, ende den sondaer 667 voor een corte luste, lanckduerighe sieckte, pijne ende jammer doen 668 ghevoelen, ende midtsdien dubbelt verdriet geven, te weten int ont-669beren vande begeerde luste ende int hebben vande hatelijcke pijne.
Philosophia
670Dat luydt al wel noch; laet nu oock hooren wat ghy van d'ander 671 letter hebt gheleert.
Iohanna
672My dunct datmen het eene licht verstaet uyt het ander, want het 673 rechte contrarien zijn zonde ende deughde. Het juck Christi is nietGa naar voetnoot673 674 anders dan die ware deuchde, die bestaet int midden, dats inde 675 matigheydt ende en misbruyckt ghenen, maer ghebruyckt te recht 676 allen dingen. Want die voorneemlijckste is wijsheydt die elck dincx 677 aert kent, het best in allen altijdt verkiest.
Philosophia
678Is het juck Christi niet dan deugde? 'tis immers zijn Wet die ver-679biedt soo wel de zonde als zy de deughde ghebiet. | |
[pagina 343]
| |
Iohanna
680Het laten van zonde is oock deughde, te weten onderdanigheydt 681 Godes.
Philosophia
682Wat ghebiet Christus te laten?
Iohanna
683Nydigheyt, dronckenschap, Toorn, Gierigheyt, ende dierghelijcke 684 quaden.
Philosophia
685Valt dat niet swaer ende bitter om laten?
Iohanna
686Geensins, maer licht ende zoet.
Philosophia
687Hoe datte?
Iohanna
688Knaegt die bitter nijdt niet stadigh 'therte?
Philosophia
689Ja.
Iohanna
690Is die dronckenheydt niet een willighe Dolheydt, walghende zat-691heydt, ende vercortinghe des Levens?
Philosophia
692Sy is.
Iohanna
693Is die Toorn oock wat anders dan een heete quellinghe ende ver-694stoorighe omwellinghe des bloedts?Ga naar voetnoot694
Philosophia
695Neen.
Iohanna
696Soo weetmen oock dat gierigheydt niet anders en is dan een rijck-697schijnende armoede ende stadigh onghenoeghen der zielen. | |
[pagina 344]
| |
Philosophia
698Gewis.
Iohanna
699Ist knaghen des ghemoedts, het stortelijc omvloeden des bloedts, 700 die rasende zatheydt ende 'tonversadelijck onghenoeghen gheen 701 lastighe swarigheydt, ende pijnlijcke betterheydt?
Philosophia
702Onghetwijfelt. Het laten van sware ende bittere dinghen valt lichtGa naar voetnoot702 703 ende soet.
Iohanna
704Alsoo dese sware ende bittere dinghen beveelt Christi Wet te laten, 705 soo moet sulck zijn Juck dan immers soet zijn ende licht. Alsoo mede 706 sietmen 'tselve in 'tgunt hy ghebiedt, dat is Liefde, Nuchterheyt, 707 langmoedigheyt, miltheyt, ende derghelijcke goeden; wat vintmen 708 nu doch vrolijcker dan rechte Liefde? lustiger dan matigheydt? 709 vreetsamer dan gheduldigheydt? of heerlijcker ende wenschelijcker 710 dan die goetdadighe mildigheydt? Die soete, lustige, ende lichte 711 dinghen ghebiedt ons Christus: is dan zijn Juck, Last ende Wet niet 712 te recht in desen oock licht ende soet te noemen?
Philosophia
713Waerlijck lief Dochterken, ghy hebt u tijdt vlijtelijck ende recht 714 besteet int wel leeren verstaen van dese twee Letteren. Maer weet 715 ghy al wel dat sy u dienstlijck ende nodigh zijn, om wel te connen 716 mijn eerste Lesse van 'tquade te laten ende 'tgoede te doen?
Iohanna
717My dunckt ja, lieve Meestersse.
Philosophia
718Laet hooren.
Iohanna
719Ick acht het onmoghelijck datmen het quade te rechte mach ver-720laten sonder dat inder waerheyt voor quaedt te kennen ende vyandt-721lijck te haten.
Philosophia
722Soo ist oock. | |
[pagina 345]
| |
Iohanna
723Desghelijcx dunckt my mede niet mogelijck dat yemandt het goede 724 te recht mach hanteren sonder 'tselve waerachtelijck voor goedt te 725 kennen ende hertsgrondelijck te begheeren.
Philosophia
726't Is mede sulcx als ghy seght.
Iohanna
727Veroorsaeckt misdaedt gheen vyantschap ende weldaet gheen liefde?
Philosophia
728Ja.
Iohanna
729Alsmen dan inder waerheydt verstaet dat zonde ons quaedt doet ende 730 dat die deughde ons weldoet, moet uyt sulck verstant niet nootsake-731lijck volghen hate ter zonden ende liefde ter deughden?
Philosophia
732Het moet.
Iohanna
733Wien men haedt, diens hanteren ende gheselschap vlietmen van selfs.Ga naar voetnoot733
Philosophia
734Men vliedt.
Iohanna
735Wie men lief heeft, diens hanteren ende geselschap begeertmen.
Philosophia
736Men begheert.
Iohanna
737Die twee Letteren dan dat zonde zijn eyghen boete ende deughde 738 haer eyghen loon is, baren dan hate ende verminderinghe van 739 zonden ende liefde, met hanteringhe van deughde. Is dat niet u Lesse 740 ende Leeringhe selve?
Philosophia
741Het is, mijn waerde lieve kindt. O hoe lustigh ist soodanighe leer-742gierighe, vlijtige, ende gehoorsame dochterkens te onderwijsen. | |
[pagina 346]
| |
743 Vaerdt voort in deughden meysken, leert dese lesse nu inderdaedt 744 oeffenen, 'tverstant hebdy vast; in alle u doen ende laten vliet hetGa naar voetnoot744 745 bekende quaedt, doet het gheweten goet: die oeffeninghe sal u door 746 Godes ghenade den woecker, het pont der deughden soo overvloede-747lijck vermeeren, dat ghy in Christo, der deughden Tresorier, alle 748 zijne Hemelsche schatten sult deelachtigh worden. Dan suldy thien-749maels meer lusts hebben int hanteren dan nu noch int leeren derGa naar voetnoot749 750 deughden, want het leven dient om te hanteren.
Iohanna
751Ick wilt met Godes hulpe doen, maer oft gheviel dat ick uyt oncunde 752 van goedt ende quaedt noch erghens in twijfelde?
Philosophia
753Dat laet ongedaen, soo moochdyer niet qualyck in doen.
Iohanna
754Maer of my den noot drong een van beyden te doen?
Philosophia
755Dan doet het gunt u minst lust, maer met twijfelijck opmercken na 756 'teynde ende den uytganck des wercx, soo mooghdy niet swaerlijck 757 doolen. Soo maeckt d' onsekerheydt seker in die periculoose on-758wetenheydt. Adieu, Lief kint, oeffent nu 'tgeen ghy verstaet ende 759 brengt het woordt int werck. Laet dit nu u Lesse zijn.
Iohanna
760Ick wil mijn beste doen, ende den Heere om zijn hulpe bidden. | |
Tweede handelinghe, tweede uytkomen
Desidia, Iohanna
[Desidia]
761Way, God seghen ons; dit meysken sal noch in dolliorum studeren!Ga naar voetnoot761 762 dus neerstigh Johanna? nemmermeer rust? ghy sult waerlijck noch 763 mal worden wildy in dit onmatigh leeren volherden. Salighe meyt, 764 meyndy dat die boge altijdt ghespannen mach staen?
Iohanna
765Neen ick, maer de nacht ruste ick, die is tot rust, de dach tot arbeyt 766 geschapen. | |
[pagina 347]
| |
Desidia
767Maer hoe macht u hooft verdraghen?
Iohanna
768Doen leert doen, ghewoonte maeckt sterckte als Eelt den huyt hart 769 ende dick.
Desidia
770Nochtans is het studeren arbeyt.
Iohanna
771Neen 'tis spel ende lust, die alle arbeyt soedt ende licht maeckt.
Desidia
772Ist u licht ende lustigh, het waer my den swaersten arbeyt.
Iohanna
773't Mach zijn dat ghy ledigheyt bemint.
Desidia
774Dat hebdy gheraden.
Iohanna
775Ick beminne neerstigheyt, dus ist my lustigh dat u lastigh is, want 776 wat men Lief heeft dat doet men gaerne, dat valt oock licht.
Desidia
777Waer toe hebdy dese onmatighe naerstigheydt lief? ghy zijt te rijck 778 dan ghy met Schoolhouden den cost sout winnen in u oude daghen: 779 wat noodt is u dan doch dit soo vlytigh studeeren? O kende ghy 't 780 ghemack vande ledigheyt ende die lust van dat langh ende soet 781 slapen, ghy sout wel een ander liet singhen.
Iohanna
782Kende ghy den lust vande doende naerstigheydt ende soetigheyt 783 vande nodruftighe korte slape, ghy sout wackerder ende vlijtigher 784 zijn. U ledigheydt maeckt soo langhe ende verdrietighe wijlen dat 785 ghy doorgaens Caertspel ende andere onnutte ydelheyden pleeght 786 om te verdrijven den dieren snellen tijdt, te snel ende te cort, 'twelck 787 my meer ende meer veroorsaeckt om die wel te besteden ende den 788 slape noch wat (daer ick mach) af te breken. Belanghende myn 789 studeren, al dencke ick gheen School-meestersse te worden, soo | |
[pagina 348]
| |
790 dencke ick noch eens salichlijck ende wel te leven; dat gheschiet 791 niet sonder verstant, dit doet my naerstigh daerom zijn.
Desidia
792Ghy queldt u selven, niemant leeft sonder sondigen; die sondight 793 minste, die minste wat doet, ende die doet minste wat, die meest 794 slaept; blyct dan niet datse minste sondighen die meest slapen?
Iohanna
795Die niet en doet en doet niet goedts, die niet goedts en doet die 796 sondight int laten of yet dan van 't gheboden goedt. Die veel slaept 797 doet minste goedt, soo volght vast dat die meest slapen oock meest 798 sondighen.
Desidia
799Dat luydt niet, als ick slape soo slapen oock mijn vyanden, als mijnGa naar voetnoot799 800 vyanden slapen en bevechten noch verwinnen sy my niet, als ick niet 801 en werde verwonnen en zondige ick niet. Blyct daer nu niet vast 802 dat die meest slaept ooc minste zondight?
Iohanna
803Ons allen wort gheboden onsen vyanden te verwinnen ende dooden, 804 die dit laet die Sondight. Slapende en verwint niemant zijn vyanden. 805 Wie dan meest slaept verwint minst syn vyanden, die minst zijn 806 vyanden verwint sondight meest, soo blijckt nu ter contrarien dat die 807 meest slapen oock meest sondighen.
Desidia
808Ghy ende elck moet bekennen dat rust saligheydt is, het ontbeeren 809 van ghequelle veroorsaeckt ruste, alle menschen zijn sondigh ende 810 hebben wroeghen der conscientien soo langhe sy waken; de slaep 811 beneemt het waken, ende vrijdt midtsdien den menschen van dat 812 zondigh ende onrustigh wroegen: wat dunckt u nu, maecket het 813 slapen niet saligh? soo maeckt oock lange slapen meest saligh. Seght 814 hier teghen, kondy.
Iohanna
815Na ghy kaldt, soo waer die langhe slape, dats die doodt, beter dan 816 't leven. Soudy u leven wel willen wisselen om den doodt?
Desidia
817Dat segh ick niet. | |
[pagina 349]
| |
Iohanna
818Dat most ghy seggen, so u seggen recht waer. Maer 'tis daer oock 819 onrecht inne datter menschen zijn die met goeder conscientien wan-820delen voor Gode in zijn Heylighe Rijcke, 'twelck is recht, vrede, 821 ende blijschap inden Heyligen geest. Dese blijtschap doet de slape 822 hier inder tijdt eenighsins ontberen, 'tontberen vande blijdtschap 823 maect onsaligh, so maeckt de slape (naer u segghen self) onsaligh, 824 immers het langhe slapen lang onsaligh. Nu laet ick u soo lange 825 slapen alst u belieft, rust so ghemackelijck als ghy wilt; ick macht 826 wel lijden, immers wensche wel dat ghy nu u hooft ruste om my 827 myn lustighe arbeydt niet te verstooren, ende dat ghy sachtgens 828 sliept, soo mocht ick te wackerlijcker onbehinderdt voort gaen met 829 myn Studeren. | |
Tweede handelinghe, derde wtkomen
Detractio, Iohanna, Desidia
[Detractio]
830Ick sach u Meestersse uyt gaen, ende dacht Johanna zit nu ledigh, 831 ick wil wat by haer gaen couten.
Iohanna
832Neen, om dat mijn Meestersse uyt is ben ick niet ledigh, maer om 833 dat dese ledighe Joffer hier binnen is werde ick mijns ondancx 834 ledigh ghehouwen.
Detractio
835Dat dese ledig is verwondert my niet, 'tis de moeder van ledigheydt; 836 maer wie soudet van Galilea ghelooft hebben? 'tis seker een fraey 837 meysken, ick hebt lief ende deert my van goeder herten. Dat meys-Ga naar voetnoot837838ken maeckt so den Joffer, 'tis soo luy, so saert, lecker ende hovaer-Ga naar voetnoot838839dig, datter elck of weet te spreken.
Desidia
840Dat is waer, al 'tvolck heefter den mont vol af.
Iohanna
841Ick hebt noch noyt van haer ghehoort, veel min gheseyd; het mach 842 wel onwaerachtigh zijn.
Detractio
843Ja so onwaerachtigh alst is dat ghy hier nu sit. Ick wil u noch wel 844 wat meer seggen maer dat in u oore. | |
[pagina 350]
| |
Iohanna
845Ick hebt gheen lust te hooren, segghet anderen, believet u.
Detractio
846Hoort doch lieve ghespeele, ghy sult u moeten verwonderen.
Iohanna
847Ist goedt of quaedt dat ghy van haer wildt segghen?
Detractio
848Goet, dat weet ick van haer niet; wat soudet goedt zijn? hoort doch, 849 ick bids u.
Iohanna
850Swijght doch, ick bids u, my verdriet niet min quaedt van yemandt 851 te hooren, dan een vuylen dreck te riecken. Ga ick voorby een Gote 852 die lelijcken stincket, ick stoppe den Neuse, soude ick nu voor een 853 mondt die ander luyden vuyligheyt uytspout, mijn ooren openen, en 854 mijn herte met het pestilentiale Venijn van ander luyden ghebreken 855 te laten besmetten? Neen ick seker. Och swijght doch of segt wat 856 goedts vanden ghenen die hier niet zijnde haer self niet en mach 857 verantwoorden.
Detractio
858Siet doch wat heyliger hypocrijtken dit alrede is gheworden!Ga naar voetnoot858
Iohanna
859Ghy mooght wel waer seggen, maer nemmermeer ist recht van 860 yemandt aldus achterklap te doen, ghelooft my; al die eerlijck van 861 herten zijn moeten sulcx uyt u horende u daerom haten ende ver-862achten.
Desidia
863Dits wonder, moet men niet segghen dat al de wereldt weet? Weet 864 elck niet dat Galilea met een vreemt gheselle Bancketgens hout, van 865 hem giften ontfanght, by nacht ende ontijdt met hem spreeckt ende 866 ick swijghe het archste maer, ander dingen doet?
Iohanna
867Weet dat elck, wat noodt is u yemant te segghen? nu macht oock 868 wel loghen zijn? | |
[pagina 351]
| |
Detractio
869Loghen? is dat loghen, soo isser geen dingh waer.
Iohanna
870Waer by weet ghy dat het waer is?
Detractio
871Dat icx uyt sulcke luyden gehoort hebbe die geensins daerom lieghen 872 souden.
Iohanna
873t Sijn oock menschen, dencke ick wel; alle menschen zijn loghen-874achtigh, die luyden moghen dan oock hier aen lieghen of een logen 875 na segghen.
Detractio
876Neen, neen, 'tzijn luyden die ick wel gelove, immers daer inne.Ga naar voetnoot876
Iohanna
877Ja, men ghelooft het quaedt veel eer dan het goede van een ander. 878 Maer sout ghy wel willen dat anderen van u gheloofden al 'tquaet 879 dat wel van u gheseyt wort?
Detractio
880Wat quaet seyt men dan van my?
Iohanna
881Ick heb gheen quaedt van u gehoort, maer of men quaedt van u 882 seyde, ick geloove ghy wel sout willen datmens gheen gheloove en 883 gave; waerom en doedy soo niet uwen naesten? Siet doch wat ghy 884 doet, ghy spreect quaet eer ghy 't weet, uyt hooren segghen alleen-885lijck, ende so om een onsekerder zonde van u naesten besondight ghy 886 u selve sekerlijck, of is achterklap gheen zonde?
Detractio
887Jesus, hoe heyligh is dit meysken? men soude u op een Autaer 888 setten soo ghy niet en kacte! lieve Kerck-Joffer, zijt ghy alleen 889 deuchtlijck ende wy achterklapsters?
Iohanna
890Dat segghe ich niet, maer mocht lijden dat alle menschen oprecht | |
[pagina 352]
| |
891 ende heyligh waren, ende midtsdien mijn ghebreken te klaerder 892 mochten blijcken tot mijnder schande, maer oock tot mijn beteringhe.
Detractio
893Dat seghdy schoontgens, maer ick ghelove dat ghy soo wel als wy, 894 mede den bedreten Koe slachtet, die om anderen te vuylen oock 895 metter staerten sout om slaen, so u hypocrisie dat niet en belettede. 896 Seker, soo veele my aengaet, ick bekenne wel dat ick ghebreken 897 hebbe, maer sie daer by oock dat ander menschen gheen groote 898 ghebreken ghebreck en hebben. Soo en heeft oock onse Galilea niet 899 daer ick af spreke. Wist ghy 't so wel als ick, ghy sout al anders 900 praten. Ende want het my geen cleyne verschooninghe en is, dat 901 ander luyden vuylder zijn dan ick, daerom mach ick oock niet laten 902 soo wel van ander luyder ghebreken te praten, als andere vande 903 mijne doen.
Iohanna
904Ons meninghen zijn verscheyden, ick ondersoecke liever mijn eygen 905 gebreken tot verschooninghe van ander luyder, ende minderinge van 906 mijne ghebreken.
Detractio
907Soo moeten onse lichamen oock verscheyden blijven, want my sulcke 908 eyghensinnigen cluysenarinnen gheselschap, oock so luttel als mijn 909 reden henluyden mach verlustigen. Blijft dan sitten suffen, ick ga 910 soecken begheerlijcke ende open ooren.
Desidia
911Ick ga om soecken luyden die rustens begeren eer sy moede zijn, 912 ende die als ick mijn vyandt, den arbeyt, hate ende vlieden. | |
Tweede handelinghe, vierde wtkomen
Curiositas, Iohanna, Humilitas
[Curiositas]
913Altijdt doende Johanna, dat moet ick prijsen, men vinter onder 914 veelen weynigh soo vlijtigh noch veel min in d'alderbeste saken, 915 soo ick u sie voor hebben. Want ghy studeert in de kennisse vanden 916 Evangelio, dats de Fonteyn van wijsheydt: lieve, wat lesse hebdy 917 hier inne?
Iohanna
918Mijn A.B. | |
[pagina 353]
| |
Curiositas
919Welck is die?
Iohanna
920Het laten vant quade ende het hanteeren vant goede.
Curiositas
921Kendy 'tgoedt al wel volcomentlijck?
Iohanna
922Neen voorwaer, ick leert kennen, allencxkens 'tgoede hanterende.
Curiositas
923Meyndy 't doende te leren? so dooldy, Susterken. Niemant machGa naar voetnoot923 924 goet doen die 't noch niet en kent.
Iohanna
925Die het ghekende goet, hoe cleyn die kennisse oock is, ghetrouwe-926lijck hanteert of doet, die is Christi Jongher, blijft in zijn woorden 927 ende sal de waerheydt kennen. Colen ende Aken waren op gheen 928 eenen dach ghemaeckt; ben ick int kleyn ghetrou, mijn Meestersse 929 sal my over meerder stellen.
Curiositas
930Het doen gaet lancksaem voort.
Iohanna
931Maer seker.
Curiositas
932Het speculeren ende ondersoecken voorderdt snellijck.
Iohanna
933Maer sorghelijck ende onseker.
Curiositas
934Niemandt mach goedt doen, hy en moet het goet eerst wel verstaen.
Iohanna
935Die het nieuw wil verstaen eer hy het oude (dat hy verstaet) heeft 936 ghedaen, en mach gheen van beyden recht verstaen. Oeffening geeft 937 verstant, niet die daer seyt Heere, Heere, maer die daer doet des | |
[pagina 354]
| |
938 Vaders wille sal inne gaen. Saligh zijnse die 't weten ende doen,Ga naar voetnoot938 939 maer dubbelde slaghen wacht hy diet weet ende niet en doet.
Curiositas
940Dat gaet u niet aen, want daer zijn noch veel saken inde H. Schrift 941 die ghy niet en weet.
Iohanna
942Daer is oock noch al dat ick wel versta ende noch niet en can doen, 943 die wil ick eerst leeren doen eer ick na meer wetens speure. Dit 944 heeft mijn Meestersse my oock bevolen.
Humilitas
945Soudet niet een verwaende stoutheyt zijn, dat sy de lesse die haer 946 bevolen is liet ongheleert, om te leeren lessen die haer niet en zijn 947 bevolen?
Curiositas
948Sijn die saken vande Drievuldigheyt, vande Predestinatie, vande 949 Vrye wille, ende andere derghelijcke dan vergeefs inde H. Schrift 950 ons voor ooghen ghestelt?
Iohanna
951Geensins; so weynigh als die Griecksche lessen inden Scholen daer 952 men oock den A.B.C. leert vergeefs ghedaen worden: maer daerom 953 en worden die niet ghedaen voor den ghenen die noch A.B. 954 leeren.
Curiositas
955Ghy spant de waghen voor de Paerden, ende leert het achterste eerst, 956 dus mooghdy niet voorderen.
Iohanna
957Dat weet ick niet.
Curiositas
958Ick seer wel, wildy niet leeren goedt doen?
Iohanna
959Ja.
Curiositas
960Can men 'tgoedt oock doen sonder 'tgoedt te kennen? | |
[pagina 355]
| |
Iohanna
961Neen.
Curiositas
962Wat ist goedt?
Iohanna
963God self.
Curiositas
964Kendy Godt wel?
Iohanna
965Wat soude ick God wel kennen, ick kenne noch mijn self niet wel.
Curiositas
966Siedy nu wel dat ghy den waghen voor de Paerden spant? dat ghy 967 'tgoedt wildt doen eer ghy 'tkent?
Iohanna
968Voor 'tgoet doen gaet het quaet laten. Dit quaedt leer ick eerst 969 kennen, dats my selve, om my selve, dats het quaet, te laten, twelck 970 doende ick 'tghebodt Christi onderdanigh ben; dat is dan oock 971 goet doen.
Humilitas
972Sonder hem selve wel te kennen mach hy inder waerheyt niet cleyn 973 ende ootmoedigh zijn in haren ooghen; sonder ootmoedigheyt mach 974 zy Gode niet behaghen noch yet goets van Gode ontfanghen, die 975 den ootmoedighen met goeden vervult ende den hovaerdighen neder 976 stortet. Dus doet hy noch al recht na den bevele Godes, maer so sy 977 u ingheven wilde volgen, hooch wijs wilde zijn, ende den Majesteyt 978 bestaen te ondersoecken, wat soude sy anders verwachten dan ver-979druckt te werden vande glorie Godes?
Iohanna
980Voorwaer, ghy mooght u hooft rusten, want ick niet u raedt, 981 maer mijnder Meesterssen bevelen wil navolghen. Dat heeft oock 982 reden in sich, want ghelijck het onmoghelijck is dat yemant soude 983 leren lesen so langhe hy noch geen letteren, swijghe spelden can,Ga naar voetnoot983 984 also ist onmoghelijck dat yemant soude comen tot het licht, totte 985 waerheyt, ende totte kennisse Godes, so langhe hy noch blijft staen 986 inden speloncke zijnder duysternissen, des logens ende onverstandig- | |
[pagina 356]
| |
987heyts. Hier ben ick noch in; om hier wt te scheyden arbeyde ick met 988 Godes ghenade, ende twijfele niet soo ick daer wt int lichte kome, 989 of my sal dan door 't licht der waerheyt ende Godes ghenade van 990 self open gaende, 'tgunt my hier inde duysternisse blijvende, wel 991 eeuwelijck ghesloten soude blijven, al waert schoon dat ick stade-992lijck daerom arbeyde, wroetede ende speculeerde. Want of yemant 993 schoon al wilde, soo ist hem onmogelijc sonder licht te sien, sonder 994 sien waerheyt te kennen, ende sonder waerheyts kennisse yet te 995 verstaen van Gode.
Curiositas
996't Is een oudt seggen ende ick bevint nu waerachtigh dat gheboden 997 dienst onwaert is: nu weygherdt ghy mijn raedt te volgen, des sal 998 u onraet na volghen, so allen stijfsinnigen luyden gheschiet. Dus 999 na dien ghy hartneckig blijft, laet ick af roosen voor Varckens te 1000 stroyen ende ga wederomme. | |
Tweede handelinghe, vijfde wtkomen
Superbia, Voluptas, Iohanna, Humilitas
[Superbia]
1001Zit dit Meysken noch dus stijf in dese sufschoole? seght Johanna, 1002 wanneer suldy u self eens kennen?
Iohanna
1003Daer ben ick in doende.
Superbia
1004Dat boeck en sal u niet leeren, maer een clare Cristalijne spieghel 1005 soude nutter boeck daer toe zijn. Wildy dan nemmermeer verstaen 1006 dat ghy schoon zijt? dat ghy jonc zijt, dat ghy Edel zijt, rijck, ende 1007 van aenghename seden?
Iohanna
1008Of sulcx in my is weet ic niet, maer weet wel, zoot daer waer, dat 1009 het Godes gaven soude sijn. 't Hebben van dien maect den hebber 1010 niet goet, maer 'twel gebruycken.
Superbia
1011Dat is waer, daer schickt u toe. Meyndy dat God u die schoonheydt 1012 heeft verleent om een eensame Clarisse te blijven? die jonckheydt 1013 om dus onlustigh den ouden marotten na te Apen? u eeldom omGa naar voetnoot1013 | |
[pagina 357]
| |
1014 Neder, u rijckdom om dus slecht, ende u minnelijcke zeden om alsGa naar voetnoot1014 1015 een Cluysenerse alleen te leven? neen voorwaer, dat is een openbaer 1016 misbruyck van dese sonderlinge gaven Godes, die ghy verbergt 1017 onder den Coornmate van dese hipocrisie; dit mishaeght my (om 1018 vry te spreken) in u, lief ghespeele. Maer wildyse al recht ghe-1019bruycken, so draeght moet op u suyverlijcke schoonheyt, vermaerde 1020 Edeldom, ende groote rijckdommen; besteedt die aen rijckelijcken 1021 ghewade, dat u schoonheyt als 'tgout den Edel ghesteenten helpt 1022 verschoonen.
Voluptas
1023Dats recht! ghebruyckt, Lief ghespeele, die soete lusten van u lief-1024lijcke Jonckheyt ende verblijdt den Jongen Vrijers met u aldermin-1025nelijcke zeden, so ghebruycktmen sulcke gaven recht.
Superbia
1026Soo doende salmen weten, dat ghy u selve recht kent, ende dat het 1027 onnodigh is [u] voor een Spieghel te doen voeren om u te doen 1028 verstaen dat ghy schoon, jonck, ende rijck sijt. Dit weet ghy (soo 1029 ick sie) voorwaer nu niet altoos, soo mede oock niet hoe gheluckigh 1030 ghy noch zijt behalven al datte. 1031Want (ick mach u uyt liefden niet berghen) hier inder Stadt is een 1032 groot Edelman uyt Spangien, eens Donnen Sone, rijck, machtigh, 1033 ende van grooten vrunden, ende boven dien een man heerlijck van 1034 gedaente, fris, jonc, van aensicht een man als ghy een Vrou zijt, so 1035 bevallijck, vruntlijck ende aentreckelijck als een Enghel, die heeft 1036 u maer eens ghesien, ende is soo door u Goddelijcke schoonheyt 1037 ende eerbaer ghelate (so gelijckheyt altijdt liefde baert) tot uwer 1038 liefden ontsteken, dat hy zijn Stamme, macht ende grootheyt ver-1039ghetende, u nemmermeer en can vergheten, niet en spreeckt noch 1040 en denckt dan van u, ende daerom niet afghelaten heeft ons te 1041 bewillighen u sulcx aen te gheven, desen Dierbaren Diamant te 1042 brenghen, met desen brief die wy hem hebben sien tekenen met 1043 eyghender handt, daer inne hy voorder sijn meninghe verclaert. 1044 Dien wilt doch lesen, ende dit Juweel tot een minlijcke eere ontfan-1045ghen van zijn brandende liefde tot uwaert.
Humilitas
1046Soude dat het rechte ghebruyck zijn van schoonheydt, Eeldom, Rijck-1047dom ende jeugt? Is verwaentheydt, hooghmoet, ende laetdunc het 1048 rechte ghebruyck van Godes gaven? | |
[pagina 358]
| |
Iohanna
1049Dat duncket my voorwaer niet, maer houde sulcx voort rechte mis-1050bruyck, het rechte ghebruyck leerdt my mijn Meestersse, haer onder-1051wijs ende niet het uwe staet my te volgen.
Voluptas
1052O Johanna, sijt ghy noch so onvernuftigh, dat ghy niet en verstaet 1053 wat een lustig, vrolyc, ende saligh leven is? wat soeter weelde sy 1054 ghenieten die daeghlijckx heur lieve Lichaem met leckere spijsen 1055 ende drancken voeden? met sierlijcke gewaden Goddinnen doen 1056 schijnen? met danssen, met springen, met singen verlustigen? weet 1057 ghy dan noch niet die aentreckelijcke soetigheyden gelegen int han-Ga naar voetnoot10571058teren van schoone, bevallijcke, welsprekende jonge Edelmans? ghy sijt 1059 immers geen steenclip noch block maer een mensche, ja een teder soet 1060 ende schoon maeghdeken van vleesch ende bloedt. Acht [men] sulcx 1061 niet te recht een recht ghebruyck vande jeughdelijcke schoonheyt? 1062 alle sulckx mach u nu gebeuren, anderen wenschent boven al, sonder 1063 dat het henlieden mach worden. Soudij soo geck zijn dat ghy sulck 1064 wenschelijc gheluck sout afslaen, sulcken weeldighen, rijckelijcken, 1065 ende vrolijcken leven weygheren? so zot mach ick u niet achten. 1066 Leest eens desen Brief ende siet wat gunst ghy hebt by desen schoo-1067nen, machtigen, rijcken ende beleefden Edelman, dan suldij (meyn 1068 ick) anders ghesint worden.
Iohanna
1069Ick en ontfang niemants giften noch en lese niemandts brieven. 1070 Breeckt u hooft niet met my 'thooft te breken, ick bids u.
Voluptas
1071Ghy spreeckt wt een onmenschelijcker herte, dan men dat Godlijcke 1072 aensicht mach toe betrouwen. Sydy soo onvruntlijck teghen die u 1073 boven hem self bemint, wat soudy zijn teghen u vyanden? God 1074 ghebiet den vyandt lief te hebben, maer ghy zijt onvruntlijck, ja 1075 hatelyck teghen die u lief heeft.
Iohanna
1076Vryers hebben meest hen selven ende haren lusten lief, niet den 1077 Maeghden; die locken sy veeltijdts aen met giften ende schoone 1078 woorden, steelen haer herten, brengense dicmael ter schanden ende 1079 verlatense dan in treuren, soude dat lief hebben zijn? ick achts veel | |
[pagina 359]
| |
1080 eer haten; die yemant lief heeft die(n) doet haer lief ende goedt, 1081 meer heurs geliefden eere ende wel zijn, dan zijn eygen lusten 1082 soeckende.
Superbia
1083So lief heeft hy u, wil u lief, eer, ende goedt doen, tot zijn echte 1084 wijf trouwen ende zijn gesellinne maken inden eyghendomme van 1085 alle syne weeldige rijckdommen. Leest desen Brief eens, dan suldy 1086 't mercken.
Iohanna
1087Neen, heeft hy my lief ende ghylieden mede, so doet my dat lief, 1088 dat ghy my in mijnen lieve eenigheyt, nederheyt, ende ruste laet 1089 blijven.
Voluptas
1090Wilt ghyse dan niet self leesen, ghy sult ten minsten gedogen dat 1091 ick u die voorlese. Hoort Johanna, ick bid u, sy is niet lang: dat dieGa naar voetnoot1091 1092 Natuere alle hare const ende machten aen u aensichte (hertsalder-1093liefste Lief) te wercke gheleyt, ende dat met Hemelsche schoonheydt 1094 boven alle die ick oyt sach, Goddelijcken versiert heeft, weet ickGa naar voetnoot1094 1095 ontwijfelijcken door twee geloofwaerdige tuyghen die rechte kennisse 1096 hebben van schoonheyt, ic meyn mijn beyde oogen, die my het suy-1097vere Beelde uwes alderlieflijcken gedaents niet min getrouwelijc dan 1098 vastelijc in mijn herte geprent, gedruckt, ende ghegrieft hebben; 1099 dat nu sulcke Engelsche schoonheyt oock verselschapt sy met waer-1100achtige deugtlijckheyt, geloove ick vastelic so door mijn aengeboren 1101 aert die alles ten beste moet beduyden als oock door mijne natuer-1102lijcke redelijcheyt, dien 't onmogelijc is te geloven dat die wijse 1103 Natuere sulcke volmaectheyt int minste deel des menschen, dats 1104 inden lichame, niet [dan] een woninge der zielen sijnde, wercken, 1105 ende de selve int edelste Deel, dat is die ziele ofte gemoet, vrouwe 1106 ende inwoonstere van die sierlijcke woninge, versuymen ofte met 1107 minder volmaecktheyt begaven soude. Na dien nu alle kennisse van 1108 schoonheyt ende goetheyt nootsakelijc liefde moet baren inden goe-1109den, ende ooc ware liefde tot schoonheyt ende goetheyt sulck Lief-1110hebber goet moet maken, so macht so luttel een oneere sijn dat ic u 1111 boven my self beminnen alst u eere soude sijn sulcke ware Liefde 1112 niet met Liefde te bedancken. Ist niet ware Liefde, dat mijn herte 1113 boven alle dingen soeckt hem selve met alle 'tsyne u te schenken? met | |
[pagina 360]
| |
1114 onverscheydelijcker eenheyt in u lieflijck herte te versmelten? u man, 1115 u Dienaer, ende u eygen in Echtelycke state te worden, ende ter doot 1116 toe met liefde te vereenighen? dits myn begeeren, dits myn verlangen, 1117 ende myn eenige hope. Daer toe sende ick u desen Diamant, dien 1118 neemt metten trouwe van u ghetrouwe Lief, niet soeckende dan u 1119 getroude Man te worden. Dat waer myn leven, het weygeren myn 1120 sterven, soo staet myn leven ende doot in uwen handen. Laet nu o myn 1121 herte, myn ziele, myn hope, wensche, ende eenige levenstroost myn 1122 goet betrouwen tot u niet missen. Gont my u Liefde, die is die siele 1123 ende het leven mynder herten, ende dit spoedelyc als minnelyck, 1124 wildy niet Manslachtigh worden aen die sonder u wederliefde in 1125 liefden moet verdwynen. 1126Dats die Brief, ende dits syn eyghen hant, dat is die Diamant, dien 1127 neemt nu vruntlyc op des Briefs voorwaerden ende toondt dat ghy 1128 liefde verstaet, dat ghy lieflyc syt, ende te recht liefhebbens waer-1129digh, als die liefde met liefde can bedancken. Doedy dit, ghy sult 1130 al u leven in weelden, wellusten, ende vreughden baden.
Superbia
1131Ghy sult die meeste al uwer vrunden zijn, gheacht, geeert, endeGa naar voetnoot1131 1132 ghedient als een Landtsvrouwe.
Iohanna
1133Waer dese plaetse mijn eyghen, ick souder u bevelen uyt te gaen 1134 ende my met vreden te laten. Nu scheyde icker uyt ende laet u hier. 1135 Meyndy dan dat ick huwen wil? d'oncuysche Venus dienen? Neen, 1136 neen, daer heb ick noch gheen sin toe, en of icx al ghesint mocht 1137 zijn, soude ic dan yemandts giften ontfanghen? met Minnebrieven 1138 om gaen? of yet doen buyten weten ende wille van mijn Lieve 1139 Moedere? daer sal my voor behoeden die lieve Godt, hem beveel 1140 ick u ende ga nu huyswaerts. | |
Tweede handelinghe, seste uytkomen
Superbia, Voluptas, Galilea, Opinio
[Superbia]
1141Noyt sach ick preutscher, fierder, ende hartneckiger Meysken.
Voluptas
1142Daer komter een die soo hartneckigh niet en is. Wy moeten ons 1143 bootschappe nu aen haer doen. Sydy daer ghespeele? ghy komt | |
[pagina 361]
| |
1144 rechts op 't slach, wy sochten u hier ende hebben een vrolijcke boot-1145schappe aen u.
Galilea
1146Welcke?
Superbia
1147Hebdy niet hooren spreken vande Spaensche Edelman die hier 1148 ghekomen is, ende t'huys leyt inde Herberghe ghenaemt PravaGa naar voetnoot1148 1149 Consuetudo?
Galilea
1150Meyndy dien langhen schoonen Jongen ende rijcken Edelman, die-1151men noemt Habitus Peccati?Ga naar voetnoot1151
Voluptas
1152Dien selven, kendy hem?
Galilea
1153Niet alleen van aensien, maer oock van name ende toename, so ghy 1154 hoort, ja ick weet van wat Luyden ende vermoghen hy is, ende dit 1155 alles wt zijnen eyghen monde, als die nu meer dan eenmael met 1156 hem hebbe gesproken.
Superbia
1157Is dat sulcx, soo ist met ons al half ghedaen werck; wat dunckt u 1158 vande man?
Galilea
1159Dat heb ick alrede al gheseyt, ick houdt [hem] voor een schoon, 1160 beleefd, ende rijck Edelman, die soo vrundelijck is, dat het wijf te 1161 recht salig mach ghenoemt werden die sodanigen man ten deele 1162 sal vallen.
Voluptas
1163Of hy u mocht ghebeuren, wat soudy daer toe seggen?
Galilea
1164My gebeuren, daer toe ben ick te onedel ende te arm, maer mocht 1165 dat zijn, ick soude (hier tusschen ons vryelijck geseyt) niet eens 1166 daer op beraden. Wie soude sich doch beraden te doen 'tgunt elck 1167 boven al soude wenschen? Wie soude niet wenschen een heerlijck, | |
[pagina 362]
| |
1168 ende weeldig leven te leyden? Seecker, die soo een man krijgt mach 1169 in rijckelijcke wooninghe, prachtighen Huysrade, sierlijcken ghe-1170wade, dierbare Juweelen, leckere spijsen ende drancken zijns herten 1171 lust volcomentlijck boeten. Want elc weet van sijn Edeldom, groot-1172heyt en Rijckdom te spreken
Opinio
1173Gedenct u niet dat ick u onlancx seyde (maer bedecktelijc) van een 1174 rijck houwelijck?
Galilea
1175Seer wel.
Opinio
1176Desen Edelman meynde ick doe. Hem heb ick u doen aenspreken 1177 ende de sake soo verde benaerstight, dat dese twee van hem last 1178 hebben een wenschelijcke bootschappe aen u te doen; ic wist dat sy 1179 hier souden wesen, daerom bracht ic u hier die anders u ongaerne 1180 hier hebben. Segt op nu Maeghden wat u last is.
Superbia
1181O geluckige Galilea, nu comt u schoonheyt u te passe; die sal u nu 1182 een salig ende wellustigh leven doen leyden, leest dien brief ende 1183 neemt desen Ring in u handt.
Galilea
1184O blijde dach, ongehoopte vrolijckheyt, mijn herte springht op in 1185 mijn lijf van geneuchten! Maer ist oock ernst?
Superbia
1186Twijfelt ghy daer aen? wy alle d[r]ie hebben dien Brief zien self 1187 ondertekenen? Is dat oock een Ring om tot spot te verschenken? 1188 Die Diamant is over de vijf hondert guldens waerdig.
Galilea
1189Wat sou dat zijn?
Opinio
1190Dat is soo.
Galilea
1191Dats alleen soo veel als mijn halve goedt. O hoe braef wil ick my 1192 nu kleden? Nu sullen die Goutsmeden, Sijde lakenwinckels, Cruyde-1193niers, Cocx ende Pasteybackers wat te doen krijgen, dat versekere | |
[pagina 363]
| |
1194 ick u. Com ick tot sulcken state, men sal sien dat ick mijn eer 1195 ende wellust boven 't Gelt beminne, dat versekere ick u.
Superbia
1196Blijft hier niet langhe staen; ghy moet Tavont met ons by den Vryer 1197 op een Bancketgen dat hy leckerlijck heeft doen bereyden; daer 1198 sullen oock Speel-luyden zijn, men salder dansen ende vrolijck we-1199sen, dus gaet u eerst opt fraeyste dat ghy kont toe rusten, versiert 1200 u schoon aensicht met schoon klederen, so comt schoon by schoon.
Galilea
1201O beste, gaet met my, sonderlinghe die boven alle menschen van 1202 sierlijckheyt verstant hebt, ende helpt my wat sieren. | |
Derde handelinghe, eerste wtkomen
Opinio, Voluptas
[Opinio]
1203Daer hebdy Meesterlijc u verborgen crachten ontdeckt aen die zotte 1204 Galilea!
Voluptas
1205Ende ghy u openbare consten niet verborghen. Hoe lichtvaerdigh 1206 gheloofde sy u valsche woorden!
Opinio
1207Dats van huyden noch van gisteren, wie gelooft my niet?
Voluptas
1208Johanna.
Opinio
1209Dat wicht acht uwer oock niet veel.
Voluptas
1210Hoe mocht dat komen?
Opinio
1211Sy ghelooft die waerheyt, die is meest tegen my, oock heeftse een 1212 sletvinck altijdt by haer, ghenaemt Humilitas, die lijdt niet dat sy yetGa naar voetnoot1212 1213 doet uyt heur eygen hooft sonder raedt van haer moeder of 1214 Meestersse. | |
[pagina 364]
| |
Voluptas
1215't Ging anders toe met dese dwasegger.
Opinio
1216Die heeft oock altijdt Superbiam tot een ghesellinne ende ghelooft 1217 my boven, ja teghen de waerheydt in allen dinghen; maer hoe licht-1218vaerdigh ende onschamel droegh haer Galilea! ick schaems my 1219 noch selve.
Voluptas
1220Dat dede sy seker, ic verwonder my seer van sulcke geylheyt, zatheyt 1221 ende zotheyt; dat cussen, lecken, ende omhelsen hadde met haer 1222 geen eynde.
Opinio
1223Dat geschiede voor onsen oogen, denct watter int heymelijck om ging.
Voluptas
1224Swijght dat, doch zijn 't ghetroude luyden; maer hoe slobberde haer 1225 hant inde Taerten ende Pasteyen?
Opinio
1226Sy was besmeert ten ooren toe, ende glimde als een Kaersmakers Kat.
Voluptas
1227Saeghdy wel hoe sy inden Suycker viel?
Opinio
1228Ja hoe zijse by handen vol in haer Snuyteldoeck knoopte? fy, fy derGa naar voetnoot1228 1229 lelickheyt! dat was u schuldt, ghy wincktet haer toe ende dedet haer 1230 alle mate ende eerbaerheyt vergeten.
Voluptas
1231d'Onschamelen hebben de twee derdendeelen vande Werelt. Men 1232 moet sich aen een Tafel niet schamen.
Opinio
1233Men moet aen Tafel sedigh zijn ende niet onschamels bedrijven; 1234 maer toeft wat, dat cort spelen gaen sal in een langhe gatslach ende 1235 die vluchtighe lust in een blijvende verdriet verkeeren. Spreeckt my 1236 dan eens aen; soo luttel als zy maet konnen houden in haer weelde, | |
[pagina 365]
| |
1237 sal sy maet konnen houden in haer aenstaende ellende. Van die 1238 ellende zijt ghy oorsake.
Voluptas
1239Neen ghy, die haer riet buyten vrunden raedt soo stoutelijc een 1240 onbekent man in te slaen. Ghy weet wie hy is, sy behoorde haer 1241 vrunden raedt gevolght te hebben boven den uwen.
Opinio
1242Ja, boven den uwen! sy volghde haer lust boven Godes gebode ende 1243 heurder magen wille, daerom sal haer ooc haest jammerlijck verdriet 1244 quellen door Godes schickinghe teghen haren wille.
Voluptas
1245Hola, sy is daer selve. | |
Derde handelinghe, tweede wtkomen
Galilea, Voluptas, Opinio
[Galilea]
1246Vinde ick u hier vriendinnekens, sijn wy niet vrolijck gheweest 1247 desen nacht? my docht ic in den Hemel was, ja ick gheloove niet 1248 dat het so gheneuchlijck is inden Hemel; my docht dat de gantsche 1249 nacht gheen ure en duyrde. Way, dats danssen, dats singhen, dats 1250 brassen, couten ende gheneuchlijck zijn! maer u verloor ick al by 1251 tijdts; waerom ginghdy so vroegh lopen?
Voluptas
1252Dats myn aert; so haest ick van spijs, dranc, dansen ende springhen 1253 zadt ben, ga ick wanderen.
Galilea
1254Ick merckte dat wel, maer want Opinio my ghetrouwelijck by bleef, 1255 so had ick u noch soo sterck inde verbeeldinghe, dat my docht ghy 1256 waert noch teghenwoordigh; doch hadde mijn smake, mijn gevoelen, 1257 ende mijn gantsche lichaem die[s] voorts aen weynig lusts, maer 1258 veel eer verdriete; dan Opinio versoete dat. Maer seght doch wat 1259 dunckt u van mijn vryer?
Opinio
1260't Is een Peerle van een Man, dat wist ick wel, daerom hielp ick 1261 u daer aen.
Galilea
1262Ic wil u des noch te recht bedancken. Ay my, ick ben noch vermoeyt | |
[pagina 366]
| |
1263 van die rechtschapen vreughde, 'thooft draeyt my, de maghe reyst, 1264 mijn benen sidderen, ende d'oogen zijn sluymerich; nochtans heb 1265 ick tot over den middagh toe gheslapen.
Opinio
1265Dat valt ghemeenlijck so, die 'tvier wil hebben moet den roock lijden.
Galilea
1266Dats de minste swarigheydt, maer wat sal mijn Oom segghen!
Opinio
1267Meyndy dat hij 't al weet watter gheschiet?
Galilea
1268De Meyskens zijn klapachtigh, die weten dat ick te nacht uyt ben 1269 ghebleven.
Voluptas
1270Wats dan of hy 'tschoon weet? Is hy u Vader? hy regheert zijn 1271 eyghen kinderen die zijn goet sullen erven, hy sal u niet gheven, wat 1272 geefdy dan om hem?
Galilea
1273t Is oock de waerheyt, immers 'tis op trou en op eere, wie roert het: 1274 ben ick zijn Nicht, ick ben zijn Slave niet.
Voluptas
1275't Sal hier niet langhe dueren, ghy gaet doch met u vryer in zijn 1276 Landt.
Galilea
1277Dats waer, o daer verlangt my van herten na. Dan sal ick spelen 1278 hertgen wat lust u? maer wat dunckt u beyden, sal ick mijn goetgen 1279 oock hier laten?
Opinio
1280Hoe groot ist wel?
Galilea
1281Net duysent gulden.
Opinio
1282Ja, hoe krijghdy 't uyt uwer Vooghden handen?
Galilea
1283Daer is goede middel toe, 'tgheluckt my op 't alderbeste gheheel | |
[pagina 367]
| |
1284 na wensch. Binnen drie daghen is de heele somme die op rentenGa naar voetnoot1284 1285 staet af ghelost, het gelt leydt in mijn Ooms Cantoor, die sal 't alle 1286 daghe weder op renten stellen. Seker, daer schiet my inden sinne 1287 den raedt mijns Vryers, dat ickx hier immers niet en soude laten; 1288 dus dunckt my best dat icx heymelijck uyt het Comptoir krijghe, 1289 dewijle mijn Oom noch uyter Stede is, dat wil ick doen op steecken,Ga naar voetnoot1289 1290 het geldt tot mijn Vryer brenghen, ende voorts by hem blijven tot 1291 dat wy reysen; soo laet ick mijn Oom kakelen soo luyde hy wil, 1292 want het is 't mijne dat ick neme.
Opinio
1293Vry als een Meyt, toont dat ghy u eyghen doen verstaet!
Voluptas
1294Lust u hier noch langer te staen; ghy meucht, ick moet noch wat 1295 gaen rusten. | |
Derde handelinghe, derde wtkomen
Detractio, Galilea, Opinio
[Detractio]
1296Wat nu Galilea, hebben die luyden dus veel met u te doen?Ga naar voetnoot1296
Galilea
1297Wat ist nu?
Detractio
1298Huyden haelde ick tot onsen Barbier voor mijn Jonghe Susterken 1299 een plaester, waer na een weynigh wachtende, hoorde ick dat die 1300 Luyden inden Winckel aldaer den mondt met u spoelden, 'tver-1301droodt my, ick hoorde, sweegh langh stille, seyde daer na 'tmijne, 1302 ging voort wegh ende most u dat komen segghen.
Galilea
1303Wat Duyvel klapt het volck van my?Ga naar voetnoot1303
Detractio
1304D'een seyde dat ghy een vreemdeling ghetrout hebt, d'ander dat 1305 ghy hem sonder trouwen al beslapen hebt, de derde dat ghy met 1306 hem ghebancketteert hebt, somma elck seydet zijn met verwonde- | |
[pagina 368]
| |
1307ringhe van u lichtvaerdighe stoutigheydt; soo spraken zy, dat ghy 1308 u vrunden niet meer en achte ende u eer niet meer en verschoonde.
Galilea
1309Hebben die snappers anders niets te doen dan van my te klappen? 1310 Ick mach mijn dan wel met eeren verantwoorden; willen sy wat 1311 Callen, daer gaet by anderen wel wat anders om! maer wat seyde 1312 ghy doch?
Detractio
1313Even dat selve. Wildy immers praten (seyde ick) soo praet van 1314 Johanna, dat valsch hypocrijtgen. Dit van Galilea is maer eens ghe-1315schiedt ende dat noch in deughden ende eeren. Maer dat Hoerken 1316 schaemt haer niet d'een nacht aen d'ander des Avondts heymelijck 1317 uyt haer moeders huys te gaen, nu by den eenen, dan by den anderen 1318 Pol; daer mocht men met reden quaet af klappen, seyde ick. DoeGa naar voetnoot1318 1319 vraeghden my die luyden waer by ick dat wiste.
Galilea
1320Wat antwoorde ghy?
Detractio
1321Wat? ick seyde dat het gheen droomen waren, maer dat mijn 1322 eyghen ooghen haer d'een Avondt voor d'ander na sien uyt haer 1323 Moeders huys by doncker sluypen met een vuyl Coppelerse, ghe-1324naemt Charitas, daer met zy dan altijdt gingh in een Cabaret daerGa naar voetnoot1324 1325 niet al te eerlijc volcxken woont; watmen daer dede mocht elck licht 1326 dencken. Te meer noch na dien die selve Coppelerse altijt met een 1327 Crommen arm quam uyten huys vande Moeder van Johanna, te 1328 weten met schotelen spijse, ende met Cruycken vol lecker wijntgen; 1329 dat heb ick dickmaels met ooghen ghesien, sprack ick, dat weet ick 1330 waer te zijn: daer af mochtmen klappen ende niet van Galilea om 1331 eenen Avondt gheweest te zijn by den ghenen die hare ghetroude 1332 man is.
Galilea
1333Dat was wonder wel; wat seyden die Luyden doch?
Detractio
1334Sy verwonderden sich hoogh, elck sprack 'tzijn daer op, dat my al 1335 ontgaen is, maer weet wel datter een Neve was van Iohanna, die | |
[pagina 369]
| |
1336 viel my hartste aen, seyde dat ick daer aen soude lieghen, dat hy 1337 't de Moeder segghen, ende dat ickse met schanden in mijnen halseGa naar voetnoot1337 1338 halen soude. Ick seyde: doet u best, ende ging van daer. Siet, dat 1339 dede ick om uwer eeren wille, daer aen ghy sien moocht dat ick u 1340 Lief hebbe.
Galilea
1341Daer aen twijfele ick niet, ende wil u noch dancken, het doet my 1342 sacht dat ghy mijn leedt met dat hypocrijtgens leedt hebt versacht. 1343 Hoe sal haer dit ter herte gaen! | |
Derde handelinghe, vierde wtkomen
Philosophia, Galilea, Detractio, Opinio
[Philosophia]
1344O Galilea, Galilea, my jammert uwer, ghy verlaet dese Schoole ende 1345 my; daer voor ghy een ander Schoole ende ander gheselschap begint 1346 te hanteren. Hoe gaerne hadde icx anders ghesien.
Galilea
1347So langhe ick leerde, waerdy betaelt, heb ick belooft al mijn leven 1348 lanck van u te leeren?
Philosophia
1349Al deedt ghy 't ten soude u niet deeren Dochter. Ick heb u 'tbeste 1350 gedaen dat ick mochte; doet ghy u selve 'tquaetste, ick moet het 1351 lijden, maer ghy selve sullet besueren.
Galilea
1352Mooghdy niet lijden dat wy hier wat couten, wy konnen wel van 1353 hier gaen.
Philosophia
1354Dits gheen klapbaen maer een schoole; die niet leeren, maer alleen 1355 klappen wil gater liever uyt dan in.
Galilea
1356Laet ons dan gaen ghespeelen, so en hindert dit swaerhoofdighe 1357 wijf onsen cout niet, nochte wy haer fantastijcke lessen. | |
Derde handelinghe, vijfde wtkomen
Philosophia, Iohanna
[Philosophia]
1358Daer komter een inne die haer beter schickt dan die daer uyt gaet. | |
[pagina 370]
| |
1359 Heere Godt hoe onghelijck zijn de menschen; och of daer veel soo 1360 van aerdt waren als dit Dochterken! maer wat, ick zie haer ghelaet 1361 buyten ghewoonten treurigh, immers d'ooghen zijn roodt, ja de 1362 paerle traentgens ligghen noch op haer roosverwighe wangekens. 1363 of haer Moerken wel kranck mach zijn? die heeft sy hartelijck lief. 1364 Seght lief kint, ick zie u droevigh, gebreeckt u wat? ist met u moe-1365der oock noch wel?
Iohanna
1366Ja, waerde vrouwe, God danck, maer met my ist soo qualijck ghe-1367steldt dat het niet langhe met mijn Lief Moeyerken wel sal blijven.
Philosophia
1368Hoe dat kint, zijdy kranck?
Iohanna
1369Neen Vrou.
Philosophia
1370Hebdy ergens pijn?
Iohanna
1371Neen ick, maer droefheydt over droefheydt in mijn Jonghe herte.
Philosophia
1372Wt wat oorsake, segghet my lief, ghy weet dat ick u lief hebbe. 1373 wat swyghdy? schroomt voor my niet, spreket klaer uyte. Ick wil u 1374 met raedt ende daedt helpen.
Iohanna
1375Och lieve vrou, och, och!
Philosophia
1376Wat is u, Dochterken, laet my hooren, mislijck of ick u leedt mochtGa naar voetnoot1376 1377 verlichten.
Iohanna
1378Daer gaet wat omme dat my beroven sal van 't alderwaertste goedt 1379 dat ick ter Wereldt hebbe, ist dat ick daer toe swijghe. Maer spreke 1380 ick, het sal, duchte ick, vast mijn lieve ende waerdighe Moeder met 1381 treuren int graf helpen: O Heere God, wat laet ghy my nu doch 1382 op comen!Ga naar voetnoot1382 | |
[pagina 371]
| |
Philosophia
1383Wat komt u op, segghet my rondelijck uyt, het sal verholen blijven.
Iohanna
1384Ach leyder, mach onschult nerghens vry zijn? moetmen dan deughde 1385 int quade verkeeren? hoordt, mijn lieve Meestersse, ende raet my ten 1386 besten, daer toe come ick nu hier. Men tast my aen in mijn eere, 1387 mijn alderwaertste pandt. Dringh ick d'een achterclapster tot ver-1388andtwoordinghe, mijn hertslieve Moeyerken sal 't vernemen ende 1389 dat van hartseer besterven. Swijghe ick daer toe, men salt wanen 1390 waer te zijn, soo werdt mijn goede name te schanden. Hy is al ghe-1391schent die met een loghen is gheschent; wat sal ick nu doen?
Philosophia
1392Wat roeret.Ga naar voetnoot1392
Iohanna
1393Men seyt men opentlijck na dat ick d'een Avondt aen d'ander met 1394 een Coppelerse met spijs ende Wijn beladen uyt mijn Moeders huys 1395 ga in een oneerlijcke plaetse, ende dat ick daer Nachtgens over, nu 1396 by d'een, dan by d'ander Pol uyt mijn Moederkens huys vernachte.
Philosophia
1397Wie clapt sulcx van u?
Iohanna
1398Mijn Speelghenoot eertijdts, Galilea, met haren gheselschappe 1399 stroeyen dese schandelijcke sprake van my.
Philosophia
1400Wt wat oorsaecke comt dit lief kint? men heet zelden Koe blesgen,Ga naar voetnoot1400 1401 zy en heeft een vleckxken. Een eerbare maeght hoort so wel d'oor-1402sake van quaedt klap als 't quaedt self te vermijden.
Iohanna
1403Het moet nu immers gheseyt zijn dat ick liever hadde te heelen. Daer 1404 is een Weeuken wiens man met al dat sy ter Wereldt hadden ter 1405 Zee is ghebleven, latende zijn Huysvrouwe swangher; die was be-1406vallen van twee Kinderkens. sy is Godtvruchtigh, naerstigh ende 1407 sober, maer wat te schamel om te Bedelen. Daer deur leedt sy eerstGa naar voetnoot1407 | |
[pagina 372]
| |
1408 vande Kinderkens gheleghen zijnde, ghebreck in Linnen, Wollen, 1409 Spijs, ende anders. Dit alles wist ick uyt sekere oorsaken waer-1410achtelijck, mijn herte was met haer te lijden, ick gaft mijn Moeyer-1411ken aen, ende badt oorlof om daer daghelijcx wat spijs, wat dranckx, 1412 wat Linnens ende ander nodruft by Avondt te brenghen; helaes mijn 1413 Moeder soo luttel yet quaedts hier uyt voorsiende als ick, bewillichde 1414 my dat gaerne, met last dat ic niet spaerlijck soude gheven, maer 1415 besorghen dat die arme ende deughtsame Craemvrou nerghens ghe-1416breck in lijden ende ick haer schaemte in eeren houden soude. Om 1417 dit nu immers wel te doen, soo dede icx by doncker, soo om dat 1418 niemant haer gebreck, als oock om dat niemandt dese onse weldaetGa naar voetnoot1418 1419 soude vernemen, ende om immers alle quaedt dencken te voorcomen, 1420 oock om het alderbeste geselschap in sulcke oeffeninghe te hebben 1421 nam ick altijdt met my mijn alderliefste Cornuyt Charitas die 1422 gaerne met my ging ende soo willigh was als ick om die arme 1423 Craemvrou met hare kinderkens te dienen, te bewasschen ende te 1424 spijsen. Dit is met een argh ooghe ghesien, ende hier uyt comt my 1425 dese lelijcke klancke! voor so vele my aengaet can ick die schande-1426lijcke logen noch wel eenighsins vande handt des Heeren tot mijn-1427der onferminge aennemen ende lijden, maer mijn arme oude moeder 1428 ducht ick dat van droevigher steurnisse in een popelsie of argherGa naar voetnoot1428 1429 ongemack ende daer deur in haer levens vercortinghe sal gheraken.
Philosophia
1430Het is een treurighe sake voorwaer, maer daer is noch al raedt toe.
Iohanna
1431Wat raedt doch, alderwaertste vrouwe?
Philosophia
1432Seght my eerst u voornemen ende goetduncken in desen.
Iohanna
1433Mijn Moeyers welvaren is my liever dan mijn eere, hoe wel 'tselve 1434 mijn alderliefste goedt is; daerom denck ick te swijgen ende te 1435 lijden, want mijn eere can ick weder ghekrijghen, als die Heere ghe-1436lieven sal de loghen te schanden te maken, maer verloor ick mijn 1437 hertslieve Moejerken ter oorsaken van sulcken leyden mare, nem-Ga naar voetnoot14371438mermeer en mocht ick die weder becomen. | |
[pagina 373]
| |
Philosophia
1439Die kintlijcke liefde tot een Moeder, ende die bescheyden redene 1440 in soo benevelden treurigheyt prijse ick in u dochter, maer merckt 1441 ghy niet dat het u moeder van selfs ooc sonder u seggen te vooren 1442 sal comen?
Iohanna
1443Sy comt selden by den menschen ende gheen Commeeren hout sy aen.Ga naar voetnoot1443
Philosophia
1444Sullent u Magen haer niet segghen?Ga naar voetnoot1444
Iohanna
1445Mogelijck neen; wie weet oock oft met swijgen uytgebluscht, dat 1446 met wederspreken grooter ontsteken soude worden, en oftdan noch 1447 tot mijn Moerkens ooren quame, so heb ick liever dat andere dan 1448 ick oorsake ben van sulck haer bedroeven. Altijdt weet de Heere dat 1449 ick aen de daedt onschuldigh ben, dit is voor my de meeste troost.
Philosophia
1450U voornemen is goedt Dochter, treurt dus niet. U moeder, schoon 1451 verneemt sy selve, sal ooc u onschult wel verstaen ende gheduldt 1452 nemende inden Heere dencken dat het een Conincklijck (niet elcker-1453lijcx) dingh is om weldoen[s] laster te konnen hooren met ghe-1454duldigen moede. Niet te min na dien elck, soo veel hy mach, schul-1455digh is met alle geoorloofde middelen zijn goede name te verant-1456woorden, so wil ick die sorge voor u ende u Moeder op my nemen, 1457 dat ick door u ghespeele Veritas benaerstighen wil om die loghen 1458 sulcx te beschamen, ende die vleck van achterklap soo claer af teGa naar voetnoot1458 1459 wasschen datse gheen voortganck hebben, noch gheen blyvende 1460 smette op het suyvere kleedt van uwen goeden name laten en sal, 1461 dus stelt u hert te vreden myn kint, beveelt de waerheyt die ver-1462antwoordinghe van u onschult, die achterhaelt den Loghen wel al 1463 is hy snel; gaet ghy t'huys by u moeder, ende ziet ghy vrunden 1464 komen daer op ghy vermoeden hebben moocht dat sy haer hier af 1465 sullen spreken, soo gheeft henluyden de waerheydt te kennen ende 1466 vermaentse tot swijghen, ter tijt toe dat ick 'tgheen gheseyt is eerst 1467 versocht sal hebben. | |
[pagina 374]
| |
Iohanna
1468Ick wil doen so ghy my radet, daer af ende van troost dancke ick u 1469 waerde Vrouwe, ga t'huyswaert, ende bevele u den Heere. | |
Derde handelinghe, seste uytkomen
Detractio. Iohanna
[Detractio]
1470Ja Johanna, lust u noch int school te gaen, 'twaer beter dat ghy opt 1471 Raedthuys gingt.
Iohanna
1472Waerom daer?
Detractio
1473U saken te verantwoorden; weet ghy dan niet watter om gaet? wat-1474men u na seyt, ende dat het u eere ghelt? u arme oude Moeder 1475 loopt daer treurigh na de Secretarie met een uwer Neven, om te 1476 sien ghetuyghen beleden van u eerlijck leven.
Iohanna
1477Ach, gaet mijn Moeder daer?
Detractio
1478Ja sy, swaerlijck ende by na half doodt, het soude u beter voeghen 1479 desen onlust te dragen die ghy door u geyle lust u oude Moeder 1480 aen doet
Iohanna
1481Ghy spreeckt qualijck, ick gheloof ooc qualijck. Wat canmen my 1482 doch quaedts betuyghen?
Detractio
1483Vraeghdy noch wat, weet ghy niet hoe menigh Bancketgen ghy tot 1484 die weghe by Nacht met uwe pollen hebt ghehouden? dat sal men 1485 u overtuygen, ende dat met twee loofwaerdighe tuyghen. Wat meyn-1486dy dat u arme oude moeder daer voor een wellust uyt sal nemen? 1487 ende want alle Oordeel hangt aen twee ghetuyghen, soo sal nu 1488 blijcken voor al die Werelt dat ghy een dubbeldt ende beveynst 1489 Hoerken zijt, ende dat u Neve een Geck is, die u soo vermetelijck 1490 wilde verantwoorden, dat hy my voor den Schepenen dede verda-1491ghen, willende dat ick mijn segghen inden halse soude halen, maerGa naar voetnoot1491 1492 dat heeft hem soo vele ghemist, dat hy 't nu sal sien betuygen by | |
[pagina 375]
| |
1493 twee onwraeckbare gebueren die 't met heuren ooghen ghesien 1494 hebben. Ist nu niet wel voor recht geroepen ende zijn eer voort 1495 recht weder ghehaelt? ghy hadt beter u Hoereren, of hy ten minsten 1496 zijn teghen-spreken achter weghen gelaten. Nu hebdy daer een 1497 schoon stacie; waer die Pot niet beter toe ghedeckt geweest?Ga naar voetnoot1497
Iohanna
1498Vintmen menschen die sulcke onwaerheydt derren ghetuyghen, wee 1499 mijns, wat ga ick maken! Ach lieve Moeder, moet ghy dit leet van 1500 my u lieve Dochter hebben? mach ware onnoselheydt voor den 1501 Loghen nerghens vry zijn? moet ick Susanna in desen noodt ghelijcGa naar voetnoot1501 1502 worden? O Heer, laet my dan oock haer eerlijcke verlossinghe deel-1503achtigh worden tot troost van mijn bedroefde Moeder! | |
Vierde handelinghe, eerste uytkomen
Galilea, Curiositas, Detractio
[Galilea]
1504O, wat vrolijcker nacht heb ick nu ghehadt; voormaels soude ick 1505 sulcken geneucht niet hebben konnen wenschen als ick nu gheniete, 1506 ende noch meer ende meer ghenieten sal in Spangien, soo myn 1507 alderliefste my seyt; 't is noch maer cleyn maetgen in. Mijn herte 1508 vliegt schier derwaerts. Noyt verlanghde mensch so vuyrichlijc na 1509 een reyse; die sal morgen aen gaen, die post-paerden zijn bestelt, 1510 mijn dinghen zijn ghereedt, mijn plonder is al in mijn liefstensGa naar voetnoot1510 1511 handt, de vreese van mijn bekrijghen is al wech, want wy gaen wech 1512 eer hy komt, hy sal my niet meer sien. Isser oock soo gheluckighenGa naar voetnoot1512 1513 mensche op aerden? ick heb een man als een Beelde, Edel, rijck, 1514 ende machtigh, hy lieft my als hem selve; wat staet my anders voor 1515 ooghen dan een heerlijck, sierlijck, weeldigh, ende wellustigh leven 1516 na al mijns herten begeren? Mijn hert springt my int lijf van 1517 vreugde op ende neder! Al die my liefhebben sullen hun lust aenGa naar voetnoot1517 1518 my sien ende my(n) vyanden haer onlust. Wat sal my Johanna dat 1519 sufsterken, dat neuswijstgen, dat hypocrijtgen segghen? sy sal splijten 1520 van nijdt dat het my so gaet na wensche, ende vermeert wederom 1521 mijn vreughde al wat dese haer spijt door mijn welvaren noch 1522 verselschapt is met droefheydt om haer eyghen oneere. | |
[pagina 376]
| |
Detractio
1523Dat moochdy my dancken Joffrou, maer al ist u een vreughde, 'tis 1524 my een duchten.
Galilea
1525Hoe soo?
Detractio
1526Dese Meyt seyt my dat die waerheyt, vernomen hebbende wat ghe-1527rucht ick van Johanna zaeye, vlijtigh op spoor is om my te beschamen.
Curiositas
1528Des moet ick seker lachen.
Detractio
1529Waerom dat? is myn bereedt u vreughde?Ga naar voetnoot1529
Curiositas
1530Neen, so niet, maer om dat ghy u soo statigh hout als of ghy noch 1531 schaemte haddet. Seght Joffrou, weten wy dan niet dat ghy schaemt 1532 ende eere al over een wijle teffens ter Kercken hebt gebracht? datGa naar voetnoot1532 1533 ghy de schaemschoe al lange hebt uyt getoghen, het voorhooft door 1534 geklout ende 'taensicht aen den Wolle gheverwet hebt? doch weetGa naar voetnoot1534 1535 ick oock nu al wat u noch gister avont wedervaren is, daer deur ghy 1536 niet 'tonrecht beschaemtheyt vresen soudet, so daer noch eenighe 1537 schaemte in u ware.
Detractio
1538Ghy klapt dat u lust ende my verdriet, maer seker of die waerheyt 1539 ergens my omtrent quame, wat rady my te doen? want dat sy 1540 machtigh is ende spijtigh weet ghy wel.
Curiositas
1541Stelt den Hasenwimpel op, keert haer den rugghe, ende gaet liste-Ga naar voetnoot15411542lijck sluypen na u donckere schuylhoecxken.Ga naar voetnoot1542
Galilea
1543Hoet met u staet raeckt my niet, 'tis my immers gheluckt, want die | |
[pagina 377]
| |
1544 luyden hebben nu soo veele te clappen van Johanna, datmen van 1545 my swijght niet anders dan of ick doot waer.
Detractio
1546Daer comtse die ick als den Duyvel 'tcruys doet vreese. Adieu.Ga naar voetnoot1546
Galilea.
1547Ick wil met u, haer aensicht vlamt als de brandende Sonne, haer 1548 ooghen schitteren als de Blixem, haer tredt is snellijck na my toe, 1549 ick wil met u binnen. | |
Vierde handelinghe, tweede uytkomen
Veritas, Curiositas
[Veritas]
1550So ruymt die duystere nevel voor der zonnen claerheyt, soo verdwijnt 1551 die sneeu voor der Sonnen wermte, ende soo vliedt, vlucht, ende 1552 wijckt die naemscheurighe achterklap, met die quaetdoende duyster-Ga naar voetnoot15521553ling voor my, die daer ben die eenvuldighe onbeveynsde ende vry-1554moedighe waerheydt. Waer zijnse nu die dat cuysche, lieflijcke, ende 1555 goeddadighe Maechdeken, ick meyn mijn ghetrouwe Johanna, met 1556 een schantlijck gherucht hebben willen becladden, haer eere be-1557vlecken, ende haer welrieckende fame stinckende maken? Laet hen 1558 nu hier int openbaer ghestant doen, connen sy, die int heymelijck 1559 achter rugghe met oorblaseryen soo veele eerloose loghenen dat 1560 oprechte maegdeken na ghedicht hebben. Het comt al uyt datmen 1561 onder den sneeu huyt; dan wert de achterklap te schanden, ende deGa naar voetnoot1561 1562 belogen met dubbelde eere ghecroont; so varet hier met mijn 1563 Johanna, die heeft haer vingerken geheel bewonden, ende macht 1564 daerom nu oock heel ontbinden, bloot maken, ende ontdecken. MenGa naar voetnoot1564 1565 versierde haer na, dat sy by nachte ghewoone was te gaen met een 1566 Coppelerse, beladen met Bancketgens, tot een oneerlijck huys, by 1567 eenighe Boelen, daer sy in oneeren bancketteerde. Nu wist ick dat 1568 sulcx valsch was, ende datter al wat anders om ging; des ick door 1569 twee van de Neven van Johanna d'achterklapstere hadde berispt een 1570 of twee malen, de welcke, wel verhopende de rechtschuldighe be-1571schaemtheydt heurder valscher loghentalen te ontgaen, ende Johan-1572nam noch meer te becladden, haer vermeten hadde sulck haer liegen 1573 te doen blijcken waerachtig te zyn, op eenen Avondt ghesien heb- | |
[pagina 378]
| |
1574bende Johannam met Charitate uyt haer moeders huys inne gaen 1575 tot seecker Huysken, ghekomen is metten Schoudt ende twee Sche-1576penen tot den voorz. twee Neven van Johanna segghen: comt nu 1577 besien of ick een achterklapstere ben, dan of u Nichte een on-1578schamel geyl Hoerken is. Die Neven ginghen schroomende be-1579schaemt met haer, met Schout, Schepenen ende Schouten Dienaren, 1580 die met haer droeghen een Ladder; zy quamen aen 't Huysken van 1581 een schamele Weduwe, inde Craam legghende van twee kinder-1582kens, dat stont op een hoec; men stelde sachtgens den ladder aen 1583 een Glasen-veynster int straetgen comende, ende d' een voor d' ander 1584 na daer op gheklommen zijnde, saghen sy daer Johannam met op-1585gestreken naeckten armen staen in een Tobben wasschen het vuyle 1586 Lijwaet ende windelkens vande Weduwe met haren twee kinderkens,Ga naar voetnoot1586 1587 ende Charitas die den Kinderkens op haer schoot Pap gaf te eten. 1588 Was dat niet een eerlijcke Boelderye? daer waren die Neven van 1589 Johanna verblijdt, ende Detractio beschaemt, soo dat sy niet opt 1590 straet mach komen sonder vande kinderen oock met vingeren na 1591 ghewesen te worden. Want dese gheschiedenisse des anderen daeghs 1592 smarghens tot een wel behaghen van allen goeden luyden over den 1593 gheheelen stadt verspreyde.
Curiositas
1594Al dat ghy daer verteldt is de waerheyt, ick hadt al vernomen; 1595 Detractio wist oock selve wel wat eer sy daer behaelt hadde; daerom 1596 ginc sy met oock Galilea strijcken, soo haest sy u vernamen. Maer 1597 Galilea wist noch niet wat haer gheschiet was. Hoort doch, lief 1598 ghespeele, wat dat is, ghy sult u verwonderen, sit wat by my neder, 1599 ick bids u, ick sal u vreemde dinghen vertellen.
Veritas
1600U ende mijn gheselschap schickt sich niet bij een, my lust nietGa naar voetnoot1600 1601 yemants schande te hooren, ick weet moghelijck bat ende waer-1602achtiger van der saleen dan ghy, maer mijn werck hier ghedaen 1603 hebbende, ga ick erghens daer ick te doen hebbe. | |
Vierde handelinghe, derde uytkomen
Curiositas, Detractio
[Curiositas]
1604Daer gaetse binnen die waenwijse, hovaerdighe ende spijtighe 1605 Deerne! wat laet sy haer duncken? moghelijck dat ick so goet ben | |
[pagina 379]
| |
1606 als sy. Ja, comdy daer weder uyt sluypen? vernaemdy soo haest dat 1607 u Vriendinne wegh was?
Detractio
1608Ick ben so vol woorden dat ick daer af berste ende splijte, mijn 1609 tonghe loopt over van woorden, ende most ooren soecken daer ick 1610 inne storte veele wonderlijcke woorden die daer nu al op mijn 1611 tonghe legghen. Nu vinde ick u hier wel te passe, u diese soo gaerne 1612 hoort, als ickse gaerne uyt kalle, hoort doch wonderlijcke dinghen.
Curiositas
1613Waer af? onse Galilea?
Detractio
1614Ja van haer selve, weet ghy 't alrede?
Curiositas
1615Wat gheschieter doch dat my verborgen blijft? weet ick niet voor 1616 yemandt ter wereldt al watter om gaet?
Detractio
1617Hoe Duyvel komdy 't te weten?
Curiositas
1618Dats alleens, ick mach swarte consten connen. Maer weet ick niet 1619 dat de Vryer van onse Galilea ghevanghen is?
Detractio
1620Dat is tselve, maer weet ghy hoe ende waer door?
Curiositas
1621Neen, soo wel noch niet, want 'tis nu eerst gheschiet, vertellet my 1622 doch, men weet eer watter gheschiet dan in wat wijsen met d'oor-1623saecke van dien; dit lust my wat te hooren, maer doeter immers nietGa naar voetnoot1623 1624 by vanden uwen.Ga naar voetnoot1624
Detractio
1625Ick salder immers niet af doen.
Curiositas
1626Dat geef ick gheloove. | |
[pagina 380]
| |
Detractio
1627Na dat wy gister so vrolijck waren geweest ende Galilea met onsen 1628 Spanjaert recht slapen waren ghegaen, quam de Schoute met veele 1629 Dienaren int huys, soo de waerdinne noch niet te bedden en was; 1630 hy vraeghde na den Spangiaert, sy bracht den Schout metten Die-1631naren inder Cameren; daer vant hy Galileam legghen in zijn arm, 1632 hy werde onsacht gheweckt, most sich kleeden ende metten Schoute 1633 gaen inder vanghenisse. O haddet ghy ghesien hoe verbaest, hoe 1634 beschaemt, ende hoe verschrickt dat die arme Galilea was! Sy wrang 1635 haren handen, ruckte 't hayr uyten hoofde, ja sy crabde 't vel van 1636 haren aensichte, roepende ende tierende niet anders dan of sy 1637 rasende dol ende beseten hadde gheweest. De Oom werdt ontboden, 1638 die quam treurigh ende dede haer in sijn huys brenghen.
Curiositas
1639Dats een vreemde veranderinghe uyt het alder vrolijckste Lief int 1640 aldertreurighste leet. Maer waerom werdt die Spangiaert soo ghe-1641vangen?
Detractio
1642Hy is uyt andere Landen na geschreven, 'tis (soot blijckt) een ver-Ga naar voetnoot16421643naemt Dief, oock heeft hy twee Dootslaghen lelijcken ghedaen, 1644 ende sal noch morgen vanden daghe (soo ick hoore) aen een galghe 1645 hanghen.
Curiositas
1646Fy der schanden! daer leyt alle die gedroomde eere, pracht, ende 1647 weelde van dit ghebroken potgen, ick meyn onsen Galilea, inder 1648 Asschen. O schielijcke veranderinghe, dats waerlijck onstadighe 1649 mommecansen van 'tgheluck. Soo met een huy uit het hoogste intGa naar voetnoot1649 1650 nederste te vallen? dats ledebrekinghe. Maer seght nu doch: hoe ist 1651 metten gelde dat hy van Galilea hadde ontfanghen?
Detractio
1652Dats al verdwenen, wegh ende te niet.
Curiositas
1653Dats onmoghelijck, men can gheen duysent gulden in een dach 1654 verteeren. | |
[pagina 381]
| |
Detractio
1655Men can wel hondert duysent gulden in een half uer verspelen.Ga naar voetnoot1655 1656 t Gelt was op seer luttel na al verdobbeldt, het restgen gheraeckte 1657 inden Dienaren handen dats inder Wolven Kaken, dus ist gantsch 1658 verlooren.
Curiositas
1659Wat Duyvel is dat? wast niet ghenoeg aen de eere verlooren? moest 1660 haer goetgen daer mede soo teffens verquist blijven?
Detractio
1661So draeyt der Fortuynen spille, die doet dat haer meest na haerGa naar voetnoot1661 1662 lust, minst na der menschen wille. Die op Zee vaert heeft den wint 1663 niet inder hant, ende die sich aen den fortuyne hangt, moet na 1664 hare pijpe dansen. | |
Vierde handelinghe, vierde uytkomen
Curiositas, Detractio, Iohanna
[Curiositas]
1665Siet, daer comt Johanna; of sy van dit Spel oock heeft vernomen?
Detractio
1666Haer Karre gaet nu op een zant-wegh, sy is in eeren, ende haer 1667 vyant in schanden, daer siet sy nu haer lust aen. Waer heen Johanna, 1668 ter schoolen? 1669Hebdy niet met allen ghehoort?Ga naar voetnoot1669
Iohanna
1670Ja, veel meer deughts dan ic noch wel can ghedoen.
Curiositas
1671Neen, wy meynen dat niet, daer gaet wat anders om. Galilea is 1672 schielijck uyt die alderhoochste weelde (so zijt waende) ghestortet 1673 inde alderdiepste ellende.
Iohanna
1674Helaes! daer af weet ick niet.
Detractio
1675Seghdy noch helaes! seker, dat heeft sy aen u niet verdient. | |
[pagina 382]
| |
Iohanna
1676De Heere Christus heeft al wat meer aen my verdient, dan ick me-1677doghen soude hebben in 'tverdriet mijns naesten.
Detractio
1678Tusschen een naesten die in vruntschap ter noot na by staet, ende tus-1679schen een vyandt die in vruntschap komt verde van huys, maer om 1680 hatelijckeyt te pleghen na by is, en is gheen kleyn onderscheyt. 1681 Men weet wel wat Galilea teghen u ghehandeldt heeft, daer sy my 1682 (dat my leet is) toe misbruyckte buyten mijn weten; arbeyde sy niet 1683 om u goeden naem tot schanden te brenghen?
Iohanna
1684Dat was haer kranckheydt, sy meynde my wel quaet, maer GodGa naar voetnoot1684 1685 stuyrde die laster pijle op my, my ten goeden. Die noyt en viel en 1686 stondt noyt oppe.
Detractio
1687Ja, op staen. Nu blijftse vlack legghen, heeft loon na wercken, leydt 1688 goedeloos, eerloos, ende hopeloos in vertwijfelen.
Iohanna
1689Wacharm, dats my waerlijck leedt.
Detractio
1690Dat seghdy so?
Iohanna
1691Dat meyn ick soo van herten; soude my yemants ellendigheydt ver-1692blijden? daer behoede my voor die lieve Godt.
Detractio
1693Sy hadde een lust in u leedt.
Iohanna
1694Dat was (ist sulckx) gheen goede lust, na sulcken lust en lust my 1695 niet. Maer haer onlust is my voorwaer een verdriet, ende wil die 1696 helpen verminderen daer ick mach.
Detractio
1697Dats onmogelijck, haer verdriet is te groot. Sy werdt ghevryet van 1698 een Spangiaerdt die schoon was ende fraey van leden, hy scheen | |
[pagina 383]
| |
1699 Edel ende rijck, beloofde Goude berghen, een weeldigh ende prach-1700tigh leven. Die arme Deerne gheloofde, sliep by hem, bracht hem 1701 alle haer Ouders Erf, wel duysendt gulden, ende als sy meynde 1702 'sanderen daeghs met hem te reysen naer Spangien, wert hy na ge-1703schreven van Dootslach, veel Dieveryen, ende schandelijcke feyten, 1704 des hem die Schout van zijn bedde haelde daer Galilea in zijn arm 1705 lach, ende sal morgen ghehangen worden. Want zijn dootslaghen 1706 ende Dieveryen blijcken onlochbaerlijck, oock dat hy noch wel twin-1707tigh wijven heeft hier ende daer. Nu is Galilea by na uytsinnigh 1708 van hertseer tot heur Oom ghebracht, sy leyt ghenoegh in wanhopen, 1709 niemant mach haer troosten. Siet, soo heeft alle spel zijn weder-1710spel. Die u te bespotten plach, wert nu van al de werelt bespot.
Iohanna
1711Jonckheyt is dom ende onwijs, sonderlingh als die niet en leeft na 1712 Ouders raedt. Is dese arme Deerne uyt Jonckheydt ghesnevelt, sy isGa naar voetnoot1712 1713 meer ontfermens dan bespottens waerdigh. Die staet nu, mach 1714 vallen; wat haer ghebeurdt, mach ons gheschieden, dan souden wyGa naar voetnoot1714 1715 liever vruntlijck ghetroost dan hatelijck bespot zijn. 1716Dus hooren wy oock anderen te doen, dat doedy niet ende doet 1717 qualijck dat ghy u oude seden niet en wilt verlaten. Voortijdts wast 1718 u speelghenoot, ghy preest haer ende waert vrolijck met haer; waer-1719om verlaet ghyse nu ter noodt, ja, waerom spreeckt ghy nu quaedt 1720 van haer? Voorwaer dit hoort so niet, wildyse niet gaen troosten, 1721 of wildyer niet goets of spreken, soo seght ten minsten gheen quaet 1722 van haer tot uwer self oneeren.
Detractio
1723Dit meysken blijft al even neuswijs ende spijtigh; comt Curiositas, 1724 wildy met, my lust dit gheselschap niet.
Curiositas
1725My oock niet seer, ick ga met u. | |
Vierde handelinghe, vijfde wtkomen
Iohanna, Philosophia
[Iohanna]
1726Daer gaen sy heen, seker my en lust ooc niet seer na sulck ghesel-1727schap; die aen de Ketel wrijft wert vanden roet besmet, die met 1728 kreupelen wandert leert oock hincken, ende die met quaedtklap ver-1729keert, leert oock verkeerdelijck quaedt klappen, ja quaedt hanteren, | |
[pagina 384]
| |
1730 want alle quade klap bederft goede zeden. Daer zie ick mijn waerde 1731 Meestersse. O vrouwe, wat wonderlijcke veranderinghen zijn dit 1732 in Galilea?
Philosophia
1733Dats waer dochtercken, doch mochtmen dit ellendighe eynde al 1734 eenichsins voorsien uyt sulcken quaden beginne. Het Meysken han-1735teerde niet dan quaet gheselschappe, te weten Opinio, Superbia, Vo-1736luptas, Desidia, Curiositas, ende Detractio waren altijdt aen haer zijde, 1737 daer deur sy oock sulckx al verandert ende verdorven [is], dat sy 1738 nerghens nooder en was dan int School, niet ongaerne[r]dede danGa naar voetnoot1738 1739 leeren, lust hadde ledigh te sitten, quaedt klappen van anderen, 1740 ende boven alle dinghen 'therte gestelt hadde tot een hovaerdigh 1741 lecker, ende weeldich leven. Het verachte den Meesterssen ende 1742 vrunden raedt, volghde in allen dinghen haer eygen lusten ende 1743 opinie. Wat was uyt sulcken onwijsen, stouten, hovaerdighen, 1744 ledigen, ende brootdroncken Jonckheyt doch anders te verwachten 1745 dan een ellendighe ende schandelijcke ouderdomme?
Iohanna
1746So ist voorwaer seker, dese oneere ende dit verlies van Galilea ver-1747oorsaect een ongewoonlijcke droefheyt in mijn herte, soo dat ick 1748 mijn warme tranen niet en can binnen houden.
Philosophia
1749Sy dy droef om haren 't willen of om u selfs willen?
Iohanna
1750Haer leedt is mijn hartelijck leedt.
Philosophia
1751Ick prijse die menschelijcke medoghenheydt, maer seght my, soude 1752 u dan haer lief oock niet hertelijck lief zijn?
Iohanna
1753Voorwaer ja.
Philosophia
1754Gheschiedt hier in desen wat quaedts of wat goets?
Iohanna
1755Hoe datte, waerde Vrouwe? macht goedt zijn datmen zijn goet ende 1756 eere verliese? | |
[pagina 385]
| |
Philosophia
1757Waert gelt goet, het moeste alle zijn hebbers goedt maken ghelijck 1758 'tvier heet is ende noodtlijck al daert by is heedt maeckt. Dit is soo 1759 met het gelt niet, want diet meest hebben zijn meestendeel minste 1760 goedt, daerom hebben 't onse Voorouders wijselijck ghenoemt niet 1761 goedt, so men nu doet, maer have, dats hebbinghe of besittinghe. 1762 Dat over gheslaghen segghe ick dan op de vraghe, dat het goet (ick 1763 meyn waerachtigh, niet valsch goet) te verliesen mach niemant goet 1764 zijn. So mede niemanden goet mach syn het verliesen vande ware 1765 eere, want het werck is van selfs quaet ende oneerlijck daer door 1766 mens verliest, maer dat yemant valt in welverschulde armoede ende 1767 schande mach wel yemanden goet zijn: ja sulcx is goet alleen. Den 1768 genen die den goeden straffinge Godes daer inne bekent, zijne straf-1769waerdighe zonden belijdt, te recht haet ende verlaet.
Iohanna
1770O, waer dat by onse Galilea, so mocht haer alle dit noch wel ten 1771 goeden komen, ende dese val tot haren opstaen gedyen. Seker, so 1772 dat gheschiede soude my dit haer leedt niet bedroeven, maer 1773 verblyen.
Philosophia
1774Ja vryelijck, want dan soude sy oock selve Godes liefde [tot] haer 1775 connen mercken in dese roede die sy Cussen, des Heeren castijdinghe 1776 gheduldigh aen nemen ende verstaen soude, dat sy eeuwelijck ver-1777dorven soude zijn gheweest, so God haer metten langhen roede 1778 geslagen hadden ende inde gedroomde valsche weelde laten ver-1779lopen(.) sterven, ende dat Godt ghenadelijck met haer handelt, dat 1780 hy desen haren vercooren dootlijcken onwech aldus met teghen-1781spoedigheyts doornen scherpelijck betuyne ende omheyningt.Ga naar voetnoot1781
Iohanna
1782O verstondt sy datte, sy waer al half ghenesen. Duncket u quaedt, 1783 waerde Vrouwe, dat ick haer vruntlijck besoecke, hertelijck trooste, 1784 ende sulcx claerlijck betuyghe? wie weet of mijn vermaninghe in 1785 tegenspoedt mach vrucht doen, die in voorspoet veracht was.
Philosophia
1786Soude my dat quaet duncken? ghy en moocht niet beters doen, dat 1787 waer te recht Colen van vierighe liefde op des vyandts hooft ghe-1788leydt. Maer seght my, is sy niet dubbelt ellendigh? | |
[pagina 386]
| |
Iohanna
1789Ja in goedt (soo ment qualijck noemt) ende in ghemoedt.
Philosophia
1790Sy behoeft dan dubbelde troost, te weten: so wel handelijcke als 1791 mondelicke troost. Sy valt in schielijcke Armoede, heur Oom heeft 1792 self kinderen, ende versta wel dat hy haer niet zal willen onder-1793houden, sonderlinghe nu sy den vrunden desen grooten oneere heeft 1794 aen gedaen. Daer by weet zy oock wel dat sy haren tijdt versuymt 1795 heeft ende inde jeught niet gheleerdt daer met zy haer cost can 1796 winnen. Dunckt u niet dat het haer gheen cleyne troost soude sijn 1797 wat gheholpen te worden met tijdtlijcke have?
Iohanna
1798Soo ist voorwaer oock; sy mocht tot argher gheraken ende ghemeenGa naar voetnoot1798 1799 worden, dat God wende. Dit wil ick mijn Moerken gaen aen gheven 1800 ende haer bidden voor Galilea om vier of vijf pont Jaerlijcx tot haer 1801 onderhout, tot dat sy wat gheleert hebbende haer selve mach generen; 1802 mijn Moeyerken is goedigh ende milt, die sal wel lijden dat icx haer 1803 toe segghe ende jaerlijcx gheve.
Philosophia
1804Dat doet, lief kint, ick wil haer oock gaen versoecken in haer 1805 teghenspoedt die my in haer weelde verachte ende vergat. Haer 1806 vruntlijck troosten ende vermanen, dat sy noch niet en is ghegheten, 1807 al is sy ghebeten, dat het meer anderen gheschiedt is, dat het haer 1808 (neemt zij 't gheduldigh met schultkenninghe aen) noch ten goeden 1809 sal komen, dat het op trouwe ende eere is gheschiet, al was sy schoon 1810 bedrogen, zy wist niet anders, met ernstlijck vermanen dat sy uyt het 1811 voorleden het toecomende leere verstaen, dat de menschen bedriech-1812lijck ende die aertsche lusten verganckelijck ende verderflijck zijn, 1813 dat sy die verlate, den getrouwen God aencleve(n) ende betrou-1814we(n), die sal haer niet verlaten. Maer voor al dat sy haer quade 1815 geselschappe verlate, heurder vrunden ende der wijsen raedt altijdt 1816 boven haren lusten ende opinie leert volgen ende Godt in allen 1817 haren doen ende laten voor oogen hebbe altijdt; dit ende deser 1818 gelijcke sake wil ic haer voor houden ende vermanen, ende den 1819 Heere bidden dat hy haer herte wil openen. Nu gaet na huys, Doch-1820terken, ende handelt met u Moeder, so ghy voorhebt, dan comt tot 1821 Galilea, ick ga voor heen den wech bereyden. | |
[pagina 387]
| |
Iohanna
1822Ick gae dan, waerde Vrouwe, Adieu.
Philosophia
1823Adieu, mijn lieve kint. ('t Vervolgh aen Iohanna)
| |
De vyfde handelinghe. Eerste uytkomenGa naar voetnoot*
Idida amabilis, Moeder van Iohanna
1824Hertslieve Dochter, dat ick u wt den Zale hier leede inde Camere, 1825 is om met u alleen te spreken van een sake die u sonderlinghen 1826 beroert, ende my boven allen dinghen hoogh ter herten gaet. Ghy 1827 sijt nu al dickmael aen my versocht geweest ten Huwelijcke van 1828 verscheyden Jonghe Vryers, sonder dat ick u oyt daer af hebbe willen 1829 vermanen, so overmidts ick u zinne sagh van by my onghehuwet te 1830 blijven, als oock om dat my die selve Vryers niet en behaeghden. 1831 Maer want ick nu aenghesocht werde van een Jonghman die my 1832 behaeght, en u oock om sijn Deughdelijckheyt sal behaghen, ende 1833 ick daer beneven zie, dat u tijt nu al is om u inden Echtelijcken 1834 state te begheven, so hebbe ick u dit moeten voorhouden, om u mey-1835ninge te vernemen.
Iohanna
1836Ach Moeyerken, huwen? Soudy mijnder gaerne ontslaghen wesen? 1837 Dat mach ick niet ghelooven. Ick niet, die u recht-moederlijcke 1838 Liefde daghelijcx so over groot tot mywaerts bevinde.
Idida
1839O neen, waerde Dochter, dat 's de meeninge niet. Wiens ghesel-1840schappe is my doch op der Aerden liever dan het uwe? Maer on-1841gaerne saghe ick ons huys woest ende Kinderloos. Ghy sijt die 1842 eenighe stock mijns ouderdoms, noch soude ick uwes diensts ende 1843 daeghlijcks soete gheselschappe ontberen, alleen om vruchten te zien 1844 van uwen Lichaeme, die my, so de Heere u haelde, in mijne troost-1845loose droefheydt eenrehande versachtinghe mijns drucks soudenGa naar voetnoot1845 1846 verstrecken. Boven dien hebdy nu onlangs bevonden, dat het nu 1847 veel lichter valt sijn kuysheyt dan sijn Name onbevleckt te bewaren.
Iohanna
1848Daer heeft ons die getrouwe Heer met Eeren wt gheholpen voor | |
[pagina 388]
| |
1849 dese reyse; die sal my voorts aen oock niet verlaten, soo ick hem 1850 niet en verlate.
Idida
1851Dat goedt betrouwen prijs ick, maer men moet den steen wt den 1852 wegh legghen. Hij is al gheschent die met een loghen gheschendt is, 1853 waerdy ghehouwet, so waer alle quaedt-claps oorsake wegh ghe-1854nomen. Ende so moght ick mijn hooghste wensch op Aerden ghe-1855nieten.
Iohanna
1856Ick soude liever, lief Moeder, selve int Huwelijck veel verdriets 1857 hebben, dan ghy door mijn niet houwen u soete wensche soudet 1858 ontberen.
Idida
1859Voor verdriet en hebdy met Godes hulpe niet te vreesen in dit 1860 Huwelijck, soo 't de Heere voortgang doet hebben, want de persoon 1861 mach niet verbetert sijn, de Ouders ende de Maghen sijn Eerlijcke 1862 Luyden, ende daer is om wel af te leven. De Vryer is inde Vreese 1863 Godes opghevoedt, ende is oock selve Godt vruchtigh, naerstigh, 1864 oorbaerlijck, ende mildt, soo dat hy can Christelijck leven, EerlijckGa naar voetnoot1864 1865 winnen, voorsichtelijck bewaren, ende barmhertelijck gheven; hoe 1866 soude ick u beter Man op Aerden connen wenschen? Zijn Name is 1867 Laudatus van Duma, een Heerlijck ende bevallijck Jongheling vanGa naar voetnoot1867 1868 aensien, oudt ontrent XXVIII Jaren.
Iohanna
1869Sal ick dan immers, waerde Moeder, moeten Houwelijcken?Ga naar voetnoot1869
Idida
1870Sal ick dan van soo lieven Dochter gheen Kinderkens moghen aen-1871schouwen?
Iohanna
1872Sal ick dan om een onbekent Vryer soo lieven Moeder verlaten?
Idida
1873Geen Dochter verlaet haer moeder int doen van dat haer Moeder 1874 Lief is. | |
[pagina 389]
| |
Iohanna
1875Ick hebt gheseydt, lief Moeyerken, ende segget noch u ter herten, 1876 dat ick gheen leedt ontsie, daer u lief wt mach comen. Maer uGa naar voetnoot1876 1877 minder lief te hebben dan eenigh ander mensch en vermach mijn 1878 herte gheensins. Neem ick een Man, sal ick hem niet lief moeten 1879 hebben boven u? soude u dat oock lief sijn?
Idida
1880O jae Dochter, boven alle ding ter Wereldt. Want dat is behoor-1881lijck, dat is Eerlijck, ende dat is Goddelijck. Soude my dan sulcke 1882 Edele Deughde leedt sijn?
Iohanna
1883Ghy weet, waerde Moeder, dat dit een groote sake is, dus bidde ick 1884 dat ghy mijn spreecken niet qualijck aen en neemt, 't en comt wt 1885 gheen quaedtwilligheydt, maer wt verbaestheydt, als die daer op 1886 onvoordacht ben, ende mijn sinne noch noyt recht tot huwen hebbe 1887 ghegheven, maer nu ick zie sulckx u zinne te wesen, wil ick my in 1888 der vreese des Heeren daer op desen nacht bedencken, indien 't u 1889 ghelieft goedtlijck so veele tijdts van berade te gonnen.
Idida
1890Gaerne, herts alderliefste Joanna, bedenckt u langh ghenoegh inden 1891 Heere, dien bidde ick dat hy u ingheve 'tgunt u best is. Ick ontbere 1892 liever alle mijne zinnelijckheydt dan ick u met Huwelijcken bedroe-Ga naar voetnoot18921893ven, veele min daer toe dringhen soude. My staet wel toe, als die u 1894 Moeder ben, u mijn sinne tot uwen oorbaer te verclaren. Maer want 1895 ghy den Vryer self soud trouwen, ende niet ick, soo ist wel reden, 1896 dat meer u, dan mijn wille hier inne gheschiede. Maer och! oft 1897 Godt gave dat ons beyder wille hier inne moght volbracht werden.
Iohanna
1898Dat sal lief Moeder gheschieden, so dit Huwelijck by den Heere 1899 voorsien is; die sal dan mijn herte daer toe beweghen, niet min dan 1900 nu mijn Liefde tot u mijn herte treckt om by u te blijven, ende 1901 oock u wille in desen boven de mijne te volghen.
Idida
1902Ghy spreeckt wel, lief Kindt. Ick hoor daer voor yemandt na my 1903 vraghen. Bedenckt u op mijn segghen, maer bidt eerst den Heere 1904 dat hy u 'tbest ingheve. | |
[pagina 390]
| |
Iohanna
1905Ick wil so doen, Moeyerken. | |
Vijfde handelinghe, tweede uytkomen
Iohanna, Philosophia
[Iohanna]
1906Te recht noemt Job ons leven een strijdt opter Aerden; de HeereGa naar voetnoot1906 1907 heeft my nauwelijcks verlost wt de worstelinghe teghen die schande-1908lijcke Calumnia ende naemschendinge, of hy en stelt my weder int 1909 ghevecht jeghens mijn eyghen voornemen, zinnelijckheydt, ende 1910 herte. Mijn voornemen was wel half onghehouwet te blijven; 'tghe-1911lieft mijn Moeyerken dat ick sal Houwen. Mijn sinnelijckheydt 1912 soude wel vallen (als ick immers soude Houwen) op dien alder-1913deughtlijcksten Aeneas Iesmias: 'tghelieft mijn Moeder dat ick deGa naar voetnoot1913 1914 Huysvrouwe werde van eenen van Dumen, dien ick noyt en sagh 1915 noch kende. Ende mijn herte hanght aen mijn lieve Moedere, 'tghe-1916lieft haer dat ick eenen vreemden Man beminne. Sijn dat niet sware 1917 saken? 't opset can men noch veranderen, de zinnelijckheydt is 1918 eenighsins te verlaeten, maer die rechte Liefde en laet sich so licht niet 1919 wt der herten verjaghen als een Voghel wt den Neste. O wat swaerder 1920 bekommernissen bestricken my aen allen kanten! Mijn Liefde tot mijn 1921 Moeder dringht my mijn hooghste leedt aen te gaen over d'een zijde. 1922 Maer over d'ander zijde dringht my mijn Moeders leedt, tgunt my in 1923 desen liefste waere te verlaten. Ach, hoe perssen my dese saecken 1924 mijn benauwde herte! Maer hou, zie ick daer mijn Meestersse niet?
Philosophia
1925Ja ghy lief Kindt. Ick hoore treurigh u treuren. U moeder sprack 1926 ick een woordeken aen, die my, als ick weder gaen wilde, hier bin-1927nen stierde, om u eens te spreken. Hier comende, vandt ick u 1928 droevigh, dat bedroeft my. Wat is doch d'oorsake van dees u droef-1929heyt? Mijn Jonghers pleghen niet veel te droeven.Ga naar voetnoot1929
Iohanna
1930Waerde Meestersse, dat mach ick u niet helen, want ick u raedt 1931 behoeve, ende rechts dacht u te gaen aenspreken. Mijn moeder wilGa naar voetnoot1931 1932 my niet houwen, maer Huwen, daer toe heb ick luttel zins. Te min 1933 noch, om dat het aen eenen is dien ick niet en kenne, ende hebbe | |
[pagina 391]
| |
1934 doch al wat zins (ick moet u naecktelijck biechten) tot eenen ande-1935ren, als ick immers Huwen soud moeten. Wat sal ick hier doen? 1936 Doe ick mijn Moeyerkens lief, ick doe my selve 'talderhoochste 1937 leedt. Doe ick dan dat my lief is, dat sal mijn lieve Moeder op 't 1938 hoogste leedt sijn.
Philosophia
1939U sake, lief Johanna, is kommerlijck, maer zy is u oock tot een 1940 oeffeninge ende recht proefstuck der Deughden. In teghenheyden 1941 toont een deughtsaem ghemoedt haer Deughdelijckheyt, niet anders 1942 dan in storm ende onweder een goedt Stierman sijn conde, ende in 1943 des nachts duysterheyt die Sterren haer blinckende claerheyt. Nu ist 1944 al weder tijdt inder handt te spouwen, ende die Lesse by u van my 1945 met woorden gheleert metter daedt op te segghen. Want Deught en 1946 bestaet niet in 't constig clappen, maer int wel doen. Wel doen is 1947 anders niet dan 'tghebodt Godes begheerlijck te volghen boven, jae 1948 teghen eyghen zinnelyckheydt. Ist niet so Dochter?
Iohanna
1949Ja Vrouwe, so ist.
Philosophia
1950Godt ghebiedt elck sijn Ouders te Eeren.
Iohanna
1951Hy doet.
Philosophia
1952Wat Eer meynt God hier, een kniebuyginge of Bonet af te nemen?Ga naar voetnoot1952
Iohanna
1953Die lichamelijcke Eere meent God al mede, maer daer by noch (dat 1954 wel 'tmeeste is) onderdanigheydt in goede saken.
Philosophia
1955Dat hebdy recht, Kindt. Is dit gheen goede sake die u Moeder van 1956 u begheert?
Iohanna
1957t Huwelijck is een goede saecke, dat moet ick bekennen. Maer is het 1958 Maeght blijven gheen beter sake?
Philosophia
1959Is u opset inden Heer vast om inde Maeghdelijcke staet te blijven! | |
[pagina 392]
| |
Iohanna
1960Dat segghe ick niet, Vrouwe.
Philosophia
1961Ick heb oock wel half anders terstondt ghemerckt wt u woorden, 1962 sulcx dat ghy geen groote swarigheyt en soudet maken int Huwen, 1963 als 'tgheschieden moght met den genen daer u sinne nu al wat 1964 toe streckt.
Iohanna
1965Dat hebdy al gevaet, het is waerheyt, die moet ick bekennen. Dit ist 1966 dat mijn nu die meeste swaerheyt maeckt.
Philosophia
1967Hier mercke ick, Dochter, dat u noch al wat vlecx aencleeft vande 1968 Verkeerde Opinie, die snoode gesellinne van Galilea, die u in dit 1969 stuck onrecht doet waenen van u Moeder ende van u selve.
Iohanna
1970Hoe dat, Vrouwe?
Philosophia
1971Door uwe antwoorden suldy antwoorde hooren. Heeft u Moeder u lief?
Iohanna
1972Liever dan ick myn selve. Dat bevinde ick daghelijcks.
Philosophia
1973Sy is ouder dan ghy?
Iohanna
1974Dat's wel reden.
Philosophia
1975Sy heeft dan langher gheleeft dan ghy, meer ghesien ende ghehoort 1976 dan ghy, meer versocht dan ghy, ende weet daerom oock meer 1977 dan ghy.
Iohanna
1978Al dat is waerachtigh.
Philosophia
1979So is oock waerachtigh dat ghy nu staet in een verkeerde Opinie, 1980 die u dus droevigh maeckt. | |
[pagina 393]
| |
Iohanna
1981Wat Opinie soude dat sijn, lief Meestersse?
Philosophia
1982Dat ghy u selve liever hebt dan u Moeder u heeft, ende dat ghy 1983 wijser sijt dan u Moeder. Want wie een ander meest bemint, die 1984 doet den beminden oock het meeste goedt. Nu waent ghy, dat ghy 1985 nemende een Vryer naer uwen sinne, u selve meer goeds soudt 1986 doen, dan of ghy naemt een Vryer naer u moeders sinne. Waent 1987 ghy dan niet dat ghy u selve liever hebt dan u moeder u heeft?
Iohanna
1988Ghy soudt my troosten, maer ghy vermeert mijn droefheyt, want het 1989 waerachtigh bewijs uwer redenen maeckt in my een beken endeGa naar voetnoot1989 1990 wroeghen over sulcke mijne verborghen verwaentheyt.
Philosophia
1991Dese salighe droefheydt verdrijft altijt d'ander onsalighe droefheydt, 1992 ende verandert dan self in vreughden. Also gaet het mede met die 1993 waen (hoewel bedeckt in u schuylende) van dat ghy u selve wijser 1994 acht dan u moeder. Want ick dat seker ben, dat ghy die Vryer daer 1995 af ghy spreeckt nerghens anders om besint hebt, dan om dat ghyGa naar voetnoot1995 1996 hem waent Deughtlijck, Eerlijck ende Vreedsaem te sijn, sulckx dat 1997 sijn gheselschap u goedt soude wesen. Ist niet so?
Iohanna
1998Onghetwijffelt.
Philosophia
1999Nadien ghy weet dat u moeder u lief heeft, so weet ghy oock wel 2000 dat zy u boven allen dingen een goedt Man jonnet?
Iohanna
2001Dat weet ick soo seker als dat ick Johanna heet.
Philosophia
2002Wist ghy nu so seker dat u moeder wijser is dan ghy sijt om een 2003 goedt Man te kennen, ick acht dat ghy u Moeders oordeel in desen 2004 boven het uwe soudt betrouwen. | |
[pagina 394]
| |
Iohanna
2005Dat is oock sekerder dan seker.
Philosophia
2006So ist oock sekerder dan seecker, naedien ghy swarigheyt maeckt den 2007 Vryer te verlaten die u bevalt, ende te nemen die u moeder behaeght, 2008 dat ghy u selve wijser acht dan ghy u Moeder doet.
Iohanna
2009Ick machs niet lochenen, Vrou. U redenen sijn krachtigher dan die 2010 mijne. Ick verstaese veel eer dan ickse can navolghen, doch hebbense 2011 die kracht in my, datse my een ander opset ende wille baren dan 2012 ick eerst hadde. Want daer mijn voornemen was om mijn moeder 2013 ootmoedelijck te bidden dat ick noch voor een wijle onghehouwet 2014 moghte blijven, om van desen my onbekenden Vryer ontslaghen te 2015 sijn, ende noch ten laetsten te moghen comen te Huwen aen den 2016 ghenen die my bemint als sijn eyghen ziele, ende daer toe mijn 2017 herte oock al wat tuygde (wat mach ick u heelen?), daer tegen is 2018 mijn voornemen, opset, ende wille, door u soo waerachtigh als Eer-2019lijck onderwijs sulckx verandert, dat ick nu van opset ben mijn 2020 moeder waerdelijck te Eeren, haer raedt boven mijn sinlijckheyt te 2021 volghen, ende mijnen wille te buyten gaende, haer wille in desen 2022 volcomentlijck te volghen.
Philosophia
2023Dat gaet wel. Dat heet eyghen wil ende goetduncken sterven, datsGa naar voetnoot2023 2024 de waenwijse eygendunckenheyt verlaten, ende dat is het bekende 2025 goedt dadelijck oeffenen. Ghelooft my, Dochter, dese ooghen-2026blickelijcke swarigheyt, sal als een roocke verdwijnen, maer die 2027 vreugde uwer goeder conscientien sal eeuwelijck dueren. Nu gae 2028 ick met blijtschappe u droeve Moeder verblijden, die u ongaerne 2029 bedroefde, maer zy jonde u een zaligh ende rustigh, ja vrolijck leven 2030 met sulcken Jongeling als dese is, dien zy goet kent, ende niet seerGa naar voetnoot2030 2031 ghemeen sijn. | |
Vijfde handelinghe, derde wtkomen
Iohanna
2032Wy willen altsamen wel met Christo leven. Maer wie sterft gaerne 2033 met Christo? Selden yemandt. O seer selden vindtmense. Waerom | |
[pagina 395]
| |
2034 dat? Om dat het sterven pijnlijck valt. Maer is dit oock waerachtigh? 2035 Soudt niet? Wie sterft met lusten? Immers, wat valt smertelijcker 2036 dan 't sterven? Maer wat sterven? Wat anders dan self te sterven, 2037 ende gheen ander? Want niemandt en hincket van een ander mans 2038 zeer. Maer sterft die Mensche oock selve, als hy noch inden Lichame 2039 levendig blijft? My dunckt wel neen, maer een ander. Warent gheen 2040 levende dooden van de welcke Christus seyde: Laet de Dooden denGa naar voetnoot2040 2041 Dooden begraven? Ja vryelijck waren dat Dooden. Wat waren zy 2042 doodt? Het goede leven. Soo leefden zy dan noch nae den Lichame. 2043 Doch niet het goede, maer het quade. Dat is waer. Nu is het quaedt 2044 een zieckte der Zielen. Ende gelijck des Lichaems zieckte tot vruch-2045ten heeft pijn, onrust, ende swackheyt, so heeft oock dese zieckte 2046 der zielen gheen ander vruchten dan droefheydt, onrust, ende on-2047macht om te doen 'tgunt men wil doen. Salmen dan het goede leven, 2048 so moetmen dit quade sterven. Dit quaedt is een ander. Wy en sijnt 2049 selve niet, maer onse vyandt, die ons bedroeft, ontrustet, ende 2050 krancket. Seker alsmen 'tquade in ons waerachtelijck kent voor 2051 sulcken vyandt, die ons droefheyt, onrust, ende onmacht toe brenght, 2052 so moet men 'tquade wt der herten haten. Die men vyandtlijck haet, 2053 dien doodt men ende vernieltmen gaerne. Ja, men heeft lust hen 2054 leedt te doen. Is dit alles waer, ende ist waer dat het quade of die 2055 zonde ons vyandt is, moghen wy hen daer voor kennen ende haten, 2056 ende ist dese alleen (niet ons Lichaem, een goedt maecksel Godes) 2057 dien wy moeten sterven ende dooden, wat swarigheyt macher doch 2058 gheleghen sijn in dit af-sterven van 't quade? Immers, hoe soudet 2059 niet lustigh moeten sijn? Hola. Wat Paradoxen valt my daer wt den 2060 monde. Soude het sterven van 't quade dan lustigh vallen moghen? 2061 't Schijnt waerlijck so. Maer al die Werelt houdt recht anders. Godes 2062 ende des Werelt oordeelen sijn als die Hemelen van der Aerden 2063 oock verscheyden. Seker soo ick een pijnlijcke Jichte, of een Vleesch-2064knagende Kancker hadde tot zieckten in mijn Lichaem, en die 2065 zieckte, te weten Kancker of Jichte allencxkens began te sterven, 2066 soude my het sterven van sulcke smertelijcke zieckten oock smerten? 2067 Pijnlijck vallen ofte swaer sijn? Geen ding minder. Het soude my 2068 sacht, lustigh, ende licht vallen. 2069Is nu het zondighen oock eenighe oorsaecke vander zielen ziecte, 2070 droefheydt, onrust ende swacheyt, hoe soude het ophouden of sterven 2071 van 't zondighen oock niet moeten vallen lustigh, rustigh ende tot 2072 minderinghe van onmacht? mijn zieckte was hier noch eygen wijs-2073heyt, eyghen liefde ende zot verkiesen; dit bedroefde my, dat vinde | |
[pagina 396]
| |
2074 ick inder waerheyt; wat swarigheydt mach my dan doch comen uyt 2075 het sterven, ja in dit sterven, dats int minderen ende verliesen van dese 2076 mijne quaetheyt, sieckte, ende verdrietigheyt? ghene altoos. O, hoe 2077 bedrieght ons die verkeerde wane; elck waent het sterven van zonden 2078 swaer ende pijnlijck, ende 'tis inder waerheyt licht ende lustigh. Nu 2079 bevinde ick waer te zijn datmen my eertijdts gheseyt heeft van dese 2080 mijne meestersse, te weten, dat die Chirurgijnen ende Medicijnen 2081 met scherpe Corosijven ende bittere drancken pijnlijck ghenesen,Ga naar voetnoot2081 2082 maer dat die Philosophie terstont al genesende versacht ende verlus-2083tight. Och, of alle menschen dit verstonden, zy souden so niet 2084 schroomen noch grouwelen voor desen lustighen doot ende dit ver-2085sachtende sterven der zonden. Heere God, hoe verlicht dese waer-2086heyts kennisse mijn ghemoedt! het treurde 'tis nu vrolijck, het was 2087 onrustigh 'tis nu gerust, ende het was te swac om mijn Moeders 2088 wille te volghen; daer toe ghevoele ick nu volcomen vermogen. 2089 Ga naar margenoot+O Genadighe ende barmhertighe God, die niet alleen in ons schept 2090 het willen, maer oock het volbrenghen, van wien ick bevinde dese 2091 goede gaven alleen te komen, [U] moet ick met vrolijcker zielen 2092 dancken, prijsen ende loven! sterckt ende bewaert dese uwe goede 2093 gaven in my door daghelijckse vermeeringhe van dien, ende gheeft 2094 my, o gaefrijcke, milde Vader, dat ick desen staet mach aen gaen 2095 sonder alle vleeschelijcke begeerlijcheyden, alleenlijck om na uwen 2096 bevele myn moeder te ghehoorsamen tot Kinder-teelinghe, ter eeren 2097 uwes Heylighen namens: Amen, Amen Heere, maeckt dat het alsoo 2098 worde. Ick weet dat ghy 't vast toe segghet allen den genen die 2099 inder waerheyt, dats in u zone, sulcke geestelijcke gaven van u 2100 begheeren. Ick weet dat ghy ghetrou ende waerachtigh zijt, ick weet 2101 dat ghy Almachtigh zijt, soude ick dan eenighsins moghen twijfelen 2102 aen 't verkrijghen van dese mijne bede? | |
De vyfde handelinghe. Vierde uytkomen
Aeneas, Iesmias van Duma, Iohanna
[Aeneas]
2103God gheve u gheluck alderliefste, ick meyn die vruchten der gerech-2104tigheyt, dats vrede ende blijtschap inden H. geest.
Iohanna
2105Dat gheluck is niet verachtelijck maer boven allen dinghen wensche-2106lijck, vruntlijcke Aenea, ick bedancke u des, maer uyt wat oor-2107sake biedy my gheluck? | |
[pagina 397]
| |
Aeneas
2108Is u dat verborghen, lief? weet ghy dan niet dat ghy die bruyt zijt?
Iohanna
2109Neen ick, voorwaer, wie sou de Bruydegom zijn?
Aeneas
2110Wats dit, alderliefste? weet ghy dat niet? ick selve, ick selve biede u, 2111 mijn toekomende Bruyt, gheluck met my selve, u toekomende Bruy-2112degom, dus gheeft my nu een vrundelijck mondeken.
Iohanna
2113Ach! u woorden beweghen mijn maeghdelijcke herte, lieve Aeneas, 2114 'tis anders dan ghy [meent], helaes; soudet my dan voeghen u een 2115 mondeken te gheven? u liefde te toonen, of u vruntlijc aen te locken? 2116 ende dat noch op sulcken groete? my verdriet van herten u verdriet, 2117 maer 'tis alles buyten mijn schuldt. Ick moet mijn moeders raedt 2118 volghen boven mijn sinnelyckheyt; o hadde ick u, noch ghy my noyt 2119 ghekent!
Aeneas
2120Noyt beroerde soo seer mijn herte, wat segdy Johanna, suldy een 2121 ander dan my trouwen?
Iohanna
2122Leyder ja. Ick mach u gheen valsch gelaet toonen, noch die waer-2123heydt verswijghen, myn lieve Aeneas, toondt nu u deughde int 2124 ghelijckmoedigh draghen van sulcke onwaerde teghenheydt. Volght 2125 mede (als ick doe) des Heeren wille boven uwe zinlijckheyt.
Aeneas
2126Wat seghdy my nu, Johanna, suldy een ander man hebben dan my? 2127 hebdy dan selve een ander ghetrout buyten u moeders wille? hoe 2128 mach ick dat gheloven van u?
Iohanna
2129Neen, ick heb gheen ander ghetrout, maer mijn lief moeder wil my 2130 een ander geven; wat mach ick daer teghen?
Aeneas
2131Dats my noch onghelooflijcker, ick kome nu noch stracx van u 2132 Moeder ende al den vrunden, daer 'thuwelijck tusschen u ende my 2133 is besloten, ende daer my gheseyt is dat ick u geluck soude gaen | |
[pagina 398]
| |
2134 bieden. Wats dit, ben ick of zijt ghy betovert, of droomdy Johanna? 2135 maer wie ist die u Moeder u wil gheven?
Iohanna
2136Ick kenne hem niet; mijn Moeder noemt hem Laudatus van Duma. 2137 Helaes, ick droome niet noch en ben niet betovert. Lief Aenea, 2138 hadde ick u oock noyt ghekent, soude ick u soo lief niet hebben 2139 dat u leedt my dus leet soude zijn. O schielijcke veranderinge! Maer 2140 men moet Gode volghen, daer op rust ick.
Aeneas
2141O, hertsalderliefste, treurt mynenthalven niet meer, maer verblijdt u; 2142 die Laudatus van Dumen ben ick, tis een selve man met AeneasGa naar voetnoot2142 2143 Iesmajas, 'tis doolinghe in mijnen name. Nu verblijdy my inden 2144 gront mijnder zielen, ick wiste waerlijck niet wat dencken, ende 2145 was al meerder beroert in mijn herte, dan die schaemte my ghe-Ga naar voetnoot21452146hengde te openbaren; dat kenne ick u, niet jeghenstaende die on-2147voordachte verbaestheydt.
Iohanna
2148O, wenschelijcke doolinghe, soude dat waer zijn? mach icx geloo-2149ven, lief?
Aeneas
2150Soudy niet? Mijn naem Aeneas is Griecx, ende betekent int Latijn 2151 Laudatus; dese Latijnsche Name heeft u verleyt, dat mercke ick nu 2152 wel. Want eenighe, maer luttel Luyden, behalven mijn Oomen, 2153 noemen my soo. Die hebben (als zy u Moeder van my aenspraken) 2154 my alsoo ghenoemt, soo ick nu hoore. Dus weest gherust Lief, ende 2155 verseeckert u dat ghy my, ende niemanden anders, tot een Bedde-2156genoot ghegheven sijt van u Moeder, die hier comende u sulcx oock 2157 sal segghen. | |
Vijfde handelinge, vyfde wtkomenTwee Nichten, d'een heeft met haer Superbia, ende d'ander Pravam Consuetudinem. Iohanna. Aeneas.
1. Nichte
2160Hier zit de Bruydegom selve. Godt gheve u veel ghelucx, Nichte. | |
[pagina 399]
| |
2. Nichte
2161Dat het saligh wesen moet, lief Nicht. Rijck ende saligh moet ghy 2162 worden.
Iohanna
2163Die saligh is, die is oock rijck, lief Nichte, ick bedancke u beyden 2164 der goeder wenschen. Maer van 't Huwelijck en weet ick noch niet. 1. Nichte
2165Wat soude dat sijn? onse Vader, u Oom, comt stracx t'huys, seydt 2166 dat het Huwelijck tusschen dese, u Vryer Eneas, ende u gheslooten 2167 is, ende zende ons beyden hier om u gheluck te bieden, ende te 2168 verselschappen.
Iohanna
2169Godt schicket al tot sijnder Eeren. Is dat so, so moet icx gelooven. 2. Nichte
2170Seght doch, Nichte, wat Speelghenooten begheert ghy inder Bruy-2171loften te hebben?
Iohanna
2172Ick heb gheen andere dan Humilitas. 1. Nichte
2173Die is te cleyn ende slecht voor u persoon tot een Speelghenoot. DitGa naar voetnoot2173 2174 dachten wy half, ende hebben daeromme met ghebracht elck een van 2175 onse Speelgenooten, te weten dese twee Vrysters, om daer te sijn, 2176 soo 't u geliefde.
Iohanna
2177Ick kense beyde wel, maer al te wel, dat is so wel, Nichten (om 2178 naeckt te spreken), dat ickse niet en begheere, zy zijn my al wat 2179 te opsichtigh. 2. Nichte
2180Ende Humilitas dunckt ons waerlijck al wat te slecht ende te ver-2181worpen voor uwen state. Ghy wilt immers, dencken wy, een Heer-2182lijcke Bruyloft houden?
Iohanna
2183Wat mijn lief Moeder daer inne ghelieft, sal ick volghen, maer het 2184 sal (meyn ick) hier inne anders vallen dan ghy waent, Nichten. | |
[pagina 400]
| |
1. Nichte
2185Hoe dat doch, Nichte? Ghy sijt van groote Vrunden, so is die 2186 Bruydegom mede breedt van gheslachte. Die moeten daer alle wesen, 2187 ende dit meer dan twee of drie daghen. Daer moeten oock Speel-2188lieden sijn, om den Jongen Lieden te verlustighen. Ick dencke im-Ga naar voetnoot21882189mers niet dat ghy by een eyndeken Kaers, als of ghy een Wedue 2190 waert, metten bruydegom te Nest wilt loopen.
Iohanna
2191Neen. Daer sal ten minsten een eerlijcke maeltijdt sijn voor allen 2192 den Vrunden, soo wel voor die verde van bloede ende Schamelen, 2193 als voor die na-maghen sijn ende Rijcke. Maer soo ick eenighe bedeGa naar voetnoot2193 2194 hebbe aen den Bruydegom ende aen mijn Moeder, als ick wel ver-2195hope Ja, en salmen op mijn Bruyloft gheen gemeen Burghers Huwe-2196lijck goedt met onmatigh drincken ende eeten verteeren, noch men 2197 sal met gheen lichtvaerdigh Danssen een Godsvruchtighe versae-2198minghe inden Heylighen Echt bespotten. Maer dencke te bestellen 2199 (ick sal hope ick noch dese Eerlijcke Bede verwerven) dat eenighe 2200 arme Lieden, mijn bekent, hen sullen verblijden in mijn Bruyloft, 2201 door genietinghe vanden overvloedt, die anders soo onnuttelijck als 2202 zondelijck verdaen soude worden. Dit weet ick dat Gode behaegh-2203lijck is, dat Eerlijck is, ende dat behoorlijck is, Nichten. 2. Nichte
2204Wat sullen wy dan in sulcken Bruyloft doen, Nichte? Met u stille-2205kens zitten prijcken? Sonder Danssen, Springen, ende Boerten? 1. Nichte
2206Sullen wy dan in een bekleedinge sijn, Nichte? Mijn dunckt ghyGa naar voetnoot2206 2207 stelt u aen of ghy een Bagijn soudt worden.
Aeneas
2208Sulcken Bagijntgen heb ick verkooren, Maeghden, die soo in allen 2209 dinghen begint wat te doen behaeght Gode, ende allen Godlijcken 2210 Menschen. Dit begin van sulcken Barmhertighen Bruyloft is my 2211 lief van herten; oock dit Bagijntgen selve noch meer dan oyt. Met 2212 haer wil ick oock in de Vreese Godes beginnen ende voleynden 2213 dit Huwelijck. | |
[pagina 401]
| |
De Maerte
2214U Oomen sijn gecomen, Heer Bruydegom, die wachten naer u ende 2215 de Bruyt, vraghende oft u belieft te comen eeten?
Aeneas
2216Ja, wy comen, Dochter. Comt, laet ons gaen, Alderliefste: De 2217 Ouders en behooren na den Kinderen niet te beyden.
Eynde. |
|