Logo DBNL
Lijdens troost (1630)

Lijdens troost

(1630)–D.V. Coornhert–rechtenstatus Auteursrechtvrij

Vorige

Dat tweede Boeck.

Dat 1. Capittel.

Van tweederleye lyden.

INt voorgaende boecxken is gheroert van tweederley lijden, daer af 'teene inden gemoede, ende 'tander inden lichame is gheleghen. So wie hem nu meer ter herten laet gaen het lijden des lichaems, ende om den dingen die totten lichame behooren, dan het lijden zijnder zielen, die betoont opentlijc zijn sotheyt, int niet verstaen vanden grooten onderscheyt tusschen die waerde vande Godtlijcke siele ende het aertsche lichame, als die het snootste boven het dierbaerste betreurt. Ende hy betoont daer beneven mede, dat hy gheen Christen is, als die noch geen voornemen en heeft omme hem selve met alle 'tzijne te versaecken, Christum na te volghen ende

zijn siele te behouden, also die versakinge van ons selfs den eersten A. B. der Christenen is. Maer die verstandighe ende Christen mensche die waerde zijnder sielen, met des lijfs snootheyt verstaende ende in opset zijnde om zijnen meester Christum na te volgen, neemt zijnder sielen saligheydt boven al ter herten, voor allen dinghen soeckende het rijcke Godes (te weten dat Godt Coninck ende ghebieder werde) in hem, met betrouwen, dat hen alle lijflijcke nootdruft toegheworpen sal worden van zijnen gaesrijcken lieven Vader. Dese bevindende hen selve in eenigh lijden ondersoeckt vlijtelijck in sich d'oorsaecke van dien, die welcke hy verstaet te wesen, het hebben zijnder sonden ende het derven Godes, ende blijft in hem selve vlijtelijck overdenckende wat onsaligheydt het is die goetheydt Gods te ontberen ende des Duyvels quaetheyt te hebben. Hier wert hen die sonde, als een middelwant tusschen Gode ende hen soo hatelijck gheopenbaert dat hyse als een beletsele vandt verkrijghen zijnder begheerten grontlijck vyandt werdt ende sulckx inden Heere ten laetsten haet ende verlaet. Bemerckt hy oock dat zijn treurigheyt veroorsaect is uyt waen, te weten door verlies van eere, rijckdomme ofte mogentheyt, of door hebben van't teghendeel deser dinghen: soo bevint hy int nadencken inder waerheyt, dat het hebben van soodanighe goetghewaende dinghen, zijn siele niet verbeteren, nochte syn lichame ghesonder of stercker maken, ende het hebben vande contrarien, zijn siele niet verarghen, noch zijn lichame niet siecker of krancker maken en moghen. Door welcke betrachtinghe aldus in ondervintlijckheydt in hen ghekomen zijnde een warachtige kennisse der uyterlijcke dinghen, volbrenght die waerheyt terstont haer werck dat is vrymakinghe, want sy doet die sotte wane, van dat hen sulck hebben ofte derven goet ofte quaet soude zijn, terstont als een roocke verdwijnen, ende wort die mensche also daer van te recht ghevrijt in zijn siele. Maer gevoeldt hy zijns lijdens oorsake te zijn pijne des lichaems, door gichte, coortse, graveel, sweeringhe, broke van arm of been, of ander dierghelijcke saecken, soo behoeft hy sonder twijffel troost, ende dat vanden Heere, het sy met versachtinghe vande pijne, of met ghenade om die gheduldigh te mogen lijden. Die versachtinge vande pijne mach men soecken van Gode, sonder eenigh ander middel vanden medecijn of chirurgijn den menschen van Gode verleent, sonder de selve nochtans hoogher te achten dan menschen, maer voor een gave Gods. Quellende pijne de langhe duyrt is lijdelijck om dragen ende valt oock metter tijdt door eenrehadde ghewoonte, wat lichter dan eerst. Maer gheweldighe ende scherpe pijne en mach sulckx niet langhe dueren of die mensche in wien sy is, moet vergaen, soo dat sy overmidts hare kortheydts wille, soo lijdelijck is, als die voorsz. lanckduyrighe om haer slapheyt. Tot lichamelijcke pijne behoeftmen dan sonderlinghe gheduldigheyt. Dit is een vrywillige vernederinge onder die hant Godes int ghedoghen vant lijden door zijn Godlijcke liefde den mensche t'zijnder saligheyt opgeleydt.

 

Dat 2. Capittel.

Vande middelen om te komen aen lijdtsaemheyt, ende eerst van bidden.

MAer want die lijdtsaemheydt, als wesende een gave Gods by gheen mensche een ander en mach ghegeven werden, so eyscht wel wat geseyt vande middelen ende wegen omme daer toe te komen. Dese leert Christus Jesus segghende, bidt ende ghy sult verkrijgen. Maer hier valt swaricheyt hoe men wel sal bidden. Dit leert die selve meester al mede, willende datmen sal bidden na den wille Gods inden gheest ende waerheyt. Wat machmen nu beter na den wille Gods bidden, dan datmen hem als Vader des lichts, van wien alle goede gaven komen, bidde om een goede gave, dat is om gheduldigheydt in lijden, op dat wy in lijdtsaemheyt verwinnen ende zijn rijck daer in hy ghebenedijt alleen ghebiet, worden souden moghen? Is die vermeringhe vanden rijcke Godes, Gods wille niet? dit is dan oock inden gheest ghebeden, want het bidt den geestelijcken Vader om zijne geestelijcke gaven tot des becommerden geests vertroostinge. So ist mede te recht inder waerheydt gebeden ende niet metten gheveynsden lippen, overmidts sulck ghebedt veroorsaeckt is uyt dieper noot met waerachtighe kennisse des ghebreckx uyt des herten gront, 'twelck door die wolcken op sticht tot Gode. Maer wilmen het ghebedene verwerven, daer behoeft noch al wat anders by. Dat is een oprecht gheloove ende betrouwen Gods. Alsoo moetmen ontwijflijck gheloven, dat God, volghende zijne beloften, oock goede gaven wil, ende insghelijcx oock mach gheven allen den ghenen die ootmoedelijck daerom bidden. Dat dede Centurio loflijck, seggende: +Heere ick ben niet waerdigh dat ghy sout komen onder mijn dack, maer spreeckt niet dan een woort, ende mijn kint sal ghenesen. Die kennisse dan vander noot veroorsaeckt een vierighe begheerte, ende des geests verlichtinghe baert kennisse van 'tgene men om biddet, maer hoemen gheraeckt aen een warachtigh betrouwen, dat God sulcx wil ende mach gheven, willen wy voortgaende nu een weynigh af hooren.

 

Dat 3. Capittel.

Datmen aen't betrouwen Godes komt door Godes kennisse.

ONconde (seyt men te recht) maeckt onminne, also en kanmen den onbekenden oock niet veele goedts toe betrouwen. Daeromme moetmen eenichsins Gode goet, ghetrou ende vruntlijck kennen te wesen, sal

men hem ghebenedijt vastelijck betrouwen. Maer hoe salmen komen tot die kennisse Gods? seecker wat God almachtigh na zijn Heylighe substantie ende wesen is en meyne ick niet van eenigh mensche op Aerden gheweten te moghen worden, want niemandt en heeft God oyt ghesien, oock en mach hem gheen mensche sien ende leven. Nochtans vintmen des niet tegenstaende tot vele plaetsen inder schriftuyren betuycht ende d'ondervintlijckheydt verklaret mede, datmen eenighsins wel mach weten hoedanich dat God is, te weten dat hy ghebenedijt is, wijs, goet ende almoghende, met welcke ende meer andere dierghelijcke Heylighe ghedaenten hem die heylighe Schriftuere overvloedelijck afmaelt, ende hy ghebenedijdt oock in den Godsalighen menschen ondervonden wert.

 

Dat 4. Capittel.

Vanden middelen daer door men komt totter kennisse Godes.

ENde alhoewel hier niemant Gode volkomentlijck en mach kennen, so en heeft zijne goetheyt den menschen, by hem gebenedijt tot ghenietinghe zijnder goetheydt gheschapen, niet onthouden die mogelijckheydt van sodanighe zijne kennisse, als den menschen tot henluyder saligheydt ende die eere Gods ghenoech is. Hier toe heeft zijne ghenade ons verleent vier middelen, als die Godlijcke redene inden mensche zijne geests verlichtinghe, der H. Schriftueren ghetuychenisse, ende zijnen eenighe sone Christus Jesus het woort des levens uyten Hemele gekomen. Door die redene hebben alle menschen moghelijckheyt van Gode ontfanghen omme uyten gheschapen dingen des scheppers wijsheyt int ordineren, zijne goetheydt int onderhouden, ende zijn mogentheydt int volvoeren te leeren kennen, so men ghesien heeft aen den vromen Job, Socrates, Photion, ende meer andere vrome Heydenen, die gheen wet hebbende natuerlijck des wets inhouden volbracht ende die wet Gods in hare herten gheschreven te zijn bewesen hebben. Die gheloovighe vaderen voor die schrifuere Propheten, ende Christi toekomsten opter aerden, zijn meest al verlicht wesende door des H. Gheests insprake ghekomen tot die kennisse Gods. Wat uytnemender ende sonderlinger behulp nu is tot die kennisse Gods, die H. Schriftuere, daer inne God door den mondt zijnder Propheten, zijns soons, ende desselvens Apostelen zijn H.ghedaente soo overvloedelijcken uyt beelt, is met geen penne te schrijven. Ende openbaert Godt ten laetsten hem selve soo eyghentlijck, volkomentlijck, ende claerlijck in zijnen eenighen beminden soone, dat so wie den soone siet, den Vader oock siet.

 

Dat 5. Capittel.

Van tweederleye kennisse Godes.

DOch is inde voorsz. vier middelen ter kennisse Gods dienende waer te nemen een merckelijcke onderscheyt: Want al ist soo dat sy alle viere recht ghebruyckt zijnde kennisse Gods baren, so vintmen der selver kennisse nochtans tweederley, waer af d'een is doodt ende een waen of vermoeden, ende d'ander levendigh ende een waerachtich weten. Seker die vernuftighe redene ende 'tlesen der Schriftueren, of 'thooren predicken der selver, vermoghen elck wel eenighe inbeeldinghen van Gode te brenghen in den mensche: maer sonder des geests inspraecke oft levendighe openbaringhe Christi, en zijn sy beyde niet dan een Schilderye, onvruchtbaer ende sonder leven. Dit machmen sien aent redelijck vernuft eenigher Heydenen, die welcke Gode uyt zijne schepselen eenighsins ghekent hebbende, hem niet als Godt gheeert en hebben, maer is henluyder onverstandigh herte verduystert gheweest, ende aen 't lesen der schriftueren ende menichvuldigh aenhooren vande Predicatien Christi der Phariseen, die des niet teghenstaende soo gants niet een voncxken hadden vande levendighe kennisse Godes, dat sy oock die waerheydt selve den levendighen soone Godts in zijnen lichame vermoordt hebben. Dese voorsz. twee kennisse, te weten uyt vernuftigh speculeren, ende uyt lesen of horen preken der Schriftueren, blijckt by so ontallijcken menichte ghenaemde Christenen soo geheel gheschildert, onvruchtbaer, ende gants doodt, voor den ooghen van half verstandigen, dat sulcx met allen gheen bewijs en behoeft. Maer met die kennisse ghebooren uyt des gheests insprake ofte openbaringhe des soons ist gheheel anders. Want dese is een warachtighe wetenschappe vande Goddelijcke liefde tot ons luyden, gheopenbaert door den doodt ons Heeren Jesu Christi, niet met letters op Pappier, maer metten vinger Gods (dats metten H. geest) door Jesum Christum in onse herten geschreven. Ons ghevende soo ghewissen getuygenisse, van uyt ghenaden kinderen Gods te wesen, dat wy in ontwijfelijcken betrouwen Godt Almachtigh onsen Vader noemen. Dit en vermoghen het menschelijcke vernuft, noch die dootslaende letter gheensins, maer alleen d'eenighe leermeester Christus Jesus door instortinghe vanden H. geest. Die ist alleen die dooden, levendigh het duyster vernuft licht, ende die dove oock wederspannighe ooren hoorende ende onderdanigh gemaeckt hebbende, door zijns geests verlichtinge het besloten boeck opent, het verstant der schriftueren ontdeckt, in alle waerheyt leydt, van den dienst der sonden bevrijt, ende die liefde Gods uyt stort in onse herten. Het redelijck vernuft mach van Gode wel hebben eenige waerachtige vermoedinghen, door betrachtinghe vande schoonheydt, goetheydt ende heerlijckheyt zijnder schepselen, die altsamen betuyghen dat haren schepper al onghelijck

schooner, beter ende heerlijcker moet wesen dan die schepselen: Oock mach die schrifture ons vande schoonheyt, goetheyt, ende heerlijckheyt Gods wel treffelijck overtuyghen, soo dat wy daer door ghekrijghen een vermoedelijcke ofte waenkennisse Gods: maer ghelijck als die vernuftighe kennisse sonder liefde ydel is, soo is oock dese letterlijcke kennisse inden mensche komende (recht als der blinden kennisse vander verwen uyt hooren segghen) gants sonder leven: want noch vernuftighe creatuere noch schriftuere en mogen genen anderen gheven het leven, 't welck sy selve niet en hebben, so elck vande reden licht +ghelooft ende Christus vander schriftueren seydt, ghy meynt het leven daer inne te hebben, + maer sy ist die van my ghetuycht, ende ghy en wilt tot my niet komen op dat ghy + 'tleven soudet moghen hebben. Maer so wie dit woort des levens vanden Vader hoort ende leert, die komt tot my. God en wil zijnen eere ghenen anderen gheven, maer sy moeten alle van Gode gheleert werden in synen Sone door den H. Geest, sonder welcke schoolmeesters niemant en mach komen tot die ware salighe ende levende kennisse Godes, daer af geschreven is, Heer u te kennen is volmaeckte gherechtigheydt. Voorwaer die God inder waerheyt kent, moet hem gebenedijt kennen het schoonste, beste, salighste ja eenighe goet. Wie God so kent, en mach niet laten hem gebenedijt boven allen anderen te beminnen, te aenkleven, ende te eeren, Nu vervult hy voorwaer wel die Wet die God boven al bemint, want die God recht mint, bemint oock in Gode den naesten, maer hier breeder af op een ander plaetse. Wil nu yemant ontwijfelijck weten of hy met soodanighe levendighe kennisse Gods begaeft is, die ondersoecke eens met ernst hem selve, of d'ongerechtigheyden verlatende, die geboden Godes oock onderhout. Want daer inne +weten wy (seyt d'Apostel) dat wy hem gekent hebben, ist dat wy zijne gheboden onderhouden. Wat is nu Gods ghebodt anders, dan dat wy die sonde ende ydelheyt verlaten, ende die gherechtigheyden Christo behelsende in Christi Gode beminnen, daer mede vereenighen ende zijne Heylige goetheyt genieten? Dits dan voorwaer wel een klare onderscheyt tusschen die twee voorsz. kennissen Gods, vande welcke d'eene den mensche laet blijven in sonden ende van Gode verscheyden, soo niemant twee Heeren en mach dienen, ende d'ander der sonden leelijckheyt ende verderflijckheydt ontdeckt doet haten ende verlaten metter tijdt, doende daer beneven oock allencxkens Christum aentreckken, in hem vereenighen, ende God uyt gantsen herten ende sielen beminnen.

 

Dat 6. Capittel.

Vande kennisse ons selfs, ende hoemen daer toe komt.

DAn alsoo wy altsamen uyt jeuchdelijck onverstant eer in d'ongerechtigheyden dan ter deuchden geraken, ende wy door dien het quaet ontberen moeten ende verlaten, eer wy 'tgoet leeren ende verkrijgen mogen: Is van noode (sullen wy tot Gods kennisse comen) dat eerst voor ga de ware kennisse van onse eyghen boosheyden, sonder welcke die niemant en mach verlaten. Ick en meyne hier niet die vernuftighe oft gelegen kennisse onser sonden, die den mensche wel overtuyghen maer niet en verlossen van zijne ongherechtigheyt. Neen neen, ick meyne die levendighe die God in ons werckt, daer door hy ghebenedijt alleen wondet ende dootslaet + (onse sondelijcke lusten ende gheneghentheyden) ende maeckt wederomme ghesont +ende levendigh een hertelijcke luste ende ghenegentheyt tot die gerechtigheydt zijns soons Jesu Christi. Maer mach yemant dencken, swaer ist te komen tot selfs kennisse, om welcke te hebben Socrates de alderwijste op aerden gheoordeelt was. Voorwaer mochte niemant +tot kennisse zijns selfs komen, sonder eerst eenigh ander zijnen mede mensche (ick swijghe Gode) te kennen. Men soudet niet alleen swaer, maer oock onghelijck achten. Gemerckt niemant en weet wat inden mensche is dan des menschen geest. Maer nu elc van Gode genade heeft, omme door dien geest in ons den welcken binnen ons ghene dinghen verborgen zijn, ende die ons en alle onse dencken ende doen oordeelt) hem selve te mogen kennen, wat swarigheyt salt dan vallen te leeren kennen, den ghenen die wy inwendigh niet min dan uytwendich allen ooghenblick zijn ghevoelen ende hooren in al sien, doen, ende laten? O deden wy half sulcken vlijdt om dien groven balcken als wy wel doen om ons broeders kaf uyten oogen te trecken, den balck en soude ons niet lange verholen blijven. Den rechten grondt om tot dese kennisse te komen, is (omme hier toe maer een corte aenwijsinghe te doene) het ghevoelen vanden onrust ende t'onghenoegen der sielen, ghebooren uyt ontberinghe van't woort Gods onser sielen voetsele. Die dit ghequel hooch ter herten neemt waer gaerne daer af ontslagen, hy neemt vlijtelijck acht op die rechte oorsake vant ghequelle ende bevint die int licht der voorkomender genaden altijdt te wesen eyghen sotheydt, die blindelijck zijn bederffenisse verkiest ende vermetelijck begeert, want sotheyts aert ist snootste te verkiesen, ende 't beste verlaten. Hy bevint dat al zijn lusten Gode ende zijne gherechtigheyt verlatende niet en aenkleven dan den creatueren d'ongherechtigheydt in den Duyvel selfs. Is dit een kleyne sotheyt? Is dese sotheydt oock seltsaem? Is sy erghens oock diep verborghen? voorwaer neen, elck sietse, oordeeltse, ende verachtse lichtelijck alle ure in eenen anderen. Maer soudet yemant meynen een sware sake te zijn, dat een mensche alsoo dickmael in sigh selve soude te recht sitten, om zijn doen ende laten met zijn waerommen ende eynden te oordeelen: die neme noch een ander lichte ende seer gerede middelen voor handen, die vele quaets in hen beletten, ende hem oock spoedelijck tot zijn selfs kennisse vorderen mach. Sijn wy immers t'huys in ons eygen ghebreken so blint als mollen, ende buyten in eens anders sonden doorsichtigh als Valcken, laet ons ons selve aen eenen anderen spiegelen in deser ghelijcke

manieren. Ick sie daer mijnen eenen menschen droncken zijnde, ick hoore hen achterklap doen, of yet anders dat onrecht is, terstondt sal mijn ghewoonlijcke ghebreck sich openbaren, bereyt om tegen 'sHeeren ghebodt dien mensche te oordeelen. Can ick dan daer mijn eyghen sonde niet mercken, die gaerne ander luyden ghebreken groot oordeele, op dat die mijne te kleynder souden schijnen: Ick sal immers ten minsten door Gods ghenade moghen dencken aldus, het oordeelen is my op die verdoemenisse verboden, aldus is dat beste ghelaten. Quame ick metten Phariseen voor Christo om desen mensche te beschuldighen, ende die Heere tot my seyde, sydy sonder sonde, so oordeelt hem, wat soude ick dan doen? Ick soude in my selve gaen, mijn sonden naspeuren, aenschouwen ende beschaemt staen. Waerom en dencke ick nu niet dat Godt dit mijn oordelen aenschout? waeromme en wiede ick mijn eyghen tuyntgen niet eerst? Die mensche alsoo door zijn naestens overtredinghe in sich selfs ghewesen zijnde, soude hem wel vreesen ende wachten eenen anderen te oordeelen, alle ure hem selve in ghelijcke of meerder sonden schuldigh vinden, ende zijne boosheyden voorwaer lichtlijck leren kennen. Want t'allen tijden, op allen plaetsen ende by allen menschen soude hy alsoo tot zijn eyghen misdaden inne ghewesen worden, omme die te ondersoecken, ende midtsdien tot zijns selfs kennisse komen, den achterklap van anders gebreken vermijden, het oordeelen van zijnen broeder vreesen, ende sich selfs om zijnder snootheydts wille inder waerheyt vyandt werden, haten ende verlaten. Die mensche aldus inder waerheyt zijn eyghen sotheydt, quaetheydt, ende krancheydt bekennende begint oock eenichsins kennisse te bekomen van de wijsheydt, goetheyt, ende moghentheydt Gods, ende dat in dese of deser ghelijcke wijse.

 

Dat 7. Capittel.

Hoe die mensche komt tot ware kennisse Godes.

DIe voorsz. kenner van zijn eyghen sotheydt mistrout die, midtsgaders alder menschen sotheyt (hen inden zijnen niet onbekent wesende) doort ondervinden van des sotheyts vruchte, namentlijck gestadigh verdriet. Nu en mach die mensche sonder Gode niet rusten of ghenoegen, maer moet nu 't broot des levens spooren. Daer toe behoeft hy raet. Ende ghemerckt nu zijns selfs ende alle menschelijcke raet als sotheyt verlaet ende veracht, bevint hy sich selfs radeloos in onverstandt verdooldt ende verlaten met treuren. Sodanighe bedroefde, becommerde, ende ghebroken geesten verschijnt het licht der ghenaden Christus Jesus, ende dit eerst (als door eenen duyster en nevele) doort ghetuych der Schriftueren. Dit ghetuyghenisse omhelst hy begeerlijc gelooft ende volcht die, omme te moghen komen tot het begeerde ghenoegen ende ruste zijnder sielen. Alsoo stelt die schriftuere hen God voor oogen met toesegghen dat in hem gebenedijt alleen volkomen troost ghenoegen ende ruste is te vinden. Ende beveelt hen daer beneven zijn toeverlaet, lust begeerte, ende liefde af te trecken vande creaturen, het sy gelt, vrunden, maghen, etc. betoonende dat sy niet en mogen saligen, so hy nu al heeft bevonden. Dan volcht hy desen raedt (wat soude hy anders doen? hy moet voort ende en siet ghenen anderen wech) ende dit nochtans niet eenrehande twijffelijcke opmerckinghe oft oock sulcx gevalt als hem die Schriftuere belooft heeft. Want hy noch maer ghelooft, ende niet en weet in desen, als hier in onversocht wesende. In dit verlaten der creatueren bevint hy dan terstont eenighen ruste. Want ghemerckt alle dese dinghen verganckelijck zijn, soo dat sy ons of wy haer moeten verlaten, so bevoelt hy dat het sterven van een vrunt of maghe, verlies van gelt oft goedt, van ghesontheydt ende dierghelijcken, hem veel minder dan voormaels (of oock niet met allen) quelt oft bedroeft, want hyse van te voren, na zijns Heeren bevel, al verlaten heeft ghehadt metter herten, ende sulcx al gheleert heeft sterven eer hy sterft, des hijt inder daet kan sterven. Het ondervinden van dese ruste doet hem verstaen dat die raetghever (Godt door zijn H. woort) wijs in int voorsien van sulcke onstadigheydt der creatueren, ende int raden dat op sulck driftigh sant niet en is te bouwen, ende boven dien oock inde ware kennisse vander creatueren ydelheyt ende onvermogen. Want ware voorsichtigheyt en is niet sonder rechte kennisse des dinckx dat voorsien is. Recht alsoo als hy dese wijsheydt Gods wercklijck in hem bevint, int waerschouwen voor den quaden, midts het bevel van alles te verlaten: soo leert hy die selve wijsheyt oock ondervintlijck kennen in de aenwijsinghe vande goetheydt Godts in Christo Jesu, dien hy ons beveelt na te volghen. Want des wijsheyts aert sonderlinghen is gheleghen in kennisse van goet ende quaet, ende int verkiesen vant beste, ende vlieden van 't quaetste. Dese kenner zijns selfs bekent nu al waerachtelijck dat hem het navolghen van zijn eyghen wille verderflijck was, daer door hy nu met Gods ghenade die schriftuere lichtlijck gheloovende, dat het verlaten van zijn eyghen wille zijn genesinge soude wesen, die ghelatenheydt aenvaert, die dagelijcx in sich selfs oeffent ende groote vermeeringhe van ruste in sich verneemt, verstaende nu warachtigh te wesen, dat alle die met arbeyt beladen zijnde, tot Christum comen, verquickinghe ende ruste haerder sielen vinden. Die aldus inder waerheyt tot Christum komt, hoort van hem ghebenedijt die woorden des levens, mach daer niet afscheyden, blijft in zijne woorden, is zijn Jonger, bekent die waerheyt, ende wert daer van gevrijt. So wat mensche dese dingen warachtelijck ende dadelijck in sich bevint, die bekent Gods wijsheyt, die hem genadelijc tot het alderbeste stiert: Gods goetheyt die hen so vruntlijck zijnen eenighen sone schenckt: ende Gods almogentheyt, die spijt den duyvel, vleesch, doodt, ende helle, sulcx so victorieuselijck in hem volbrenght. Ende weet daer door nu gewis, dat de God, diens wijsheyt hem arm sot het opperste goedt open-

baerde, diens goetheyt hem boose creatuere 'tgoedt om niet aenbiedende, hem begeerlijck ende willigh daer toe maeckte, ende diens mogentheyt den goeden wille in hem kranck vaetgen geschapen hebbende, het volbrengen oock krachtelijck in hem wrachte, wijs, goet Almachtigh is.

 

Dat 8. Capittel.

Waeromme God den menschen lijden toe sent.

ENde also alle die voorschreven dinghen in den mensche niet en gheschieden sonder groote oeffeninghe leert hy oock door zijn ghewoonlijcke ernstighe achtneminghe op zijne saken licht verstaen, tot wat eynde God hen met lijden beladet. Eerst verstaet hy nu inder waerheydt dat God Almachtigh alleen die gantse wereldt met alle datter in is regheert, soo datter int minste niet en gheschiedt, sonder die wille Gods, ende dat hen daeromme oock sonder die Godlijcke wille niet een haerken van zijnen hoofde en mach vallen, als die nu bevintlijck weet, dat God zijnder sorghe draecht. Ende vintmen sonderlinghe vierderleye menschen, dien yder op komt, te weten wederspannighe Goddeloosen, onachtsame sondaren, oprechte Christenen ofte Heylighen Gods, ende boetvaerdighe sondaren. Die Godloosen werden ghestraft tot een afgrijselijck ende ontsichtelijck exempele, soo aen Pharao, Achab, Jesabel(?), Herodes, ende meer andere vervloeckte luyden is ghebleken. Den onachtsame sondaren die straf tot berouwe, boete, ende bekeeringhe, +soo die Heere door den Propheet Ozeas betuycht. Sprekende van soodanigen verdoolde siele, die metten creaturen boeleert aldus: want sy gheseydt heeft: ick wil gaen tot mijne boelen, die gheven my broot, water, wollen, linnen, olye ende dranck, soo wil ick daeromme uwen wech betuynen met doornen ende Distelen, ende hare wech en sal sy niet vinden, ende sy sal haren boelen na volghen, maer niet achterhalen, soecken, maer niet vinden, ende sy sal segghen, ick wil gaen ende weder keeren tot mijn eersten man, +daer hadde ickx beter dan nu. Ende oock door Esaias, in allen desen is zijnen Tooren noch niet ghestilt, maer zijn handt blijft noch uytghestreckt, ende 't volck en heeft sigh niet bekeert totten ghenen die hen sloech, nochte sy en hebben den Heere niet ghesocht. Ende aengaende Gods Heylighen, desen behoet het lijden voor sondigen, +soo Paulus van hem selve verklaert, maer wy selve hebben in ons selve des doots antwoorde ghehadt, op dat wy niet en souden betrouwen in ons selve maer in Gode. Ende het maeckt oock mede den Heylighen, die van selfs (ghelijck wy zijn) krancke ende sondige menschen waren, exempelen van een onverwinnelijcke vroomheydt in den Heere diese versterckte: soo datmen siet dat gheenrehande lijden, noch oock de doot selve niet, macht en heeft om een Godminnende herte af te trecken vande liefde Godes, als aen Sint Jan Baptista. Aen Sinte Paulus, ende aen allen Martelaren Godes is ghebleken, tot gheenen kleynen troost vande swacke ledekens Christi in lijden ende noot wesende. Van ghene der voorschreven drierleye lijdende menschen en is mijn meninghe hier te spreken, ghemerckt die Godlose verschoorende honden gheen paerlen, oock de onboetvaerdighe dove ooren ghenen troost waerdigh, ende die Heylighen Godes mijns onderwijsens niet behoeftigh en zijn, maer handele hier met gheloovighe ende boetvaerdighe menschen diens hert, lust, ende begeerte streckende is, tot minderinghe van hare eyghen ongherechtigheyden, ende tot meerderinghe van Godes gherechtigheyt in henluyden. Alsodanighe sent God het lijden toe tot henluyder beteringhe.

 

Dat 9. Capittel.

Wat het lijden werckt in den gheloovighen.

WAnt het lijden doet den gheloovighen op Gode ende sich selfs ghedencken, openbaert hen zijne overtredinghe ende Godts ghenade, geneest, suyvert ende snoeyet d'ongherechtigheyden vanden mensche, behoedt van sonden, leert bidden, vercrijghen ende gheduldigh zijn. Die maer eens den Bijbel heeft ghelesen, en is niet verborghen dat weelde, Gode, ende hem selve doet vergheten: als daer teghen het lijden ende tegenspoet den mensche zijns selfs ende Gods doet ghedencken, soo men door ende door, ende sonderlinghen int boeck der Rechteren mach+ sien aen den kinderen van Israel: ende oock hier voor aen de hoererende siele mach verstaen worden, die in weelden met hare boelen Godes, ende haer self vergat, ende opten doornachtigen paden haerder ellendigheydt, ende Gods goetheydt ghedachtigh souden werden. Dan bevint die mensche also inne ghewesen zijnde, zijne sonden soo menichvuldigh ende groot teghen dien heerlijcken Majesteyt Gods, dat hy hem selve alle straf, hoe swaer oock, schuldigh acht, ende overmerckende daer by ooc zijnder sonden grootheydt teghen die straffinghe Gods, bevindt hy die straf so kleyn, dat hem daer door die liefhebbende ghenade Gods eenighsins kont wert, hem niet meer over zijn lijden beklaghende, maer Gode voor soo ghenadighe kastijdinghe bedanckende. Dan verootmoedight hy hem selve willigh onder die hant van dien goedertieren Medecijn, goutssmit ende Bouman, ghedoghende dat hy metten Scherpen Asijn des teghenheydts die wonden van't vervuylde vleesch zijnder sondelijcke ghewoonten reynight: metten vuyre van versoeckinghe het gheloovighe herte vanden eyghenwillighen schuym als Goudt suyvert: ende metten snijdende messe van onthoudelijckheydt of abstinentie alle

zijne onreyne onnutte ende quade lusten van den Wijngaerdt der ghedachten af snoeyt, Ende want die ghedachten (niet anders dan die spruyten voor den bloeyselen ende vruchten) voor die luste ende wille gaen, ende mitsdien die Fonteyne zijn van sonde ende deuchde, doodt ende leven. So voorkomt die goede God aldus met lijden door die voorschreven reyniginghe, suyveringhe, ende besnoeyinge der sondelijcker ghewoonten, eyghen wille ende ghedachten, die hanteringhe der sonden. Als dan die mensche aengevochten wert met eenigh lijden, bevint hy hem selven cranc ende onverstandigh: des hy in sulcken noodt ghestelt zijnde uyt gantser herten moet bidden aen dien wijsen, goeden, ende mogenden God, om gheduldigheyt: ende dat met vast betrouwen, dat God (hem nu al eenighsins bekendt zijnde) hem dat ghewislijck wil, mach, ja sal gheven: want die door zijn sone belooft hebbende te gheven alle datmen na zijnen wille bidt, 'tselve nemmermeer en mach weygheren. Nu ist wel gantselijck ghebeden na den wille Godts, daer men den Vader des lichts inden gheloove biddet+ om lijdtsaemheydt in teghenspoedt. Ende werden sulckx door't ghelovich bidden niet alleen die sondighe ghedachten uytgesloten, maer oock die Godlijcke gave van ghedult verworven. Siet also baert het lijden lijdtsaemheydt. Maer op dat mijne woorden van lijden hier niet verstaen en worden, na de ghemene maniere, soo ick dat huyden gheleerde ende ongheleerde mercke te verstaen, als of 't selve oock onder hen begrepe armoede ballingschap ende dierghelijcke saken, die niet in sich selfs lijden en zijn (so voor breet ghenoech is verhaelt) maer alleenlijck in d'opinien der onverstandighen lijden veroorsaken, ghemerckt dat gheen lijden en is, dat God menschen, maer dat elckx Sotheydt hen selve opleyt: So staet hier te mercken dat ick hier niet het woordeken lijden meyne hongher, dorste, hetten, koude, wonden, geesselinghen, sieckten, ende dierghelijcke nootlijcke saecken van pijne inder menschen lichamen, die van Gode zijnen gheloovigen veeltijdts opgheleydt worden, soo dat Godt wel oorsaecke is van dit lichamelijck lijden, maer nemmermeer van't lijden des ghemoets, het sy in waen ofte oock in wetenschappe: Ghemerckt God soo luttel oorsake is van 'smenschen sotheydt, die 'tgunt niet quaet en is quaet doet wanen, ende mitsdien valsch lijden baert, als hy ghebenedijdt en is vande menschelijcke boosheydt, sonde ende ongherechtigheydt, die door't ontberen Godes een smertigh onghenoeghen ende waerachtigh lijden veroorsaken, sulckx dat niet Godt, maer ons eyghen onverstandt ende soude ons sulck lijden des ghemoets op legghen. Boven de voorschreven vruchten aen den boom des lijdens inden gheloovigen wassende, maeckt oock het lijden den mensche +verstandigh Christo ghelijckformigh ende mede erfghenamen Christi. Dit zijn +voorwaer groote saken, ende boven alle schatten wenschelijck. Want wat is doch te ghelijcken by dese alder edelste deuchde der wijsheydt, die den mensche soo nootlijck ende nut is, dat sonder haer alle dinghen schadelijck ende gants bederflijck zijn? wat mach den mensche oock eerlijcker zijn, dan dat hy (niet een Grave, Hertoch, ofte Coninck, maer) den Coninck des Hemels doort verwinnen van Sonde ende Doodt, gelijckformigh sy? ofte wat mach yemanden begheerlijcker, waerder, ende aenghenamer zijn, dan beneven den Sone Godes mede erfghenamen te worden inde oneyntlijcke ende onbegrijpelijcke schatten des Almachtighen Godes: Ick wil hier allen menschen vraghen, waert sulcx dat eenigh Coninck beloofde in alle zijne Landen ende goederen mede Erfghenamen te maecken allen den ghenen die een weynigh tijdts buyten henluyder Vaderlandt in armoede verachtinghe, onghemack, ende sieckten wilden leven, of syluyden oock souden schroomen sulckx te lijden? wie twijfelt die luyden en souden als mugghen (niet teghenstaende die verdoeminghe vanden spoelinge ende smaeldeylinghe der aertsche rijckdommen) begheerlijck uyten Lande vlieghen, ende alle 'tvoorschreven vrolijck uyt lijden? nochtans vintmen in soodanighen henluyder hope veele twijfelen ende ancxsten, dat hen die beloofd ende mede-erffenisse soude moghen missen. Want sy moghen sterven eer den tijdt omme is) soo mach oock die Coninck, sterven, ende stont dan aent believen zijns soons, die moghelijck alleen erfghenaem soude willen blijven, ende liever Coninck dan een Grave of Ridder zijn. Die Coninck selve mocht van ander meninghe worden, die lancksaem soude oock moghen swarigheydt maken int aennemen van soo veele Heeren, met meer andere dierghelijcke ommestanden ende toevallen. Maer gheheel anders ist met Gods beloften, die en falen niet, niemandt mach zijn Almoghende wille behinderen, zijn beminde soone om onsen wille mensch gheworden zijnde, heeft desen Cruys-wech self eerst ghebaent ende voorghetreden om ons in zijn Vaders erffenisse te brenghen, ende die mensche hem met gheloovigher herten tot het lijden in Godes ghehoorsaemheydt begheven hebbende, al quaem hy schoon metten Moordenaer opten eersten voetstap in desen Cruyswegh te sterven, want hy sterft in Christo den wech des levens. Elck mensche houde hier wat stille eer hy vorder leese, ende ondersoecke hen selve hoe hy in desen ghesint soude zijn.

 

Ick wete ontwijflijck dat seer weynigh lesers van dese mijne gheschreven ghedachten, bevonden sullen werden (bedriecht u selve niet leser, maer ghelooft hier inne mijn segghen boven u selve ter liefden van u selve) die niet in henluyden en sullen bevinden een begheerlijcke luste, om alles dat een mensche, mach te lijden, mochten sy gheraken aen de mede erffenisse eens aertschen Coninckx, hoe onseecker die nochtans is om verkrijghen, ende noch al verkreghen zijnde, al hoe onseecker henluyder oock mach zijn het langhe besit van dien, als die opten dach van de verkrijginghe moghen sterven. Maer wat luste ende begheerte sy in hen souden bevinden omme door lijden (al waert al onghelijck

minder) te gheraken tot die mede-erffenisse Christi, is my gants onverborgen, soot henluyden mede sal zijn, willen sy maer letten op haerluyder begheerlijckheydt tot desen ellendighen sterflijcken leven, 't welcke (niet teghenstaende het vol is van jammeren, verdrietigheyden, ende pijnlijckheyden) sy nochtans gaerne eeuwigh souden behouwen, ende Godes erfenisse oock gaerne eeuwelijck ontberen, indien Godt haerluyder hier wilde laten blijven. Voor is onder anderen oock ghesproocken vande middelen om te komen tot kennisse van eyghen sotheydt wat dunckt u Leeser, machmen oock ghereder middel vinden om onse eyghen dolle Sotheydt te kennen, dan soodanighe overweginghe onser blinder begheerten? Wie is doch vry van dese Sotheydt?

Voorwaer niemant dan die oprechte Christenen die hen selve metter Wereldt versaeckende, Christum in ghelatenheydt navolghende, het rijcke Godes voor al soeckende, wenschen ontbonden te zijn, omme te wesen met Christo, ende sulckx haren wandelinghe noch opter aerden levende als inden Hemele hebben. Machmen oock wel meerder sotheydt vinden, dan soo blindelijck het onsekere verganckelijcke goedt (gheen goedt) boven het sekere eeuwighe ware goedt te verkiesen, begheeren ende benaerstighen?

Dit dan alle Naem-christenen, dier (leyder) veel zijn, lijdende alsoo vrywillichlijck hongher, dorst, koude, hetten, arbeydt, periculen, sieckten, ende pijnlijckheyden, om te verkrijghen hare valsche ende ghewaende saligheyden, henluyden dienende hier tot gequel, ende hier na tot verdoemenisse. Wien sal dan noch duyster moghen blijven, dat +die Christenen (met wien in dese twee boecxkens mijn sprake is) verstaende dat alle 'tlijden deser tijden niet waerdigh en is der toekomender glorien die inden kinderen Godes sal gheopenbaert worden, het lijden hen van Gode opgheleydt zijnde om zijnen Christo ghelijckformigh, ende met hem een mede-Erfghenaem Gods te worden, met een vrolijck, begeerlijck, ende lustigh ghemoet getroostelijck aengaen, gedulden ende gedoghen? want dat sy met Magdalena het beste deel hebben verkoren, en mach niemant ontkennen. Waermen 'tbeste verkiest, daer is oock wijsheyt, waer wijsheyt is, daer is ooc+ sterckheyt, gemerckt die wijsheyt alle deuchden in haer behelsende is. Siet so gaet het metten Christenen als metten wijsen, die niet opt verstuyvende zandt der verganckelijcker creatueren, maer opten eenighen hoecksteen bouwen, verstaende (so geseyt is) die waerde van't opperste goet, dat sy met Christo sullen erven, indien sy met hem lijden: in den ontwijfelijcken hope vant welck eenen onverwinlijcken kracht wert ghebooren door de vierighe liefde, die sterck is als de doot, soo dat daer noch verdriet, noch benautheyt noch +honger, noch naectheyt, noch pericule, noch vervolginghe noch swaert ontsien noch +ghevreest en wort, maer wert alles looflijc verwonnen om des geens wille die ons lief heeft gehadt, dats Christus Jesus.

 

Dat 10. Capittel.

Dat God den menschen luttel, maer elck hem selve vele lijdens op leydt.

ALso machmen mercken uytet gene voorschreven is, dat de menschen hem selve moetwillens met veel lijdens beladen, ende dat uyt Sotheydt int doolen, of uyt boosheydt int sondighen. Voorwaer die gene die doolt vermoeyt hen selve te vergeefs, sonder te komen ter begheerder plaetse, blijvende midtsdien onvernoecht, soo men claerlijck kan sien, niet alleen aen 'tmoeyelijck wroeten ende onghenoeghelijck leven der gierighen, als die nemmermeer en rusten nochte versaet en zijn, maer oock mede aen minnaren, wellustigen, eersuchtigen, staetsuchtigen, ende allen anderen verdoolde menschen, hare saligheyt (die alleen inden schepper is gheleghen) inde creatueren soeckende, als die alle tsamen te vergeefs met arbeyt in der aerden soecken 'tgunt alleen in den Hemel is te vinden, ende blijven daerom altijdt onvernoecht in dubbeldt verdriet haers ghemoets. Want behalven het onghenoeghen der sielen door't derven Gods, so ontberen sy oock mede daghelijckx 't gunt sy henluyden goet wanen, ende hebben dickmael 'tgunt sy henluyden quaet meynen te wesen, hoe wel 'tselve noch goet noch quaet en is, makende hen selve also noch een ander lijden ende verdriet, dat in sich selfs gheen lijden en is. Niet min doen die Sondaren, immers die doen noch al meer. Want boven den voorschreven onwijsen wane een Wet, ende volgende dien voor ende na t'overtreden al een wroegen in haer conscientien hebbende, missen derven, ende ontberen syluyden mede het begeerde ende verwerven daer voor het ghevreesde, dats pijne smerte ende gequelle, soo alle sonde zijn eyghen boete is. Also bevinden sy 'teynde vande korte wellust, lanck berou, ende pijne, ghemerckt gulsigheydt, dronckenheydt, ende hoerderye niet en baren dan sieckte, swacke, pijnelijcke ende schorfte leeden: Nijdt: niet dan een stadige hertknaginghe: hovaerdye, niet dan een spijse, ende toorn niet dan een quetselijcke rasernye, willige dolheydt, ende sorchlijcke onsinnigheyt. Maer die Christen mensche den voorsz. moeyelijcken ende lastighen wech der sonden verlatende, begheeft sich na 'tbevel des Heeren opten wech des levens, dats in Christo Jesu, wiens last hy soet, ende wiens Juck hy licht bevint. Ende blijvende in die woorden Christi verstaen sy die waerheydt van dien, te weten dat sy inder wereldt (dat is, soo langhe hare herten, begeerten, ende lusten aen den Wereltsche dingen blijven hangende) benautheydt hadden: maer dat sy nu in hem gebenedijt gekomen wesende (dat is nu hare herten, sielen) ende begeerten door Christum inden Hemele opgetogen zijn tot gode) ruste, ge-

noeghen ende vreede haerder zielen vinden. Die kennisse van dese waerheydt verlostse ende maecktse gants vry vande waen, logen, ende bedroch des Duyvels: so dat sy 'tgunt elck hooch acht, verachte, ende 'tgunt elck lachtert hooch achten konnen ende en werden sulcx door gheen ballinghschappen, armoede, vernederinghe, ende dierghelijcke saken niet meer bedroeft: maer ter contrarien verblijden sich daer inne, sonderlinghen als+ hen 'tselve opcomt uyt hare schulden om den name Christi. Wie nu niet moetwilligh blint en is, can licht in sich selve begrijpen hoe seer luttel ende kleyn het lijden is, dat God den gheloovighen tot zijnder eeren en hare saligheydt op leyt: te weten ghebreck van spijse, dranck of kleedt (dat gants selden ghevalt) ofte pijne door geesselinghe ende wonden sieckten, ende diesghelijcx alleenlijc inden lichame smertigh ghevoel barende, maer niet inden ghemoede. Ende daer teghen hoe oneyntlijcke menichvuldige droefheyden, verdrietelijckheyden, hertseeren, treurigheyden anckxstigheyden, suchten duchten, sorghen, dreesen, ende swarigheyden, om duysendtreleye ghewaende schaden ende quaden, die sotte ende sondighe mensche, als zijn eyghen selfs vyandt, tyranne ende beudel hem selve is aendoende tot zijne verdoemenisse. Hier by dan mede noch verstaen zijnde, dat God stocker noch blocker en is, so dat hy ghebenedijt niemant op en leyt boven vermoghen, maer elck met kracht begaeft omme 't lijden te draghen, ja dat hy't selve in ons lijdt ende draecht, soo dat wy daer toe niet anders en doen, dan een ootmoedighe bewilliginge, en dal die mensche+ voorwaer gheen lust meer mogen hebben tot sulc zijn eyghen ondraechlijck ende onnut ghequelle, nochte oock gheen vreese teghen sulck salighmakende lijden ons vander hant Gods komende, maer sal zijn eyghen ghemaeckt verdoemelijck lijden, vlieden, ende sich wilich onder 't Heylighe Cruys Christi buyghen ende begheven,

 

Dat 11. Capittel.

Van oprechte ghelatenheydt, Moeder des gedults.

WAnt die Christen en waent niet dat hy wijs is, maer hy weet dat hy Sot is. Nu verstaet hy dat leven ende doot voor hem ghestelt zijn, sonder wel te weten welck het leven of doodt is, of waer inne gheleghen. Also komt hy inde vreese des Heeren die't beginsele is vander wijsheydt, sulcx dat hy dit nochte dat en derf uyt hem selve dencken, begheeren, willen, nochte doen, ten sy dats hem die Heere ghebiedt. Want hy vreest den Heere te vertoornen ende hem selve te schenden indien hy vergrijpt ofte misset, 'twelck hy zijn sotheydt volghende, tot noch toe heeft ghedaen, tot zijnen grooten verdriet ende leetwesen. Hier mede wert hy den kinderkens ghelijck die Christus beval tot hem te brengen, ende dien 't rijcke der Hemelen toe komt. Want dese zijn sonder alle verkiesinghe ende eyghenwilligheydt haren ouders in alle onnoselheyt onderdanigh. Die voorsz. Sot in zijn eyghen ooghen werdt nochte meer bevesticht inde voorsz. ghelatenheydt, door dien hy bevonden heeft, hoe ghenadelijck God zijne menichvuldighe misdaden heeft vergheven, ende boven dien noch hem door een kleyn saligh Cruysken van ontallijcke verdoemelijcke groote kruycen (die hem zijn eyghen sotte waen opleyde) so ghenadelijck verlost ende ghevrijdt. Ende soo hy nu inder waerheydt weet (soo gheseyt is) dat hy Sot is, quaedt, ende kranck, en mach hy sich nemmermeer laten beduncken dat hen eenigh ongheluck of quaedt mach gheschieden, maer dat hem soo veele lijdens niet op en mach komen, of hy en heeft des al duysentmalen meer verschult. Te min noch als hy nu verstaet dat het hem alles op komt van Gode (Godt gheve oock door wat creatueren dat mach gheschieden) aengesien hy nu oock vastelijck ghelooft ende ooc eensdeels metter daedt heeft ondervonden dat God is wijs, goedt ende Almachtigh. Want daer uyt verstaedt hy ontwijflijck dat die Goddelijcke wijsheydt niet en mach missen int best te verkiesen: dat zijn goetheydt niet en mach laten den mensche dat beste toe te senden: ende dat niemant zijn Almachtigheyt kan beletten den mensche t'alder best te doen. Alst dan onderwijlen al ghevalt, dat Godt den mensche eenigh lijden toe schickt, hoe kan die Christen mensche dat anders verstaen, dan voordt alderbeste, nutste, ende salichste dat hen mach geschieden tot dien tijt, al scheent oock al eenighe bittere recepte niet (al waert schoon met een grijnent aenghesichte) met vrolijcker herten overmidts die sekere ghewenschte ghenesinghe in drincken? Ick neme nu dat God verminderingh van onse diefachtighe aen-neminghe ende ongherechtigheydt die alleen der Sielen sieckte is) ons bename Geldt, Wijf, Kindt, ghesondtheydt, goeden name, onse sinnen, ja ons leven, by ons met valscher eyghendommen, als oft ons eyghen toebehoorde, qualijck beseten: soude dat den voorschreven Christen sulckx als voorschreven is wetende, oock swaer vallen 't selve met vrolijcker herten den rechten eyghenaer ende Heere, die't ons soo langhe om niet heeft geleent, danckelijck wederomme op te offeren?

Die Heydensche Spieghel van lijdtsaemheydt, wel verstaende dat het woordeken: mijn, niemandt anders rechtelijck en betaemt dan den ghenen diet al gheschapen heeft, ende dient alles alleen eyghentlijck toe komt, heeft sulckx ghelijckmoedelijcken ghedaen, ende hier door in zijne aldergrootste versoeckinghe soo ghetroostelijck gheseydt. +

Ick ben naeckt ghekomen uyt mijns moeders lichame, naeckt sal ick wederomme van hier scheyden, die Heere heeft ghegheven, die Heere heeft ghenomen, soo't hem belieft heeft, so ist gheschiet, des Heeren name sy ghebenedijt.

O dat was een Heylighe loflijcke ende eerlijcke danckbaerheydt, waerdigh om altijdt in alder menschen herten, tot een navolghelijck exempele gheprint, ghesneden, ende ghegraven te wesen. Waer sullen hier blijven die ghenaemde Christenen, die niet dan met grijnsen huylen ende klaghen Gode zijne gheleende ende die lanck om niet ghebruycte gaven en konnen laten weder tot sich nemen? souden sy henluyden niet schamen een duysent gulden of meer, thien of twintigh jaren van een vrunt sonder betalinghe van Renten in hare Coopmanschappe te leen ghebruyckt hebbende, met onwille ende treurigh weenen wederomme te betalen? Maer laet ons vanden ghenaemden Christen gaen tot die Rechte Christenen. Dese weten dat sy mede zijn van't Conincklijcke Priesterdomme ende verstaen midtsdien oock dat syluyden, als wesende warachtighe Levijten, gheen deel en hebben in d'Aertsche Erffenisse, want God is selve haerluyder erffenisse. Meyntmen oock dat de ghenen yet mach ontberen, die Gode selve (dient alle toekomt) heeft tot zijnder erffenissen? Dit zijn alle Christenen die om dese erffenisse te verkrijgen d'aertsche erffenisse willigh versmaden, hebbende los inden Heere hare huysvrouwen, als of sy die niet en hadden, schreyende, als of sy niet en schreyden, verblijdende, als of sy niet en verblijden, copende, als of sy niet en besaten, ende dese wereldt ghebruyckende, als oft sy die niet en ghebruyckten, ende zijn daer door ooc sonder die pijnlijcke vreese ende knaghende sorchvuldicheyt des herten. Wat swarigheyt ist doch te verlaten, ja te verwisselen ende over te gheven om gherechtigheyt de sonde, om die vreuchde, droefheydt, om 't eeuwighe, het verganckelijcke? ende om Gode, alle dat God niet en is, alle ydelheyt, niet, ghequel, ende alle datmen quaet mach noemen? Een mensche mach wel alle dat inder wereldt is versmaden, maer niet al hebben. Het bestaen om alle dingen te verkrijghen is moeyelijck, sondelijck, ende onmoghelijck om te volbrenghen: maer dat al te versmaden leert ons Christus, ende valt lustigh, heyligh, ende met allen licht inden voorschreven Christenen: des sy oock met gantsen ernst hare verkiesen verlaten, hen selve gantselijck onderworpen, ende uyter herten segghen tot Gode, Vader uwen wille gheschiede. Door dese ghelatenheyt ghevoelen sy terstont verlossinghe, ende dat volcomentlijck, van alle droefheydt, leet, ende treuren. Want men vint gheen droefheyt inden mensche, dien niet gheschiet teghen zijnen wille. Dese hare wille inde Godlijcke wille verloren hebbende, en hebben nu ghenen wille meer, alsoo en gheschiet henluyden ooc niet teghens haren wille, ende zijn vry van droefheyt, immers (dat noch meer is) sy zijn altijdt blijde. Want sy begheeren altijdt na de Godlijcke wille, die wert altijt volbracht, nu verlustight het begheeren datter vervult werdt die siele. Soo volcht nootlijck dat haer begheerten altijdt vervult werdt, ende sy oock altijdt blijde zijn. Maer aengaende het lichamelijck lijden, daerom sy inder herten niet en konnen treuren, soo voor geseyt is, daer inne staen sy mede onder haren God ghelaten, ende vernemende inde selve ghelatenheyt binnen hare herten een welghetrooste lijdtsaemheydt ghedoghen sylieden, (of om beter te seggen, Gods gratie in hen) alleenlijck die lichamelijck pijne, verwachtende met lanckmoedigher hope die verlossinghe haers Lichaems ofte desselvens siecte, na den Heylighen wille Godes, dien sy dat gantselijck bevelen. Na dien dan dese aldersalichste deuchden in den mensche komen door lijden ende teghenspoedt (soo niemandt onversocht zijnde yet mach weten) en schijnet voort meer gheen wondersproocke te wesen, daer d'Apostel S. Jacob seyt, Broeders verblijt u als ghy in menigerleye becoringhe valt, wetende dat die beproevinghe ws gheloofs lijdtsaemheydt voortbrenght, maer die lijdtsaemheydt heeft een volkomen werckinghe, op dat ghy volmaeckt ende volkomen moocht wesen, in gheen dinghen ghebrekende.

 

Cort verhael ende besluyt.

WT alle 'twelcke voorsz. staet te bemerken is dat inden menschen is drieerleye lijden. Waer af het lichamelijcke (dat seldtsaemste ende minste is) by wijlen van Gode, ende de ander twee inden ghemoede bestaende, met grooter menichvuldigheyt daghelijcx den mensche, van hem selve wert opgheleydt. Om welck lichamelijck lijden wel te draghen men behoeft gheduldigheyt, diemen met gheloovigh bidden verwerft van Gode, op wiens goetheyt men moet betrouwen. Daer toe men komt tot kennisse van dien, de welcke is tweederleye, een letterlijck inden dooden gheloove, ende een gheestlijck in't levendigh gheloove, ende ooc inde ondervintlijcke wetenschappe. Tot welcke gheestelijcke kennisse men gheraeckt door des Heylighen gheests verlichtinghe, met voorgaende kennisse van ons eyghen boosheydt, daer sich dan openbaert die goetheydt Gods, die den menschen ten goeden hen 'tlichaemlijck lijden op leyt, ende dat de mensche door kennisse, soo van zijne misdaden ende boosheydt, als van Gods milde goetheyt, zijn eyghen wille verlaet, hem in rechter ghelatenheydt onder Gode begheeft, ende daer door alsoo tot de lijdtsaemheydt komt, ende dat was die voorghenomen materie vant tweede boecxken. By alle 'twelcke, midtsgaders oock int voorgaende eerste boecxken is gheseyt van droefheydt, van des menschen ware goeden ende quaden, vande middelbare dinghen, oock mede vanden wane ende wetenschappe is gheschreven, niet onbequamelijck schijndt te volghen dat alle droefheydt behalven over onse sonden met hope van ghenade, een moetwilligh, Sot, ende gants onnut ghequel des ghemoets is, daer af de mensche lichtelijck bevrijdt mach werden door die waerheydt, ende oock, dat het lijden den mensche van Gode inden Lichame toeghesent, boven allen dinghen nut, ende oock met Godes hulpe licht om draghen is, by soo verde men maer den oorbaer ons daer inne aengheboden door den lieven God, verstaet, ende men hem ghe-

benedijt sulcx toe betrout soo alle Christenen doen.

 

Vermaning.

OF nu yemandt het ghene hier voor is gheseydt, ten eersten soo niet connende begrijpen, hem selve in zijne droefheydt sonder lichamelijck lijden te hebben, smeecte ende welbehaechde, ende hem liet beduncken te lijden om den name Christi, daer hy moghelijck hen selve door zijnen onwijsen wane moetwillens queldt, dien bidde ick (niet om mijnen, maer om zijn selfs wille) dat hy dit mijn segghen, hen ten besten bearbeyt, alsoo ten eersten niet en verwerpe, maer dat hy die saken eerst wel vlijtigh na dencke, ende d'oorsaken zijns droefheydts in sich wel ondersoecke. 'tWelck doende, twijfele ick niet hy en sal 'tgunt voorschreven is waerachtich bevinden, ende in plaetse van schelden mijne goetwillighen dienste ghebruycken tot zijnen oorbaer, die welcke alleen het eynde is mijns voornemens in desen. Middelertijdt indien hy niet ernstlijck en wil benaerstighen die gheheele verlossinghe van der droefheydt, die een Etter is inden ghebeenten, ende veele menschen heeft ghedoodt, hy arbeyde ten minsten om dat onnutte ende schadelijck ghequel te minderen, denckende dat hy inde alghemeene treurigheyden qualijck alleen kan wesen sonder lijden, 'twelck by veele anderen, hem in deuchden verde te boven gaende, onghelijck swaerder is. Is hy dan oock een Christen, of voert hy den name, hy moet met ons allen bekennen groflijck ghesondight te hebben teghen den Heere, die ons noch al ghenadelijck straft t'onser beteringe. Leeft ooc wel yemant ter Wereldt soo onschuldigh, die niet en moet bekent staen duysendtfout swaerder dan hy lijdet verschult te hebben teghen den Goddelijcken Majesteyt? van zijne ghenadighe handt komet ons allen opten halse) wy moetens lijden sonder dat eenighsins te moghen ontvluchten. Ist ons dan niet beter, 't selve wel tot onser saligheydt, dan qualijck tot onser verdoemenisse te ghedoghen? wel lijden is willigh lijden, onwilligh lijden is quaedt ende dubbelt lijden. Hebben veele Heydenen gheen hope des eeuwighen levens hebbende om Wijf, kint of Vaderlandt te beschermen, ja oock Wijven en Jonghers alleen uyt een eergierigheydt, hoochmoet, ofte spijtigheydt, onversaechdelijck, ende willigh den doodt gheleden, sullen wy Christenen dan, hopende opte verrijsenisse der dooden ons niet schamen om een Landt-ruyminghe behouden 't lijf, ons nut zijnde tot minderinghe van sonden ende meerderinghe van deuchden, soo jammerlijck te treuren ende te klaghen?

 

Laet ons dan eens grondtlijck gade slaen op die saken selve, die waerheydt na spooren, een goedt ghemoedt benaerstighen, (dat in quade saecken die halve boet is) die Roede des Vaders met gheduldigheydt cussen, zijne lieffelijcke castijdinghe danckelijck ontfanghen, ende niet metten name, maer metten leven inde waerheydt Christenen wesen.

Dat gonne ons die wijsheydt des Vaders, die goetheydt des soons, ende die moghentheyt des H. Geests, Amen.

 

 

Eynde des Boecx, genaemt Lijdens Troost.


Vorige