Logo DBNL
Proeve vande Heydelberghsche Catechismo (1630)

Proeve vande Heydelberghsche Catechismo

(1630)–D.V. Coornhert–rechtenstatus Auteursrechtvrij

Vorige Volgende

Derde stuck.
Van't wel bidden 'tvvelck behoeft vast betrouwen van vercrijghen.

1

OPte 117. Vraghe houdende: VVat behoort tot sulck een ghebedt dat God aenghenaem zy ende van hem verhoort werde, is het derde stuck vande antwoorde 'tgene hier na volght: Ten derden dat wy desen vasten gront hebben, dat hy ons ghebedt, niet teghenstaende dat wy sulckx onweerdigh zyn, om des Heeren Christi willen sekerlyck wil verhooren ghelyck hy ons belooft heeft.

+ Jtem opte 120. werdt gheantwoort onder anderen oock ditte: Namentlyck dat God onse Vader door Christum gheworden is, ende dat hy ons veel weyniger af slaen sal het ghene dat wy hem met rechten gheloove bidden, dan onse Vaderen ons aertsche dinghen ontseggen. Ende opte Vraghe achter 'tVader ons, wat + verstaet ghy by dat woordt Amen: houdt de antwoorde ditte: Dat is het zy also. VVaer door ick betuyghe dat ick in myn herte door den Heilighen Geest versekert ben, dat my de Hemelsche Vader om Christus willen verhoort heeft. Hier in stemt met dese Catechismo over een + Meester Jan Calvijn, commenterende op d'Apostel Sanct Jacobs woorden alsoo: Hy (d'Apostel) wil dan dat wy sulcx sullen versekert zijn van 'tghene Godt ons eenmael heeft belooft: dat wy't niet wederomme in een twijfele trecken, of wy verhoort sullen zyn dan niet. Oock mede noch een weynigh daer na + schrijft hy alsoo: Daeromme so laet ons houden dat beginsele: dat de Heere onse gebeden niet anders en verhoort, dan als wy ghewisse versekertheyt hebben, dat hy ons sal verhooren. Ende elwaerts: VVat ghebedt soude + doch dit zyn? O Heere, ick twyfele of ghy my sult willen verhoren, &c. Volght: Daeromme moetmen met beyden handen vast houden dese sekerheyt van het begeerde te verwerven, dewelcke ons de Heere met zyn stemme beveelt, ende alle Heylighen met haer exempelen leeren, ist dat wy niet te vergheefs en willen bidden. VVant dat ghebedt is Gode aengenaem, dat uyt sulcken vermetelheyt (op dat icx soo segghe) des gheloofs wert gebooren, ende op een onvertsaechde sekerheyt des hoops is ghegrondet. Dat zijn Calvijns woorden.

2. Van't bidden met twyfele.

Alle 'tghene hier voor, 'tzy by den Catechismum, als by Calvinum staet beschreven van't wel bidden, dat het nootsakelijck behoeft vast betrouwen van verwerven, houde ick met henluyden voor waerachtigh: als gegront zijnde op ende gantschelijck over een stemmende mette Godlijcke Schriftuere, die ick in allen gheloove ontwijfelijck. Daer uyt dan oock nootlijck volght dat het qualijc bidden moet zijn, daer men bidt met twijfele. Seker na dien ons bidden alleenlijck siet op de milde ghenade Gods, die niemandt en mach verdienen, soo en achte icx niet qualijck gheseyt van Calvijn, dat de twijfelachtigheyden aen de genade Gods zijn vol blasphemien: dat hy beveynsdelijck biddet, die de + beloften niet en ghelooft: dat de (twijfelachtighen) onwaerdigh zijn yet te verwerven: dat der Papisten leere valsch is, dat sy seggen datmen moet bidden met twijfele ende met een onseecekere wane van 'tgene daer af sal worden: dat God wonderlijck wert getercht door ons mistrouwen, als wy van hem begheeren + een ghenade, die wy niet van hem en verwachten. Jmmers Besa seyt wel klaerlijcken, dat het ghebedt sonder ghelove + niet anders en is dan sonde. Dit alles houde ick mede met henluyden voor sulcx, want dat alles tuyght de Heilighe Schrift.

3.

Daer sietmen nu uyt den Catechismo selve, oock uyt Calvijn ende Besa, dat het wel bidden moet gheschieden met vast betrouwen van 't ghebedene te verkrijghen: ende dat het ghebedt met twijfele quaedt is, een terginge Godes, ende sonde. Laet ons nu sien wat de Catechismus leert bidden, ende hoe de ghene die de leere des Catechismi ghelooven nootsakelijck moeten bidden, soo langhe haer gheloof sodanigh is, daer uyt dan ontwijfelijc sal blijcken dat sy niet alleen sonder vast betrouwen, bidden dat sy twijflijck bidden: maer dat sy soo gantsch ongelovigh bidden, dat sy self onmoghelijck houden om verkregen te worden, 't ghene sy om bidden aen den Heere.

4.

Jnde antwoorde opte 124. vrage des Catechismi, + leestmen ditte: Vwen wille geschiede opter aerden als inden Hemele. Dat is: Gheeft dat wy ende alle menschen onsen eyghenen wille versaken ende uwen wille, die alleen goet is, sonder eenigh teghen-spreecken ghehoorsaem zyn, op dat alsoo een yeghelyck sijn Ampt ende beroepinghe soo ghewillighlyck ende ghetrouwelyck mach bedienen ende uytvoeren, als de Enghelen in den Hemel doen. Dat seydt de Catechismus.

5.

+ Nu en mach niemant loochenen Godes wille te zijn, dat wy sullen onderhouden 't gene hy ende Christus ghebiedt, want daer toe ghebiedt hy ons sulcx. Het is oock Godes wille dat wy 'tgene hy ons ghebiedt, soo als hy dat ghebiet ende niet anders, sullen onderhouden.+ dat is, het is zijn wille dat wy zijn gebodt sullen onderhouden niet voor een deel of ten halven, maer gheheelijck ende volkomelijck. Vrage ick hier den Catechismo ofte der selver voorstanders, of eenigh mensche hoe gheloovigh hy zy in Christi (niet zijn eygen) cracht, het ghebodt der liefden van Gode ende Christo ons gheboden, oock na den wille Godes die alleen goet is, dat is volcomelijck ende sonder wederspreecken van gheneyghtheyt om God ende den Naesten te haten, mach onderhouden: wat sal hy my antwoorden? Neen. Nochtans leert de Catechismus op dit ghebedt van uwen wille geschiede, alle sulcx als voorscreven staet bidden, namentlijck dat wy so wel bidden om te mogen volcomenlijck onderhouden dit ghebodt vander liefden, als alle andere zijne gheboden, die ontwijfelijcken Godes wille zijn dat inden Gheloovighen sullen gheschieden. Die haer leert hier inne ghelooven, die bidden dan ooc in dit ghebedt dat sy 'tghebodt Godes ende + Christi van Gode ende den Naesten lief te hebben, na Godes wille dat is gheheel ende volcomelijck moghen houden. Hebben dese bidders in dit bidden den vasten grondt dat God heur ghebedt om Christi willen sekerlijck + sal hooren? gheen ding minder. Bidden sy dit opter Catholijcken wijse twijfelachtigh? Neen mede niet. Want niemant en twijfelt aen 'tghene hy onmoghelijck acht. Nu houden dese bidders na de leere des Catechismi, het verkrijgen van dat gebedt voor onmogelijck, dats wat erger ende meerder dan twijfelijc bidden uyt mistrouwen. Want die't voor onmoghelijck hout 'tgene God belooft te gheven, die logenstraft den waerachtigen Belover Gode in zijne beloften. Want die belooft ons te gheven, dat hy ons herte + sal besnyden, soo dat wy hem sullen lief hebben uyt alle onse herten ende met alle onse sielen. Dits mede zijn ghebodt, dit is mede zijn wil dat gheschiede in ons, niet ten halven maer volcomelijck. Om dit gheschieden van zijnen wille bidtmen in desen gebede: + 't welck een ghebedt is na Christi wille opte beloften Godes, dat soo wy bidden na sijnen wille, dat hy ons sal verhooren. Nu en moghen gheen der Gheloovers deses Catechismi + ghelooven dat het moghelijck is om verkrijgen 'tgene sy om bidden. Js nu het twijfelijc bidden sonde en vol blasphemien: wat sal dit onghelovigh bidden zijn, daer de bidder Gode bidt om saken die hy seyt onmogelijck te zijn om werden?

6.

+ De Catechismus seyt dat de biddende, uwen wille gheschiede, Gode bidden om ghehoorsaemheyt sonder alle wederspreken: op dat also een yeghelyck sijn ampt ende beroepinghe soo ghewillighlyck ende getrouwelyc mach bedienen ende uyt voeren, als de Engelen inden Hemele doen. Ick meyne immers dat alder Gheloovighen ampt is ende beroepinghe zijns Soons + evenbeelt gelijck te worden tot + ghehoorsaemheydt, dats tot + onderhoudinghe alle zijnre gheboden, ende + heyligh ende onbevleckt te zijn voor sijnen ooghen inde liefde. Want sulckx ende dierghelijcken meer ghetuyght openbaerlijck de Goddelijcke Schriftuere. De Engelen (van de goeden wert hier ghesproken) bedienen ghewillighlijck, ghetrouwelijck ende volcomentlijck sonder eenigh ghebreck heur ampt. So bidden dan oock dese Gelovers vande Catechismo om volcomen ende Engelsche ghehoorsaemheydt Godes. Dese loochent de Catechismus moghelijck te zijn om verkrijghen. Soo houden oock sulcke Bidders onmoghelijck om verkrijgen, 'tgene sy hier om bidden. Dats dan oock niet twijfelijck, maer gantsch sonder gheloove, niet inder waerheyt, maer inde loghen gebeden. Terchtmen soo doende den milden gever alre goede gaven niet?

7.

Onder meer anderen leert de Catechismus + oock bidden alsoo: ende dat wy niet meer in onse sonden, maer hy in ons ende wy in hem leven.

Dit is gheschiet inden ghenen die daer sprack, ick leve, niet ick nu, maer Christus + leeft in my. Dit leven Christi inden gelovighen, seydt Calvijn neven meer anders) te wesen, als hy ons regneert door zijnen Heylighen + Geest ende alle onse werckingen beledet. Dit leven Christi is in niemanden dan die eerst self gestorven zijn ende heur vleesch + ghecruyst hebben, soo Paulus daer ooc seyt van hem selve, dat hy met Christo was ghecruyst, ende daer na oock, dat die Christi syn, + haer vleesch met synen lusten ende begeerten ghecruyst hebben: twelck is (soo Marlorat seyt) dat de oude mensche met zijne vruchten is in haer ghedoot ende begraven. Wat doot is ende begraven en leeft niet meer. Wat niet en leeft, dat en doet niet altoos meer, ende wat niet en doet, dat en doet niet quaedts, noch en Sondight niet meer. Soo leert dan de Catechismus hier bidden om niet meer te sondighen. Die en sondight niet die daer laet het verboden quaedt ende doet het gheboden goet. Daer d'oude mensche doot is ende begraven, daer en leeftmen niet meer in onse sonden, maer Christus leeft daer met zijn gerechtigheydt ende de Gheloovighe in hem. Hier wort dan Gods ghebodt volcomentlijc in Christo volbracht. Hierom leert de Catechismus bidden. Dit seydt de Catechismus dat in niemanden en mach worden. Soo leert dan de Catechismus haer Gheloovers niet alleen twijfelijck, maer ongheloovich bidden, dat is, hy leert bidden om te verkrijgen dingen die hy seyt dat niemant en mach vergen. Soude dat oock niet wel zijn een bidden met sulck mistrouwen, datmen van Gode begheeren een ghenade die men van hem niet en verwacht? dat noemt Calvijn gheen bidden maer een wonderlijck tergen Godes.

8.

Opte woorden en leydt ons niet in versoeckinge + maer verlost ons vanden quaden, leert de Catechismus bidden: Wilt ons behoeden ende stercken door de cracht uwes Heylighen Gheests, op dat wy in desen gheestelijcken strijdt niet onderlegghen, maer altijdt stercken wederstant doen. Wie dat verkrijgt die doet door de kracht des Heylighen Gheests, altydt stercken wederstant. Die altijt stercken

wederstant doet, en wert in geen aenvechting verwonnen. Wie niet verwonnen en werdt vanden quaden, die en zondight niet. Wie niet en zondight, die houdt het ghebodt Godes volcomentlijck. Hierom bidden de Gheloovers van desen Katechismo. Dit segghen zy onmoghelijck om verkrijghen, ende om werden te sijn. Sy bidden dan ongeloovigh sonder alle hope van te verkrijghen 't ghene daer zy om bidden: So en verwachten zy dat niet van Gode, maer teghen Gode wonderlijck. Makende also haer ghebedt tot zonde.

9.

Jnt Morghen-ghebedt leert de Catechismus heuren Jongheren also: Ende bidden u, dat ghy ons wilt stercken met uwen Heiligen Geest + die ons voortaen geleyde, dat wy desen dagh (mitsgaders alle de daghen onses levens) moghen besteden tot alder gherechtigheyt ende Heyligheyt. Wat nu dese heyligheyt ende gherechtigheyt (daer dit ghebedt op schijnt te tuyghen, Luce 1.75. beschreven) is, verclaert Kalvijn met dese woorden: Het is buyten + twyfele ('t welck oock Plato self niet en was verborghen) dat het woordt van Heyligheydt behelst alle 't ghene wy Gode schuldigh sijn, omme te aenbeden ende te Eeren sijn Majesteyt, soo dat uytghedruckt is in de eerste Tafel des VVets. Het woordt Gerechtigheyt streckt sich tot alle behoorlyckheyt der Liefden, &c. Dat seyt Kalvinus.

Nu ist oock buyten twijfel dat sulcke Heyligheyt ende Gerechtigheyt in haer behelsen volcomen onderhoudinghe alder Godlijcker gheboden. So ist mede buyten twijfele dat Godt ons sulcx belooft, je gheswooren heeft te gheven in Christo, so dat wy van onser + vyanden hant verlost sijnde, hem sonder vreese sullen dienen in Heyligheyt ende Gherechtigheyt die behaeghlyck is (niet den Menschen maer) Gode, ende dit (niet den Menschen maer) Gode, ende dit (niet huyden ende morghen niet, maer) alle de dagen onses Levens. Op dese belofte Godes leert dese Katechismus, om sulcke volcomen onderhoudinghe vande gheboden Godes bidden. Sulcke volcomen onderhoudinghe der gheboden Godes loochent de Katechismus moghelijck te sijn om te verkrijghen. Soo leert de Katechismus hier al mede bidden, niet met twijfele, maer met sekerheyt van niet te moghen verkrijghen, met een openbare loocheninghe van de Godlijcke waerheydt, ende mits dien met zonde, met terginghe, ende blasphemie tegen Gode.

10.

Waer blyven hier de woorden Kalvini op des Enghels woorden tot Zachariam? De + bewijsreden sal also staen: Godt hevet geseyt ende belooft, hy sal't dan oock doen. Want men en moet geen onmogelijcheyt allegeren teghen sijn segghen.

Ende hier allegeerde de Katechismus met sijn Voorstanders ende Geloovers opentlijc onmogelijckheyt teghen Godes segghen, ja teghen Godes Eedt-sweeren. Waer blijft + hier Kalvinus Leere dat Godt ons nergens+ beveelt om te bidden dan om 'tghene hy oock wil gheven? Dat het Gheloove verwerft 'tgheen de Wet ghebiedt, immers dat het de Wet daer toe ghebiedt, op dat het gheloove soude verwerven 't ghene by de Wet is bevolen? Jmmers waer blijft de groote versekertheyt die de Katechismus selve leert dat men int bidden moet hebben? Wat seydt deselve opte beduydinghe van't woordt Amen? Het sal waer ende seker sijn. Want mijn ghebedt veel sekerderder van Gode verhoort is, dan ick in mijn herte ghevoele dat ick sulcks van hem begeere.

11.

Jsser verwertheyt, logentael ende wederspreken inde werelt, ick acht dat het dit moet syn. Want op d'een plaetse seyt de Katechismus dat het onmoghelijck is om geschieden: Ende op d'ander, dat hy sekerder is dat haer ghebedt van Gode verhoort is, dan dat hy ghevoelt dat hy't van hem begeert. Of soude hy hier wel meynen dat hy't niet begeert, om dat hy't verkrijgen onmogelijck houdt? Js dit, so is dese Leer van bidden niet dan een beveynst ende schijnbidden vol spottery ende blasphemien. Of soude hy wel meynen met sulck seker van Gode verhoort te sijn, dat hy haer bidden wel hoort, maer 'tghebeden niet en gheeft: meynt de Katechismus dit, soo ghebreeckt dat aen Godes ongetrouheydt in sijn Beloften, of aen der Bidders onghelovigheyt. 'tEerste waer Godtlasteringhe. Maer 't ander moght wel waer sijn. Want suclke mistrouwers van de Beloften Godts bidden om ghenade of gaven die zy van den belovere Gode, niet en verwachten noch hopen te verkrijghen. Soude dat noch moeten heeten recht bidden? Het mach recht vloecken recht spotten, ende recht lasteren sijn. Jst dan wonder dat sodanighe bidders de gaven van onderdanigheyt ontberen? Jmmers het waer wonder ende teghen Godes aert dat zy't verkreghen.

12.

Want dese bidders sijn ongheloovigh, als + niet over een stemmende met Gode, die tot henluyden spreeckt, ende houdens voor onmoghelijck (dat's min dan voor seer seecker) dat Godt doen sal 't ghene hy ons belooft te doen. Dit is het rechte teghendeel van't ghene Kalvijn noemt ghelooven: Christus + (seyt Kalvijn) en bekent niet voor gheloovighen, dan de ghene die sekerlijck sijn gheresolveert dat Godt heurder ghenadigh is, ende die niet en twijfelen, of hy en sal haer gheven 'tgene dat zy begeeren. Houdtse Christus dan niet voor geloovigen die twijfelen of hy haer oock haer begheeren sal gheven: sal hyse voor Geloovighen houden, die openbaerlijck wederspreken, lochenen, ja onmogelijck houden dat Godt hen sal geven 't gene hy henluyden te gheven heeft belooft, ja met eenen Eedt beswooren? Nadien nu Kalvijn op dese plaetse den Katholijcken seydt betovert te sijn met een Duyvelsche raserye, om dat zy sulckx in twijfele stellen: Wat sal men segghen vande makers ende Gheloovers van dese Katechismo, die Godes beloften in twijfele stellen, ja diese seggen onmoghelijck om gheschieden? Seecker soo't eenighe Menschen gheoorloft + moghte sijn om Katechismen te maken, om regulen des Gheloofs te maken, ende om Wetten over aller menschen conscientien te maken: men soude 'tselve met eenighe reden schijnen moghen te ghedooghen van Luyden die self Gheloovigh, Godt verstandigh ende Eenvuldigh, oock ghesondt sijn in de Leere: Maer wie eenigh Oordeel hebbende van Goddelijcke saecken, sal sulcks

moghen lijden van luyden die self zijn ongelovigh, onverstandigh, dubbelt ja verwert ende op 't hooghste onghesondt inde Leere Christi?

Sulcke sietmen hier te wesen dese makers ende voorstanders deses Catechismi, als die daer selve wel leeren datmen moet bidden, 1. met vast betrouwen van verkrijghen, 2. sonder eenichsins daer aen te twijfelen, 'twelc sonde is: ende des niet teghenstaende niet alleen sonder vast betrouwen van verkrijghen, oock niet met een swacke twijfelachtigheyt, maer met een stijfsinnighe ongheloovigheyt leeren bidden om dingen die sy opentlijck seggen dat niemant en mach verwerven, als + namentlijck om 4.5. volcomen ja 6. Engelsche + onderdanigheyt, om den doot der sonden + ende het 7. leven Christi in henluyden, om + stadighe ende victorieuse 8. wederstandt der + sonden ende heyligheyt ende 9. gerechtigheyt die Gode self behaeghlijck is. Rechts of + God den Gheloovighen niet en wilde 10. gheven 'tghene hy beveelt dat sy om sullen bidden, ende allegerende opentlijck 16. onmoghelijckheydt + teghen de beloften des Almoghenden, bidden sy om 't ghene sy niet verhopen te genieten: zijn ongeloovich ende maecken soo veel in henluyden is) den waren God loghenachtigh ende ontrou in zijne beloften.


Vorige Volgende