Logo DBNL
Oorsaken ende middelen vander menschen saligheyt ende verdoemenisse (1631)

Oorsaken ende middelen vander menschen saligheyt ende verdoemenisse

(1631)–D.V. Coornhert–rechtenstatus Auteursrechtvrij

Vorige Volgende

2. Capittel.

1   DE ghene die daer leeren, so voorszeyd is, dat God den mensche geschapen soude hebben alleenlijck tot zijnder Eeren, segghen oock daer by de middelen, daer door God zijn Eere aen den gheschapen Menschen soude soecken: te weten, int bekendt maecken van zijn groote Barmhertigheyt, oock mede van zijn oprechte rechtvaerdigheydt: daer door hy eenighe ter Saligheyt, ende andere ter verdoemenisse heeft ghepredestineert of genootschickt.

2   Maer dese opinie is alreede hier vooren onwaerachtigh ghebleken: int bewijs dat Godt niet om zijn selfs eere wille den Mensche heeft gheschapen: maer op dat hy Godes goetheydt deelachtigh, ende midtsdien goedt ende saligh soude moghen worden: ‘twelck ghestelt was in de vrye willekeur van aen te nemen of te weygeren van d’eerste Menschen. Want daer toe de Mensche niet en is gheschapen, daer toe en machmen hem niet segghen ghepredestineert te zijn: of men moeste segghen dat God in’t scheppen des menschen, anders van sinne ware geworden, zijn predestinatie verandert hadde ende alsoo self a veranderlijck, dats gheen+ onveranderlijcke eeuwighe God ware.

3   Boven dat, so bekennen die voorseyde luyden selve, dat onse eerste Ouderen van Gode begaeft waren, so voor staet) met een Vrye wille, daer door het in haer beyder macht was gestelt van Gode: of hem eewigh aen te hangen ende saligh te worden. Van gelijcken leeren sy mede dat het aen onse eerste ouders doen of laten stont, hoe alle heure afkomste van henluyden geboren soude worden, te weten Heyligh ende Saligh, indien sy ghehoorsaem bleven: of zondigh ende onsaligh, indien sy ongehoorsaem werden.

4   Wt welcke beyde haer segghen noodtlijck volght, dat God ghenen menschen ter Verdoemenisse ghenootschickt en hadde: of dat die selve zijne nootschickinghe onseecker was.

   Want hadde God genootschickt of ghepredestineert dat Adam vallen moeste, ende door zyjnen Val alle de gantsche wereldt terstont bederven soude (soo eenighe ront uyt leeren) hoe+ moghen sy dan de Waerheyt leeren, dat Adam een Vryen wille hadde, met macht om staende te blijven? Ist oock gelooflijck, dat een kranck schepsel mocht staende blijven teghen het eeuwighe decreet ende d’onveranderlijcke noodtschicken vanden Almoghenden Schepper?

5   Is dan oock haer selfs belijden waerachtigh, dat Adam een Vryen wille hadde, ende macht om staende te blijven, indien hy hadde ghewilt: hoe mochte Godes Predestinatie of eeuwighe nootschickinge seecker of vast zijn? Hingt niet aen des menschen wille van staende te blijven, die te doen vallen ende onseker te maken? Hy mocht immers staende hebben ghebleven. Waer dan de nootschickinge gantsch achter gebleven?

6   Dat ist alleen niet. Adam selfs en waer dan (volghens sulcke ghedichte Predestinatie Godes) niet alleen niet gevallen: maer oock gheen van al zijn af komste in hem, soo waren alle Menschen Gode gehoorsaem ghebleven, ende als Adam (soo sy selfs segghen) saligh geworden, alsoo wy alt’samen zijn ontfanghen gaven deelachtig souden zijn geweest. Segt doch, wie soude dan verdoemt zijn gheworden? Aen wat Menschen soude God dan hebben mogen doen blijcken zijn rechtvaerdigheyt int verdoemen,

7   Behalven noch alle sulcx soo tuyght de H. Schrift openbaerlijck, dat Adam gheschapen is gheweest totten beelde Godes, ende in Adam oock alle zijne af-komste, want hy alle zijne gaven oock voor de selve hadde ontfanghen, so de Schrijvers deser tijden, die de wille Eyghen + te zijn leeren, die sproke duyden. Hadde God dan yemandt, al en waert maer een eenig Mensche ter verdoemenisse ghepredestineert van Eeuwigheyt, dats al eer Adam inder tijdt ghevallen was: soo hadde hy zijn selfs Beelde ten verdoemenisse ghepredestineert of genootschickt, dat waer zijn selfs salighe Beeldt ter eeuwigher onsaligheyt, ende het goede ten verderven. Soude sulc verdoemen tot Godes eere strecken in’t betoonen van zijne rechtvaerdigheyt? Want dan soude God den Mensche goet hebben gheschapen ende dat nochtans ten verderven. + Dit derren eenige van henluyden wel stoutelijck uyt spreecken. Maer wat Eere sy Gode met sulck haer wederschriftelyck spreken aen doen, mercken licht alle lief-hebberen Godes.

8   Al heel anders ghetuyght de Godtlijcke Schrift, namentlijck dat Godt des zondaers doot niet en wil. Na deser luyden Opinie soude+ God des oprechten Menschen doot willen om zijnder Eeren wille: want zijn nootschickingh of Predestinatie sonder beginne van Eeuwigheyt geweest is. So zijn sy dan al voor dat Adam zondighde, ter verdoemenisse ghepredestineert geweest: want sy leeren dat God niet uyt zijn voorweten, dat sy souden zondigen, en predestineert: maar dat sy zondighen ende verdoemt zijn om dat hyse daer toe heeft gepredestineert.

9   Dese dingen leeren sy: maer hoe accorderen zy met de Heylighe schrift? Die seyt dat God der zondaren doodt niet en wil, maer haer bekeeringhe of verbeteringe. Dese seggen, dat God der onnoselen leven niet en wil, maer haer verderf ende eeuwige doot. Want Godt, segghen sy, predestineertse van Eeuwigheyt, voor ‘tdoen van eenighe zonde, totten eeuwigen doodt: Wil de rechtvaerdigheyt Godes der onnoselen doodt: hoe veele meer der Zondaeren Doot? Maer die wil God niet. Wil God dan niet der Zondaren doot: hoe veele minder der onnoselen doot.

10   Immers God wil dat alle Menschen saligh worden: so wil hy immers niet datter een+ Mensch onsaligh worde. So en heeft dan God oock niet een Mensch ter verdoemenisse ghepredestineert noch gheschapen, om eere te behalen in’t verdoemen. Men moet dan noch al mede uyt alle ‘tvoorseyde na der Waerheyt der Schriftueren besluyten onwaerachtigh te wesen d’opinie dat God yemant ten verdoemenisse heeft gheschapen om zijnder Eeren wille, aenghesien God niemant ten verdoemenisse en heeft gheschapen.

11   Hier teghen brenghen syluyden voort, dat God ontfarmt ende verhart dien hy wil: dat hy+ een vat der eeren ende een vat der oneeren mach maken dien hy wil, ende dat hy Jacob heeft lief gehadt ende Esau ghehaet. Misbruyckende de Schrift uyt misverstandt der selver. Want d’Apostel spreeckt niet vande Saligheydt van bysondere persoonen, maer vande Godsdienst van tweereleye Volcken, namentlyck Ioden ende Heydenen. Die werden daer voorghestelt+ onder de persoonen van Iacob (Ioden) ende van Esau (Heydenen) al twee volcken ghenoemt zijnde, als sy noch in Moeders lichame waren.

12   Daer werdt ghemeynt een Gheestelijcke f Godsdienste na der waerheydt ende ‘twesen, ende een sichtbare Godsdienst na den uyterlijcken Ceremonien ende schaduwe. Daer af God seyt, dat hy haer Wetten heeft gegeven die niet goet en waren, ende inde welcke sy niet en mochten leven, als niet vermogende de conscientien van haren zonden te reynigen. Dit was de Esau die gehaet was ende verworpen (dats niet ghelieft) van Gode. Wat doet dat nu ter sake tot bewijs, dat God sommige Menschen ter verdoemenisse ghepredestineert ende geschapen soude hebben?

13   Nopende het maken van een vat der eeren, ende een vat der oneeren, spreeckt God van alle het Iootsche volck ende van alle de Heydenen. Dat d’Apostels sin daer is gheweest van de heerlijckheyt van ‘teene Volck, ende vande verachtinge van ‘tandere, ende niet vande eeuwige verdoemenisse van alle de Heydenen, is licht om te mercken.

14   Want de Ioden waren te voren geweest, soo dat alle Volcken die groote daden des Heeren aen henluyden bewesen, met verwonderinge mochten mercken, ende midtsdien oock des volcx treflijcheyt ende oprechte zeden ende wetten So mochten sy wederomme de selve, haren Godt verlaten hebbende, verworpen sien, als een ontheynde Wijngaert, tot een schandelijcke uytroedinghe gheworden te wesen, ende inde toekomste Christi de Heydenen ofte verworpenen wederom met eeren inder Ioden plaetse te zijn ghesteldt. Dat dit sulckx met de heerlijckheyt der Ioden ende verworpenheydt der heydenen int alghemeyn uyterlijck in haer beyder Gods-diensten geschiet is, en machmen niet loochenen, sonder beyde ‘toude ende nieuwe Testament te loochenen.

15   Maer wie mach segghen dat alle de Ioden saligh, ende dat alle Heydenen verdoemt souden zijn gheweest? Of leestmen van gheen Godloose Ioden, noch van gheen Godsalighe Heydenen, gheduerende hare uyterlijcke Verkiesinghe? Ick meyn dat heerlijcke aensien des Iootschen, ende de verachtinghe des Heydenschen volcke: dewijle die noch vaten der eeren, ende dese vaten der oneeren waren. Ia vryelijc, want behalven vele andere overbeyden sijden, sal een Godloose Achab ende Iesabel over d’een, met een Godsalighe Iob ende Coninginne van Saba over d’ander zijde daer teghen roepen.

16   Immers als ‘tIoodtsche volck ende vat der eeren nu al verworpen was: waren dae alle Ioden verdoemt? Was d’Apostel Paulus met d’ander elf Apostelen, ja veele gheloovige Ioden verdoemt, ende mede vaten der oneeren? Dat en mach immers niemant segghen. Van Gelijcke niet dat de Heydenen, als doe vaten der eeren geworden zijnde, niemant uyt ghenomen, doe voort saligh waren. Nochtans moeste dat geweest zijn, indien Paulus by dese woorden, vaten der eeren ende der oneeren, als onloghbaer vanden Iootschen ende Heydenschen volcken ghesproken zijnde, de eeuwighe Saligheyt ende verdoemenisse haerder alder Zielen verstaen heeft ghehadt.

17   Want men moet bekennen dat ten tijde doe Paulus dieu brief schreef, het Iootsche volck verworpen, ende het Heydensche volck al aenghenomen was van den Heere. Insghelijcks dat d’Apostel hier ter plaetse uytdruckelijck handeldt van der Ioden verworpinghe ende beroepinghe der Heydenen. Ende daer sietmen mede (waer doch niet by den Propheten ende int Nieuwe Testament?) dat God de syne heeft verkooren uyt beyden volcken, te weten uyten Ioden ende oock uyten Heydenen. Magmen dan ooc eenighsins ontkennen dat Paulus met dese ghelijckenisse van vaten ter eeren ende vaten ter oneeren, niet en heeft verstaen verdoemenisse van Ioden ende Heydenen, maer alleen vande Godsdiensten na den vleesche ende na den Gheeste?

18   Voorwaer, so daer noch yemandt bestaen soude teghen te segghen, dien wil ick vraghen, oft moghelijck is, dat yemant geduldigheydt mach toonen int ghene dat niet anders en gheschiet, dan na zijn eyghen verkiesen ende wille? Daer acht ick niet dat yemandt ja toe sal antwoorden. o Nu seyt d’Apostel, dat God die vaten des toorns ten verderven heeft gemaect. Dit verstaen dese luyden (daer ick tegen handele) dat God eenighe Menschen ter eeuwiger verdoemenisse soude gheschapen hebben.

19   Wel aen, indien sulcke hare waen waerheyt waer, so moeten immers die menschen of vaten nootsakelijc ende onvermijdelijc sodanig wesen ende niet anders dan God haer gemaeckt heeft, te weten, vaten der oneeren. Want het niet inder vaten macht is den Potbacker te beletten, dat hy haer niet vaten ter oneeren of verdoemenisse en maeckt. sy zijn dan sodanigh ende niet anders dan God ghewilt heeft dat zy souden wesen.

20   So moeten dan sulcke seggen een van beyden, te weten, dat Paulus gheen waerheyt geseyt soude hebben daer aen, dat God sulcke vaten ter oneeren, soodanighe selve by hem gemaect, met groote geduldigheyt heeft geleden, (hoe machmen ghedult toonen sonder onwil te lijden? Hoe machmen onwil lijden aen ‘tgheen na syn wille gheschiet?) Of men moet segghen dat God niemant ten verdoemenisse ende quaedtdoen en heeft gheschapen ende ghepredestineert.

21   Dat Godt langhe hadde gheleden met hare offerhanden ende andere Ceremoniale Godsdiensten, die sy meenden (teghen de waerheydt) Gode seer aenghenaem te wesen, ende daer door sy sochten voor Gode Rechtvaerdigh te worden, blijckt uyt d’Apostels woorden: die blijcken daer self naecktelijck ende klaerlijck, ende midtsdien oock dat sy van aldo meer een volck Godes te wesen int heerlijcke aensien, nu verworpen waren: niet om dat hen God quaet geschapen hadde ende ten verderven, maer om haer eygen misbruyck des uyterlijcken Godsdienstes, p daer mede sy haer eygen gerechtigheyt wilden oprichten uyten wercken des Wets ende niet uyten geloove, soo dat sy Godes gherechtigheydt niet onderdanigh en waren.

22   Daer blijckt nu, niet dat sy Gode ongehoorsaem waren, door dien haer Godt te vooren verworpen, of ten verderven ghepredestineert hadde: maer dat hyse hadde verworpen, om dat sy hem wederspannigh ende ongehoorsaem bleven int misbruycken van Godes wetten teghen zijn insettinghe ende meninghe, ende+ om dat sy ongehoorsaem waren, soo d’Apostel duydelijck uyt spreeckt,

23   Ten laetsten leeren sulcke voorseyden Schribenten selve, dat Godts Predestinatie, soo int+ verkiesen als int Verwerpen, onveranderlijck is. Sy leeren oock mede, dat niemandt vanden verkoorenen af vallen ende verdoemt noch gene vanden verworpen tot Gode komen ende Saligh worden mach. Handelt d’Apostel

sulckx int voorseyd Scheppen vande vaten ter eeren ende oneeren, soo moetmen segghen dat gheen vande vaten ter eeren mach af vallen, noch gheen vande vaten ter oneeren een vat der eeren worden: want onmoghelijck ist dat sulcke veranderinghe soude gheschieden, sonder veranderinghe vande Godlijcke Predestinatie.

24   Nu sietmen dat de Ioden, die gepredestineert waren Gods volck te wesen, af ghevallen, ende de verworpen Heydenen in haer plaetse aenghenomen zijn gheweest. Dat en ist noch alleen niet: maer dat al noch wat meer, soo+ stelt d’Apostel onsekerheyt in dese verkiesinghe Godes aen weder zijden, te weten, so wel inder Heydenen Verkiesinghe, als inder Ioden Verwerpinghe. Want desen geeft hy hope van weder aenghenomen, ende dien vreese van weder verworpen te worden, by aldien dese niet int Gheloove, ende die niet int ongeloove volherdigh en blijven.

25   Stryden dese dinghen aen allen zijden niet snoerrecht teghen de onveranderlijckheyt der Predestinatien Godes in zijn Verkiesen ende Verwerpen. Maer die staet eeuwigh vast ende onveranderlijck. Soo worden dese woorden Pauli by sodanighe Schrijvers qualijck verstaen ende misbruyckt om te bewijsen, dat God uyt zijn eeuwighe Nootschickinghe of Predestinatien sommighe Menschen ter Saligheyt, ende sommigeter Verdoemenisse soude predestineren.

+a   Godt en is niet als een Man, dat hy soude lieghen, noch als eens Menschen sone, dat hy soude veranderen. Soude hy’t seggen ende niet doen? Soude hy spreken ende dat niet bevestighen?

+   Want ick de Heere, en verandere my niet, Psalm 34.1. Isai.14.27.46.10. Hebr.6.17. Psalm 109.3.101.27.28. Hebr.1.12.

+b   Ende God schiep den Mensche tot sijnen Beelde ende gelijckenisse, tot synen Beelde schiep hy hem, Genes.5.1, 2.6 Iacob.3.9.

+c   Werpt wegh van u alle de overtredinghen, inde welcke ghy over getreden zijt, ende maect u een nieu herte ende eenen nieuwen Gheest. Waeromme sterfdy, O huys Israels?

+   Want ick en wil des Zondaers doot niet seyt die Heere, maer dat hy sich bekeere ende leve.

+   So waer als ick leve, seyt God die Heere, ic en wil des Sondaers doot niet, maer dat de Godloose sich bekeere van sijnen quaden wege, ende leve, Deut.5.29. Isai.48.18.19.

+d   Ick en ben niet gekomen inde Werelt, om+ die te oordeelen, maer om dat ic de Werelt soude saligh maken.

+   Die God daer wil dat allen Menschen saligh worden, 1.Ioan.2. 2. Ioan,1.9.29.3.16.6.33, 51, 13.21.23. 2.Corint.5.19. 1.Timmoth.1.15.1. Ioan.4.14.

+e   Twee volcken zijn in dijnen lyve, ende twee volcken sullen uyt dijnen lichame gescheyden worden. Het eene volck sal ‘tander te boven gaen, ende d’outste sal den jonghsten dienen. Malach.1.3.4. Roma.3.29.9.24.30.10.19.11 11.26. Iacob, Num.23.7. Psalm 77.21.71, 78, 7. Isai.9.8.17.4.42.24.43.28, 44.1. Osee 12.12. Amos 6.8.8.7. Mich.3.8. Nahum 2.2. Esau, Deut.2.5. Iosue 24.4. Ierem.49.10. Abdie 6.

+f   Dat en is gheen Iode, die uytwendigh een Iode is: dat is ooc geen besnijdinge die uytwendigh gheschiedt inden vleesche: maer dat is een Iode, die inwendigh is verborgen, ende die besnijding des Herten is een besnijding, die inden Geest ende niet inde Letter gheschiet, welckx prijs niet en is uyt den menschen, maer uyt Gode, Roma.2.9.10.13.14.15.16.etc.26.27.3.27.28.29.30.4.12.13.14.16.9.6.7.8.30.31.33.10 3.etc.

g   Ende daeromme hebbe ick haer wetten gegheven + ende rechten, daer inne sy niet en mogen leven.

   Want soo daer een Wet waer ghegeven, die+ daer hadde mogen levendigh maken, soo ware de rechtvaerdigheyt waerlijc uyt de wet. Maer+ de wet was onse Tuchtmeester in Christo, op dat wy door ‘tgheloove souden gerechtvaerdigt worden, Galat.6.15.1. Corinthien 7.19. Hebr. 9.9.10.1.11.7.19.

h   Ende ghy sultse onderhouden ende volbrengen + metter daet. Want dit is u wijsheyt ende verstant voor den volcken: dat sy alle dese wetten hoorende, sullen segghen: Siet daer is een wijs ende verstandigh, ende een groot volck. Noch daer en is gheen ander volck soo groot,+ ‘twelck daer heeft Goden, die hen ghenaecken: ghelijck onse God na by is allen onsen bedingen. Want wat ander volc isser so treffelijc? etc. Deut.26.19. Psal.75.1. Matth.10.6. Ioan.+ 4.22. Erod.19.6. Deut.26.19.33, 29, Psalm 146.19.20. Isai.5.2.

i   Als ick de Heydenen voor uwen aengesichte wech ghenomen sal hebben. Ghy en sult u niet+ bevlecken in alle den dinghen, daer inne sich de+ Heydenen besmet hebben, die ick verstoten sal voor dijnen aenghesichte, Levit.18.28. Deut.7, 1.8, 20. etc.

k   Ic sal den tuyn (van mijnen Wijngaert) afscheuren, + ende hy sal tot een vertredinge wesen, ende zijnen muyr af breken, ende hy sal afghegheten worden. Ick wil hem woest legghen, so dat hy noch ghesneden noch ghehacket, maer doornen ende distelen draghen sal. Isai.6.11,+ 25, 2.3.29. Ierem.10.17.22. Psalm 105.40,

l   Ghy segt dan: Die tacken zijn afgebroken, op dat ick inghegriffijt soude worden. Alsoo.+

   Sy hebben my geterght aen ‘tgeen dat geen God en is: met hare ydelheyt hebben sy my vertoornt: Ende ick wilse wederomme tergen aen ‘tgeen dat gheen volck en is: aen een narrachtigh volck wil ickse vertoornen.

   Ende een volck dat ick niet en kenne sal my+ dienen, Psal.2.8.21.28. Isai.9.2.54.1.55, 55, 5, 65.1. etc.

m   Want daer en was gheen ander soodanigh+ als Achab, die verkocht was om quaet te doen int aenschouwen des Heeren, want Iesabel porde hem daer toe.

   Maeckt twee Belials mannen op tegen hem+ Naboth laet die valsche tuyghenisse teghen hem seggen, dat hy Gode ende den Coning gelastert heeft, leyt hem uyt ende steenight hem.

   Daer was een man inde lande Hus, genaemt+ Iob: ende was een man slecht ende recht, Godvreesende, ende van’t quade afwijckende:

   Saligh zijn dijne Mannen, ende saligh zijn+ dijne Dienaren, die welcke altijt voor u staen ende dijn wijsheyt hooren. Ghebenedijdt zy de Heere dijn God, dien du behaegt hebtste, ende die dy gestelt heeft op den Conincklijcken stoel Israels, op dat du recht ende rechtvaerdigheydt soutste doen, Kamo.2.10.13.14.15. etc.

n   Die hy gheroepen heeft, niet alleen uyten+ Ioden, maer oock uyten Heydenen.

   Maer prijs ende eere, ende vrede allen den genen + die goedt doen, voornamelijck den Ioden ende ooc den Griecken, Actor.10, 14, 15, Ioa.10, 16, Mich.4.2. Ioel 2.18. etc.

o   Heeft Godt met grooter gheduldigheydt+

ghedooght de vaten des toorns, ten verderven bereyt wesende.

   Of veracht ghy de Rijckdommen zijnder+ Goedtheyt, gedooghsaemheyt ende sachtmoedigheyt, niet wetende dat de goedtheyt Godes u aenlockt tot boetvaerdigheydt: Roman.10. 21. etc.

+p   Wat sullen wy dan segghen, dat die Heydenen, die niet en stonden na de rechtvaerdigheyt, de rechtvaedigheyt hebben verkregen (te+ weten) de rechtvaerdigheyt die uyten gheloove is? maer Israel daer teghen, die de Wet der gerechtigheyt + navolghde, en is niet tot de Wet der gerechtigheyt gekomen: waeromme? Om dat sy niet uyten Gheloove, maer uyt de wercken des Wets sochten.

+   Want sy niet kennende de gherechtigheydt Godes, ende soeckende haer eyghen gerechtigheyt op te richten, en zijn sy de gerechtigheyt Godes niet onderdanigh, Galt.2.16.17. etc. Roma.11.20 Isai. 5.1.2.3.4.5.6.7. Matth. 21.33. tot 41.

+q   Ende die goedertierenheydt, Godes op u, so ghy inde goedertierenheyt Godes blijft, ander sult ghy oock afgesneden werden.

+   Ende sy (de Ioden) sullen weder inghegriffijt worden, ist dat sy niet en blijven inde, ongeloovigheyt.


Vorige Volgende