Het roerspel en de comedies van Coornhert

[p. 249]

Tweede comedie vande Egypsche Vroeyvrouwen

[Vignet]

Namen der personen in dese comedie^*

1	Rex Aegypti	1	Schalck ooghe
2	Principes	2	valsch oordeel
3	Populus	3	begeerten der dolinghen
4	Obestetrices Sephora	4	leringe des geestelijken verlichtings
5	Obestetrices Phua	5	leringe des ouffeninge vant cruys Christi
6	Joseph	6	Christus
7	Mares	7	doechtlijcke ghedachten
8	Femine	8	verbeeldinghe der wellusten
9	Fily Israel	9	begerlicheit tot navolginge der deuchden
10	Regnum Aegypti	10	wereltsche mensche
11	Terra Aegypti	11	des menschen herte
12	Lutum	12	aertsche sorchvuldicheydt
13	Latera	13	begheerte tot rijcdommen
14	Opus Durum	14	hanteringe van zonden
15	Urbs Phiton	15	waen of vroedt makinge
16	Urbs Ramesses	16	knaginge der conscientien

Exhodus. 1.5.

 

Auctor

 

Joseph d'eeuwighe sonne der waerheyt¹

 

met zijn Broeders, elf sterren vol claerheyt,

 

waren naden vleesch al lang gestorven,³

 

als des nietemin crachtich verworven

5

Israels kinderen des beloofts begheren⁵

* Namen der Personen. Alleen Rex Aegypti, Sephora en Phua nemen actief aan de handeling deel; Principes en Populus vervullen slechts een zwijgende rol; de nos 6-16 treden in 't geheel niet op. Is Coornhert misschien van plan geweest een grotere comedie te schrijven? De stof is uit Ex. 1, terwijl C. zelf aangeeft Exhodus 1.5.

1 toespeling op Jozefs droom, Gen. 37:9.

3 Ex. 1:6.

5 Israels kinderen nomin.; des beloofts Gen. 32:12 (zie vs. 10).

[p. 250]

 

van menichfuldelijck te vermeren

 

als Hemelsche sterren, lichtende claer

 

int duystere Rijck van D'egiptenaer,

 

want sy vermeerderen snel en spoedelijck⁹

10

als 't zant vander zee overvloedelijck.

 

 

 

⁺Middeler tijt wast menschelijck ghesicht

 

heel afghekeert vant Goddelijck licht

 

doort volcx sonden die als een middel want¹³

 

verduijsterden al 't hemelsche verstant.

 

 

15

Oock was int ondergaen vant licht gepresen

 

een nieu eerloos Coning opgheresen,

 

die van aenbegin niet hadde gheweest,

 

des hy niet wist van Joseph of zijn gheest.¹⁸

 

 

 

⁺Dees was Godloos en der goeden smerte,¹⁹

20

oock so hoveerdich dat hy int herte

 

dorste seggen: daer is gheen ander Godt

 

dan ic diet al heerschapt met mijn gebodt,

 

want ick heb zulcken wijsheyt voorsichtich²³

 

en daer by zulck vermoghen grootwichtich

25

van mijn zelf uyt eygender naturen,

 

dat ick verstant noch macht der geburen

 

ontsie noch behoef, maer alles vermach²⁷

 

vanself dat my lust na wensch en behach.

 

 

 

Doch al is mijn voorsichticheyt godtlijck,

30

zo waert ooc een onachtsaemheyt spotlijck

 

dat ick heel Reuckeloos zoude luyken³¹

 

voorsichticheyts ooch en dat niet bruyken.

 

 

 

Dit voorsiet nu claer en voorsichtelijck

 

dat Israels kinderen lichtelijck

35

ons verde over thooft zullen wassen,

 

zoo hen mijn list niet eerst gaet verrassen.

 

dit voorsien dringt oock mijns herten crachten

9 Ex. 1:7.

+ Esa. 59.2

13 een middel want een tussenschot, scheiding (volgens Jes. 59:2).

18 Ex. 1:8.

+ Psa. 13.1

19 der goeden voor de godvrezenden. Ps. 13:1, lees 14:1.

23 voorsichtich vooruitziend.

27 ontsie vrees.

31 Reuckeloos roekeloos.

[p. 251]

 

't begin van dit quaedt niet te verachten,

 

maer te poghen om dat te voorhoeden

40

door mijn raedt en door daet vande vroeden.

 

die heb ic uyt mijn Princen en volcke

 

daer toe versaemt inden bruynen wolcke

 

van mijn Palleys vol nevelen mistich,

 

genaemt wijsheyt des vleyschs argelistich.

45

daer gae ick nu heen mijn sin tondecken,⁴⁵

 

oock bevel geven die te volstrecken.

 

 

 

Dit was geseyt, hy heeft niet lang gesuft,

 

tradt inden raetcamer 's menschen vernuft,

 

daer hy by een vant na zijn begheren

50

de vroeste zijns volx, Princen en heren.

 

zy deden hem eerbieding altemael.

 

hy besat zijn stoel pestilentiael⁵²

 

en began met vernuftiger talen

 

zijn meeninge aldus te verhalen:

 

Rex

55

U altsamen, Rijcx leden ghetrouwe,

 

is condt dat ghy zonder druckich rouwe

 

met my geniet een wenschelijcke rust,

 

oock die zalige menschelijcke lust

 

in dit mijn Coninckrijck loflijck vermaert

60

door mijn wysheyts bestier godlijck van aert,

 

oock door mijn machten onverwinnelijck;

 

want ons heyl (dits u medekinnelijck)

 

en bestaet niet in een dromerie

 

alst heyl vande waen Philosophie,

65

maer in waer en lustich ondervinnen

 

zo onse gevoelijcke vijf sinnen⁶⁶

 

met waerheyt stijf diemen niet mach buyghen

 

doort ondervinden crachtich betuyghen.

 

 

 

Ons vleesch geniet lust onophouwelijc,

70

ons hert dientse stadich en trouwelijc

 

en ons ghemoet bemintse boven al.

 

waert dan niet een iammerlijck ongheval

45 tondecken te openbaren.

52 besat ging zitten op; stoel pestilentiael Zie Well. V. 3. 9.

66 vijf sinnen de ervaring.

[p. 252]

 

dat die zoete wellust schoon en lieflijc

 

door schijndeucht behendich, schalc en dieflijc

75

onvoordachtelijc zou werden berooft

 

u, O leden des Rijcx, ooc my u hooft?

 

 

 

Dit ongheluck, dit iammer, dit verdriet

 

drijcht ons, zomer niet tijtlijck in voorsiet⁷⁸

 

doort onderdrucken en verminderen

80

des tovenaers van Israels kinderen,

 

want die aenwas is zo groot en crachtich⁸¹

 

dat haer menichte als is te machtich.⁸²

 

die moetmen spoedelijck onderdrucken

 

met list of macht of 't zal ons mislucken.

 

 

85

Voorwaer ick sie met opene oghen

 

zo wy daenwas versuymel ghedoghen,⁸⁶

 

oock 't hanteren vander droomdeuchden loop⁸⁷

 

namentlijc liefde, gelove en hoop,

 

wijsheyt, rechtvaerdicheyt, stercheyt prachtich⁸⁹

90

en maticheyt ons voor al verdachtich,

 

wy zullen uyt ons rijck moeten ruymen.

 

waer ons dat niet een schadelijck versuymen?

 

waert ons niet een versuymen schadelijck

 

dat muyters door listen verradelijck

95

ons Rijck innamen, ons daer uytiaechden,

 

vernielden, quelden en deerlijck plaechden?

 

 

 

Dit wacht ick van dit volxken verschoven⁹⁷

 

laetmense toe anderen te gheloven,

 

op andren te hopen en verlanghen

100

en haer lijefde aen andren te hanghen,

 

want zy sullen ons woorden mestrouwen,

 

voor ons beloften vreesen met rouwen

 

en onse goetheyt vyantlijck haten.

 

comt hem dan noch 't hanteren te baten

78 zomer zo men er.

81 Ex. 1:9.

82 als alles.

86 versuymel onachtzaam.

87 der droomdeuchden loop het geloof der Joden.

89 de 4 hoofddeugden volgens Cicero e.a., (zie Wellev.: III. 3. 7. noot).

97 verschoven veracht.

[p. 253]

105

van hare wijsheyt bedriechlijck geschildert,¹⁰⁵

 

heur zinnen werden flucx zo verwildert

 

dat zy 't aertsche goet willens verliesen

 

om een waen euwich goet te verkiesen.

 

dan geeft elck 't zijn haer waen rechtvaerdicheyt,

110

't lijf slecht voetsel, Godt lijeft na waerdicheyt.

 

dan zal haer waen cracht door oefning verstijft¹¹¹

 

licht temmen die teerheyt weeldich verwijft.¹¹²

 

 

 

En dan zal die magere maticheyt

 

doden die vette en lecker vraticheyt,

115

die lijeve geijlheyt (o deerlicheyt)

 

ons Hooftgoddin des vleeschs begeerlicheyt

 

met al haer wenschelijcke lusten.

 

zouden wy hier toe swijgen en rusten?

 

 

 

Het is ghewis dat wy moeten wijcken,

120

woonden dees meesters in ons rijcken.

 

of zou die duysterheyt blijven connen¹²¹

 

beneven die claerheyt vander zonnen?

 

Neen, neen, even zo veel zy vermeren

 

door oefning van haer waenderichts hanteren,¹²⁴

125

mosten wy door ons oefnings ontberen

 

afnemen, verminderen en verneren.

 

wat zoudt dan noch worden, zo ons vyandt,¹²⁷

 

ic meyn den waen van een Godt diep gheplant

 

int herte van een onser gheburen,¹²⁹

130

hem zo betoverde door zijn curen

 

dat hy ons vyantlijck quaem bevechten?

 

zoud' hy geen hulp vinden aen dees knechten?

 

zouden dan dees muijtersche catijven¹³³

 

met ons vyant ons niet licht verdrijven?

135

mach ons dit goetduncken of ghevallen?

 

geensins, noch my noch geen van u allen.

105 hare wijsheyt hun geloof.

111 verstijft versterkt.

112 teerheyt de zwakheid der Egyptenaren. D: 't eerheyt.

121 Egypte weer het symbool der duisternis (vgl. Bruyt Christi).

124 waenderichts gewaand recht.

127 zo D: zou.

129 Ex. 1:10.

133 catijven nietswaardigen.

[p. 254]

 

Ick dan voor u luy sorgende vlijtich

 

en zulcke veranderinge spijtich

 

door wijsheyt vernuftich te voorhoeden,

140

ons rijck te vestighen in voorspoeden

 

om dees quade slaven te bedwingen,

 

heb ick u willen verclaren dees dinghen,

 

niet om te vernemen u luijder raet,

 

maer om te vorderen u luijder daet

145

die versnellen sal nu ghy luy verstaet

 

u zelf (niet min dan mijn) aenstaende quaet,

 

om welcx voorcomen ons geen macht gebreect,

 

want elck moet doen zo wat mijn tonge spreckt.

 

mijn eygen wil is wet, mijn lust ghebiedt.

150

nyemant der sondengewoent en ontvliedt,

 

maer elck ghehoorsaemt wat haer hant beveelt,¹⁵¹

 

hart, sterc en swaer doort dick en harde eelt.

 

mach een lupaert veranderen haer vlecken?

 

mach de moor een witte huyt aentrecken?

155

mach dit volc die tquaet nu lang sijn gewoen¹⁵⁵

 

't quaet verworpen als een mensch doude schoen?

 

dats verde, zo ghy maer beschict stedich¹⁵⁷

 

dat dit volck tot geender tijt zy ledich,

 

want ledicheyt tot alle boosheyt spoet.

160

die niet en doet, en doet nemmermeer goet,

 

niet doen is quaet doen, want sy dan dencken

 

om heer te worden en ons te crencken.

 

 

 

Om nu tvolck int oude werc te houwen

 

zuldy twee steden voor my doen bouwen,

165

^a. Phithom en ^b.Ramesses te benamen.¹⁶⁵

 

^d.Phithoms bou zal mijn ^c.Princen betamen.

 

der ondersaten werck wert Ramesses

 

die inden schijn een moeylijck les es,

 

maer deerste timmering sal versoeten,

170

want gewetens knagen zal niet meer wroeten

 

als valsche wane, het looflijcke werck

 

van valsch oordeel, door partijdicheyt sterck

151 haer hant van de ‘sondengewoent’.

155 dit volc het Egyptische.

157 stedich standvastig.

a. waen

b. wroegen der ghewetens

165 Ex. 1:11. Ze lagen in het land Gosen, ten O. van de Nijldelta.

d. begeerten der dolingen

c. valsch oordeel

[p. 255]

 

getimmert is my tot eenen luste

 

en totter zondaren zielen ruste.

 

 

175

Ghemerct mijn Princen tvolck vol gebreken¹⁷⁵

 

daer veylige vrede zullen preken,

 

oock valt arbeyt int vergaren van schat

 

lustich, al ist schoon voor dieff ofte mat.¹⁷⁸

 

in die steden wil ick dan oock stellen

180

⁺die slaven, wat ancxt mach ons dan quellen?

 

heur veylige zekerheyt in zonden

 

verzekert ons weelde talder stonden.

 

als ghy dan o Princen constich int woort

 

hem vroedt maect dattet hier also behoort,

185

oock dat niemant mijn handen mach ontgaen

 

en ghy mijn ondersaten onderdaen,

 

henluy stadich geeft werck bevleckelijc

 

in daertsche wellusten aentreckelijck,

 

zo moeten zy minderen in dienst onrustich

190

en wy heerschappen in weelden lustich.

 

Autor

 

Daer mede eynde de Coning zijn reden.

 

daenhoorders hebben hem aengebeden,¹⁹²

 

zijn wijsheyt gepresen, afscheyt ghenomen

 

en sich gespoet om aent werck te comen

195

na sConincx ghebodt en welbehaghen.

 

hen luste van zelf Goods volck te plagen,

 

want daer was een hate aengeboren

 

inden Egiptiers op tvolck vercoren.¹⁹⁸

 

 

 

Die Princen locten met smekelicheyt¹⁹⁹

200

tot blint toestemmen van weeckelicheyt,

 

van weeldicheyt en van svleesch wellusten,

 

maert Egipsche volc lietse niet rusten

 

en drevense met doornroeden stekelijck

 

tot des Lichaems begeerten wekelijck

205

door donwegen swaer der zonden smertich

175 ghemerct aangezien.

178 mat mot.

+ begeerten van navolginge der deuchden

192 hem D: hen.

198 tvolck vercoren Jes. 45:4.

199 smekelicheyt vleiende woorden.

[p. 256]

 

en quelden hem dan noch onbermhertich

 

⁺zeggende: waer blijft Populus, u gedroomde godt?²⁰⁷

 

ist een Godt? weet hy al watter gheschiet?

 

betroudy hem recht? hoe helpt hy u niet?

210

ist ooc geen Godt, maer een valsch liegere,

 

waerom betroudy zulcken bedriegere?

 

off ist geen bedrieger, wiens valsche praet

 

bystant belooft en ter noodt verlaet?

 

⁺wat volhert ghy in blintheyt zottelijc?

215

lastert met ons u waen-godt spottelijck.

 

sterft uwe schijndoechts begeren onwijs.

 

leeft na tlants gewoont, ghy crijcht gonst en prijs.²¹⁷

 

Met zulcke spotternijen hatelijck

 

verbitterden zy seer onmatelijck

220

't leven ellendich der armen slaven

 

⁺dijen sy daer toe noch hardt werck gaven

 

in tichelen swaer en clevende slijck,

 

verhopende sy souden al ghelijck

 

doort sware Juck en dienst ongemeten

225

horen Godt metten vrijheyt vergeten,

 

den Coning dienen willich en stadich

 

en door zulcken bedwang ongenadich

 

wanhopich in slaeflijcker pijnen

 

allenxkens minderen en verdwijnen.

 

 

230

Maer tonverstant van hoer duyster ooghen

 

heeft henluy hier in groflijck bedroghen,

 

want in Israels kinderen nu al leefde

 

een lust ter vrijheyt daer [t] hert aencleefde

 

om heurder vaderen Godt ghepresen

235

inder waerheyt gehoorsaem te weesen

 

en den quaden lusten te vernielen

 

om comen tot rusten haerder zielen.

 

daerom henluijden 't gevoel smertelijck

 

van dit heerschappen onbermhertelijck

240

des Egypschen Conincx fel en wreedt

 

met haer stadighe onrust, druck en leedt

+ begeerten der doolinghen

207 Populus deze scène doet denken aan Matth. 27:39-44. Volgens het rijmschema ontbreekt hier een vers.

+ Job. 2. 9

217 na dit vers geeft D. weer Autor.

+ Sonde, liefde tot ryckdommen, aertsche zorghen

[p. 257]

 

niet anders en was dan oly int vuer,

 

nu al vanself in heur nieuwe natuer

 

totter vrijheyt en rust hittich ontstecken,

245

zulcx dat d'aenwas te meer is gebleken

 

recht zo die stormwint eens tijrants vergrammen

 

te meer ontsteect den lijdenden vlammen.

 

 

 

D'Egyptsche Coning zach dit spoedelijck.

 

diens loosheyt wilde niet onvroedelijck

250

voortgaen met 't eerst ghebots hanteren,

 

als die nu tvolc daer door ziet vermeren.

 

mijn dunct (spraken sijn schalcke gedachten)²⁵²

 

dat dese slaven den palm boom slachten,²⁵³

 

want somense swaerder neer doet nijgen

255

hoesy weer crachtiger opwaert stijgen.

 

mach ic tvolc hier door niet minderen,

 

ick sal anders den aenwas hinderen.

 

ic sal tbegin wechnemen van dit quaet,²⁵⁸

 

anders (sie ic) compt alle raet te laet.

260

ghelijc tbegin van zonde of van deucht

 

spruyt uyt inbeelding stadich met genuecht,

 

also ist begin vanden man een kindt.

 

neemtmen dat wech, geen man men daer en vint.

 

der mannen aenwas is my gevaerlijc,²⁶⁴

265

maer der vrouwen lustich, ooc oorbaerlijc.

 

dus wil ic d'hebreeuwsche knechgens doden

 

en sparen Meyskens. door dees geboden

 

sal ic veel dienstbaer slavinnen tellen,

 

maer luttel slaven welcker muyt mach quellen.²⁶⁹

270

dit doden wil ic vroetwijfs bevelen,

 

wantmen voor haer geen kinderen mach helen.²⁷¹

 

 

 

Terstont deed hy halen twee vrouwen vroet,

 

^a. Sephora en ^b. Phua, elc quam met spoedt.

 

hy spracse an aldus met woorden minlijc:

252 schalck boosaardig.

253 Ps. 92:13; slachten gelijken op.

258 begin beginsel, oorsprong.

264 gevaerlijc D: gewaerlijc.

269 muyt opstand.

271 helen verborgen houden.

a. sgeests verlichting

b. lydens oeffening

[p. 258]

 

Rex

275

my is vroukens int zeker wel kinlijc,

 

gelijc als geen menschelijc gedacht

 

tot een volmaect werc mach werden gebracht

 

zonder verlichting van een goedt verstant

 

en bestier van een gheouffende handt

280

welcke twee den ghedachten ontfanghen

 

en int werck brengen met verlangen

 

dat also mede [g]een kindeken cleyn

 

te recht mach comen in dees werelt gemeyn

 

zonder wel geouffende handeling

285

met des versochten verstants wandeling

 

ende vroetheyt der goeder vrouwen goedt

 

diemen daerom noemt vroet en wijs van moedt.

 

zulcke zijdy beyde vroedt van zinnen

 

en ontfanct kinderen der Hebreuinnen.

290

daerom beveel ic u met ernste groot²⁹⁰

 

dat ghy inder Hebreuschen kinder noodt,²⁹¹

 

ist een ^a. knechtgen int baren doodt,

 

ist een ^b. Meysken, bewaert voor wederstoot.²⁹³

 

spaerdy knechtgens, u sal ic niet sparen.

295

doedy mijn wil, u sal wedervaren

 

al dat ghy wilt, ic beschenck u beyden.

 

Autor

 

Sy neychden diep, zijn van daer gesceyden

 

en hebben die knechtgens goetheyt betoont,

 

ia, meer dan haer eyghen ziele verschoont

300

en also int ontfermen bewesen

 

datmen Godt meer dan menschen moet vresen.

 

zy leerden andren den vrees des Heeren,

 

schuylden den knechtgens, hulpense erneren,³⁰³

 

opvoeden en stieren tot Godes prijs.

305

⁺die moeders volchden oock haer onderwijs

 

en heelden zo dicht tot deuchts verstercken

290 Vgl. een instructie van Alva, volgens welke alleen R.K. vroedvrouwen werden toegelaten, dit als een middel tot bestrijding van de ketterij. (Enno H. v. Gelder, Vrijheid en onvrijheid in de Republiek, I bl. 12).

291 noodt barensnood.

a. deuchdelicke gedachten

b. wellusts verbeelding

293 wederstoot ongeval.

303 erneren onderhouden.

+ goede wille

[p. 259]

 

haer manlijcke vrucht der goeder wercken

 

als die schijnheyligen naerstich waken

 

om haer schijndeucht elckman condt te maken,

310

zulcx dat int baren van deuchtsaemhede

 

⁺deen hant niet en wist wat dander dede.

 

noch mocht dit bedect zwijgen der wijven

 

zo luttel int lang verholen blijven

 

als een brandent licht op een kandelaer

315

off een Stadt op een berch by zonne claer.

 

daerom ooc de Coning dat haest vernam³¹⁶

 

die den vroedtwijfs ontboot met moede gram.

 

 

 

Dese waren int eerst ancxtich verbaest,

 

wel voorsiende wat haer ghenaecte haest,

320

want zo zy faelden int verantwoorden,

 

die Coning zoude haer beyd' doen moorden.

 

ach, sprack Phua, nu genaect ons lijden,

 

ick zie ons benaut aen allen zijden.

 

zeggen wy waerheyt, t Lichaem moet sterven;

325

liegen wy, die ziel moet den doot erven.

 

Sephora, sgeests verlichtinghe

 

Van t Lijf schijnt waer, maer condy betoghen

 

vander zielen doot door zulcken loghen?

 

Phua

 

Adam deed' zondt en sterf opter stonde!

 

Sephora

 

Hij deed' zondt, maer is dit liegen zonde?

330

wat wet verbiet een logen wel te stueren?

 

Phua

 

Vraechdy wat wet? die wet der natueren!

 

Sephora

 

Die was ooc in Abraham met haer claerheyt.

 

hy looch nochtans doort swijgen der waerheyt,

 

int veynsen dat Sara zijn wijf niet waer.³³⁴

335

wie heeft hem berispt voor een logenaer?

+ Mat. 6. 3

316 haest spoedig.

334 Gen. 12:13.

[p. 260]

 

ia, wie heeft berispt die logens liechlijck,

 

Esau schadelijc door list bedriechlijck,

 

van Rebecca en Jacob ons vader?³³⁸

 

Phua

 

Dat was beduydings verholen ader,³³⁹

340

maer tes geen exempel om na te ghaen.³⁴⁰

 

Sephora

 

Hier machmen ooc beduyding uyt verstaen.

 

wie verbiet my dan dat icx me poghe?³⁴²

 

Phua

 

Ghy zout niet willen datmen u loghe.

 

dit is (zeg ic noch) der natueren wet.

 

Sephora

345

Hier hebdy, gevaer, qualijck op gelet.³⁴⁵

 

liever [heeft] men somtijts datmen ons liecht

 

dan waerheyt zeyt, alsmen nutlijc bedriecht.

 

Phua

 

Ick houde neen.

 

Sephora

 

Mogen toornicheyts vlammen

 

u oock onbesceydelijc vergrammen?

 

Phua

350

Ja.

 

Sephora

 

Dicht nu sulcken toorn uwer zielen³⁵⁰

 

of ghy u dochter zocht om vernielen

 

en ic u, die rechtsweechs na haer zochte,

 

door mijn liegen op een onwech brochte,

 

zoudt ghy comende tot redens besceydt

355

willen dat ick u waerheyt hadde gheseydt?

 

waerheyt, zeg ic, tot u kints bederven?

338 Gen. 25.

339 dat had een verholen zin.

340 na te ghaen na te volgen.

342 me = mee, eveneens.

345 gevaer vriendin, gezellin.

350 dicht stel u voor.

[p. 261]

 

Phua

 

Neen, dan waer best u liegen en mijn swerven,

 

want het zou my van schaden bevryen

 

ende niemant tot schade ghedijen.

 

Sephora

360

Wien mach ons logen tot scade comen?

 

den Coning zelf niet, maer tsal hem vromen

 

dat hy door toornicheyt ongeduldich

 

aen donnozelen niet werde sculdich.

 

is dan dees logen niemant scadelijck,

365

den Coning, tvolc en ons beradelijck,

 

niet iegen die wet ons angeboren,

 

canmer geen bescreven wet af sporen,³⁶⁷

 

volgen wy hier in Abraham vercoren,

 

ooc Jacob, wie mach sich met recht storen,

370

als of ons ziel quaem in des doots vuycken

 

door tgunt ons vrystaet recht te gebruycken?

 

Phua

 

Ghy trect my u besceyt, het mijn verwert.³⁷²

 

Sephora

 

Licht trect waerheyt een onpartijdich hert.

 

maer zegt waerom ghy dit voor sonde hout?

 

Phua

375

Om tbedroch, dats zond, twelc men door logen brout.

 

Sephora

 

Waerom stelt ghy tbedroch onder tquade?

 

Phua

 

Om datmens doet tot een anderscade,

 

dwelc die wet der natueren elc verbiedt.

 

Sephora

 

Tmost dan ooc quaedt zijn, bedroochmen niet,

380

alst niet bedriegen yemant zou scaden.

367 canmer D: cammer.

372 Ik moet mijn opvatting voor de uwe geven.

[p. 262]

 

Phua

 

Hoe mach dat zijn?

 

Sephora

 

Zo ghy door toorns raden

 

u Dochter om te verderven sochte

 

en ic niet looch, maer u by haer brochte.

 

Phua

 

Dan waer my scade het niet bedriegen

385

en waerheyt seggen arger dant liegen.

 

Sephora

 

Het liegen en bedriegen waer dan goedt

 

in sulcken zaeck.

 

Phua

 

Hoe wel ic dat kennen moet,³⁸⁷

 

prijs ic meer waerheyt eenvuldich en slecht

 

dan dubbelde logen, al waerse oprecht.

 

Sephora

390

Zo doe ic ooc en zou buyten node

 

zo ongaern bruycken dier vuylheyt snode

 

als die Artz gebruyct venijn dootelijc,

 

zo hy doch veel doet tot nut grootelijc.

 

het woort is om den mensch, die mensch niet om twoort.

395

als dan een goedt mensch zou werden vermoort,

 

of men zou in een woort moeten dolen,

 

waer daer de zond twoort niet bevolen?

 

Phua

 

Maer bruycken wy nu al schoon die loghen

 

en comet den Coning namaels voor oghen,

400

zo treft ons noch wis die gevreesde doot.

 

Sephora

 

Tmach verholen blijven, maer waerheyt bloot

 

nu te seggen bracht ons vast omt leven.

 

zouden wy nu door een ancxtich beven

 

van namaels met het schip te versincken

387 kennen: bekennen.

[p. 263]

405

zelf inde zee springen en ons verdrincken?

 

waer dat niet gedollizeert of geraest?

 

Phua

 

s Conincx bode comt weer met snelder haest.

 

wy moeten gaen, ick volch u vermoeden.⁴⁰⁸

 

voert ghy twoort. De heer schicket ten goeden.

 

Sephora

410

Amen, die weet dat wy met dit vercloecken⁴¹⁰

 

zijn eer en tvolcx nut meer dan tleven soecken,

 

hy zal afweren tlijden ontschuldich

 

of stercken met lijtsaemheyt geduldich.

 

Bode. Stoornis

 

Ja zeker, zo zachtgens op zetelen?

415

wat toefdy? zegt ghy oude vetelen?⁴¹⁵

 

moet die Coning naer u clapstoel toeven?

 

comt tot hem, of tot u comt bedroeven!

 

Sephora

 

Wy waren doende voor onse naeste

 

en wisten niet dat die Coning zo haeste.

420

nu gaen wy met u na sConincx woning.

 

Autor

 

So quamense beyde voor den Coning,

 

deden hem eerbiedinge behoorlijck

 

en wachten ancxtich zijn schelden stoorlijck.⁴²³

 

die zachse aen met ogen vlammelijck,

425

sprac met dreygender stemmen grammelijck,

 

met woorden streng en met fel ghelate.

 

Aldus:

 

Rex

 

Kendt ghy mijn, noch uwen state?

 

ben ic geen Coning en ghy slavinnen?

 

zout ghy volghen u en niet mijn sinnen?

430

wat hebdy gedaen? wat was mijn ghebodt?

408 u vermoeden uw mening.

410 vercloecken verschalken.

415 oude vetelen oude wijven.

423 stoorlijck verstoord.

[p. 264]

 

ist u ontgaen? ben ick u een spot?

 

beval ic u niet in der wijfs noden

 

al de Hebreeusche knechtgens te doden?

 

die laet ghy leven om giften en baet.

435

ist dan ooc recht dat ic u leven laet?

 

Autor

 

Die harde reen sloech den wijfkens teeder

 

moedeloos verschrict op daerde neder

 

met dieper eerbiedinge ootmoedelijck.

 

doch greep Sephora wat moets spoedelijck

440

en sprac zedich met duchtich versagen:

 

Sephora

 

De Coning doe ons na zijn behaghen,

 

mach ons maer die ghenade gheboren⁴⁴²

 

dat u goetheyt zijn maerten wil horen.⁴⁴³

 

mijn Heer de Coning gelief te weten

445

dat wy 't bevel niet hebben vergeten,

 

noch veel min des Conings gebodt veracht,

 

maer tvolbrengen was niet in onser macht,

 

want de Hebreuinnen zijn niet van aert

 

als d'Egiptsche wijven teder en zaert.⁴⁴⁹

450

oock hebben zy zelf die conste van ontfanghen,

 

daer door sy niet zeer na ons verlanghen,

 

maer hebben wel haer knechtgens gebaert,

 

versteken en voor den doot bewaert,

 

eer wy daer comen, zo gaen dees dinghen.

455

dus connen wy tgebot niet volbringen.

 

vint nu de Coning in ons enich schult,

 

hy dode ons, wy lijdens met gedult.

 

Autor

 

Die zachte antwoordt in 's Conincx ooren

 

versachten zo zoetgens sijn harde tooren

460

dat hyse liet gaen zonder te crencken

 

en bestont ander raedt te bedencken

 

om de Hebreusche Knechtgens te verdrucken.

442 gheboren te beurt vallen.

443 maerten dienstmaagden.

449 zaert zacht, teer.

[p. 265]

 

Die twee, verblijt door dit wel ghelucken,

 

dancten van tbehoedt voor den Coning gram

465

de Here, daer dees genade afquam,

 

die zy vreesden met troostelijck betrouwen.

 

Daerom hy ooc haer huysen ging bouwen,

 

heur kinderen met vruchtbaerheyt eerde

 

en (als Israel) hopelijck vermeerde.

besluyt

470

So ghy ooc, die dit hoort, siet ofte leest,

 

den Coning des Hemels met harten vreest,

 

en zuldy daertse Coning niet vresen

 

noch zijn geboden gehoorsaem wesen

 

int dienen der vleeschelijcke lusten

475

en in daertsche Rijcdommen te rusten,

 

maer weest ooc Vroevrouwen uwer zielen.

 

der deuchden begeerten wilt niet vernielen,

 

bercht en voedt het manlijck verstant,⁴⁷⁸

 

zo wasset en brengt u Int hemelsch Lant.

Finis

478 manlijck verstant zie Voorreden, vs. 14.