Logo DBNL
Proeve vande Heydelberghsche Catechismo (1630)

Proeve vande Heydelberghsche Catechismo

(1630)–D.V. Coornhert–rechtenstatus Auteursrechtvrij

Vorige Volgende

Derde stuck.
Vande boete ende beteringe over de sonde ende 'tverderf Adams, gheschiedt door onsen Heere Iesum Christum voor zynen Geloovighen.

1.a

SAlmen recht verstaen wat beteringhe door Christum boete is gheworden: men moet eerst verstaen wat verderf door Adams sonde is gheworden. Dit + verderf stelt Bullinger inde uytwisschinghe vanden Beelde Godes, welcke uytwisschinghe hy noemt de Erfsonde, hate tot Gode, onconde Godes, sotheydt, ongherechtigheydt, &c. ende boosheyt, &c. Ende Calvyn die selve corter beschrijvende, seydt dit te wesen + soodanighen verdorventheydt onser natueren, dat sy is, niet alleen ydel van alle dat goedt is, maer oock mede so vruchtbaer van alle quaden, (dat sy daer in) niet en mach ledigh wesen. Daer teghen beschrijft Calvijn het beelde Gods daer af Moyses verhaelt, + te wesen een oprechtigheyt ende onnoselheydt vande gheheele ziele: in sulcker wyse dat de mensche als in een spieghel representeert, de wysheydt, de rechtvaerdigheyt ende de goedheyt Godes.

b

Na dien nu het Beeldt Godes als wesende een representatie vande wijsheydt, rechtvaerdigheyt ende goetheyt Godes, het platte teghendeel is vander verdorventheydt der naturen ofte het Beelt Adams, 'twelck de Gerefomeerden stellen te zijn sotheydt, onrechtvaerdigheydt, boosheydt ende meer andere quaden, soo ist soo onmoghelijck dat dese quaden stadelijck blyven souden inde ziele, daer inne het beelde Godes komt met zijne goetheydt: alst onmoghelijck is dat de lucht stadelyck duyster soude blyven inde welcke de Sonne met hare klaerheydt comt Dese meyninghe drucken oock klaerlijcken uyt dese eyghen woorden Calvini: Te + vergheefs roemtmen de kennisse ende 'tgheloove Iesu Christi indien het nieuwe leven daer mede niet en is versaemt. VVant alsoo waer Christus regneert, en is hy gheensins ledigh: maer hy toont opentlyc de macht ende cracht sijns Gheests. Nu ist gheseyt dat sijn eygentlyck werck is de sonde te verjaghen, min noch meer, dan de Sonne doet verdwynen de duysternissen door sijn claerheydt. Ende werden wy hier wederomme gheleert, hoe levendigh ende hoe vol werckelycke cracht is, die kennisse van Iesu Christo, ghemerckt sy ons transformeert ofte verschept in sijnen beelde.

c

Wt dese woorden Kalvini te samen ghevoeght mette woorden des Katechismi datmen 'tgebodt Christi vande liefde niet volcomentlyck mach onderhouden, overmidts wy van natueren gheneyght zijn Gode ende den Naesten te haten, moetmen vastelyck besluyten 'tgene volght:

Waer Christus regneert daer verdrijft hy de sonde, gelijc de sonne door haer claerheyt de duysternisse verdrijft, dat is gantschelijck.

Jn geen mensche op aerden en wert de sonde gantschelijc verdreven, gemerckt die daer inne blyft int niet volbrenghen van 't gebodt der liefden.

So volght na dese leeringhen Kalvini ende des Katechismi, dat Christus in gheen mensche op aerden en regneert.

Js dit waer,soo en heeft Christus gheen geestelijck rijck op aerden noch kercke. Soo en is der gereformeerden kercke oock gheen kercke Christi, maer niet dan een valsche Kercke, dats een, men moet daer en boven uyt het gheen voorscreven staet noch besluyten alsoo:

Geen mensche inden welcken hier noch al 'tleven deur blijft de vrucht van t oude beeldt des sondighen Adams, en wert hier heel vernieut inden Beelde Christi: in alle menschen blijft hier noch al 'tleven door de gheneyghtheydt om Gode ende den Naesten te haten, 'twelck is een vrucht vant oude beelt des sondighen Adams.

Soo moet volghen dat gheen mensche ter werelt hier heel vernieut inden beelde Christi.

Seytmen hier op dat dese vernieuwinghe in allen Christgeloovighen geschiet voor een deel, ende niet int geheel, ende dat sulckx genoegh is, overmidts God uyt ghenaden dat aenneemt,ende den Gelovigen in Christo toerekent voor vol ende geheel, ick sal daer op antwoorden alsoo:

d

Alle die daer leeren dat Adam, hoe wel buyten zijn wil ende voornemen, hem selve met alle het menschelijcke gheslachte, soo gantschelyck ende volcomelyck heeft verdorven door syn sonde, dat Christus, in wille ende voornemen zijnde om alle 't menschelijcke geslachte gantschelijck ende volcomelijck te genesen, niet een eenighe mensche heeft gantschelijck ende volcomentlijck ghenesen, door zijn gerechtigheyt, moet oock segghen dat Adam machtigher is geweest om te verderven, dan Christus om ghenesen.

De Catechismus ende Calvijn leeren dat Adam alle 'tmenschelijcken gheslachte, niet een mensche uytghenomen, gantschelijck ende volcomelijck heeft verdorven, ende dat Christus niet een eenigen mensche gantschelijck ende volcomelijck heeft genesen.

So moeten de Catechismus ende Calvijn oock segghen dat Adam machtiger is gheweest om te verderven, dan Christus om te ghenesen. Maer hier teghen seydt Kalvijn selve wel plat uyt, dat Iesus Christus al veel machtiger is om te behouden, dan Adam om te verderven. Alsoo is hier Kalvyn teghen Calvijn, de Katechismus met Kalvijn tegen Kalvijn, ende dese beyde tegen den gantschen sinne vande Heylighe Schriftuere twistigh ende strijdigh.

2.

Besa sprekende vander Gheloovigen veranderinge als sy door 'tgheloove Christum hen selven toe-eygenen, schrijft dat wy door + de wedergheboorte worden gantschelyc nieuwe menschen, soo veele de qualiteyten aengaet. Dese veranderinghe seydt hy (strackx daer voor) te gheschieden, niet in een ydele ende vergheefsche wane of verbeeldinghe, maer metter daedt ende gheheel krachtelyck. Met de name qualiteyten verstaet hy de sondelijckheydt ende deuchdelijckheyt, ende niet de substantie ofte het wesen des menschen. Wt welck segghen Besa ick besluyt 't gene ende also als volght.

Alle 'tghene waer door de sondighe gheloovighe mensche na zijne sondighe qualiteyt gantschelijck werdt een nieu mensche: dat en laet niet altoos oudts oft sonderlijcx over blyven in sulcken vernieuden mensche.

Door de wedergheboorte worden de sondighe gelovige menschen gantschelijck nieuwe menschen.

So volght vastelijck dat de wedergeboorte niet sondelijckx en laet blyven in sulcken vernieuden mensche. Hier uyt volgt voorts ditte:

Niet altoos van alle dat sondelijck is en blijft over inden mensche die door de wedergheboorte gantschelijck is vernieut.

De geneychtheyt om Gode ende den Naesten te haten is sondelijck.

Dus en blijft de gheneyghtheydt om Gode ende den Naesten te haten in geen mensche die door de wedergheboorte gantschelijck is vernieut.

Maer hier teghen leert de Katechismus dat in allen menschen, niemandt uytghenomen, noch altijdt blijft de sondelijcke gheneychtheydt om Gode ende den Naesten te haten: soo volght uyt des Katechismi ende Bese leere voorschreven, datter niet een menschen door de wedergheboorte gantschelijck ende warachtelijck is vernieut: also dat hen luyder veranderinghe ofte vernieuwinghe gheschiet niet metter daet ende geheel crachtelijck, maer alleen in een vergheefsche wane ofte verbeeldinge.

3.

Besa steldt der voorschreven plaetsen drie deelen vande wedergheboorte, namentlijck, de doodt der sonden, de begravinge der sonden, ende de verrysenisse des nieuwen menschen. De doodt der sonden noemt hy daer de doodt des aengheboren smettings die de oude mensche wert ghenoemt. Van dese doodt schrijft Calvyn opten woorden Pauli: wie doodt is, die is gherechtvaerdight van de sonde, 'tghene hier na volght: Dit is een bewysreden ghenomen uyt de eyghenschap ende het ghevolgh vande doot. VVant na dien de doodt te niete doet alle de werckinghen des levens, soo moet volghen dat wy, die de sonde doodt syn, oock aflaten van te doen, de werckinghen, die de sonde dede, als die noch leefde.

Dat schrijft Kalvijn, ende dat acht ick dat toestemmen sullen, als wel ende waerachtelijck gheseyt zijnde, alle die onderscheyt connen maken tusschen doot zijn ende sieck zijn. Want dese al is hy swack, mach noch eten, drincken, begheeren, willen, ja oock spreken, 'twelck wercken zijn eens levendighen menschen: maer een doode en mach sulcx geen van allen, noch niet altoos anders wercken of doen. Laet ons dit nu voegen op dese onse sake.

Het eerste deel vande wedergeboorte steldt Besa te wesen de doodt vande aenghebooren (soo noemt hy't) verderfenisse ofte smette, 'twelck is d'oude mensch: welcke oude mensche, so langhe hy leeft, geneycht is om Gode ende den Naesten te haten, in sulcker voeghen, dat die oock altijdt den mensche belet Gode te ghehoorsamen in sijnen ghebode van de liefde. Daer uyt besluyt ick als volght: Wie doodt is en mach niet altoos meer doen vande wercken die hy dede als hy leefde. Dit schrijft oock Kalvijn selve.

D'oude mensche is inden herboren mensche doot. Dus en mach d'oude doode mensche door zijn ghestorven geneychtheydt om Gode ende den Naesten te haten, niet meer doen 'tghene hy dede als hy leefde, te weten den mensche te beletten dat hy Gode ende synen Naesten lief hebbe. Dats een.

Mach dit niet meer doen de ghestorven oude mensche, veel minder sal't mogen doen de begraven oude mensche. Ghemerckt de begravenisse, soo Bela daer wel seydt, is een volherdinghe ende voortgang vande doot.

Aengaende nu de verresen mensche, die is (seydt Besa) gantschelijck vernieut, voor so veele aengaet de qualiteyten: wat is dit anders te segghen dan dat de oude aengheboorne (soo hy't noemt) ende sondighe qualiteyten gantsch doodt zijn in desen verresen mensche, inden welcken dan niet meer en leeft yet vande oude, maer alleen nieuwe qualiteyten: sulckx dat dese soude moghen segghen metten Apostel, ic leve nu, niet meer ick maer Christus in my, ende soo hy elwaerts seydt: Hoe souden wy die de sonde zijn ghestorven, daer in noch leven? Hy wil segghen 'tis onmogelijck.

Dese meyninghe druckt Besa selve wel klaerlijck uyt op dese plaetse, noemende dese geestelijcke verrijsenisse te wesen het derde effect, werckinghe ofte vrucht van Christo in ons woonende, die ons een nieuwe crachte ingeestet, na dat de verderfnisse onser naturen gedoot is. Dat zijn Bese woorden. Moetmen hier mede niet vastelyc sluyten dat in sodanigen verresen mensche in Christo, inden welcken Christus leeft, de genegentheyt om Gode ende den Naesten te haten doot is? Die besluytreden sal staen alsoo:

Jn geen mensche daer der naturen verderfnisse doodt is, en mach sy yet altoos meer doen, ende mitsdien oock geensins den mensche genegen maken om Gode ende den Naesten te haten.

Jn alle herboren mensche die geestelijck is verresen ende inde welcken Christus leeft, is de verderfnisse der naturen doot.

So blijckt nu dat in gheen herboren mensche die geestelijck in Christo is verresen ende inden welcken Christus leeft, der natueren verderfnisse yet meer mach doen, ende midtsdien oock gheensins gheneghen mach maken om Gode ende den Naesten te haten.

Wt alle 't welcke ick besluyte dat de Katechismus qualyck leert daer aen, dat alle Geloovige al 'tleven deur noch gheneghen blijft om Gode ende den Naesten te haten: Of dat Besa hier onwaerheydt leerdt in sijne beschrijvinge vande wedergheboorte der Christenen, in alle hare drie deelen: of (seydt de Catechismus ende oock Besa beyde int geen voorscreven staet waerheydt) datter niet een herbooren mensche en is nochte en mach wesen ter werelt.

4.

Jnt voorghemelde Boeck vande bekentenisse des Christelijcken gheloofs schrijft deselve + Besa oock dese woorden: Maer want wy door den geloove met Christo vereenigt hem in ghelyft ende in hem gewortelt oock inghegryffelt zyn, inden welcken (Christo) onse nature vander eerster ooghenblyck af dat hy was ontfanghen inden Lichame der Maghet Maria, met een veele volre heylighmakinghe vernieut is gheweest dan sy voormaels was, als sy (te weten onse nature) in Adam was gheschapen &c. Dat zijn Bese eygen woorden. Laet ons nu sien wat daer nootlijck ende waerachtelijck uyt besloten moet worden, te weten ditte:

Het quaedt dat niet en is in een nature die minder heyligh is, en mach niet zijn in een nature die meerder heyligh is.

Jn Adams nature, so die was van Gode gheschapen, die minder heyligh was dan ons nature nu is, sedert dat Christus inden lichame des Maget Maria is ontfanghen geweest, en was niet dat quaedt dat hy geneygt was om Gode of zijnen Naesten te haten.

So volght nootlijck dat dit quaedt, te weten de gheneygtheyt om Gode ende den naesten te haten, niet en mach zijn in onse nature die (na 'tseggen Bese) veele heyligher is dan Adams gheschapen nature was, als wesende vernieut met een veele volle heylighmakinghe.

Alsoo moet hier mede onwaerheyt leeren, of de Katechismus, of Besa: of Christus heeft min machts ghehadt om de nature by Adam verdorven, weder te vernieuwen in volre heyligheydt: dan Adam heeft ghehadt om dit te verderven in volle sondelijckheydt.

Maer dat luyt boven alle dinghen lasterlijck van Christo, dat hy ghebenedijdt, die God ende mensch is, niet en soude hebben moghen volbrenghen 'tgene hy expresselijck om is ghekomen inden vleesche, namentlijck den verdorven ende ghewonden ja ghestorven goede nature, soo ment nu noemt, te beteren, te ghenesen, ende int goede levendich te maken.

Want dat Christus ghestorven ende een + Verwinner verresen is tot dien eynde, op dat alle verderfnisse ghestorven ende begraven, ende wy in een nieu geestelyck ende eeuwigh leven vernieut souden zyn, schrijft Besa self naeckt ende klaer. Soo blyckt uyt dese woorden Bese oock naeckt ende klaer, dat de verderffenisse ghestorven is ende begraven. Wat ghestorven is ende begraven en werckt noch en doet niet meer. Wat niet en werct noch en doet, en werckt noch en doet niet quaedts. Wat niet quaedts en werckt noch en doet, en mach niet quaets veroorsaken. Quaedt ist soo gheneyght te zijn om God ende den naesten te haten dat de mensch het ghebodt Christi vande liefde niet en mach onderhouden: dit en mach de ghestorven begraven verderfnisse inden Gheloovighen (daer de doodt ende begravenisse des verderfnisse is) niet veroorsaken. Dus mach de Geloovighe dit ghebodt Christi vander liefden onderhouden. Dit alles lochent de Katechismus, dit alles volgt nootlÿck uyt de voorscreven woorden Bese. Ten waer dan dat die hier teghen wilde segghen dat Christus niet en heeft vermogen te volbrenghen 'tghene hy toe ghestorven ende als een Verwinner is verresen, namentlijck op dat alle verderfnisse (lieve wat quaet blijft hier buyten gheslooten ende levendigh?) ghestorven ende begraven soude zijn.

Maer dit en mach Besa niet segghen, gemerckt hy plat het teghendeel seyt, te weten: dat Christus cracht om ons voor Gode te heylighen, + sonder alle ghelyckenisse te boven gaet de krachten des verderfnissen (der naturen) om ons te besmetten. Js dit waer, soo heeft Christus uytghericht 'tghene daer toe hy is ghekomen, soo is de verderfnisse doot, immers ten minsten inden herborenen, inden welcken de verderfnisse ghestorven is ende begraven. Soo mach de ghestorven verderfnisse in sulcke herboornen dan oock niet meer ghenegentheyt wercken om Gode ende den Naesten te haten, ende het onderhouden van 'tgebodt Christi vande liefde gheensins beletten. Soo leert de Katechismus hier dan menschen leere ende loghen tegen de leere Godes ende de waerheydt.

6.

Jn dese (nu dick-ghemelde) bekentenisse des gheloofs schrijft Besa oock dat het van noode was, datter ware een waerachtigh + mensche inden welcken de ruyne (of vervallinghe) ghebetert synde, het menschelycke geslachte Gode versoent soude werden. Daer stelt Besa voor een middel totte versoeninge van't menschelijcke gheslachte (niet van Jode of Heyden, van Jan of Pieter, maer van't menschelijcke gheslachte) de beteringhe vande vervallinghe die door de versoeninge moeste gaen. Dese beteringhe vande vervallinghe is in Christo gheschiet, of sy is niet gheschiet. Seytmen dit laetste, soo zyn wy alle, geloovigen soo wel als onghelovigen, in alle het menschelijcke gheslachte noch onversoent met Gode. Dit machmen niet segghen sonder het bittere lyden ende den smadelijcken doot Christi, ydel, vergheefs, ende gantsch onvruchtbaer te maken. Dit waer blasphemie teghen Christum.

Seytmen dan het eerste, te weten dat de beteringhe vande vervallinghe of verderfnisse in Christo is gheschiedt (datmen wel moet segghen wilmen Christum niet versaken) soo en mach daer geen verderfnisse meer wesen. Wat niet en is en werckt niet quaets, noch en veroorsaeckt niet quaedts. So moet nu de Catechismus of heure Boumeesters belijden qualijck gheleert te hebben van sulcke vryblijvende vervallinghe of verdorventheyt int menschelijcke geslachte, ten minsten inden herboornen) daer deur wy alle gheneghen souden zijn om Gode ende den Naesten te haten: of sy sullen moeten loochenen dat Godt den menschelijcken gheslachte door Christum versoent is, ende midtsdien Christum metten Joden versaeckende een ander Versoender ende Salighmaker moeten soecken.

7.

Seyt hier yemandt wel waer te zijn dat Christus de verdervinghe ghebeterdt heeft, doch inder toerekeninghe alleenlijck, maer niet waerlijck, soo dat de verdervinghe noch wel blijft, oock inde nature zijnre gheloovighen, maer en wert hem sulcx uyt ghenaden in Christo niet toegherekent: die moet dan mede segghen dat Adam de goetheyt der naturen wel verdorven heeft, doch maer inde toerekeninghe, ende niet waerlijck: of hy sal moeten segghen dat Adam een mensche niet willende de goedtheydt der natueren verderven, sulcx niet waenlijck maer waerlyc heeft vermoghen, ende dat Christus willende de verderfnisse der natueren beteren, sulckx niet waerlyck maer alleen waenlyck heeft vermoghen. Dit luyt lasteryck van Christo, ende is hier voor uyt Besa ende anderen valsch gebleken.

8.

Soude oock yemandt hier willen segghen dat dese verderfnisse onser naturen niet waenlijck maer waerlyck is ghebetert door Christum, doch maer voor een deel ende niet int gheheel, alsoo dat hy de gheneyghtheydt om Gode ende den Naesten te haten noch heeft laten blijven inder natueren, ende dit niet alleen in de algemeyne natuere van alle 't menschelijcke gheslacht: maer oock inde natuere vanden Gheloovighe nu al herbooren zijnde in Christo: desen sal opentlijck teghen spreken ende loochenen niet ick alleen, maer oock Meester Jan Calvijn selve met my tot verscheyden plaetsen, daer van ick hier maer stelle dese eenige, als meer dan ghenoegh daer teghen zijnde. Sijn woorden zijn dese: + Daeromme werden inde ghene die sich tot Christum hebben bekeert, alle de deelen der natueren, die eerst haer ampt niet en mochten volbrenghen, in haer gheheel gherestitueert. Hoe mochtment naeckter ende klaerder segghen, dan't by Kalvyn daer wert gheseydt? daermen alle de deelen vande natuere seydt, werdt daer niet de geheele natuere gemeynt? wie verstaet niet dat alle de deelen eens dincx het gheheele ding maeckt? Wil yemant der Ghereformeerden hier inne Calvini teghen spreken, dien sal ick vraghen of Adam alle de deelen, of maer eenighe deelen ende eenighe vande natuere hadde bedorven. Wat gheldet hy sal my antwoorden alle de deelen, ende dat die noch niet ten halven maer gantschelyc by Adam verdorven te zijn gheweest.

Soo gheve ick nu hier allen onpartydigen verstanden te bedencken, wat eere men Jesum den Salighmaecker des Wereldts ende alder menschen aen doet, alsmen seydt, dat hy maer eenige deelen ende die noch niet volkomelyck en heeft gherestitueert, ende die noch niet in allen menschen, maer alleen in den ghenen die sigh tot Christum hebben bekeert: ende dat daer teghen Adam in allen menschen, oock in die hem niet deur't navolghen der sonden tot hem Adam hebben ghekeert, alle de deelen der natueren bedorven soude hebben volcomelijck. Sulckx leert de Katechismus. Daer teghen is hier Calvyn, ende daer teghen is doorgaens de Heylighe Schrifuere. Ende dese Leere des Catechismi soude noch moeten heten Gods woort? Dats soo verde van daer, dat die met waerheydt in desen blyckt te wesen der menschen onwaerachtigh woort. Dat segghen Calvini machmen stellen alsoo:

Aller menschen nature welcker deelen alle alsoo gheheel zijn gerestitueert dat sy mogen volbrengen haer ampt, die mach Godes gebodt ghelyck volbrenghen, alsoo sulcx haer ampt is.

Aller menschen nature die sich tot Christum hebben bekeert, is in allen deelen soo ghehelijck gherestitueert, dat sy haer ampt gelijck moghen volbrenghen.

Soo blijckt dat de nature aller bekeerden tot Christum soo gheheelijck in allen deelen is gherestitueert: dat sy moghen gheheelijck het ghebodt Godes volbrengen. Ende noch moet hier uyt Calvyns woorden beslooten worden alsoo:

Alle nature waer af alle deelen zijn gherestitueert uyt het quade of verderf int goede ende ghesondtheydt, is soo gheheel goet, ende ghesondt, dat daer niet quaedts of verderfs meer inne en is.

De nature van alle de ghene die sich tot Christum hebben bekeert, is in alle deelen gherestitueert uyt het quade ende verderf int goede ende ghesontheydt.

Soo volght hier uyte dat de nature van alle de ghene die sich tot Christum hebben + bekeert, soo gheheel goedt ende ghesondt is, datter niet quaets noch verderfs meer inne en is. Js dit waerachtigh, so en mach niet waer zyn het segghen deses Catechismi, houdende dat alle menschen noch gheneyght zijn van natueren om Gode ende heur Naesten te haten, want dat quaet ende verderf is. Soo moeten de Vaders van desen Catechismo bewijsen dat Calvijn in sulck zijn segghen gedooldt heeft: of sy moeten segghen dat sigh gheen Gheloovighe tot Christum en heeft bekeert: of sy moeten bekennen dat sy selve hier groflijck ghedoolt hebben.

9.

De selve Calvyn schrijft noch ter voorscreven plaetsen opte Propheet Esaie van Christo aldus:

VVant buyten hem (Christum) ontbeeren wy alle goede dinghen, of sy zyn in ons sulckx verdorven, datse niet recht moghen ghebruyckt werden: hier van heeft Christus een volkomen ghetuyghenisse ende bewysinge ghegheven, als hy de stomme de sprake, de Blinden 'tgehesichte, ende den Lammen ende

Creupelen haer volle crachten heeft weder ghegheven. Maer 'tghene hy dede aen den lichamen, was maer een betekeninge der dingen, die hy overvloediger ende vele beter bewyst aen onse zielen. Dat zijn Calvijns eyghen woorden. Daer uyt ick sluyte alsoo:

Alle wat Christus inde ghesontmakinghe aen den lichamen der menschen heeft bewesen, dat heeft hy overvloedigher ende vele beter ghedaen aen den menschen zielen.

Jnde ghesondtmakinghe vander menschen lichamen heeft Christus metter daedt bewesen dat hyse wilde ende mochte, ja oock dat hyse heeft volmaecktelijck ende niet ten halven of maer voor een deel ghenesen.

So blijckt nu dat Christus de zielen overvloedigher dan den lichamen, dats niet ten halven ofte maer voor een deel, maer volmaecktelijck heeft willen, heeft moghen, ja heeft genesen. Js dit waerachtigh, 'twelc niemant en mach loochenen, dan die niet alleen Calvijn int voorschreven zijn wel segghen wil loochenen, maer oock die Christo zijn eere opentlijck wil verminderen: soo is oock onwaerachtigh dese leeringhe des Catechismi datter noch sulcken smettelijcken wortel vande sieckte der zielen altijdt blijft inden Gheloovighen, dat sy gheneyght zyn om Gode ende den Naesten te haten.

10.

+ Hier by comt noch dat Meester Jan Calvijn elwaerdts schrijft met dese woorden: Maer hy (Christus) roert sonderlingen een plaetse int 35. Capittel van Isaia ende een ander int 61. Capittel van Isaia ende een ander int 61. op dat Sanct Ians Jongheren souden verstaen, dat het ghene de Propheet gheseydt hadde nopende het Rycke Christi, gheschiedt was ende vervult. In d'eerste plaetse is behelst de beschryvinge van 't Rycke Christi onder 't welcke God belooft dat hy sal wesen soo milt ende ghenadigh, dat hy hulpe ende remedie sal doen teghen alle sieckte. Ende en is niet te twyfelen, of hy en spreeckt daer van de gheestelycke verlossinghe van alle quaden ende van alle ellendigheyden. Maer Christus heeft door uyterlycke teeckenen betoont dat hy was ghekomen als een geestelyck Medecijnmeester om de zielen te ghenesen. Dat zijn Calvijns woorden, daer uyt machmen vastelyck besluyten aldus:

Alle wat door den Propheet Jsaias voorseydt was van't Rijcke Christi, daer aen en is niet te twijfelen of het en is door Christum (immers inden Geloovigen) gheschiet ende vervult.

Ten is niet te twijfelen of de Propheet Jsaias en spreeckt in zijn vijf-en-dertighste Capittel vande gheestelijcke verlossinghe van alle quaden ende van alle ellendigheyden.

Soo is oock niet te twijfelen, dese geestelijcke verlossinghe van alle quaden ende van alle ellendigheyden, en was door Christum in den Gheloovighen gheschiedt ende vervuldt.

Wie door Christum geestelijck is verlost van alle quaden en van alle ellendigheyden, die is oock verlost vande genegentheydt om Gode ende den naesten te haten, als een geestelijck quaedt ende ellendigheydt wesende.

Alle gheloovighen zijn gheestelijck door Christum verlost van alle quaden ende van allen ellendigheyden.

Soo volght dat de Gheloovighen oock verlost zijn gheestelijck vande gheneghentheydt om Gode ende den Naesten te haten. Js dit niet, soo is Christus gheen ware Medecijnmeester der zielen, of is hy datte, soo heeft hy niet ghetrouwelijck zijn bootschap volbracht daer toe hy was ghecomen, namentlijck om de zielen (soo Calvijn wel schrijft) te ghenesen.

Een van beyden moet waer zijn, indien dese Catechismi segghen van die by ghebleven Wortel vander zielen sieckte, te weten, gheneghentheydt om Gode te haten, waerachtigh is. Maer beter ist te houden dat het seggen des Catechismi hier onwaerachtigh is.

11.

Want is volkomen ghenesinghe der crancken een rechte eere des Medecijnmeesters, het qualijck of ten halven ghenesen moet zijn schande wesen. Js de gheneghentheydt om Gode ende den Naesten te haten met een quale ja sieckte der zielen? Leert de Catechismus niet opentlijck dat die noch al 'tleven deur blijft inder Gheloovighen zielen? soo en is dan niet een Gheloovighe volkomentlyck ende gantschelijck ghenesen. Soude dat tot eere van onsen Medecijn-meester der zielen Jesu Christo moghen strecken? Ick weet wel dat de Catechismus sulcke halve of ghestuckelde ghenesinghe Christi inden zielen der Gheloovighen leerdt, ende sulcke half-ghenesene voor ghesonden acht. Maer dit niet met Calvino, want die daer opentlyck teghen schrijft, daer hy seydt aldus:

Ghelyck het Lichaem niet en mach gesondt + gheseydt worden, soo langhe dat d'oorsaecke ende de materie vande sieckte noch in sigh beslooten synde voedet, of al schoon de pyne noch niet en queldt: also en mach oock de ziele niet ghesondt gheacht worden, so langhe hy noch is vol cranckheyden van sodanighe ghebreken.

Daer spreeckt Calvijn vande ghebreecken by den Apostel Rom. 3. verhaelt. Wt dese woorden Calvini volght vastelijck ditte:

Gheen ziele daer inne noch is quaetheyt of Sonde, ('t welck der Zielen sieckte is) en mach niet recht ghesondt gheseydt worden. Js dan gheen ziele recht ghesondt, soo en heeft Jesus der zielen Medecijnmeester gheen ziele recht ghenesen: soo en is dan oock Jesus gheen recht Medecijnmeester der zielen. Dit volght vast uyt des Catechismi ende Calvyns segghen, ende dit is een openbare lasteringhe Christi, dats derde van te zijn een ware, Evangelische ende ghesonde leere.

12.

Laet ons voorts hooren wat meer vande ghenesinghe der gheloovigher zielen gheleert wert by Meester Jan Calvijn. Die schrijft + daer af alsoo: De ziele en wert niet herboren + als daer eenigh deel in werdt ghebetert, maer als sy gheheel wert vernieut. Wt dit seggen Calvini ende uyte leere des Catechismi dat in alle menschen, oock gheloovighen, altijdt noch blijft een oude genegentheyt om Godt ende den Naesten te haten, machmen so hier volght vastelijck sluyten.

Gheen ziele en wert herbooren als daer eenigh deel in wert ghebetert, maer als sy geheel wert venieut.

Alle ziele, oock der Geloovigen, blijft in eenigh deel onghebetert ende onvernieut soo lange de mensche hier ter werelt leeft. Daerom en wert gheen ziele, oock der Gelovigen zielen niet herbooren soo langhe de mensche hier ter werelt leeft.

Want alle ziele inde welcke yet quaets oft outs inne blijft, en wert niet herboren in dese werelt.

Jn alle zielen, ja oock der Gheloovighen, blijft hier ter werelt noch altijdt dat quaedt ende sonde van gheneyghtheydt om Gode ende den Naesten te haten. Daer by blijckt nu datter nemmermeer eenighe ziele en wert herboren inde werelt.

Na dien nu volghens des Heeren woorden niemant het rijcke Godes en sal sien dan die herbooren is, ende hier ter werelt niemandt en is herbooren: soo moet volghen na de leere deses Catechismi, dat gheen mensch op aerden, gheloovighe noch ongelovighe, het rijcke Godes sien ende saligh worden sal. Daer blijckt nu de Leere deses Catechismi gheen Euangelische leere of blijde bootschappe, maer een treurighe, ende vertwijfelde leere.

13.

Henricus Bullingerus schrijft erghens: + dat Iesus ons heeft bevryet, voor soo veele als wy slaven waren. De Catechismus met heure makers ende gheloovers houden, dat wy alle gheheelijck ende volcomentlijck, niet ten halven ofte int deel slaven waren vande sonde. So moet ooc nootlijck volgen, dat Jesus (ten minsten syne gelovigen) ooc vande slavernie der sonden verlost ofte int deel, maer int geheel ende volcomelijck. Daer dit gheschiedt en blijft geen geneyghtheyt om Gode ende den Naesten te haten, sulcx datmen daer noch altijdt een slave blijft der sonden: daer inne datmen niet moghen die volcomentlijck 't ghebodt Christi vande Liefde onderhouden, door + sulck ghebreck ende niet onderhouden, noch altijdt moet sondigen.

14.

De selve Bullinger seydt ter voorschreven plaetse oock aldus: VVant alle sonden heeft hy (Christus) wech ghenomen ende zynen Geloovighen af gereynigt. Wat waerachtelijck wech ghenomen werdt, dat en is daer na niet meer daer't eerst was. Alle sonden (dats niet dese of die sonde) heeft Christus wech ghenomen uyt zijn gheloovighen. Soo volght dat in sulcke Gheloovighen daer inne de wechneminghe van alle sonden door Christum waerachtelijck is geschiedt, gheen sonde altoos meer en is. Sonde is daer men uyt gheneyghtheydt om Gode ende den Naesten te haten, Gode ende den Naesten niet lief en heeft na den bevele Christi.

Soo volght dat dese sonde oock in eenighe Gheloovighen Christi sulcx is wech ghenomen, dat die daer niet meer en is. Js dit waer, soo is dese leeringhe des Catechismi niet waer.

15.

Daer mede leestmen by den selven Bullinger + dit gheschreven te zijn. Daer door heeft hyse ghegeven de aldervryste gave des geests, soo dat de kinderen Godes vrywilligh ende van selfs sich onderwerpen de Goddelycke wille ende doen dat de Heere wil.

Hier uyt volght nootsaeckelijck al ditte: Wie het ghene doet dat de Heere wil, die en sondighet niet. De kinderen Godes doen dat de Heere wil: dus volght dat de kinderen Godes niet en sondigen. Daer teghen leert dese Catechismus dat alle Geloovigen noch al 'tleven door sondighen, overmidts sy niet volcomelijc en onderhouden ende doen 'tgeen dat de Heere wil in dat ghebodt vande liefde. Dus strijdet de Catechismus daer inne opentlijck tegen Bullingerum.

16.a.

Wy en zijn niet alleen door Christum wederomme + ghesteldt in onse gheheel: maer wy hebben oock meer ontfanghen door de ghenade uyten tweeden Adam, dan wy in den eersten (Adam) door de nature hadden verlooren. Dat schrijft Theodore Besa.

Wilmen dit niet lijden gheschiedt te zijn in de gantsche menschelijcke nature, ende mitsdien den eersten Adam machtigher om verderven, dan den tweeden (Christum Jesum) om ghenesen maken: men sal't my ten minsten moeten toelaten gheschiedt te zijn in eenighe recht-gheloovighe kinderen Godes. Js dan henluyder nature weder in haer gheheel gherestitueert: hoe mach eenighe sieckte, verderf of quade gheneyghtheydt om Gode ende den Naesten te haten in haer natuere zijn ghebleven? Want dese quade nature en was niet in Adam voor zijnen valle. Js dit in niemanden gheschiedt, hoe zal Besa hier moghen waerheydt schrijven? maer schrijft hy hier waerheyt, hoe mach de Catechismus plat anders leerende, waerheydt daer aen leeren?

b

Hebben wy dan oock meer ontfanghen door de ghenade vanden tweeden Adam, dan wy inden eersten door de nature hadden verlooren: soo moeten wy (laet dit noch maer ghenomen worden van de Kinderen Godes) ten minsten oock dat in ons hebben, dat Adam in sich hadde.

Adam hadde macht om 'tghebodt Godes volkomentlijck te onderhouden, ende niet te sondighen. Soo moeten wy nu oock (ten minsten de kinderen Godes) macht hebben in Christo om 'tghebodt Godes volcomelijc te onderhouden ende niet te sondigen. Hebben wy oock meer dan Adam eerst hadde uyten ghenade vanden tweede Adam ontfangen: soo moeten wy immers ten minsten oock soo veel hebben als Adam eerst hadde. Adam hadde eerst volcomen ghesontheyt ende ware onnoselheyt: so moeten nu ooc (ten minsten eenige kinderen Godes) hebben volcomen gesont-

heyt ende ware onnoselheydt. Want sy dat hebbende, noch niet meer en hebben dan Adam en hadde. Hebben dan eenighe kinderen Godes volcomen ghesontheyt, soo en mach in henluyden oock gheensins wesen de dootlijcke sieckte van sulcke gheneghentheydt om Gode ende den Naesten te haten: dat sy nemmermeer 'tghebodt vande liefde volcomentlijck volbrenghen moghen, ende midtsdien noch altijdt sondighen moeten. Hier is de Catechismus al mede soo plat tegen Besam, dat of d'een of d'ander moet onwaerheyt leeren.

17

De voorscreven quade ghenegentheyt om Gode ende den Naesten te haten, stelt de Catechismus inde natuere, de welcke daer maect (soo die seyt) dat niemant en mach volcomelijck 'tgebodt Christi vander liefde Godes onderhouden. Nu schrijft Calvijn op den Apostels woorden Col. 3.10. Aenghedaen hebbende den nieuwen (mensche) die daer is vernieut inde kennisse Godes na 't beelde des gheens die hem heeft gheschapen: 'tgene hier + na volght: De nieuwe mensche is de ghene die daer is herschapen, in onderdanigheyt des rechtvaerdigheyts door den Gheest Christi, of het is de nature die gheheelyck is vernieut door denselve gheest. Dat zijn Calvijns woorden, daer uyt besluydt ick 'tghene volght:

Alle mensche die herschapen is door Christi Gheest in onderdanigheydt des rechtvaerdigheydts, en is niet meer onrechtvaerdigh int niet onderhouden der gheboden Christi vande liefde.

Alle nieuwe mensche is sulckx door Christi Gheest herschapen, soo Kalvijn selve leert.

Soo volght dat alle nieuwe mensche niet meer onrechtvaerdigh is int niet onderhouden der gheboden Christi vande liefde.

Js dit waer, oock des Apostels woorden dat die uyt Gode is ghebooren niet en sondight + nochte en mach sondighen: soo moet onwaerachtigh wesen 'tghene de Catechismus in haren ingang leert opte vijfde Vraghe. Ten anderen besluyte ick hier uyt Calvijns voorschreven woorden ditte:

Alle nature die door Christi Geest ghehelijck is vernieut, is gantsch vry ende gereynigt van alle 'toude quaedt dat in haer was, ende voorneemlijck vande geneygtheydt om Gode ende den naesten te haten.

Alle natuere des nieuwen menschen is sulcx gheheelijck door den geest Christi vernieut als voorscreven staet, na 'tsegghen Meester Johans Kalvini.

Daer uyt besluyt ick dat alle nature des nieuwen menschen gantsch vry ende ghereynight is van alle 'toude quaedt dat in haer was, ende voorneemlijck vande gheneyghtheydt om Gode ende den Naesten te haten.

Ende hier uyt moet volghen een van beyden. Te weten datter gheen mensche ter wereldt is, inden welcken de voorschreven vernieuwinghe des inwendighen mensche door den Gheest Christi is gheschiedt, soo datter ter Werelt niet een nieu mensche en is. Of zijnder soodanighe (welck niemandt en sal derren loochenen) soo moet volghen dat dese leeringhe des Katechismi, van dat alle mensche noch altijdt gheneyght is (door den inblyvenden aert des ouden mensches) om Gode ende den Naesten te haten, openbaer valsch is ende onwaerachtigh, als strijdende niet alleen teghen Kalvyns leere, maer teghen de gantsche Heilige Schrifture.


Vorige Volgende