Kleyn-munster, des groot-roemigen David Jorisens roemrijcke ende wonderbare schriften elckerlijck tot een proeve gestelt

[fol.  xxixr]

Des groot-roemighen David 1.
Van't Op-schrift van David Ioriszoon
Wonder-Boeck.

1. 't VVonder-boeck.

VErwonderens waerdigh gheacht by den wonderbaren schrijver, om 't wonder by hem daer in ghewaent.

2. VVaer in dat van der werelt aen besloten gheopenbaert is.

Het waer wonder so hier wat voort quame daer af men mach segghen: ziet dat is nieu, (Eccl.1.10.) te weten van saecken ter salig-heyt noodigh om weten. Soude de mensch-lievende God sijn redelijcke schepsel en sulcks van Adam af tot nu toe wel wangunstelijck verborghen hebben?

3. VVie een, der ick, seyt de Heere, zenden sal, ontfangt in mynen naem, die ontfangt my: wie my ontfanght, ontfangt die my gezonden heeft.

4. Des Heeren seggen voorseyt blijckt: aen deses zentboden zendinge salmen niet twijf-felen: indien hy so gewisselijck doet blijcken: dat hy van den Heere ghezonden is: als daer blijckt dat hy eenighe zenden soude.

5. Hoogh gelovet moet sijn die als een Am-bassadeur komt inden Name des Heeren.

6. Een Ambassadeur brengt met sich een gheloof-schrift: met inhouden van wien, tot wien, ende waeromme hy werdt ghezon-den. So de zender machtigher, ende de sake wichtigher is: so mede des ghezanten geloof-schrift, door onderteeckeningh, pitscier ende zeghel ontwijffelijcker is.

7. De zender Christus is Groot-mach-tigh, ende de sake hooghst-wichtigh: sou-det dan niet wel betamen dat deses ghezanten gheloof-schrift meer dan aller anderen waenghezanten oock gheloof-waerdighst, ja ontwijffelijck zy? Wie mach (op dat ick deses Ambassadeurs woorden bruycke) daer teghen? doet hy't? wy sullens naspeuren.

8. Opt nieu ghecorrigeert ende vermeerdert by den Autheur selve int Iaer 1551.

9. David Iorissen schrijft sijn Ampt ende zijne Schriften de hooghste volmaecktheyt toe, ja oock boven Christi Ampt (swijghe der apostelen ampt ende schriften) immers oock de volmaeckste kennisse, so hier na over-vloedelijck sal blijcken, ende (om hier eenighe aenwijsing te doen) so blijckt sulcx 13.fo.15 aen't alderheylighste. Item 2.j.cap.88.b.ij.cap.12. Oock 18.etc.

10. Nu schrijft David Iorissen ooc (2.iiij.cap.11.c.) aldus: soo langhe een dingh mach verbetert of vermeerdert worden, en is dat selve niet volmaeckt.

11. Dat D. Iorissen in sijn eerst uyt-ghe-gheven Wonder-boeck zijn leeringhe aldaer noemt een leeringe der volkomenheyt te sijn, oock hem selve de man door wien die voort soude komen, leestmen daer doorgaens, als (om een plaets te noemen) j.ij.f.186.col.iiij.

12. Om nu te toonen dat in dit laetst uyt-ghegheven Wonderboeck groote veranderinghen, tot verbeteringhe van't eerste met af- ende toe-doen, sijn gheschiedt, maghmen le-sen j.ij.fo.195.col.3.al ditte:

13. VVant siet, nemet waer, ick David hebbe met mynen gheest macht inden Heere na den Gheest te oordeelen, na der waerheyt te salighen, te ghebenedyen of te verdoemen, goedt of quaedt te segghen, de zonde tellgheven of op te holden, te binden of te ont-binden by den Heere inden Hemel: Ia ter rechter tydt macht te slaen mette staf myns mondts, welck is dat eeuwighe woordt der kracht Godes. Dit zijn wel herde dondersla-ghen, syn't niet? doch sal het haest ondervon-den werden, of mijn Godes woordt warach-tigh, een ander Godt zy, dan met my is, het werdt ghelooft ofte niet, het sal sich selven in zynder tydt wel bevinden ende sien laten, wee hem die myn woordt in de veranderinghe niet en ghelooft, &c.

14. Hoe David dit zijn schrijven verandert heeft met minderen ende meerderen, te weten af ende toedoen, mach ghesien worden in zijn ghecorigeerde of laest-ghedruckte won-derboeck (2.iiij.cap.17.g.) Immers daer D.I. int eerste handelende van Gode totten sone toe excluys niet meer en heeft gheschre-ven dan acht columnen: vintmer in't nieu-we wel vier ende vijftigh, elck eer meerder dan minder letteren behelsende.

15. Welcker ghelijcke veranderingen daer by groote menighten ghevonden worden.

16. Soo D. Iorissen nu te ghelooven is in zijn voorseyt segghen: dat een dingh niet vol-maeckt en is, soo langhe 'tselve mach verbetert worden of vermeert: hoe salmen mogen ghelooven dat de leeringe zijns eersten Won-derboeckx volmaeckt was? nochtans seyde hy't. Machmen sulcx dan niet ghelooven: hoe salmen hem in't tweede Wonderboeck mede sulcx segghende, meer dan van't eerste ghelooven, ende waer by? hier van sal meer te handelen vallen, in't handelen van 't inhouden zijnre boecken selven: ende achte dit weynich voor ghenoegh opten titule ofte op-schrift des Wonderboecx.

[fol.  xxixv]

Eerste Hooftstuck.

Dat alle Menschen blindt sijn.

MEn seyt van oudts blint man arm man, al hadde hy oock bonte kleederen an. Moeten die waere blinden, die waen-wijse leydtsluyden volghende met heur blinde leyders niet in verdervens grachte vallen?

2. Leyders vindtmen leyder veelen, ende onder anderen oock David Iorissen die seydt alle ander menschen blindt te wesen met dese woorden: Dat alle menschen in blintheydt staen. 2.ij.cap.103.f.

Wonder ist, ende dit wonderboeck waer-digh, dat D.I. op een plaetsjen des werelts schuylende, sekerlijck soude weten watter is of niet en is in elck van alle d'andere men-schen op allen plaetsen des Werelts woonen-de, ende van hem D. Ioriszoon noyt ghe-zien noch ghehoort sijnde. D'eenighe herten kenner houden wy Godt te sijn. Soude D.Iorissen wel God wesen? Of salmen dit sijn segghen voor waen, niet voor weten moeten houden? maer waer toe dit sijn seggen streckt dient ghemerckt. Soudet wel sijn om d'eeni-ghe Leydtsman te worden van de gantsche blinde werelt.?

Tweede Hoofstuck.

Dat David Iorissen weet 'tghene ter saligheyt om weten noodigh sijnde, tot nu toe allen menschen verborgen is ghe-weest.

1. VVelcker grondt (te weten van 't Ryck der Hemelen) van der werelt aen verborghen is gheweest, op dese tydt my onwaerdighe uyt te spreken ghegeven is, 2.j.132.c. Ende noch: VVant nye-werrelden was sulcken Engelschen nieuwen blyde mare ende woordt des Levens by den menschen ghehoort, sulcken wonder-lycken glorieusen gesichte op aerden in waer-heyt ghesien. 2.j.ij.verfo.

2. Meer sodanighs machmen lesen, 2.ij.b, 2.iij.13.g. vij.g.h, 2.j.80.c.99.a.101.b.150.b.28. a.b.38. a.159.a.b. 2.ij.12.d.13.b. 8.b.c. iij.verso. ij.b. 10.h. 2.iij.12.a.etc.

3. De voorneemlijckste grondt van sulck D. Ioriszoons segghen, sijn ons Heeren woorden, houdende: Ick hebbe u noch veele te seggen, dan ghy en mooght het nu noch niet draghen. Maer als ghekomen sal sijn de gheest der waerheydt, sal hy u alle waerheyt leeren. Ioan.16.12.13.

4. Rechts daer voor hadde Iesus sijn jongeren bedroeft ziende, om henluyden te troosten, gheseyt aldus: Ten zy dan dat ick van u ga, so en sal de trooster tot u niet komen: maer so ick van u ga, sal ick hem tot u zenden. Ioan. 16.7. Dat sijn ons Heeren woorden ende beloften tot sijne Iongheren.

5. Die en moghtens doe niet dragen, niet om heur quaetwilligheyt willen: want zy bereyt waren met Christum inden doodt te gaen, Mat.26.35. Maer om heur swacheyt willen: so bleeck in der noodt van heur Meesters ghevanghenisse. Mat.26.56.

6. Maer is dit een goet bewijs? sy en mogh-ten doe niet met Christo lijden, swackheydts halven: daerom en moghten zys daer na van al heur gantsche leven niet? Neen voorwaer. Want ghesterckt sijnde met de kracht uyten hooghsten waren zy so sterck-moedigh: Dat zy niet en schroomden, oock met levens ghe-vaer, Christi name te belijden, Act.4.29. daer voor troost-moedelijck te lijden, ende in sulck onschuldigh lyden te verblijden, Actor.5.40.41.42.

7. Daer zietmens een quaedt bewijs te sijn: de Apostelen moghten doe niet draghen de leeringhe des H. Gheests, die overmidts haer swackheyt te veele zaghen op sijn Lijf-lijcke teghenwoordigheyt: Derhalven en moghten zy't naemaels door Christi gheest (die heur belooft ende ghezonden was) ghe-sterckt wesende, mede niet.

8. Seecker soo 't de Iongheren namaels oock niet en moghten draghen: salmen niet moeten seggen dat de beloofde vertroostinge te vergheefs is geweest? Of dat Christus int niet volbrenghen sijnder beloofde vertroostinghe door den trooster sijns H. Geest, bedrieghlijck ende ontrou is gheweest? Dat hy sijn jongeren teghen sijn toeseggen Wees-kens heeft, ghelaten? Ioan. 14.18. Dese la-steringhe moetmen Christo, de waerheydt selve, toeschrijven: Of men sal moeten hou-den dat David Iorissen, de H. Schrift mis-bruyckt, sich self met anderen misleydt, ende onwaerachtigh is. Elck denckt dit wijder nae.

Derde Hooftstuck.

Veele hooghe saken schrijft D. Iorissen van sich self ende van sijnen dienste.

1 Laet dy eens anders, niet dijn eyghen mondt prijsen, seydt Salomon Prov.27.2. Oock leestmen by een ander:

V lof verbreyt, noch u schoffierigheyt, Sulcx doet der dwasen roemgierigheyt.

2 Doch sijn prijsen ende laken, middelba-re wercken, diemen qualijck, oock wel mach doen. Wel heeft d'Apostel sich self ende sijnen dienst ghepresen: maer dat ter noot nae veele voorgaende betuyghselen: dat hy sulcks

[fol.  xxxr]

ongaerne dede, niet tot sijn roem, maer tot zijnder leerlinghen nutbaerheyt: noemende sulck nootlijck hoogh-spreecken, self een zot-heyt, 2.Cor.11.1.12.16.17.18.19.21.30. 2.Cor.12.1.5.etc. Welck roemen te recht gheschiede in den Heere, 2.Cor.11.18.

3 Na sulck nut, wijslijck, ende Godlijck roemen, hebbe ick in D. Ioriszoons schrif-ten wel ghesocht, maer nerghens gevonden. Ick vinde wel by wijlen dat hy't onnoodigh seyt te wesen, maer niet dat hy't vermijdet. Onnoodigh seyt hy 't met dese woorden:

4 VVat ick voort der openbaringhe halven in den gheest ende waerheyt krachtelyck bo-ven alle sinnen des herten ghesien, gheroken, ghesmaeckt, ghetast ende gevoelt hebbe, is on-noodigh om mynder Leere ende woordt met Paulo te bevestighen.15.fo.39.

4 Hy scheldt oock anderen, om dat sy heur eere by den menschen soecken, 37.fo.8, 41: fo.22. verso, ende dickmalen inde penne hebbende, het werck pryst den werck-man, seydt hy oock van sijns selfs werck: het sal sich self wel richten ende prysen, 2.iiij.17.e.

5 Des niet teghenstaende sullen hier David Ioriszoons hooghe beroeminghen meer dan men soude gelooven, blijcken. Het sullen dan sijnen vrunden, oock overkonstigh in wel-sprekenheyt te wesen blijcken: die eenige wet-tighe oorsaken vande navolgende beroeminghen konnen doen blijcken: die sijn onder vele meer andere dese:

6 David I. maeckt sijn Ampt ende woordt groot.

Hier om mach ick met recht dit ampt, dit woordt, dit licht, leven, ende den gheest over al hoogh leven, sijne timmeragie heerlyckst hol-den (2.j.85.c.) (2.ij.10.f.) daer noemt hy't dat licht der eeuwigher wijsheyt, etc.

7 Tot veele plaetse, oock namentlijck (2.iiij.17.a.) klaeght D. Ioriszoon, datmen sijn heylighe Leere bespot heeft. Anderen segghen daer tegen dat D. Iorisz. den vroe-den mishaeght, om dat hy sich selven te veele behaeght. Hy is vlytigher, segghen die, om sijn ampt hooghelijck te loven, dan om sijn zendighe te bewijsen, daerom hoortmen sijn vlote roem-woorden niet ge ghelooven.

8 D.I. prijst sijn, boven der Apostelen, ja Christi ampt.

Gesproken hebbende van 't stuckwerck by Paulum, oock van't duyster Prophetisch woordt by Petrum verhaelt, schrijft voorts also:

9 VVel aen, ist dattet volkomene dan eerst laetst toekomt, 't welck by 't Alderheylighste, by 'tleven, by de liefde Christi (die int laetste haer verhooghinghe by die mensche uytghe-sproken werdt) so en mooght ghy my dan niet ontspringhen te belyden of te bekennen: dat de sevende bazuyn oder stemme) in de welcke de verholentheydt Godts gheopenbaert unde voleyndt, dat boeck des Lams inde sevende zeghel opgedaen sal werden) voor de sterckste unde meeste (daer alle de vorighe in opholden moeten) te holden ende waer te nemen is, ge-lyck den sevenden dagh oock voor alle d'an-dere heyligh ghereeckent unde ghebenedydt wort. 15.Fo.15.

10 So der Apostelen ghebou unde Leere int alderheylighste ghegriffyt waere gheweest, ten soude niet hebben moghen om-vallen. (2.iij.3.b.) Ende dat hy D.I. zijn ampt verghelijckt ende grondet by ende op't alder-heylighste des tabernakels maghmen lesen. 2.j.88.b.ij.13.c.etc. Ende waer niet?

11 Immers hy D.I. schrijft dat Christus hier als een weghbaner ende vorlooper moet voorgaen, te weten voor den dienst des H. Gheests, die daer is by hem. D. Jorissen 2.j.56.d. Ziet oock, wildy, 2.j.85.c.

12 Uan't stuck-werck Pauli, oock van't duystere Prophetisch woordt Petri, sal hier na (xiij.5.) gehandelt worden: so mede van't volkomen, van't heylighe, ende van 't alder-heylighste, met sijn aenkleven. Ziet int xij. Hooft-stuck.

13 Maer ofmen d'allegorten der voorseyde plaetsen, ende alles alsoo op een toekomende volkomentheyt gheduydet sijnde voor goede bewijsinghe moghte aennemen: als neen. Wie sal konnen toestemmen dat David Iorissen buyten anderen nu in dese tijdt de man soude sijn, die dat soude bedienen? bewijst hy erghens sulcks op hem voorseyt te sijn? met een eenighe Letter niet. Duydet Hendrick Niclaeszoon niet alle 'tselve so wel op zijnen dienst der Liefden (God wouts) als David Iorissen opte zijne?

14 Dat hy sich selve, nopende sijnen dienst, gheest ende wijsheydts kennisse stelt verde boven der Apostelen, ja boven Christi, zietmen hier ende over al ontwijffelijc, maer dat hy't erghens bestaet te bewijsen metter H. Schrift, of met vaste reden waerschijne-lijck te sijn, en zie ick nerghens in sijne schrif-ten: anderen moghen zien ofmen een mensch in so hooghwichtighen sake op sijn selfs seg-ghen alleen, behoort te ghelooven soo onbedachtelijck.

15 Het wonder-boeck David Ioriszoons wordt van hem ghepresen boven alle Schatten.

Want van sijn wonder-boeck sprekende, seyt also: Daerom acht het kostelyck, holtet boven alle schatten waerdigh inden sin: Doch daer niet by te gelycken en is. 2. † vij.verso.

16 De wijsheyt is hoogh te houden boven alle schatten, Pro.3.19. † 8.11. So is oock Christus de Schat-kamer self aller Goddelijcke Schatten, Col.2.3. Soude D.I. wel sijn wonderboeck boven de wijsheyt, ja boven Christum selve hoogh willen gheacht ende gheholden hebben?

[fol.  xxxv]

17. Boven de H. Goddelijcke schrift waerdeert D.I. zijn wonderboeck.

Sal ende moet ick sonder onderlaet dit myn boeck in zijnen zin groot ende heerlyc over alle boecken, die my bekent zijn, waerdigh hol-den hooghelijck prysen, loven, ende wonder-lyck noemen, 2. † v.c.

18. Wat boecken David Iorissen bekent waren, mach ick niet weten: maer dat hem al de Bybelsche boecken niet onbekent en wa-ren, moet ick weten: om dat ick sie by hem uyt elck der selver wat verhaelt te zijn in zijn schriften. Moet ick dan niet nootsakelijck weten dat D. Iorissen zijn wonderboec groot heerlijck waerdigh ghehouden, hoghelijck ghepresen ende ghelooft heeft boven de boec-ken der Goddelijcker schriftueren? sondert hy die uyte? neen hy. Of isser yet uyt ghe-sondert daer men al seyt? daerom schijnt oock dat hy den menschen, die hy 't beste schijnt ghejont te hebben, daer ende nerghens anders toe om lesen aenwijst: want

19. D.I. wijst aen tot dat zijn hoogh verpresen wonder-boeck seggende:

Leest het met lust ende sachtmoedigher ghoeder begheerten (2.j. † vij.h, 36.vij.a iiij.verso.)

Nerghens en leese ick dat D.I. zijnen jongheren aenwijst tot lesinghe der Heylige Schriftueren. Soudet wel zijn om dat de selve (in zijn oordeel) niet dan stuckwerck, maer dat zijn Wonderboeck de volkomen-heydt alder leeringhen is behelsende? dat hy den zijnen liever totter sonnen, dan totter manen licht, liever tot het alderheylighste, dan tot het Heylighe: ende liever tot het woort des gheest, dan tot het woordt des ge-loofs (ic spreke hier met zijne eygen woorden, soo men hier na vernemen sal) heeft willen aenwijsen? wie mach hem om sulck zijn selfs overmatelijck prijsen, doch met recht prijsen?

20. Want hy acht syne woorden wonderlijcken hoog, seggende:

VVelcx inderste gront (nopende 'tsitten op den stoel Davids) ick noch gheen mensch verklaert of uytghesproken hebben, wat my van Godes ghenaden hier wyder a[f] ghegheven is. Doch isset dat hooghste ende diepste wesen der eeuwigheydt, dat laetste voort komen moet in zijn ghesichte. 1.j.168. in sine.

21. Dat hy't soo niet en heeft uytghespro-ken, mach wel ghekomen zijn by gebreck van volmaeckte toehoorders: die en ghebraken den Apostel al in zijnen tijden niet (1.Cor.2.5.) welcke heyligen mochten begrypen wat daer zy de breede, de langhte, de hooghte, ende de diepte, oock weten de uytnemende liefde der kennissen Christi, om vervult te worden tot alle de volheydt Godes, Ephes, 3.18.19.

22. Soodanighe volmaeckte mannen moghen hem D. Iorissen ontbroken hebben om sulcke zijne groot-gheachte verholentheyt te openbaren: maer of hem hooghroemighe woorden, met wonderlijcke vermetenheydt doorgaens ontbroken soude hebben: is niet wel ghelooflijck, zijn werck toonet hierendefals noch veele meer toonen.

23. Wt een meerder geest, die hoger kracht by sich heeft ende beter spreeckt dan Christi geest ende woordt was, sprac nu in onsen ty-den D. Ioriszoon, die daer van schrijft als volght.

24. Voorwaer het luydende woort, hy spreect van Christi woort) had inden beginsel oock zijn ghehoor ende glants, door de nieuwig-heydt des tydts int gheloove. Daerom het ooc van veelen aenghenomen. Dan nu wederom door een ander beter nieuwicheydt veroldet. Vermidts die verschyninghe eens meerderen geestes, die hooget kracht by sich heeft, beter spreect dan dat kinderlijcke woort, 48.b.v.ende verso.

25. Is David Ioriszoons luydende of schriftelijcke woordt beter dan Christi luy-dende woordt: hoe sal't Christi woort zijn? Christi woordt was Godes woort: is Davids niet Christi woort: hoe macht Godes woort zijn? of zijnder twee sonderlinge woor-den inden beginne geweest by Gode? is Christi woort door een ander beter nieuwicheydt veroldet, soo en was Christi woort het beste niet, luydet dat oock ten besten? soude dan David Ioriszoons woort wel beter zijn dan Christi woort, als nu van ouderdom versuft gheworden zijnde?

26. Soo gaet het hier oock metten gheest. Is David Ioriszoons gheest meerder ende krachtiger gheweest, dan Christi geest: wie sal geloven dat David Iorisz. Christi geest heeft ghehadt? ten mach niet een zijn daer 'teen meerder ende krachtiger is dan 'tander.

27. Is David Ioriszoons gheest dan oock niet Christi gheest, hoe kan't Godes gheest zijn gheweest? Of was de zijne Godes, maer Christi gheest niet Godes. Klinckt dat lelijck, ende waren Christi ende David Ioriszoons gheest beyde Godes gheest, ende nochtans d'een niet de selve die d'ander was: soudemen soo niet wel twee Heylighe gheesten, ende midtsdien vier personen inde God-heydt maken.

28. Hoe dattet sy men siet opentlijck dat David Ioriszoons gheest christi woordt

[fol.  xxxir]

verklaert te sijn kindtlijck, swack, ende niet welsprekende, by gelijckenisse van sijn woort des gheests dat dan een manlijck (soo hy op ander plaetsen schrijft, 2.iij.2.b. 2.j.143.d) woordt soude wesen, dat uyten man in der kracht voorkomt, ende daeromme beter spreeckt dan dat kindtlijcke woordt Christi.

29 Machmen nu oock meer met reden twijffelen dat David Ioriszoons gheest een ander gheweest zy dan Christi geest, die oot-moedigh van herten was? Qualijck. Maer machmen oock met reden ghelooven dat zy beter was dan Christi gheest? Die sprack als hy self was, te weten goet, ende daerom oock goedelijck: ootmoedigh, ende daeromme oock ootmoedelijck. Hadde David oock so ghesproken, soude hy niet beter dan nu gesproken hebben ende Christi-ghelijcker?

30 Maer soude yemant seggen dat David Ioriszoons ende Christi geest een selve geest was: dan dat D. Ioriszoons gheest krachtigher, meerder ende beter in sijn werckinge is: Ende dat vermits des tijts outheyt, of des werck-tuyghs halven: Wie sal konnen ghelooven dat de werelt of menschen, die alle daghe argher worden, nu beter worden, ende der waerheyt ontfanckelijcker dan die waren ten tijden Christi? Seyde die niet dat de Liefde in veelen soude verkouwen? Matth. 24, 12. Uoorseyde hy dat hy t'sijnder komste veele ende krachtigh geloove op Aerden vinden soude? Luce 18, 8.

31 Of soude yemant meynen dat David Iorissens persoon een heyligher, bequamer, ende beter werck-tuygen des H. Geest is ge-weest, dan Christi heylighe ende onzondelijcke menscheyt: om alsoo bequamelijcker, beter, ende krachtigher sijn werckinghe te hebben tot volkomender goet-makinge van veele meer menschen dan Christus? Dat en heeft David Iorissen selve (dien doch gheen stoutheyt en gebrack) dorven segghen.

32 Houdt sijn stemme des Heeren woordt te sijn, so wie dan myn stemme, namelyck des Heeren woordt ter herten neemt, ende te recht ghelooft, &c. 19.c.vj.verso.

33 Elck Leeraer alder nieuwer kercken, gheeft mede sijn stemme of woordt uyte voor Godes woordt: maer wie bewijst dat? Niemandt. Doet D. Iorisz. dat? Over al: So zijn segghen alleenlijck vast bewijs mach verstrecken.

34 Dat de hooghste kennisse noch van den Propheten, noch van den Apostelen, noch van Ioanne, noch van Christo inden vleysche, niet openbaer verklaert en is.

Maer is (dat kranck gheloof) verre van't waerachtighe licht, wydt van de hooghe kennisse, swyghe de hooghste kennisse Christi ende Godes, waer toe wy perfect werdende komen moeten. VVelck van Joanne, noch van de A-postelen, of van Christo in den vleysche selve, swyghe de Propheten niet openbaer verclaert en is. 2.iij.13.a.

34 Dat schrijft D. I. Bewijst hy't? Neen, ten waer hy dede blijcken dat d'Apo-stelen noch oock de Heere Christus, sulcke hooghste kennisse niet en hebben ghehadt, so wel als hy D. I. of dat sy die den menschen niet so wel ghejont en hebben, als hy D. I. of dat sy de konst van heur sin uyt te spreken niet so wel ghehadt en hebben, als David Ioriszoon, soude dan sijn gheest wel wijser, jonstigher, ende konstigher sijn gheweest, dan der Apostelen, jae Christi gheest selve? Hier af is oock ghehandelt voor j.1, etc.

36 David Ioriszoon verstaet dat gheen Mensch en verstaet.

Overst dat verstandt (van't aenbeden in gheest unde waerheyt) heeft alle man niet. Neen, gheen mensch die daer leeft op aerden, hoe gheleert zy immermeer zyn, swyghe der daedt. 45.a.v.verso. Ziet oock 43, 22, verso, 2, 93, d. 155, c.

37 Moght David Ioriszoon seeckerlijck weten wat alle menschen verstaen, sonder self alle menschen ghehoort, ende door heur tonghe int hert ende herssenen gezien te hebben: wat ghebrack hem des halven om self te wesen de hert-kennende God? Is dat niet, wat gebrack hem aen't vermetel beroemen?

38 Niemand en maghtllstaen dan door hem D. I.

Sy allen weten niet, neen, konnens niet gheweten, wyl zy in duysternisse staende sonder licht zyn, waerom ende toe 'twoordt vleysch, God mensch, de mensch ghelyck gheworden is. VVie hevet geweten, swyghe uyt ghesproken, der van desen gherechten waer en alder-heylighsten gheest, niet ghedroncken heeft? 41, fo.13, verso. 13, fo.25.

39 Dat David Ioriszoon moght verstaen die een natuerlijck ghebooren mensch was: moght dat niemant van al d'ander menschen verstaen? Waer by wist hy dat? Blaest de windt niet waer hy wil, Ioan 3, 8, of hadde hy Godes geest ende 'tlicht der ghenaden-zonne in sijn handt? was hy't alleen van wiens lyve levende wateren (ist ander so) sijn ghevloten? Moghent ander menschen niet halen daer hy 't gehaelt heeft? Of was hy van ander aert dan (ick segghe niet alleen Christus, maer oock) Moyses was. Die benijde niet dat oock twee, buyten die tse-ventigh mannen by hem zijnde, propheteer-den, maer wenschte dat alle 't volck moghte propheteren, Num.11, 29, noch Christus en wilde niet belet hebben den ghenen die Duyvelen uytdreven in zijnen Name, sonder hem nochtans nae te volghen, Marc. 9, 38, 39, want alle sulcx het werck was van een selve gheest des Heeren. Soude die dan aen een David Iorisz. sijn ghebonden? Dat 's niet

[fol.  xxxiv]

waerschijnlijck. Oock seyt hy't maer waer doet hy't blijcken?

40. David Ioriszoon wil datmen hem hoore.

Alsoo suldy, die u aen stadt Christi, oder inden name Christi van herten leert, hooren. Ia sult die selvighe, segghe ick noch, niet alleen hooren, als Jesum na den vleesch, maer na den gheest, dat is, Christum hooren als God, ende niet als een mensch, 37.f.4.

41. Soude hier toe wel strecken al D. I. seg-ghen, van aller menschen blinde onwetenheyt ende van zijn hooghe wetenheydt, namentlijck, dat elck hem alleen hooren soude? wel aen, men sal hem hooren als Christum na den gheest, ja oock als Godt selve (dat's wat meer als een mensch) so hy ontwijfelijck bewijst, dat hy selve Christus na den Gheest ende Godt is. Maer een mensch als Christum ende God te hooren met twijfel, soude ons wel een weder-chrift ende Afgod doen hooren. Siet, wildy, meer, 37.f.16. vers. 2.ij.33.c.j.52.c.7.a.b.iij.13.b.iiij.1.f.16.c.2.d.22.g.24.[punt op z'n kop]a.31.b.38.19.verso.51.6.verso, 36.a.ij. ende verso, ende a.viij.25.b.ij.39.e.ij.19.a.ij.verso, e.v.51.aiij. verso.etc.

42. In zijn ghetuyghnis wil D. Ioriszoon gelooft zijn.

Ick, die dit voortbrenghe, den ghy niet en siet, blyve u in, ende door Godes ghenade al-toos een ghewisse trouwe ghetuyghe, &c.2.j.162.b.165.a.156.d.iij.13.b.

43. Dat's gheseyt: maer ist veyligh, sonder ware tuyghnis van desen self-tuygh te ghe-looven, dat hy een ware ende trouwe tuy-ghe is?

Vierde Hooftstuck.

Vande namen die David Ioriszoon sich selven al toe eygent, ende aenneemt als van hem ghe-seyt inde H. Schriftuere.

1. Wat hoogh-beroemelijcke saken D.I. schrijft van sich selven ende van zijnen dien-ste, heeftmen hier voor mogen sien, hoewel maer by een kleyn monster of voorsmaeck, van ontelbare andere gins ende weder den leser zijnre boecken hopelijcken van self voort komende.

2. Ende want elck na 'tgene hy is of schijnt oock ghemeenlijck den name voert: soo en heeft D. I. oock niet vergheten sich self te vereeren met groote menighte van d'uytge-lesenste heerlijcke namen diemen inden Bybele leest. Sulcx wert daer nauwelijcx yet treflijcx ofte hooghachtbaers ghevonden, dat hy niet op sich selve of zijn ampt heeft weten te passen, maer hoe sulcx past, magh de leeser oordeelen.

3. Alsoo heeft David Iorisz. tot sich ghetrocken den Adams: n[i]et des eersten, ouden, aertschen, maer des laetsten Adams 2. † ij.iij.137.c.) des nieuwen Adams, (2.68.a.149.d.) ende des Hemelschen Adams (2. † ij.iij.

4. Hy noemt sich selven een Ambassadeur des Almachtighen (2.13.c) daer by noch voe-ghende dat hy hoogh gelooft moet zijn, als komende inden name des Heeren. Seecker indien dit so wijslijcken bleeck, te weten dat quam inden name des Heeren: alst wel grof-lijcken blijckt dat hy sich hooge dingen aen-neemt: hy en behoorde zijn waerdighe eere niet te ontbeeren.

5. Soo dat waer, mocht hy waerschijnlijc de namen vanden grooten Artaxerxes 2.j.52.g, ende van Assuerus, so hy sich noemt.2.j.52.g. ten Hemel toe luyde trompetteren met-ten Bazuyn, 2.j.27.a. metten der-den Basuyn 2.j.52.c. ja metten sevenden Bazuyn, 2.ij.12.j.15.15. voor den welcken de verholentheydt niet en mochte aen den dach komen, die hy sich aenneemt self te wesen.

6. Maer grooter ist dat hy, teghen de openbare waerschouwinghe onses Heeren Iesu Christi, tot hem treckt den name Christi 2.ij. † iij, als of Christus hier of daer waer te vinden, immers de gheestelijcke Christus, 2.j.53.b.70, c.78, a.2, iij.3.b.

7. Ende overmidts de name des Konings Davids op zijnen name scheen te passen, soo en laet hy naeuwelijck onverhaelt ende op hem of zijn ampt te duyden, eenighe plaet-sen des Bybels, die den name Davids o zijns Uaders Iesse met brenghen: 2.j, 82, a, Oock de Gheestelijcke David, 2, j, 53, a, 69, fol.149, b, 135, c.138, a, ij, † ij, verso, etc.

8. De name van een Enghel des lichts, heeft hy mede niet vergheten, 19, a.ij.verso. niet teghenstaende Sathan sich in sulcken schijn wel kan vertoonen. Ueele minder versuymt hy den name vant Evenbeelde Godes (dat Christus alleen is, 2.Cor.4.4, Col.1, 15) 2.j.138.a.

9. Hy heeft sich oock te zijn aengenomen de gheest des levens (f.14.) de Stercke gebieder, 2.j.52.c. de ghesalfde des Heeren (2.j, 82.a) ende Godes (2.j.137.c) dat beyde Iesus Christus is, ende de Herault (waer vint hy de namen?) des aldergrootsten Keysers, (2, j.52.c)

10. Hy David Iorisz. of zijn gheest soude oock zijn een goedt Leermeester, 46.a, viij. oock de rechte Meester, 2, j.52. a. het leven 2, j.68, a. de Koning der gherechtigheyt, 2.j.238.a, ende de rechte Heere, 2.j.137.b. niet jeghenstaende hy self heeft gheschreven, dat-men gheen mensch, maer d'Alderhooghste, Heer ende Hooft over sich sal laten wesen. 45.c.7.

[fol.  xxxiir]

11 Maer komende op't woordt geest, siet-men hem waerlijc met meerder vrymoedig-heyt 't selve trecken, duyden, ende aennemen op sijnen dienst, woort ende geest, die in hem was: dan hy met oprechter behoorlijckheydt sulcx erghens in der waerheydt heeft konnen bewijsen. De Leser mach nadencken of hy dat rechtelijck dan onrechtelijck heeft ghe-daen, want aen't doen is gheen twijffele.

12 Also sietmen dat David Iorissen (2 † h.) beveelt te mercken opten zinne des Let-ters van zijnen Wonderboecke: Op datmen verkryghen soude den smake des gheests, die toekomende belooft, langhe verwacht, ende over om ghebeden unde gheroepen is. Inden lijst daer beneven stelt hy: Veni sancte spiri-tus, veni creator, &c.

13 Derhalven noemt hy sich selven of zijnen gheest den gheest der waerheyt: On-aenghesien die van Christo den Apostelen niet alleen belooft, maer oock waerachtelijck ende krachtelijck opten Pincxterdagh is ge-sonden gheweest. Hier af is hier voor, wat des aengaende ghehandelt.

14 Want spreeckende van de waerheydt Christi, schrijft hy also: Dat is so veel, dat ickt eerst hooren unde sien van den Heere Jesu Christo, niet letterlyck nae den vleysche, maer na den gheest, ontfangen, unde van den zynen nemen moet (52, 3.)

15 Welcke laetste woorden (nament-lijck van den zynen nemen moet) Christus sprack van zijnen beloofden gheest der waerheyt: die't van 't sijne, te weten Christi, soude nemen. Nemet dan David Iorissoon van Christo, ende niet metten Apostelen van den Heylighen Gheest: Wat seyt hy dan hier doch anders: dan dat hy, of sijn gheest selve de H. Gheest is?

16 Dit sietmen naeckt ende claer, 2.13, c. beginnende: hierom wie ghelooft, &c. Item, 2, 159, d. Beginnende: Ziet desen Heylighen Geest, &c. Ende Overst nu een ander, &c. Ibidem. Ende doorgaens in alle sijne schriften. Ende noch: Ghy sult het sien, dat noyt mensch en sagh: want de kennisse des Heeren noyt, als nu, op aerden was.

17 Indien dit segghen David Iorissens waerachtigh soude sijn: Soudet niet schijnen dat Godt in sijn Liefde veranderlijck waer, of ten minsten dat de wereldt nu waer verbetert?

18 Want Godt in't gheven van meerder kennisse op aerden in dese tijden, dan hy oyt te vooren, oock na de versoeninge in Christo gheschiedt, tot Dauid Ioriszoons tijdt toe hadde ghedaen: soude immers meerder weldaedt (die uyt meerder liefden moeste komen dan daer voor) bewesen hebben dese wereldt: niet heyligher, maer uyter maten snooder dan de vorige wesende. Dat niet wel en soude luyden.

19 Maer somen daer niet aen en wil, salmen niet moeten segghen dat dese laetste, arghste, ende aerden werelt nu is bequamer dan d'eerste, beste ende gulden werelt was: om te begrijpen, te verstaen, ende aen te ne-men dese alderklaerste ende volkomendste kennisse die nu ter tijdt werdt geopenbaert door de aldervolkomenste gheest van David Ioriszoon? Dat schijnt niet min zottelijck, dant voorgaende lasterlijck te luyden. Want het gheen meerder wijsheydt is te segghen dat de werelt betert: dan Godlosigheyt is te segghen dat Godt verandert.

20 Nu dit zy soo't wil, wie moet nietllstaen, dat David Ioriszoon hem self of zijn woordt ende gheest, uyt heeft willen gheven voor den H. Gheest selve: als men by hem leest, dat hy 't zondighen noemt inden Hey-lighen Gheest, als men teghen zijn Leere, woordt ofte gheest zondight? Dat hy dit leert uyt dese aenghetoghen woorden selve, ende uyt menighte der aengewesene plaetsen.

21 Ziet also gheschiet den mensche of de werelt driemael dat goede woordt ter bete-ringhe. Van den Vader, kinderlyck, of Licha-melyck uytwendigh: Vanden zoone i[n] de jongelinghschap: Van den Heylighen Geest in die manlyckheyt ofte manheydt, in onuytspreec-kelycker liefden, dat is in die kracht Godes al-derheylighste wesen. Dat eerste int voorhof. Dat anderde, in't heylighe. Dat derde, in't al-derheylighste. (2.ij.115.d.) Dit beduyt hy (so men mach zien hier nae xij.) op Moysem, Christum, ende David Ioriszoon met heu-re bedieninghen.

22 Ter voorschreven plaetsen leestmen noch 'tghene volght. Hierom wat desen dagh, stond, of tydt des hooghsten ghenade in de volkomenheyt verreyckt, unde wie de waer-heyt uyt des selvighen mondt gheen ghehoor of gheloof gheeft, loghenachtigh unde bedrieghlyck holdende, den Heylighen Gheest, die daer onderwyst, unde also zynen raedt, Leere, wil, unde daet of werck teghen is: diens ziele sal met toorn ende onghenade Godes uytgheroeyt werden, hier noch na gheen vergevinge kryghen.

23 Soude daer niet wel onlochbaerlijck blijcken uyten naecten ende klaren woorden selve, van David Ioriszoon dat hy sich self of ten minsten sijn gheest ende woordt hielt voor den Heylighen Gheest selve? Die daer aen noch twijffelt, mach lesen dese aenghe-wesen plaetsen, ende de twijffel sal haest verdwijnen 10, 8, 2, j.52.c, 48.a.iiij, xiij, a. vij, 2, j.85.c.131, a.7, a, 26.cc, 40, q. Ende verso, 11. b, ij, verso, v. verso, 18, c, ij, e, ij, verso, 14, 9, verso, 2, iij, 10, e, etc.

24 Also moghtmen hier vraghen, of David Joriszoons, ende ons Heeren Christi Gheest, een selve Heylighe Gheest is? Seydt men neen, men maeckt een vierde persoon in de Godtheydt: Seydtmen Ja, men moet bekennen, dat Christus selve oock sijn gheest hadde, soo wel als Davids Joriszoon.

25 Zondighde hy in den H. Geest, die tegen Christum, tegen sijn ampt, ende tegen sijn woort zondighde? neen tuygt de Heere self. Zondight hy nu in den H. Gheest die teghen

[fol.  xxxiiv]

David Iorisz. teghen zijn ampt ende teghen zijn woort sondight, als D.I. schrijft: wie sal niet moeten houden dat David Ioriszoons Ampt, woort ende gheest meerder is dan Christi? is dat oock veyligh?

26. Soudet dan niet veyliger zijn te houden dan David Ioriszoons geest een ander geest is gheweest dan Christi geest, ende daeromme niet de gheest der waerheydt? elck magh toesien. Op dat ick dan weder keere ter beschrijvinghe David Ioriszoons van zijnen gheest, soo leest men die by hem self genaemt te zijn.

27. De Heylighe Gheest (2.j.158.f.130.c) de gheest Helie (2.j.12.e) de gheest des levens (19.a.ij(verso) de gheest des verstandts (2.j.44.b) Iosephs gheest der wijsheyt (2.j.52.g.) de geest der liefden (36.a.ij.verso) de principaelste geest der kraft (2.j.82.a) ende de alderheylighste hooghe gheest (2.j.159.c) is dat niet hoogh ghenoegh?

28. Christus vernoeghde sich met zijnen gheest te noemen de Heylighe geest (Ioan. 14.26) maer daer mede en vernoeghde David Ioriszoons hooger geest, so hy seyt, maer niet ootmoedigher gheest, somen siet, geensins, de zijne noemende d'alder Heylighste, ende dat voeghde hem oock niet qualijck, gemerckt hy toeschrijft Christo zijn ampt ende gheest, niet dan 'theylighe: maer hem self, zijn ampt ende geest, het alderheylighste des Tabernakels.

29. Voort benaemt David Iorisz. hem selfde levende minnaer der zielen (ij.j.135.a) de toekomende nieuwe Hemelsche mensche (ij.j.137.c) de Hemelsche mensche Godes (ij.j, 68.a) de mogentheydt Godes (ij.j.138.a) zijn dat gheen woorden om tot groot achtbaerheyt te gheraken?

30. Daer by en wert het noch niet ghelaten van David Iorissen: maer wordt noch in zijn selfs schriften de laetste oudtheydt (2.iij.10.f) de Overste Priester (32.f.ij) oock de Propheet (2.1.52.c) metten welcken is de alderhooghste gloriose Gode eeuwigh vanden Hemel, en anders geen te verwachten is. Den suldy hooren als Moysem, namentlijck als God, Iesum Christum self, &c. merckter wel op, (ij.j.82.a) Deut.18.15. dit zijn David Iorisz. woorden.

31. Ia merckter doch wel op: salmen hem hooren als Christum, soo David Ioris dat duydet: soo en ist van Christo self niet gepropheteert, maer so David Iorisz. dat hier betuyght van hem selve. Salmen dan niet onrecht moeten gheven d'Apostelen Christi om dat sy hem aen-namen voorden Propheet by Moysem voorseyt, 'twelck dan niet van Christo, maer van desen David Iorisz. was voorseydt? salmen dan oock den Ioden niet willende Christum voor die Propheet aen-nemen, daer inne onrecht moghen gheven, na dese uytlegginghe David Ioriszoons vande voorschreven plaetsen Deutronomij?

32. Boven alle het ghene voorseyt staet, soude David Iorisz. na zijn eygen seggen oock zijn de marghen des daeghs, Godes schoon-heydt, de rechte man ofte Heere onsichtbaer-lyck (2.j.137.b) de geest die daer op staetendelevendigh maeckt in Christo (dats Christus self niet) de wortel lesse, (2.1.137.e) na vermelden zijnre David Ioriszoons allegorie opte Historie van Sampson. Sijn dat niet saken om een mensche groot te maken?

33. Daer noemt D.I. hem selven voort na den vleesche eens menschen zoone, maer zijn ziele Godes ziele, ende een sone des Al-derhooghsten (2.j.38, c) de Morghenlantsche sterre (2, j.151, j.g) het volkomen warellstant Godes (2.iij, 10, f. ende het verstant der eeuwigheydt, 2.j.27.d, maghmen't oock grooter maken? Wie sulcke heerlijcke roem-rijcke ende Goddelijck schijnende woorden David Ioriszoons gheloovende, en soude zijn stemme (al kende hyse schoon niet) die hy seyt te wesen de stemme Godes (2, j, 27.a) derde stemme, 2, j, 52, c. ende de uytroepende stemme (2.j, 19, c) boven alle anderen ghewaende Herderen niet veylighlijck na-volghen?

34. Maer of sulcx veylighlijck mach gheschieden, heeft na-dencken inne om voorraedts willed, daer mede sy hier nu ghenoegh, vande namen by David Iorisz. hem selve, zijn ampt ende gheest, toegheschreven: om voorts te komen aen zijn beroep of sendinge ende desselfs bewijs.

Vijfde Hooftstuck.
Van David Ioriszoons sendinghe ende desselfs bewijsinghe.

1. Dat om in een gemeente Godes te leeren sendingh van noode is.

Overst hier toe ( om de beste verkondigher ende oordelaer te zijn) komt yemandt niet, zonder die hooghe Gheest, unde Geesten der eeuwigher krachten, mogentheyden, hoogh-heyden unde schoonheyden: dorch den welc-ken men ghesalft unde ghezonden moet worden: die inden name des Heeren ghese-ghenet met benedydinghe sulcken boodt-schap te brenghen komt, 27.c.iiij, 37, 19. verso, mooght meer sien, 38, 20, 16, m.v. vers. ende noch: VVildy niet doolen, soo en loopt niet voor dat ghy ghesonden wort: komt voor u Vader of Moeder niet, haest u voor den tydt niet, 38.20.14.1.b.

2. Sendinghs blijck blijckt nodigh totllsekeringhe vande Leeraer, om niet ongesonden lopende, oock vanden leerlingh, om niet op't onseker volghende, met malkander in den gracht der verdoemenissen te vallen, want de schapen sullen gheeyscht worden van sulcke valsche Herders: oock sullen verder-ven soodanighe roeckeloose Schapen, Ezech.33.6.

[fol.  xxxiiir]

Men moet niet opten mensch betrouwen.

3 VVant of hy al wel des Heeren woort ge-looft, betrout, acht, eert unde heyligh holdt: aldewyl hy die mensch, der het hem verkun-dight, als een Engel onmenschelyck, niet ge-breeckelyck, of behoeftigh unde ghepassio-neert ghelijck met hem holdt, of siet: wat is dat anders als God, gelijck een mensch schat-ten, oder aen hem setten? ontvalt, of mist hem die, staet hem die niet aen, so ontvalt hem God. Bout een sulck niet op't Sant, meendy? Siet of staet hy niet op een mensch? ghelooft, betrout, of lieft hy God, oder mensch? in der waerheydt God niet, maer de mensch daer hy op siet. 10.17.verso.

4 Dat's wel gheseydt, ende ghelijck-stemmigh met de Heylighe Schrift (Ierem.17.5, Gave God dat hy soo wel oock ghedaen hadde, ende midtsdien zijn eyghen Schrift voorschreven over al ghelijckformigh ware ghebleven: soo en soude hy David Ioriszoon met so hoghe beroeminghen niet ghearbeydt hebben: om den mensche op zijn woordt (die mede een mensche was) te doen betrouwen: als men nu eensdeels als heeft moghen sien, ende noch veele meer sien sal moghen.

Men moet sich voor den men-schen wachten.

5 VVat u voor dyn eyghen woordt, of eens menschen geest, leere, ghesicht ende verstant: wacht u segh ick, want dat is vol archeydts [u]n[d]e schalckheydts, vol blintheydts, dwalinghe ende duysternissen.10.8.

6 Waerschout David Iorisz. hier den men-schen zijns onwetens niet oock voor sich sel-ve? voor zijn gheest, licht ende verstandt? of was hy nu gheen mensch meer? wien is dat ghebleken? den ghenen die met open ooghen zijn schriften hebben ghelesen? of meynde hy hier met dat alle menschen sich self sullen mi-strouwen, oock allen anderen menschen, behalven hem David: wiens gheest endellstant alle menschen alleen als den gheestende't verstant Godes schuldich zijn te betrouwen? soude dat niet wel moghen berouwen?

Men Sal gheen waen-wijsen ghelooven.

7 Soo en sal men niemant in syn eygen goet-duncken, selfs-wysheyt, of kloeckheydt (hoe heftich eener sich op maecken, roepen, unde bolderen, veele seltsame manieren ghehebben konde) gelooven. Die geest is valsch unde ongerecht, gheen waerheydt in hem, alleen tot verdervinge, unde niet tot verbeteringhe uyt, 41.3.verso.

8 So yemant met opmerckinge leest David Ioriszoons groot-duncken, hooghe wijs-heyt ende kloeckheydt, die hy sich self over al toeschrijft, boven alle andere menschen op aerden, hem onbekent zijnde, oock mede zijn hoogh roepen ende schrickelijck dreyghen: soude sulck een oock moghen twijfelen, dat hy niet siende zijnen rugghe-sack, verboden heeft zijn schriften te gelooven? dat zijn geest valsch, onrecht, onwaerachtich, ende verderf lijck is?

Berispt d'onghesondene Predicanten.

9 Veele predicken, zyn daeromme niet ghezonden, of beroepen, als Aaron: hoewel sich etlycke sonder kentenisse van Aarons beroepinghe daer op troosten: soo sy maer van een stadt of ghemeynte beroepen unde ingehuert zyn, om een hondert gulden of twee, niet vermerckende dat dat van Godt ghelijck Aaron niet gheroepen of gesonden is.14.j.1.b.

10 Hier meyn ick niet dat yemandt oordeel hebbene D.J. onghelijck in sal geven. Het beroepen van steden, of van alle ghemeynte, noch het loon en maeckt gheen sendinghe, die voor God gelt. Het onderhout der recht-ghesondenen en quetst oock heur sendinghe gheensins: 'tis recht datmen hem met het snootste dien't, die't alderbest aen dient.

11 David Ioriszoons onaenge-erfde rijck-dom, etc. en quetst my oock niet, so sy velen doet, maer vreemt schijnet dat hy van ande-re leeraren af eyscht een Aarontsche sendinge, sonder dat hy die self doet blijcken.

12 Weetmen niet dat Aarons beroepinghe, behalven alle de wonderen met Moysem in Egypten ghedaen, oock int bysonder met het groeyen, bloeyen, ende amandelen draghen zijnder roeden wonderbaerlijc vanden Heere was bevestighet? (Num.17.8.) heeft David Ioriszoon also op de Aaronische wijse zijn zendinghe doen blijcken? dats noyt ghe-hoort, hy roemes sich oock niet. Soude hy dan wel zijn selfs ghebreck hier berispen in anderen?

Wil op geen miraculen ghe-sien hebben.

13 Om dat sy door de voorighe tyden niet en vernemen eenighe uyterlijcke krachten des Hemels, oder van reyckenen, unde miraculen, daer sy op sien, ende niet op 'tgeloove ofllstant Godes, 46.a.vij.verso.

14 Hier misprijst hy de ghene die miraculen eyschen. Hier naest voor acht hy anderen on-beroepen, om dat sy die, als Aaron hadde, niet en hebben, iiij.9. wel aen laet het onge-loovighen zijn ende kinderen die miraculen eyschen: ende niet ware geloovigen ende mannen, diese niet en behoeven.

15 Soo staet noch te bedencken: of sy allen ongheloovigen ende kinderen onnodigh ende schadelijck zijn? seytmen ja: soo straftmen Godes wonderwercken selve, die hy door zijnen Heyligen, ja door zijnen sone Iesum Christum heeft ghedaen. Soude dat David oock

[fol.  xxxiiiv]

willen segghen? Ick houde neen. Want hy schrijft self dat die teyckenen der uytwen-digheyt alleen voor den ongheloovighen ende jonghe Kinderen staen, 2.j.53.a.

16 Het gantsche Nieuwe Testament (swijghe 't oude) betoont oock met der miraculen groote vrucht, dat de alwijse Godt die niet vergheefs en heeft doen blijcken. Christus beveelt die sijnen Iongheren oock te doen, Mat. 10, 8. Ia seyt oock datse by den genen, die door hun predicken sullen gelooven, oock sullen ghedaen worden, Marc.16, 17.

16 Zijnder nu gheen ongheloovighen? al te veele. Zijnder nu gheen jonghe Kinderen? Daer en ghebreeckter gheen. Sijnder nu gheen Iongheren Christi, of die deur haer predicatie ghelooven? David Iorisz. gheeft sich uyt voor meerder dan (ick segghe niet Iongheren Christi, maer dan) Christum selve, so veele sijn ampt beroert.

17 Waer aen ghebreket dan, dat hy gheen miraculen en doet? Aen wil, of aen macht? Niet aen wil, want hy tuyght doorgaens lust te hebben tot saligheydt der Menschen. Ongheloovighen ende Kinderen behoeven dan wonderdaden, op dat zy die ziende, sijn Leere volghen ende salich moghten worden. Soudet dan wel ghebreken aen sijn macht? Aen ghelooft te hebben, vermidts de predicatie der Iongeren Christi? Moyses dienst houdt David Iorisz. 't voorhof ofte minste noch heeft die 't Godlijck getuygh van heer-lijcke wonderdaden: Christi dienst was meerder dan Moyses, te weten (na D. I. segghen) 't heylighe, maer minder dan David Ioriszoons dienst: noch is die mede betuycht met Christi ende sijnre Apostelen over groote wonderdaden: Wat schijn van waer-heyt macht dan doch hebben: datmen David Ioriszoons dienst, die hy het alderheyligh-ste noemt, ende d'aldergrootste seyt te wesen, sonder eenigh wonderdaedts ghetuyghnisse aennemen, ende Christi betuychde dienst ach-ter rugghe stellen soude?

Teghen die eergierighe Pre-dicanten.

18 Een yegelyck solde wel gaerne totlleeringhe, lof unde prys willen een Dienaer Godes in't uyterlycke VVoordt unde stemmelycke uyt-spreken, oder Predicant sijn, 41, 4.

19 Een Leeraer mach eergierigh sijn ter noodt inden Heere, tot verbreydinge der wa-re leere ende tot voorderinghe van der hoor-ders heyl, als d'Apostel Paulus heeft ghe-daen, als verhaelt is voor, ij.2, etc. Of David Iorisz. sonder noodt sich over al in sijn ampt (sonder dat sijn zendingh oyt is ghe-bleecken, als Pauli was) tot verwonderens toe hoogh roemt, uyt ghelijcker oorsaken als d'Apostel dede waer wel te wenschen: hoewel veele niet sonder oorsaecke anders houden, te weten dat hy der anderer kleynder eersucht straffende alle anderen in eersucht verde te boven gaet. De leser mach lesende mercken wat hier af zy.

Den herboorenen van Gode ghesonden, salmen hooren.

19 Is yemant voor u met Godtlycken, wa-ren, rechten verstande bericht, vernieuwt, her-booren, &c. den suldy met lust daerom hooren unde moeten hooren totten gheloove: dan niet als menschen, maer als Godt, die door haer preeckt, wil, unde werckt, ist anders dat zy van hem ghezonden, &c. sijn. 37, 3, verso, ende 4.

20 Mach d'onherborene den herborenen kennen? De blinde sien dat de ziende siet? De vleeschelijcke van de gheestelijcke oordeelen? Ist so licht te weten voor seker, wie van alle dese self-loopers, van Gode is ghesonden? dat en hielt D. Iorisz. self niet, maer recht anders, so ghy terstondt, Leser, hier nae sult moghen sien.

Dat de ghezante Godes sijn woordt heeft.

21 VVant van den die haer gheroepen of ghezonden heeft, moeten zy 't woordt, dat zy predicken sullen, hebben,&c. Die voor den tydt onghesonden van self loopen, unde na dat goetduncken haerder herten predicken, wer-den voor dieven ende moorders beleden, 14.1.verso.

22 Recht ist, den ghenen die Godt zendet gheeft hy sijn woort in heuren monde, maer is dat woordt alleen sonder successie of won-derdaden, het rechte kenteecken der recht ge-zondenen: Wie sal hem David Iorisz. daer aen meer, dan d'anderen sulcks niet hebbende noch doende veyligh, sonder bestolen of vermoort te worden, moghen navolghen?

23 Christus, niet David Ioris, noch ye-mant anders, is self het woort Ioan.1. dat kennen alle herborene, ende volghen zijn stemme na. Behoeven die yemandts an-ders stemme?

24 Het woordt daer af ick te ghetuyghen hebben schrijft David I. heeft gheen mensch macht te kennen, hy en sy dan herbooren. D'onherboren en moghens dan niet kennen: ist dan allen desen oock veyligh de tuyghnisse van D. Iorisz. selve (swijghe alle anderen, gheen successie hebbende of miraculen, als Aaron, Helias, Christus, ende d'Apostelen) tot heur sendinghs bewijs bewijsende noch doende, te hooren, te ghelooven, of na te volghen?

25 Daer toe port D. I. nochtans door-gaens heftigh aen, oock met dreyghemen-ten van eeuwighe verdoemenisse: is dat al recht? ist recht te raden datmen so wichtigen sake doe, niet uyten gheloove, 'twelck sonde is? Rom.14. Moeten dan de herborene Christum, het Lam, alleen navolghen, ende niet D.I. noch andere: moet niemandt eens on-bekenden stemme volghen, 'tzy dan D. Iorissens noch anderen: hoe mach hy yemanden te recht, veylighlijck, vruchtbaerlijck, jae onzondelijck tot het hooren van sijn Woordt

[fol.  xxxiiiir]

ende het navolghen van sijn stemme aen wijsen? Moest hy niet eerst waerachtelijck bewijsen dat hy Christus, het woordt Godes selve, ende dat sijn stemme, Christi stemme waer? wat hy des aengaende bestaet, suldy hier na moghen overvloedelijck zien: maer dat hy't erghens heeft vermoghen, heb ick nerghens ghesien.

De zendt-bode moet self sien ende den wegh kennen, sal hy gheen blint leytsman sijn.

26 Also ist onmoghelyck yemant een leyts-man te synder self blint, de wegh onbewust of onbewandelt is, 32.h.ij.

27 Dat is alles recht gheseyt. Nu seydt D.I. oock dese woorden: Laet u leyden unde Leeren van den Gheest der VVaerheyt, &c. 12.c.ij. Waer heenen leedet die? In alle waerheyt: dat's niet buyten, maer in Christo, die self de waerheyt is, Ioan. 14, 6. Dats oock niet van, maer opten wegh, die Christus selve is. Ibidem.

27 Wijst dese leydtsman D. Iorisz. sijne navolghers tot Christum, die de wegh is? men moet ontwijffelijck jae seggen daer toe, indien hy David Iorisz. of sijn gheest selve de gheest der waerheydt, ende sijn Wonder-boeck den wegh selve is. Want daer toe, ende niet tot Christum selve, nochte tot sijnder woorden tuyghnissen inden Evangelio wijst hy sijne Iongheren. Leest hem 51, 6. verso, 2.j. † h.36.a.ij.verso, 2.j.52.c.etc. Ende door al 'twonder-boeck selve, ende ghy sult dit waer te sijn bevinden.

D'ongesonden Leeraeren predicken sonder vrucht.

28 Hierom sullen of moghen zy niet stichtelycx in Godt leeren, schryven, oder predicken, die niet daer toevan hem ghesalft unde ghezonden, of waerachtigh vanden geest der waerheyt in kraft over haer macht (als Apostelen ende Propheten) ghedreven werden. 52.4.

29 So ist. Want die niet van Gode is ge-zonden, predickt niet Godes, maer sijn eygen woordt. Vermidts Godes woort is als een vuyr ende hamer (schrijft D.I. uyt Hiere-mia, 34.b.iiij) die de steenrotsen, ja de stolte harde herten te stucken slaet. Niemant kan't wenden, het treft dapperlijck.

30 So nu Davids leere sulcx niet en doet, machmen oock houden dat hy van Gode is ghezonde? so sijn leere dat werck van de stolte herten stucken te slaen niet en dede, moghte sijn woort oock Godes woort (dat sulcx doet) wesen? Dat en machmen niet segghen.

31 Men hoore hem D.I. hier van self spreken, om daer af uyt eygen monde te oor-deelen. Tot veele plaetsen klaeght hy sich hoogh dat hy onder sijn volck gheen beteringhe en verneemt, ende oock onder anderen schrijft: Dat woordt, te weten het eenighe, eeuwighe, almachtighe woordt) is duysent-mael by ons versproken, dan luttel bedocht, sorghe niet eens inghesien wat des gheseyt zy oder in heeft, 41.16.

32 Soude dan noch sijn onvruchtbaer leeren, schrijven oder predicken, dat hart-treffen woort Godes (dat als een vruchtbaren regen 't gheen het toe is ghesonden volbrenght, Isai.55, 10.11, oock moghen sijn gheweest? Wie mach dat ghelooven? hadde David Iorisz. dan Godes woordt niet, hoe moght hy ghesonden sijn van Gode? Was hy niet ghezonden, hoe moght hy predicken? hoe sullen zy predicken (schrijft hy self, 14.2) die gheen levendigh woordt van Gode en hebben, daer zy op staen moghen?

Ghetuygh van Davids zendinghe is sijn selfs zegghen.

33 Ghedenckt dat ick't u te vooren ghe-zeght heb, spreke van dat ghene dat ick weer, ghesien unde ghehoort heb, daer van is mijn getuygh, &c. 2.156.d.

34 Wie is daer van u (o David Ioris-zoon) getuygh? u zien, segdy, ende u hooren, wat tuyghe is dat anders dan D.I. selve? Christus is de waerheyt selve, dit ghelooven wy al. Daerom gelooven wy in allen Christo, van hem selfs ghetuyghende. Doet ons blijcken dat ghy oock de waerheyt selve (dat is dat ghy Christus selve zijt) ende men sal u ghetuyghenis van u selve mede ghelooven. Het segghen hoortmen wel over al: maer waer verneemtmen het bewijsen?

35 David Iorisz. seyt hem selve te wesen de Ambassadeur die ghezonden komt in den name des Heeren (2.j.titule) de groote Herder (2.j.108.b.) die Dienaer Godes die men metter slippen grypen, van hem hooren ende leeren moet (2.j.165.a.) de Propheet diemen sal hooren (2.j.82.a) met meer derghelijcken, somen heeft moghen zien hier vooren int tweede hooft-stuck: maer dat hy tot een eenighe plaetse sijnre boecken sulck sijn seg-ghen ofte zendinge waerschijnlijck (ick swijghe waerlijck, dat sijn moeste, somen hem veylighlijck sou moghen hooren ende volgen) soude hebben doen blijcken, en hebbe ic voor-waer, aendachtelijck daer na speurende, ner-ghens ghelesen.

D.I. wil datmen hem geloove.

36 Doch so hem yemant daer voor (voor't oordeel des Heeren) hoeden wil, moet my na der waerheyt ghelooft gheven, mynen raedt inden Heere doen. 2.j.32.d.

37 Is dit niet al weder 't oude? de waer-heyt is Christus, Ioan. 14.6, die sijn stemme kent, die volght Christum selve na, maer den vreemden niet. Sal die Christum dan verlaten, om D.I. na te volgen? Die ooc de waerheyt niet en kent, hoe mach die weten dat D.I. de waerheyt leert, of heeft? Weet hy dat niet, sal hy hem op't avontuer ghe-

[fol.  xxxiiiiv]

looven ende sijnen raedt naevolghende doen? Hoe machmen in so hoogh-wichtighen handel yet bedencken dat ghevaerlijcker zy, dan sonder sekerheyt elck leeraer seggende, gheeft my gheloof mijnen raet na te volghen?

Dat men moet seker wesen in desen handel.

38 Hier om moet een sulcken man (daer al de volkomenheyt in staet) een Vader een meester der dingen sijn: die dat werck des timmeringh recht unde wel onstraffelyck te maken verstant hadde: aen den welcken geen omme-sien noch sorghe ware van wanckelen, breken, of verleydt te werden. 2.j.166, d.

39 Machmen in desen beter segghen dan hier wordt gheseydt van David Ioriszoon? machmen oock yet seggen dat meerder strijt jeghen David Iorisz.? hy wil over al datmen al sijn segghen als Godes woordt selve ('tis altijt weer aen: dat segh ick u als een woordt des Heeren, 14, 3, vers. etc.) betrouwe: maer waer blijckt erghens, dat sijn segghen het woordt des Heeren is?

40 Niet een (seyt D. I) en mach de mensche god noch sijn glorie te sien komen, sijnen uytersten wille, hert, sin, ende moet weten: dan uyt desen Heylighen Geest unde sijnen knecht 2.j.166.d.

41 Dat hy by die woorden: uyt desen H. Gheest: verstaet den mannelijcken (niet de jongelinghsche gheest Christi, by hem door-gaens niet hoogher uytghesproken) gheest of wesen die in hem D. I. soude sijn van't stuc-werck tot het volkomen, ende in alle waer-heyt leyden zoude, is openbaer, ende sal hier na noch meer dan te veel blijcken.

42 Nae dit schrijven D. Ioriszoons en mach niemant Gode zien, noch Godes wille komen te weten, dan uyten H. Gheest, die in D. I. soude sijn. Nadien nu sonder de ware kennisse ende weten van den wille Godes gheen mensch salich mach worden, souden niet alle menschen, gheen uytgenomen (oock d'Apostelen Christi selve) door D. I. toe-komst gestorven sijnde, onsaligh moeten we-sen? Wee hun allen, so dit D. I. segghen waerheydt waer.

43 Maer hoe salmen sulck, ende alle 'tan-der sijn segghen voor seker moghen ghelooven, sonder sorghe of ommesien van verleydt te worden? Dit wil hy D. I. selve dat so sal sijn. Proeft (sal yemant moghen seggen) of sijn gheest uyt Gode is. Proevet al, ende dat goet is behout. So deden de Beroensers int ondersoecken der H. Schrift, ofse also hielt als d'Apostelen leerden, Acto. 17, 11. Ende dit achtervolghende het uytdruckelijck bevelen, Ioan 5, 13.

44 Dats wel gheseyt, na de H. schrift, die sulcx seyt: maer D. I. seyt al anders, te we-ten: want hy sulcken proef niet en wil lyden van den Gheleerden, Doctoren, unde Rabini. Die, seyt hy, willen den gheest eerst proeven, Godes woordt ondersoecken, ende sien oft oock recht is. 14, 4. Seyt nu de H. Schrift recht daer aen datmen eerst proeven sal eer-men ghelooft : hoe mach D. I. recht seggen die sulcx niet en wil lijden? Of is dit niet willen lijden veel eer een proef, dat hy sijn Leer niet in den lichte ghezien wil hebben? Die quaet, maer niet die wel doet, vreest het licht.

45 Wil D. I. dan de proeve sijnder leere niet lijden: hoe salmen daer af seker moghen sijn, ende sonder ommezien van verleydt te moghen worden? om dat hy 't selve seyt? wat verleyder seydt niet dat sijn leere de ware zy?

Dat de mensch niet weten en mach wie ghesonden zy.

46 Of nu eender vraghen wilde waer by men dat weten solde, of yemandt van Godt ghezant zy oder niet? soo wolde ick segghen dattet selve by den mensch niet wel mogelyck zy. 16.m.2.verso.

47 Daer mach nu zien wiens ooghen van gheen voor-oordeel sijn gheslooten; David Iorisz. eyghen bekentenisse van dat hy sijne zendinghe niet heeft moghen bewijsen: Dat alle sijne navolghers hem op sijn simpel seg-ghen, onverzeeckert zijnde van zijn zendingh hebben naghevolght: Ende dat D. I. woort leere, ampt, ende gheest, niet meerder, maer minder is dan der Apostelen (ick swijghe Christi) woort, leere, ampt, ende gheest.

48 Want (op dat ick van't laetste, als 't meeste eerst beginne) so is 't gene dat niet mogelijck en is by den menschen, wel moghelijck by Gode, Luc. 18, 27.

49 By Gode is wel moghelijck ghebleken den menschen te doen weten, dat Moyses, Elias, Christus, jae oock sijn Apostelen van Gode waren ghezonden. Door wat middel? doordien sy met heur brachten Godes waer-achtigh ende almachtigh woort.

50 Dit woort en moghte niemant weder-spreken, vermits desselfs wijsheyt, Luc. 21, 15, ende deur't zien van desselven woords al-moghentheydt, in sijn wonderdaden, moght elck seker sijn (oock de wereltwijsen, Exo.8, 19) dat daer de vingher Godes was. Sollsekerden die twee ghetuyghen dat heurluyder zendingh van Gode was.

51 Also en wast niet mette zendinghe der valsche Propheten. Desen was by wijlen oock van Gode toeghelaten, ter beproevinge van den volcke Godes, wonderdaden te doe-ne. Maer dat was dan niet dan een eensame ghetuyghe, die gheen gheloove en heeft, daer die niet en is verselschapt mette tweede, na-mentlijck de waerheydt: in welcker plaetse dan quam de loghen, leydende van den waren eenighen Gode totten vreemden Goden. Welcker zendinghe ende woordt Godtllbiedt te ghelooven, Deut. 13.

[fol.  xxxvr]

52 Of nu David Iorisz. die van Iesum Christum ende sijnen dienst af-wijst tot sich of tot sijnen dienst, als of die meerder ende volmaeckter waer dan Christi dienst, meer een valsche dan een waere Propheet is ghe-weest, laet ick anderen oordeelen. Maer niet duyster vallet hier om mercken dat hy D. I. sijnen Iongeren nergens na so gewisselijcken en versekert van sijne zendinghe: als de Heer Christus sijn jongeren van de sijne.

53 Dit heeft D. I. so niet gewilt, of niet vermoghen te doen. Heeft hy sijne Ionghe-ren van sijne zendinge niet gewilt versekeren: waer blijckt sijn liefde, die hy sich roemt te hebben boven allen anderen? Maer heeft hys niet vermoghen: waer sal sijn manlijck ende krachtigh woort blyven: schrijft hy niet self dat sijn gheest in krachtighe werckinghe, der Apostelen, jae Christi gheest verde te boven gaet?

54 Soudet dan yemant, die dit verstaet, noch veyligh wanen na te volghen een leyts-man, welckx hoogh-roemelijcke woorden so twijffelijck blijcken, ende die sijn zendinghe niet ontwijffelijck en kan doen blijcken?

55 Soude hy so doende sijne navolgheren veylich maken? seker voort wancken maken? onbesorght voor verleydinghe maken? Wie mach dat waerschijnelijck segghen?

56 Bekent hy hier selve niet dat de navol-gher mede versekert moet sijn van de Leyts-man? ja hy. Uersekert hy sijn volghers? Neen hy. Doet dese Leytsman sijn Ionghers hem dan niet navolghen op't avontuer? Ia hy. Gheschiet sulck heur navolghen uyten ghe-loove? Gheensins. Is dat deughde? Neen, maer zonde, Rom. 14, 23.

57 Soude dan D. I. den menschen beve-lende hem opt onseker na te volghen, heur oock wel bevelen quaedt te doen, op datter goet uyt kome, de verdoemenisse van sodani-ghe seydt d'Apostel rechtvaerdigh te sijn, Roman.3, 8.

58 Ende noch soude (nae D. Ioriszoons segghen) Pauli, ja Christi, leere maer stuck-werck, ende de sijnde de volkomene wesen, voor de welcke Pauli en Christi leere soude moeten wijcken.

59 Nu Oordeele de leser of David Iorisz. segghen in dese hooghwichtighe handel vey-ligher is te ghelooven dan Christi woorden: ende of die niet heeft willen noch konnen sijne schapen ende elck, een seker ende veyligh mid-del aenwijsen wie sal navolghen of niet, om seker te wesen voor alle verleydinghe der self-loopende valsche Herderen, Dieven ende ziel-moorderen.

60 Die seyt, mijn schapen volghen my na, want zy kennen mijne stemme: den vreemden en volghen sy niet na, want zy en kennen sijn stemme niet, Ioan. 10, 4, die des waren her-ders stemme kennen volghen die. Zijn dese niet voor alle verleydinghe veyligh? Ia zy. Want dees Herder die zy volghen, is self de wegh, Ioan 14, 6. De wegh mach niemant verleyden.

61 Maer die sijn stemme noch niet en kennen, wien sullen dese volghen? Niemant. Die niemant en volght, en volght oock geenllleyder, mach die oock verleyt woorden?

62 Neen, segdy, maer zy sijn nu al verleyt. Want zy en sijn niet opten wegh, oock blint, also: maer wat raet is voor sulcke arme blinden? Christi raet selve. Welcke? Wy spreken nu van menschen die gelooven de H. Schrift een waere ghetuyghenisse te wesen van Godes woort. Hy lese die, niet David Iorisz. noch mijne Schriften.

63 Dat doende luystere hy na Christi woor-den, soo't hem anders ernst is om die te doen. Die bevelen dat wy ons selve sullen verlae-ten. Dit doen sy gaerne alle die heur blindt-heyt weten ende mistrouwen.

64 Dat is blijven in den stemmelijcken ofte letterlijcken woorde Christi, te weten int betuyghende woort dat naest aen den wegh leedet, maer self niet en is de wegh, die Christus is, het betuyghde woordt des Levens.

65 De blinde die sich daer also by den wech ter neder zet, stille blijft van allen eygenllkiesinge, ende als Sabbaterende, wacht tot dat hy Christum self, Godes levende woort, in sich hoort spreken, ende daer van gheroe-pen wesende, tot hem treedt, bidt ende 'tghe-sichte verwerft: Dese wort de waerheyt (dat Christus is, Ioan 14, 6) kennende, ende die maeckt hem vry van de loghen ende desselfs verleydinghe. Is hy niet te recht vry, dien de Zoone alsoo vry maeckt? Ioan 8, 36. Men dencke dit voorder na.

66 Men neme of D. Iorisz. schriften oock selve ghevloten waeren uyte penne van den H. Geest: dat sal Christi gheest sijn, of een ander. Zegdy een ander, wie sal u een vierde persoon inder Godheyt, ende twee verschey-den geesten der waerheyt dichtende daer inne konnen gheloven?

67 Maer seghdy dat het een selve geest is, te weten Christi gheest (dat oock qualijck ge-looven konnen die Christi woorden ghelooven) soo salmen seggen dat Davids schriften enckel gheest ende leven sijn, ende niet Let-ter: daer Christi woorden by den Evangelisten beschreven, niet en sijn dan een doode Letter.

68 Soude David Iorisz. hoewel hy bo-ven de mate roem-rijck is, sulcx oock wel hebben dorven segghen? Ick acht wel neen. Zijne Schriften en moeten dan oock niet meer sijn dan een doode letter.

69 Christi woorden inden Evangelio betuyght sijnde, houden wy alle, oock David Ioriszoon self mede (so hy hem ghelaet) on-twijffelijck geschreven te syn door ingeven des H. Geests. Weynigh menschen ghelooven sulcx van D. I. schriften: veele twijf-felen daer aen, ende meest elck wederspreeckt sulcx, het teghendeel van dien houdende.

[fol.  xxxvv]

70 Christ ende sijner Iongeren zendinghe blijckt, onlochbaerlijck van Gode te wesen. David Ioriszoons zendinghe blijckt nerghens. Immers hy self houdt dat sulckx niet wel moghelijck zy. Uallet nu swaer om verstaen, dat het naevolghen van D. I. sor-ghelijck, maer de navolginghe Christi veyligh ende boven anderen seecker is?

71 Die 't lust lese David Iorisz. selve (3, 5) daer hy met langhe woorden uytdruckelijck seyt: Dat de ghene die't ernst en lust is de wille Godes te doen niet altoos om de selve te verstaen, ende loghen uyt waerheydt te onderscheyden in de Heylighe Schriftuere en sal ontbreken. Wat behoeftmen dan David Ioriszoons Schriften, Leere, of zendinghe? of soudet wijsheydt sijn de suyvere Borne te verlaten om van d'onreyne Cister-nen te drincken?

Seste Hooftstuck.

Van leeren, ende of David Ioriszaans leere ter saligheydt noodigh is.

1 David Iorisz. handelt in sijne boecken van't leeren, sonder, ende oock met of door middel. D'eerste seyt hy te gheschieden van 1 Gode, 2 Christo, ende den 3 H. Geest, inwendelijck: maer d'ander door de 4 H. schrift, of door 5 menschen, ende dat 6 stemmelijck, of 7 schriftelijck, uytwendelijck.

j. Dat Godt alleen de rechte Leer-Meester is.

2 Het is gheschreven, zy sullen alle van God gheleert worden. Ist dan sake, ghelyck het sonder twyffel eeuwigh waer is, dat Godt de Heer, Meester ende Leeraer blyft: staet ons na gheen ander Heer, Leeraer, of Meester uyt te sien: Of wy wolden bet dan al willens qualyck, Ist niet also? wel-aen, ist recht unde goet, mach hy niet verbetert, ghelyck gheholden worden: soo vallen daer mede alle die Meesters ende Leeraers der Menschelycker kloec-heyt unde eyghen wijsheyt, 37.2.

3 Dat sijn segghen stemt over een met de H. Schrift, houdende: Ick wil mijne Wet in heur herte geven, ende in heuren sin schrijven, etc. ende niemant sal den anderen, noch een broeder den anderen leeren ende segghen: Bekennet den Heere: maer zy sullen my alle kennen kleyn ende groot spreeckt de Heere, Ierem.31, 33, 34. Ziet meer 1 Ioan 2, 27 Ioan 6, 45, Hebr. 8, 10, 11.

4 Uallen daer niet neder alle leeraers ende meesters, niet alleen der menschelijcker wijs-heyt ende kloeckheyt, so David Iorisz. seyt, maer oock alle ander meesters ende leeraers, dat menschen sijn, soo David Iorissen selve mede was, die dan oock self mede met sijn leer-ampt daer henen moet vallen? of soude hy ofte andere menschen int wel onderwijsen Gode ghelijcken, swijghe verbeteren konnen?

5 Dat sal niemant segghen, noch oock David Ioriszoons voorstanders selve niet. Hy selve was immers mede een mensch, hy selve en was immers niet alwetende ende moght doolen, ende hy selve en moght dan int wel onderwijsen Gode niet ghelijck sijn, noch min verbeteren: souden sy dan niet van selfs willens qualijck willen, die Godes on-der wijsinge verlatende, hun lieten leeren van David Iorisz.? of souden sy nu hem voor gheen mensche, maer voor Gode selve hou-den willen?

ij. Christus leert sijne Ionghe-ren nu noch.

6 Godt der eenigher Heer, Leeraer unde Meester Christus, leert zynen nu niet, als der mensch met luydende elementische woorden, O neen, leert die syne in waerheyt, met waer-heyt, deur geest unde sin, sijns heylighenllstants na, namentlyck met sich selven, in sich selven, unde door sich selven, bis zy in hem, met hem unde door hem volleert sijnde in eenen sin, aert, unde gheest staen. 37, 8.

7 Alle dat David Iorissen daer seydt is schrift-matigh. Het elementische luydende woort der H. Schrift, tuyght waerachtelijc, het geestelijcke eeuwighe woort leert krach-telijck alles dat ter saligheydt noodigh is. Het minste moet voort meerder, de tuyghe voort betuyghde, de Letter voor den gheest, ende Sint Ian voor Christum, daer hy op wijst minderen, wijcken ende verdwijnen.

8 David Ioriszoons Leere is so wel een elementisch woort, gesproken of geschreven, als de Bybelsche schrift. Die houtmen on-twijffelijck maer David Iorissens schrif-ten niet, door Godes geest gesproken of ge-schreven te sijn.

9 So die ware ende Godlycke tuyghe nu moet wycken voor de leeraer Christus selve, die nu noch syn Iongheren leert, ende dit in, door, ende met de waerheydt, die hy selve is: moet hy niet qualijck willen gheleert syn, die dese ware gheestelijcke Leermeester verlaet, om sich te laeten leeren van D. I. die niet en heeft moghen leeren dan met Elementische woorden of schriften, welcker onsekere tuy-ghenissen niet waerdigh syn der Bybelsche tuyghnissen van desen waeren meester de schoenen nae te draghen, ende sulcx niet eens geleken en mogen worden by den dootslaen-den letter, dats verde van den levendtmaken-den geest? so synse waerdigh draf te eten, die niet en mach verzaden: die het broodt uyt brootdroncken zotheyt versmaden.

iij. De schrift hout op, daer de H. Geest selve leert.

10 Sal die Schrift dan opholden unde vol-eyndt worden, soo sal dat niet met haers ghelyck, maer door een meerder, levendigher, eeuwigher, waerer kraft, unde ander over-

[fol.  xxxvir]

Schrift (die door den vingher Godes immers int inderste herte gheschreven) moeten ghe-schieden, te weten in die gheboorte des geests, &c. 43.9.verso.

11 Souden David Ioriszoons vrunden sich oock wel te seggen vermeten (als een van H. N. volck van sijne Schriften tot my heeft dorren segghen) dat sijn Schrijften beter sijn dan de Bybelsche? so verde meyne ick en sullen zy't mom-aensicht noch niet derren af-doen.

12 Moghen zy ontkennen, dat David Ioriszoons schriften niet soo wel als elementische Schriften sijn, als de Bybelsche? moghen zy bewijsen dat zy, als de Bybelsche door den vingher Godes of H. geest sijn gheschreven? Sullen zy hun des oock onderwinden te bewijsen? maer ofmen henluyden dat noch al moghte toegheven (als neen) sullen zy seggen dat de Bybelsche Schriften macht hebben den menschen te wederbaren?

13 Dit doet de leeringe des H. Geests, so David Iorisz. hier selve seyt, ende dat wel. Willen zy dan niet met versuym vande Heyl-same leeringhe des H. Gheests selve, onwijs-lijcke letterknechten sijn ende blijven, van ick segghe niet de Godlijcke, maer) David Ioriszoons elementische Schriften?

14 Laet het sijn, dat het gheschreven of letterlijcke Bybelsche woort in den herboor-nen ophout, door dien niet haers ghelijck (te weten des letters ghelijck) maer een meerder dan de schrift, die maer van Christo tuyght Ioan 5, 32, namentlijck de H. Gheest selve, dan leert in der herboornen innerste herte: wie sal daeromme segghen dat David Ioriszoons schriftelijck woordt de H. Gheest selve zy? Laetse mede schoon al recht tuygen van den waren geestelijcken Christo: machse dan noch al yet wat meerders levendigers, etc. zijn dan de H. schrift selve?

15 Men eere dan noch al David Ioriszooons schriften verde boven haer waerde, ende stelle die ghelijck of beneven de H. Schrift: soo en sullen zy niet meerder. levendigher, etc. moghen sijn. Wat sijn ons dan noch al David Ioriszoons schriften van noode ter saligheyt?

16 Immers met ziet D. I. selve besluy-ten, datmen gheen meerder oder beter leeringhe, als in de Heylighe Schriften des Olden unde Nieuwen Testaments (haren gherechten waren, eeuwighen, louteren sin unde geest des alderheylighsten gheloofs na) vervat, oder wat in of van desselvighen H. Geestes sin, wil, meeninge, unde verstandt begreepen, ghehebben of ghevinden kan. 3.6. ende verso.

17 Naedien dan onlochbaerlijcken blijckt uyt D. Ioriszoons selfs woorden, dat sijn schrif-ten niet meerder noch beter en sijn dan de schriften des Ouden ende Nieuwen Testa-ments (boven welcke hy seydt datmen gheen meerder of beter leeringhe en mach hebben) ende hy David self mede schrijft (als hier voor vj.25) dat die sich daer mede niet en willen laten benoeghen, den gheest der waerheydt onwaerdigh sijn: hoe salmen sulcke D. I. eyghen schriften gheloovende moghen ghe-looven, dat D. Ioriszoons leere ende Schriften ter saligheyt van nooden souden sijn?

iiij. De H. Schrift letterlijckllstaen zijnde en baet niet.

18 Of dan yemandt hem die Schrift letter-lijcker wyse al beroemde gewis, onvermengt, ja als die Ioden ghehoort te hebben van den Heere Christo selve: soo maght letterlijcker wyse buyten den sin unde de Geest Christi un-de Godes alles niet ghelden, 37.5.

Daer 'tmeerder niet en helpt, mach daer 'tminder oock helpen? mach het lesen der Godlijcker schrift, ja 'thooren van Christi stemmelijck woort selve, letterlijcker wijse buyten den sinne ende geest Christi ende Godes alles niet helpen: wat kan David Ioris-zoons gheschreven of ghesproken woort dat minder is, int letterlijck lesen of hooren hel-pen buyten den sin ende gheest Christi ende Godes?

19. Of soudemen willen seggen David Ioriszoons schriften of woorden van sulcker kracht te zijn, dat sy allen heuren lesers ende hoorders nootsakelijck onder 'tlesen of hooren den sinne ende gheest Christi ende Godes in't herte brenghen? dit seyt David Ioriszoon hier, dat de schrift ende Christi stemmelijck woort niet en wrachten.

20. Soudemen sulcx dan segghende David Ioriszoons schriften ende mondelijck spre-ken niet wel meerder ende beter willen ma-ken, dan de H. schrift ja Christi mondelijck woort? maer David Ioriszoon schrijft sel-ve anders, 37.5. soo hier na mach ghesien worden, vj.29. wat behoeven wy de Heylige schrift selve hebbende David Ioriszoons schriften, die niet meer (maer wel minder) moghen ter saligheyt helpen?

21. De Schriftuer is ons ghenoegh vol op, ende in allen machtich in haren voortbrengen-den Godlijcken aert, grondt, zin ende gerech-ten eenvuldighen geest (3.2.) so David Ioriszoon mede selve schrijft. Wat behoeftmen dan zijne schriften?

22. Dat die H. Schrift, in haren gherechten heylighen volkomen sin, gheest ende eeuwige verstant ons Christum in een oprecht wesen betuycht, voort draeght ende aen biet: niet alleen kindelijck of letterlijck, donckelijcker wyse (meen in haren volkomen zin, geest unde verstandt) maer oock manlyck inde kraft des volkomenen oneyndelijcken wesens ende le-vens na der waerheydt. Dat zijn altsamen de eygentlijcke woorden David Ioriszoons.

23. Soo nu yemandt eenighe plaetsen uyt zijne schriften een volkomender leere van Christo kan aenwijsen ter saligheyt nodigh zijnde: dan hy selve daer schrijft dat de leeringhe of tuyghnisse der H. schriftueren van Christo ons voor hout: wie sal mogen loche-nen David Ioriszoons schriften ter salig-heydt van noode te wesen? maer vermach dat niemandt (ist moghelijck yet volkome-ners dan dat volkomen is voort te brengen?)

[fol.  xxxviv]

hoe salmen ons vroet maken dat David Ioriszoons Schriften yemanden ter saligheydt noodigh zijn?

24 Sprekende van de H. Schrift, schrijft David Ioriszoon also: VVilen zy hen daer niet aen benoeghen laten, die ghelooven, ende vertrouwen: so sijn zy de gheest der waerheydt unde des volkomen bevindens gantsch on-waerdigh; Konnens oock niet erlanghen.

25 Die David Ioriszoon Schriften lesen ende de Godtlijcke Schriftuere versuymen: soude dese den geest der waerheyt oock waer-heyt wesen? Laten zy hun ghenoeghen met de Goddelijcke Schrift: wat soecken zy't in eens menschen Schrift? In David Ioris-zoons Schrift? Of houden zy die beter ende meerder dan de Godlijcke Schrift?

v. Het verstaen door een stemmelijck woordt van gheestelijcke saken, en helpt den ongheestelijcken niet.

26 VVanneer ons nu geestelycke saken in een menschelyck woort, oder door een mensche-lycke tonghe, dat's in den gheloove beeldes ende letterlycks ghewys (door dat wy noch niet gheestelyck en zyn) aenghegheven werdt, meenen wy die dan wel te recht te verstaen, swyghe te doen? (Hy wil seggen neen) 10, 6, Uerso.

27 D'ongeestelijcke Ioden hoorden ende verstonden de gheestelijcke saken, die heur door Christi stemmelijck woordt selve Let-terlijcks gewijse wert aengegeven, wel Let-terlijck of naden Lettere, sonder dat zy daer door beter sijn gheworden. So seyt David Iorisz. selve vj.14, voor: wat ongheestelijck mensch mach dan beter worden door Daivd Ioriszoons stemmelijck woordt heur van gheestelijcke saken aenghedient zijnde?

28 Aengaende die gheestelijcke, ende behoef-den sijn stemmelijck woort niet. Als met een gheestelijcke stemme van den gheest selve gheleert wesende. Wien heeft dan David Iorisz. stemmelijck woordt beeldes ende letterlijcx ghewijs aenghewesen zijnde yet nuts mogen doen? meer dan de H. schrift stemme-lijck ghehoort wesende? Wat heeftmen dan sijn stemmelijck woordt ter saligheydt van noode ghehadt?

Als't volkomen komt, so hout op de dienst des woorts.

31 Des niet te min so en is de letter de wet niet, noch de wet dat Evangelium. Hoewel die Schriftelycke wet, die gheboden Moysi letter in haeren dienst (soo voorschreven is) ghenoemt wordt: ghelyck oock van Christo. VVelck ten laetsten, als dat volkomen, die lief-de, komt, daer niemant den anderen meer loe-ren, of segghen sal durven, bekent den Heere: want zy hem alle in de gheboorte van den kleynsten totten grootsten bekennen sullen, verstaet, in die Leere. VVant daer't ghebieden ende uyterlycke Leere of dienst des woordts aen opholdt. 2.ij.105.b.

32 Dat David Ioriszoon sijnen dienst noemt den dienst der Liefden ende der vol-komenheyt, behoeft hier niet verhaelt, ghe-merckt dat het weerveers is in alle sijne boecken, daer d'Apostels woorden: als het volkomen komt, soo sal 't stuck-werck ophouden, altijt verhaelt werden, men sal't oock hier na zien. Ende suldy hier int nazien van een aenwijsinghe of twee verzaedt moghen wesen.32.e. viij.verso, etc. 14, 25. verso 26, 43, 28, etc.

33 Is onder David Ioriszoons ampt, de dienst sijn's woorts, sijnder Schriften, ende zijns vermanens om den Heere te bekennen, totten sijnen opghehouden? Dat en betuycht niet sijnder Boecken groote menighvuldig-heydt in veelheydt het gantsche nieuwe, oock met sampt het Oude Testament te boven gaende: wie mach dat segghen?

34 Wie dit alles merckende, sal niet moe-ten segghen uyt D. I. eyghen segghen, dat sijn dienst niet en is gheweest de volkomen dienst der liefden, die hy nochtans sich selven toeschrijft? seyt hy dan daer aen onwaerheyt, wie sal moghen houden, dat sijn leere ter sa-ligheyt noodigh is? Of soude de loghen wel noodigh sijn ter saligheyt?

Sevenste Hooftstuck.

Ofmen 1 David I. sal hooren.

Die 2 redenen waerom, met sijn 3 aenra-den daer toe, 4 locken ende 5 dreyghen, ende 6 datmen na sijnen gheest moet hooren.

1 Even so dat 1 manen, sterren, unde keers-licht in den dagh ghemindert, unde door de zonne uytghebluscht wert: moeten oock van ghelyck alle Leeraers ende Predickers in haer Letterlycke ampt, voor dat ampt des gheests opholden, unde heur kroonen mit Iohanni daer voor neder werpen van gezeggen; leeren unde leyden laten, unde den Heere alleen die Eere geven. 2.iij.13, b.

2 Dat hy daer het ampt zijns geests, na-mentlijck van den Herault des aldergroot-sten Keysers Carolo, van den Propheet, Hooftman, laetste Bazuyn spreeckt (2.j.52.c) ende van den Ambassadeur ghezonden in den name des Heeren (2.j.titule) immers van sijn David Ioriszoons, ende niet Christi ampt: blijckt doorgaens (alsmen hier sien sal) ende oock tot betoon van een alhier uyt dese sijne woorden:

3 Hierom laet u noch dit ghesegghen: dat in een stemme alle dinghen weder ghekeert, unde te recht moeten ghebrocht sijn: welcke zy alle hooren unde volghen moeten, dan die komt van den Hemel door den mondt Godts voort.2.j.6.a.

[fol.  xxxviir]

4. Alle dese heerlijcke ende groote saken seyt David Iorisz. van sich selven. Niet minder schrijft H. Niclaes van sich selven: wie van alle Seckt-leeraren seyt niet groote dinghen van sich selven? maer wie van hen allen betuyght sulck zijn segghen metten woorde-Godes? noch David Iorisz. noch niemant van al d'anderen, dat my voor is gekomen.

5. Alleen het ware levende eenighe woordt Godes dat self vanden Hemele is gekomen (Ioan 1.1, 3, 13, 6, 35, 38, 50, 51.) heeft Helsche tuyghnisse vanden God des Hemels uuten Hemel totten menchen opter aer[d]en roepende van [d]it zijn vermenschte salighma-kende woordt (Ioan, 1.14. Acto.13, 26.) dit is mijn gheliefde zone, inden welcken ick een wel behaghen hebbe: hoort hem. Mat. 17.5.2. Pet.1, 17.

6. So nu Iesus, vanden welcken d'Euangelist ghetuyght oock d'Apostel Petrus, die woorden Godes ghesproken te zijn, niet en is gheweest Christus, maer dat sulcx soude ghesproken zijn van David Iorisz. of zijnen geest: so datmen hem, niet Ies[u]m, soude ho-ren: soo souden Davids jongheren met recht hem moeten hooren, ende metten Ioden Iesum Christum niet achten, maer als een verleyder (die sich dan t'onrecht een soone Godes noemde) verachten. Maer sullen sy dit oock moghen doen sonder heur selve voor Antichristenen bekent te maecken? i, Ioannes 4, 3.

7. Nadien wy dan soo naeckte warachtighe ende Hemelsche tuyghnisse ja bevel Go[d]es selve hebben, dat wy Christum Iesum sullen hooren: 't welck met niet en heeft van David Iorisz. niet alleen als een sone, maer oock niet als een sendtbode Godes, die self sulcx oock niet alleen niet en bewijst, maer oock ghenoegh voor onmoghelijck hout om bewijsen (16.m.ij.verso) soo mach elck sich bedaren ende beraden oft sekerder is Christum, of David Iorisz. te hooren.

ij. Redenen waerom men D. I. soude hooren.

8. Soo hoort nu uwen Vader die u ghewonnen, door Christum ghebenedyt ende voort ghebracht heeft (30.a, vj) Paulus noemde sich een Uader vandeen Corintiers, die hy in Christo door't Euangelium hadde ghebooren (1.Cor.4, 16) maer of alle Abten ende Paters tot heur Monicken, ende David Iorisz. tot zijn leerlinghen also ende met sulcken ghevolghe Uader moghen seggen, te weten dat sy oock ware kinderen Godes sou-den wesen: en hebbe ick met vlijte daer na speurende noch gheen blijck altoos afkonnen vernemen. Elck inden zijnen magh aen zijn selfs aert vernemen wie hy tot een Uader heeft, want men vint wel vaders van quader aert Ioan. 8.42.

9. VVant hier is een wijsheydt, die niemant wederspreken (kan) &c. 14.22. Wat waen-wijse kan dat niet van sich selve segghen? wat wijse heeft redenom sulc hooghspreken te ghelooven.

10. Om dat hy zijn stemme, des Heeren woordt noemt, 19.c.vj.verso. Hebben niet alle valsche Propheten sulcx mede ghedaen? segghen nu niet tegenwoordelijck aller Sec-ten Preditanten heur stemme ende leere Godes woort te zijn? dat is het leckere aes aen allen moort-anghelen der onbehoedtsame visschen. Soo hoortmer meer haer stemmen hooghroemelijck prijsen, dan waer-schijnlijck bewijsen.

11. Hoort (seyt D. I. van zijnen geest spre-kende) den gheest des levens. Neemt in uwer herten waer die Enghel des lichts, (19.a, ij, verso.) dat seyt D. I. self van zijnen gheest. Waer vrymoedigh segghen, ghenoeghsaem bewijs, men moest hem ghelooven, maer dat feylt veel, daer zijn oock veelreleye gheesten des doots, ende den doodt barende, als een swindel-geest (Isa. 19, 14) een onreyne gheest (Matth. 12, 43.) een quade gheest (Luc.7, 21) ende andere meer derghelijcken. Salmen elck der ghelooven op heur logen-woordt? dat leert hy niet diese beveelt te beproeven (1, Ioan.4, 1) ende verbiet alle geesten te ghelooven.

12. Soo vintmen mede onsekerheydt inden Enghelen: Want Sathan sich oock in een Enghel des lichts kan verschijnen: 'twelck doende hy sich niet en seydt Sathan, maer oock een Enghel des lichts te wesen, so wel als David Iorisz. hier doet: zijn sy daeromme beyde te ghelooven? te ghelooven sonder waerheydts tuyghenisse?

13 Om dat hy David Ioriszoon leert in den name Christi (37, 4,) Laet hier David Ioriszoon sich selve vraghen met dese zijne eygen woorden: waer her hy selve desen gront of Leere gheleert, sulcken geest of verstandt ontfanghen heeft, van Christo, of van Belial: van God oder van den Duyvel: vande Engel des lichts Michael of vanden Engel der duysternisse unde des afgrondts. Dit staet wel t'er-gronden unde te besinnen: seker zijn begin te weten: op datmen zijn eynde verspeuren, den uytgangh bekennen magh. Dan het is gheschreven: een dunckt zynen wegh gherechtst, unde best, unde zijn laetste reyckt totter doot, 41.1, verso. Yemandt (so hy't weet) wijse my waer D. I. eens bewesen heeft dat hy van Gode is ghesonden ende inden name Christi leert? ick hebbe met onpartydigher opmercken daer na ghespeurt, maer sulckx nerghens ghevonden.

iij. D. I. raedt elck dat sy hem sullen hooren:

13. Soo luystert na desen Stemme, unde siet op die morghensterre, volght haren loop, &c. 2, j.7, b. Soo luysterde ons eerste moeder na een stemme, sy volghde desselvens loop, maer sulck doen voort wel-beraden vergingh haer ten quaden: Na 't spreeckwoort: eerst ghedaen ende na bedacht, heeft menigen in lijden ghebracht, waer't hier niet beter by der

[fol.  xxxviiv]

Duyfkens simpelheydt te volghen de Serpentijnsche voorsichtigheydt? meer sulckx maghmen by hem lesen. 28.a.ij, 2, iiij.16, 2, iiij.22.g.24.a.

14. Die Christi (dats niet David Ioriszoons) stemme kennen, dat zijn zijne schapen, maer der vreemden stemme en volgen sy niet (Ioan.10.4.5.) Daer en is maer een ware Herder, een Christus. Is dat David Ioris, hoort niet elck zijn stem te hooren? is hy't niet, wie hoor't zijn stemme te hooren? Christus mach niet bedriegen noch verleyden, dat moghen menschen wel ja die doen sulcx meest.

iiij. Hy lockt tot sich met beloften.

15. Versadinghe (43.19. verso.36.a.7) by wien vintmen sulcx sekerder ende overvloedigher dan by Christum die het broot (Ioan.6, 48) ende het water des levens (Ioan.4, 14) self is, daer af de drinckende selfs fonteynen worden?

Behoedinge voort stooten (2.ij.33.c) Soudemen dier beloften David Ioriszoons wel soo sekerlijck moghen betrouwen, als de belofte van 'tlicht des werelts: Christo? (joan. 8, 12) ende met veyligheydt van alle quaedt. 2, iiij, 29.f.

16. Aengaende D. Ioriszoons ghetrouheydt, oock moghentheydt om sulcx zijn toesegghen den zijnen te doen hebben, en heeftmen gheen sekerheydt altoos: maer dat de Heere Christus ghetrou is ende machtigh, (2.Thes.3.3, joan.10, 28. 1.Pet.1.5) tuygt d'Apostel door ingheven vanden gheest der waerheydt, diens woort ontwijfelijck mach ghelooft worden: maer soo niet David Ioriszoons, wiens woort noch niet en is geble-ken Godes woort te wesen.

v. David Ioriszoon dreyght.

17. Die hem niet en willen hooren met het ontbeeren van't margen-licht, 43.20, dat hy is, 2, j.37, b.

Met eeuwiger verdoemenissen, 41, 16, vers.

Metten eeuwighen doodt, 41, 11.

Metten hate Godes, 25, b.iij.

Met uytroedinghe, 2.j.52.c.

Mette onverghevelijckheydt den ghenen die zijnen gheest teghen staen, als wesende son-de, niet inden Uader, oock niet inden Soon, maer inden Heylighen gheest selve, 43, 28, 48, a.iiij, 2, j, 85, c.130.a.131.a.etc.

18. Sulcke ende meer andere derghelijcke dreyghementen (voorwaer schrickelijcke) spreeckt hy uyt jeghen den ghenen die zijn leere niet hooren en willen of teghenstaen. Wat waer nu elck onser anders te raden, dan dat wy sonder eenigh teghen-spreecken alle David Ioriszoons segghen hoorden, toe-stemden, ende ons als kinderkens daer onder booghen in alder ghehoorsaemheydt: so wy sulcke ontwijselijcke ghewisheydt had-den, Godes wille te wesen dat wy hem moe-sten hooren, als wy des versekert zijn van onsen Heere Iesu Christo: al en waert schoon door geen stemmelijck bevelen Godes uyten Hemele, alst noch maer klaerlijck ende waer-lijck van hem D. I. betuyght ware in den Euangelio? maer wie leest daer sulcx?

19. Nopende nu dat het sondighen teghen David Ioriszoons leere of geest, sonde souden zijn die niet en sal vergheven worden, te weten sonde inde H. geest: staet te bedencken dat de Heylighe geest, is Christi geest, die hy self hadde, oock self door den selven zijnen Heylighen gheest gheleert heeft ende ghesproocken: of 'tis een ander gheest dan Christi geest.

20. Soo nu het sondighen teghen het spre-ken ende leeren van David Ioriszoon soude sondighen zijn inden Heylighen geest: dat moeste komen door dien zijn menscheyt hey-ligher, of zijn gheest heyligher, krachtiger ende meerder gheweest soude zijn dan Christi menscheyt ende geest.

21. Aengaende zijn menscheydt is sulcx niet: want David Iorisz. bekent sich self sondigh voor zijn veranderinghe gheweest te zijn. Dat en maghmen niet segghen van den Heere Christo.

22. David Ioriszoons geest soude dan Hey-ligher, krachtigher, ende meerder moeten zijn dan Christi geest was. Ende dit roemt hy sich oock doorgaens, te weten dat zijn geest heyliger is dan Christi: want hy noemt den zijnen d'alderheylighste hooghe gheest (2, j.159.c) krachtigher geest (48.b, v. verso) 2.j.83.c) ende meerder geest(48.b.v.verso) dan Christi.

23. Immers hy David Iorisz. schrijft also: Noch meen ick oock niet eenen kindischen gheest, des Vaders, hoe wel wy daer inne moeten ghedoopt zijn: noch oock een Ionghelincksche gheest des Zoons, daer sich 'twoordt in voorgheeft: sonder die heylighe gheest, die de rechte man zynde, unde laetst ter rechtertydt komt, (32.e.viij.verso) leest wildy oock 2.j.158: e.f.Item 2.j, 130.c.etc.

24. Is dan David Ioriszoons gheest hey-ligher, krachtigher, ende meerder dan Christi gheest, soo hy selve schrijft: soudet niet een ander gheest moeten zijn dan Christi geest? of mach een heylighe, krachtighe ende minder geest een selve geest zijn met die daer hey-ligher, machtiger sy ende meerder? dit zijn immers verscheyden geesten, daer d'een anders is dan d'ander.

25, Neen, want David Iorisz. schrijft ooc selve dat zijn gheest, het selve dat hy heeft, van Christi gheest soude nemen, op Christi woorden Ioan. 16, 14, (43, 22) soude dan de stroom meerder zijn dan de springh of Fonteyne?

26. Wel aen het sy noch de selve gheest Christi dat David Ioriszoons was: sal nu de sel-ve heyligher, krachtigher, ende meerder zijn gheweest, dan Christi geest was ende is: soo

[fol.  xxxviiir]

heeft hy den gheest ghehadt sonder mate en vol: ende Christus en heeftse maer ghehadt na de mate, niet vol, maer voor een deel. Mach dat zijn, so mocht David Ioriszoons gheest meer van Christi gheest nemen, dan die self hadde, is dat gelooflijck?

26 Magh de Heylighe gheest ghedeylt worden? zijn gaven deylt God verscheydelijck uyte, maer 'tis al een selve geest (1.Cor.12.4.7.8.9.10.11) Men gheve D. Ioriszoon schoon al toe, dat zijn gheest een selve gheest was dat Christi gheest is, te weten de H. geest (dit machmen hem gheensins ten aenschou zijnre schriften toelaten) hoe sal dan David Ioriszoons gheest nu in onsen tijden heyliger, krachtigher ende meerder zijn gheweest, dan de geest Christi? mach een selve gheest anders wesen dan hy selve is?

27 Uande eerste Martelaer Christi leestmen dat hy vol was vanden Heylighen Gheest (Actor.6.5.7, 55) oock van Barnabas ende anderen: waer blijckt ons sulcx van David Iorisz.? ende of die al den H. Gheest hadde ghehadt: so en hadde hy die niet van sich selfs als zijn eygendom, maer van Christo diens gheest het dan noch is, ende niet David Ioriszoons.

28 In Christo self, niet in David Ioriszoon, woont de gheheele volheyt der Godheydt lichamelijck Colos.2.9. ist also niet? blijckt sulcx van David Iorisz. die roemt sich hoogh soo nu ghesien is, maer roem en is gheen bewijsen, noch minder wesen: noch menschen woorden, doen niet wat worden dat niet is.

29 So blijckt dan in alle wijsen dat in David Iorisz. gheen heyligher, krachtigher, noch meerder gheest, maer wel hooge roem die in Christo niet en was is gheweest, dan in Iesu Christo. Machmen dan ooc meer sondighen inden Heylighen geest, als men sondight teghen David Ioriszoons leer ende woort: dan alsmen sondight teghen de leere ende 'twoort Christi?

vj. Ende datmen na zijnen geest moet hooren.

30 Nemet ter herten met alder dancksegginghe, unde verwonderinghe des eeuwighen woordts, gheests, unde waerheydts, soo ons van ghenaden in desen daghe van langhs her toeghesecht, unde nu teghenwoordigh op gaet. VVie ooren heeft te hooren die hoore. Dat schrijft David Ioriszoon, 40.l.vij.

31 Uan dese geest David Ioriszoons is nu ghehoort. De toegheseyde gheest Christi is (na tuyghenisse der schrift) den Apostelen ghesonden opten Pincxter-dach: soude de Heer Iesus zijnen jongheren tot heur sterfdagh toe wesen hebben ghelaten ongetroost? Ioan.16.13, 14, 18. zijn beloofde byblijvende gheest tot inder eeuwigheydt toe onthouden hebben langher dan 1500. jaren, ende die nu eerst in D. I. ghesonden hebben? Ioan.14.16.

32 Maer hoe ende wie sal nu hooren desen gheest van David Iorisz. metten ooren zijn stemmelijck woort hoorende? of mette ooghen zijn letterlijck woort lesenden? so konden hem oock d'ondherborenen na den vleesche ende letterlijck hooren sonder zijnen geest te hooren, als de Ioden Christi mondelijck woordt hoorden, ende alle letter-knechten nu noch der Apostelen schriften lesende hooren sonder te verstaen. Is dat niet vergeefs werc ghedaen?

33 Niemant, hy zy wie hy wil, en magh tot dese kennisse (te weten der waerheydt Christi) komen door een uyterlijck ghehoor of ghe-[s]icht alleen, of door eenighe boeckstaef oder uyterlijcke stemme des menschen, dan alleen door een nieuwe gheboorte des gheests unde eeuwighe waerheydts: die daer komt metten innerlijcken ghehoor des levenden woordts, binnen den grondt des herten inge-saeydt, 2.j.57.a.

34 Sullen de herboorene hem dan hooren? behoeven niemandts leering, worden vande salvinghe, 1.Ioan.2.27. ja van Gode selve gheleert, soo David Iorisz. selve uyt des Psalmisten tuyghnisse Psal. 84.9. aenwijsende schrijft, 40.l.2. soude dese de terruscho-ven in heur armen hebbende die verwerpen, ende na de eyckelen loopen soecken?

35 Wie sal David Iorisz. dan horen: d'on-herborene, die zijn noch vleyschelijck ende vleeschelijck ghesint, Rom.8.5. ende hebben gheen gheestelijcke ooren: machmen sonder ooren hooren? Hoe solde yemant (schrijft D. Iorisz. self) hooren sonder ooren, ooren hebben konnen daer hy noch gheen gheboorte van en heeft? 10.13. ende verso. 't Is al verlo-ren (schrijft hy noch) den dooden gezongen, den dooven toeghesproken, 10.19. behoeven dan de herboorne David Ioriszoons leeren niet, horense de onherboorne niet, wien mach die dan nut zijn?

Achtste Hooftstuck.

Dat David Iorisz. woordt, der Apostelen, ja Christi woort te boven gaet.

1. Vande drievuldigheyt handelende schrijft D. Iorisz. datmen meesters vint die hoogh vande Triniteyt swetzen konnen, ende an-dere Doctoren die lust aen hooghwichtighe woorden, maer gheen bevallen aen simpel-heydt oder nederheydt hebben, 2.ij.2.l. Of dese man zijn eyghen hooghwoordelijcke lust niet meer dan een anders en berispt, mogen anderen oordeelen. Ick heb noyt hoogh-woordigher schrijven ghelesen.

2 Doch al schynen dese drie woorden metten namen onderscheyden te worden, als 'twoort des gheloofs, des hopens, unde der liefden, namentlyck Vader, woort, heylige geest, on-der welcken dat kindt, die Iongelingh, unde een man gebuyght moet werden, so komen sy

[fol.  xxxviiiv]

nochtans te samen uyt een, &c. 2.j.15.b. Dit woordt des gheloofd, dat voor den H. geest moet gaen (namentlijck David Ioriszoons woort of dienst, 2.j.56.e.85.c) noemt hy elwaert Christum te zijn, dit zijn zijne eygen woorden: Daerom moet hier Christus, als een wegh-baner, of Voorlooper voorgaen, &c. 2.j.56.d.

3 Daer sietmen naecktelijck dat D. I. zijn woordt, dat hy over al met ten woorde des geests, des mans, etc. uytspreeckt, stelt boven Christi, zijns voorlopers woort: ist dan vreemt dat hy't stelt boven der Apostelen woordt dat hy stuckwerck noemt, maer zijn woordt het volkomen woordt, tot welckx aen-komst het stuck-werck soude moeten ophouden.

4 Die hier inne D. Iorisz., geloove geven, wonder ist soo sy meer lust moghen hebben ofte vrucht soecken, in't lesen vander Aposte-len woorden. Die daer meynt aen D. Ioriszoons schriften het volkomen te hebben: wat nut magh hy wanen int stuckwerck van der Apostelen schriften.

5 Wat behoeft hy de woorden des letters, die het woordt heeft, of te hebben waent des geests? 2.j.56. Dat drijft David Ioriszoon zijn woordt te wesen, 'twelck Godes alder-hooghste woort is, so men't recht in sage, lou-ter gheest unde leven, &c.(soo is Christi woordt dan niet het alderhoochste, maer nederer of minder woort) 2.j.85.c.

6 Hierom schrijft David Ioriszoon daer noch) mach ick wel met recht dit ampt, dit woort, dit licht, leven unde den geest (te weten niet Christi woort des geloofs, so hy dat noemt (hier voor viij.2) maer zijne over al hoogh loven, zijn timmeringh heerlijcxst holden, Ibidem. Souden die ende derghe-lijcke meer hoogh-lovelijcke woorden van zijn eyghen woort ende desselvens ampt wel gheschreven moghen zijn sonder een hoogh-woordelijcke lust?

7 Doch en mocht David Ioriszoons woort ende ampt ghenen hooghen schijn hebben: so hy Christi woort ende ampt, boven wiens hy 't zijne stelt, mede niet wat (doch minder hoogheydt dan't zijne) en liet behouden. 't Soude anders oock wat te grof gesponnen zijn gheweest. Daeromme hy ter naest ghe-melder plaetsen, noch schrijft also:

8 Hoewel zy alle daer door (te weten door't woort des gheloofs of Christi woordt) in Iesum Christum ghelovende saligh worden, dan noch saligher sullen die syn, die 'twoordt der volkomenheydt ontfangen of beleeft.

9 Dat is D. I. woort, 'twelck hy 'twoort der volkomenheydt noemt (2.j.85.c) voort welcke het woordt Christi, als een voorlo-per moest gaen, als ghesien is terstont hier voor, viij.2. So schrijven Homerus zijnen Hector ende Virgilius zijnen Turum, oock gheen kleyne vroomheyt toe: ende dat maer om heuren Achillem ende Enaem des te hooghloflijcker te prijsen ende groot te ma-ken als verwinners der vromen.

10 Uerstaet my Leser, de woorden Christi zijn gheestende leven Ioan.6.63. niet na de beeldelijcke gheschreven letter, maer na heur ware wesen. Daer door die oock niet recht verstaen, vele min heur wesentlijcke vrucht voort brenghen en mogen: ten sy dat de geest der waerheydt Christi selve (die al wat meerder, hooger ende krachtiger is dan't letter-lijcke ghetuygende woort) die selve inder her-ten opent ende verklaert, sulcx dat het woort ende ampt Christi na den letter gheensins (ja niet meer dan de schaduwe by 'twesen) van hooghwaerdigheydt te gelijcken is by Christi woort ende ampt des geests.

11 Dan dat Christi woort, geest ende ampt sulcke zijne werckinghe niet en soude hebben ghehadt in d'eerste kercke, te weten inden Apostelen selve, ende in die heur woort ende leere geloofden: maer tot noch toe vijfthien-hondert jaren ophouwende, nu eerst begonnen soude hebben in ende met David Iorisz. wiens geest, Christi beloofde geest soude zijn, die nu eerst beginnen soude de menschen deser onser tijden in alle waerheydt te leeden: dat, segghe ick, schijnt soo weynich ghelooflijck na 'tgetuych des gantschen nieuwen Testa-ments: als David Iorisz. sulcx noch in't alderminste heeft bestaen, swijge vermogen, gheloofwaerdichlijck te bewijsen. Soude dan soo groote sake door eens menschen seg-ghen alleenlijck sonder alle bewijs behooren ghelooft te worden?

12 Ende seker na dien David Iorisz. oock self schrijft, dat men gheen meerder oder beter leeringhe, als inde Heylighe Schriften des olden unde des nieuwen Testaments, &c. vervat ghehebben en kan 3.6. waer toe souden ons David Ioriszoons leeringhen, die niet meer dan Schriften of letterlijcke woorden en zijn of tuyghenisse van't woort des geests en moghen wesen, dan de Heylighe Schrift selve, ons, die de Godlijcke schrift self hebben, nu doch nut, swijghe nodigh moghen wesen? Of salmen ghelooven dat D. Ioris-zoons schriften meerder of beter leeringhe mogen inhouden, dan de schriften des ouden ende nieuwen Testaments? Ick sie wel dat hy op vele plaetsen sulcx niet duysterlijc voor-gheeft: maer sie mede dat hy ter voorschreven plaetsen plat uyt contrarie schrijft. Soude sulcx oock komen uyt een eenvuldighe gheest der waerheydt?

Negenste Hooftstuck.

Vande laetste tijdt.

1 Ghelijck David Iorisz. zijne deylinghen doorgaens maeckt in drien, als inden perso-nen, kindt, jonghelingh, ende man: in den ampteren, als Moysi, Christi, ende des H. geests: in heur werckinghen, als des ghe-loofs, der hoopen, ende der liefden: in heur middelen, als letter, vleesch, ende geest. etc. zo dat d'een begint, d'ander middelt, ende de derde voleyndet: alsoo deylt hy oock alle tijdt in drien, als te weten d'eerste die voor Christum was tot zijn komste inden vleesche: de

[fol.  xxxviiiir]

tweede van Christo af tot de tijdt van hem David Iorisz. toe: ende de derde van hem David Ioris ten eynde toe des wereldts. Dit salmen oock (soo yemandt zijn schriften niet en hadde ghelesen) hier na in't breede noch moghen sien bewesen ende aengewesen.

2 Nopende d'eerste twee tijden schrijft David Iorisz. (32.b.v.) dat dese alderdoorluch-tighste gheest aller volkomenheydt (namelijck die nu in hem was volghende Christi belof-te, Ioan.16.13) niet ten eersten van aen-vanck inden Vader, noch inden soon is uytge-gaen, Godes alderhooghste kracht verschenen, dat eeuwighe licht niet ghelucht heeft: suldy weten dat onmoghelijck gheweest zy van we-gen de groote verdurventheyt des menschen, die onnut ende onmachtigh te verdraghen was.

3 Dat seyt D. Iorisz. ende die reden gheeft hy daer af. Wel aen, wy nemen't so, ende segghe volghens zijn selfs segghen dan oock aloo. Wat de eerste tijdt van minderlldorventheyt der menschen of der selver boos-heydt niet en magh verdraghen ende hen on-nut is, nopende de klaerheydt van Godes gheest: dat en mach de laetste tijdt ende meer-der boosheydt der menschen, des aengaende niet verdragen of nut zijn.

4 David Iorisz. schrijft (46.a.vij.) De laet-ste tijdt dat ghyt weten, overtreft alle tyden. Alsoo overtreft de mensche inden selven tijdt alle zijn voorighe in boosheydt. So mach de grooter ende meerder verdorventheyt ende boosheydt der menschen inde laetste ende quaetste tijdt die klaerheydt van Godes geest noch minder verdragen ende nut zijn dan die eerste minder boos ende verdorven wesende, ende dit alles na D. Iorisz. eyghen seggen.

5 Na dien hy nu over als schrijft dat hy in dese laetste ende na zijn selfs seggen quaetste tijdt d'alderdoorluchtighste gheest alder volkomenheyt her voort ende aen den dagh brengt: soo mach de omsichtighe leser licht mercken of de verdorvenste ende booste menche deser quaetste tijden, dese gheest oock sullen moghen verdragen ende nut zijn.

6 Over al arbeyt D. I. te bewijsen dat der Apostelen tijdt maer een begonnen werck was (so dat het woort des beloofden geests te senden, op den Pincxterdagh niet voleynt en was, 32.b.iij.verso) ende dat des tijdt meerder is, dan der Apostelen tijdt was (2.1.84.a.lijst, etc.) ende dat voornemelijck met Pauli woorden van't stuckwerck (1.Cor.13.10.) die over al moeten voorhouden, oock also totten Phil.3.13. recht of d'Apostel doe self noch stont inde Kintsheydt ende de volkomenheyt doe noch niet bereyckt en had-de, ende niet en waer gheworden gheweest een volmaeckt man, ende niet ghekomen tot de maet des volkomen ouderdoms Christi, Ephes.4.13.

7 Sietmen dan niet dat d'Apstel op d'eer-ste plaetse, namentlijck totten 1.Cor.13.10. terstont daer aen, te weten inde 11. ende 12. vers. self verklaert die woorden by hem ghe-schreven te zijn vanden swacken Corintiers. ende niet van sich selve, daer af hy seydt een kindt gheweest te zijn, maer dat hy nu een man was gheworden ende de kindtsche dinghen hadde verlaten? mannen, niet kinder-werck ist (so oock D. I. over al seydt ende drijft) kinderen te winnen. Dit dede Pau-lus. (1.Corint.4, 15. Phil.10) mocht hy dan een kindt zijn?

8 Nopende de tweede sproke totten Phil.3.13. spreect paulus vande kennisse des krachts der verrijsenisse Christi, ende ghemeenschap zijns lijdens, diemen ghelijckdanigh wordt door Christi doot, om daer door te moghen komen totte verrijsenisse die daer is uyten dooden, die hy bekende noch niet begrepen te hebben, niet teghenstaende hy dickwils (soo hy self verklaert 2.Cort.11.23.) dooden hadde gheleden, op datmen hem niet meynen en soude hier te spreken vande doodt der zonden (die hy doe al was ghestorven, Rom.6.2.Gal.2.20) maer vanden lijflijcken doodt, daer na hem verlanghede om te wesen met Christo, Phil.1.23. was dese Apostel doe noch onvolkomen: hoe mocht hy met waer-heyt seggen mede stracx daer aen Phil.3.14. so veele onser volmaeckt zijn, laet ons mede sulcx ghevoelen. Of waren daer gheen vol-maeckte onder den Philippenseren, ende die zijne woorden en ydele spotternie? of waren van de leerlingen eenighe volmaeckte, ende de Leeraer selve niet?

9 Aengaende nu de derde sproke vant bereycken der maet des volkomen ouderdoms Christi ende een volmaeckt man te zijn, blijckt Pauli manheydt, in zijn kinder-teelinghe voorschreven, oock mede daer inne dat hy sich selve dorst stellen tot een navolghelijck voorbeelt zijnre leerlenghen, 1. Cor.4.16, 11 1.etc. 'twelck hy hem wel ghewacht soude hebben, so hy niet al gants ghelijck-formigh en waer gheweest het evenbeelt des zoons Godes, Christi, Rom.8.29. immers hy hadde d'alder volmaeckste liefde, als die bereyt was, niet alleen zijn tijdtlijck leven voor zijne vrunden te geven: maer hy wenschte oock om te winnen zijn vrunden, die hem vyandt waren, zijnder zielen eeuwige doot, te weten van Christo verbannen te zijn, Rom.9.3 die hy nochtans soo lief hadde, dat hy sich self na den lichaem doodt wenschte, als gheseyt is, om daer by te zijn.

10. Dat waren nu altsamen volmaeckte proeven des volkomenheydts in een selve Apostel, die sulcke volmaeckte liefde hadde (welcke liefde self het volkomen is, 1.Cor.13.10) ende den bant der volkomenheyt Col.3.14. dat hy vande liefde Godes, die in Christo Iesu is niet en mocht af gescheyden wor-den, R[o]m.8.39.

11 Ist nu wel gheweest inde macht van David Iorisz. die so hooge woorden spreect van d'alder volmaeckste kennisse Godes ende liefde, ons een hoogher kennisse ende liefde Godes voor ooghen te stellen of te beschrijven, dan wy hier ontwijfelijck sien gheweest te zijn inden Apostel Paulo, wiens kennisse D. I. over al pooght gebreckelijck, onvol-komen, ende stuckwerck te maken?

[fol.  xxxviiiiv]

12 Heeft hy sulcx erghens bestaen te doen? en of hy't bestaen hadde, soude hy's vermoghen hebben? seghdy ja? soo moest de waer-heydt gheloghen hebben: want die stelt (als ghesien is) de hooghste liefde daer inne dat yemant bereyt is zijn leven voor zijn vrunden te gheven. Men dencke dit wyder na, ende mercke of dese gront-vesten van al David Iorisz. gebou van dat voor hem nu in dese tijden de hooghste waerheydt ende de volkommentste leere ende dienst der liefden eerst aenghedient soude worden, niet wel ydel onvast ende niet dan roem, waen ende misverstandt soude moghen wesen?

12 Te meer aenghemerckt hy David Iorisz. selve, die den volmaeckten Apostel ende zijn leere onvolmaeckt pooght te doen wanen om sich self ende zijn leere daer door volmaect te doen schijnen, noch selve onvolmaect was inde kennisse, in zijn leven, soo blijckt uyt dese zijne eyghen naeckte ende klare woorden:

13 Maer doch heeft yemandt van Christo meerder, heyligher, hooger, unde beter kennisse zijns Godlijcken waerachtighen, eeuwi-ghen wesens unde levens dan ick ontfanghen hebbende her voor drage, die begeere ick van herten wel te weten, unde te leeren, na dien ic na die volkomenheydt jaghe unde een lust aende wysheydt ende waerheydt Godes hebbe, 15.20.verso, ende daer na fol.34.llwachte hy noch de aerdt, gheest, ende leven Christi te ontfangen hier inden leven op aer-den noch gaende.

14 Nu ist buyten twijfel datmen niet en heeft verkreghen daermen na jaeght, noch ontfanghen datmen oock verwacht te ontfanghen. In't ghene datmen noch mach verkrijghen ende ontfanghen, machmen verbeteren ende vermeren. Dat mach verbeteren ende vermeren en is noch niet volkomen schrijft David Iorisz. selve, 2, iiij.11.c) soo en was dan David Iorisz. noch selve niet volkomen inde kennisse, aert, gheest, ende leven Christi, soo hier noch onloghbaerlijck blijckt uyt zijn eyghen schrijven.

15 Nu ist onmoghelijck dat yemant die self niet volkomen en is, yet volkomens sou-den voorbrenghen: oock na David Ioris-zoons segghen selve door al zijn schrijven. Ist dan oock ghelooflijck dat D. I. de man zy gheweest die self niet volkomen is gheweest, het volkomen volck Christi soude telen of voorbrenghen? hy schrijft selve (2. † iiij.) van alle anderen dat sy noch hebben moeten dwalen dewyl sy noch selve onvolkomen ge-weest zijn.

16 Des niet jeghenstaende heeft dese man niet gheschroomt zijne schriften eenen grooten schijn te gheven met onwaerschijnlijcke hooghe beroeminghen, die den lesers over al teghen komen: die nochtans den recht oot-moedigen hertgens niet min van hem afschric-ken, dan sy den weetsuchtigen Adamyten tot hem aenlocken.

17 Daer leestmen dat nyewerlden soo glo-riosen ghesicht op aerden in waerheyt en was ghesien, 2.j. † verso. Wist David Iorisz. dan inder waerheydt alder menschen (van Adam tot hem toe) ghedachten? of wat sy al ende elck ghesien hadden of niet? wat Pauls die oock een mensch was: ghesien ofte ghehoort hadde? 2.Cor.12.1.2.3.

18 Nu (God sy eeuwelijck gedanct) dat vol-komen komt, namentlyck dat woort selve, dat ghebenedijt inder eeuwigheydt ons in alle waerheydt, tot rechte kennisse brenghen sal (2.ij.13.b) komt nu eerst de rechte kennisse, so is die noyt op aerden gheweest, oock niet by den Apostelen. Die en zijn dan ooc (vol-ghen Christi, dat is des woordts belofte, Ioan.16.13.) niet in alle waerheydt gheleyt gheweest, door Christi geest henluyden opten Pincxterdagh ghesonden, Act. 2.3. noch en zijn daer af niet vervult gheworden. Noch-tans getuyght alsulcx de Godlijcke Schrift. Daer teghen seydt David Iorisz. plat anders. Wie sal hier de gheloofwaerdich-ste wesen?

19 David Iorisz. sich self teghenwerpende dat voortyden Godt wel d'Apostelen unde Propheten, &c. met zijnen H. geest vervult ende wonderbaerlijcke kracht by ghelecht heeft: wie komt dat es nu niet als doemaels en gheschiedt meer, &c. antwoort, dat Godt noch daghelijcx groote wercken ende kraft bewyst, unde bewesen heeft, oft wel yeder man niet openbaer oder bekent zy, &c. (40.q.viij.ende verso.

20. Het eerste bekent D. I. De H. schrift ghetuyghet oock klaerlijck te weten vanden Apostelen ende Propheten: het tweede is ge-looflijck na 'tghetuygh der Schriftueren, maer die en spreeckt sulcx niet van David Iorisz. of de zijne. Die schrijft nochtans teghen de Schrift dat het by den Apostelen niet en is gheschiet: maer sonder de Heylighe Schrift dat sulcx nu gheschiet (so hy't door-gaens duydet door hem) maer niet open-baerlijck. Ist al wijsheydt dit verborghen onschriftelijck doen door een menschen seg-ghen, boven het openbaerlijck gheschieden na Godes segghen inde Heylighe Schrift te betrouwen?

21 Noch schrijft David Ioriszoon van't licht zijnre bedieninghen ende tijdt also: Daer een eeuwigh, warachtich, unde levendigh bewys der kracht door unde uyt sal opstaen, als een licht hervoort te sien aen den dagh sal ko-men, welk niewerlden als nu verscheenen of gheopenbaert zijnde, unde dat soo lange tydt voor heen verkondight, belooft unde ghe-looft is, sal in ghetuyghenisse der waerheydt zijn eeuwighe kracht unde Almachtigheydt tot een oordeel stemmelijck unde sichtbaerlijck, ja ghevoelyck met hem brenghen, daer het altsamen door sal verandert, vernieut, unde gerestitueert of in opgebout: datter gequetst, ghebroken, unde ter neder getreden of ghe-vallen leght, opgherecht, unde verheven wer-den, 2.iij.13.g.

22 Vele gheseydt, niet bewesen, dan dat hy sich veel te veele toe schrijft. Merckt doch Leeser, niet my te gheval, maer u te nudt. Wt waerheyts kennisse spruyt de goede wille: die verselt zijnde met macht doet dat recht

[fol.  Xlr]

is. Maer men kent gheen waerheydt souder ghesicht, al stont sy bloot voor den mensche in't middach-licht.

23 Nu seyt David Iorisz. dat al de werelt blindt ghebooren is (40.ij.vij.) hy beveelt den blinden te sien (2.j.28.a) soo dede Christus mede, ende de blinde sagh, Luc.18.42.

24 Is nu David Ioriszoons woordt het woordt des gheest (2.j.56.e. soo noemt hy zijn woordt) maer soo krachtigh (ick swijghe krachtigher soo hy seyt) als Christi woordt des gheloofs 'twelck hy soo noemt 2.j.56.d. was, soo moeten alle menschen, die dat begheerlijck horen, terstont na der zielen siende worden.

25 Maer dat feylt verde oock na 'tgetuyght self van David Iorisz. daer hy klaeght also: dit woort is duysentmael by ons versproken, dan luttel bedocht, sorghe niet eens inghesien, wat het is gheseyt oder in heeft, (41.16.) Machmen oock geloven, dat de Heere Christus siende dat de blinden door zijn ghesproken woordt klaerlijck sagen, twijfelen mochte, of zijn woort volbracht hadde 'tgene hy wilde?

26 Als David Iorisz. so weynigh geeste-lijcke vruchts zijns ghesproken woorts vernam (so hy daer self schrijft) wast doe niet eens tijdt om twijfelijck te sorghen, dat zijn woort, niet en waer dat woort Godes (maer zijn eyghen duncken) dat uyten monde Godes gaet, ende niet ydal weder en keert, maer dat (als de vruchtbaer reghen) sal doen't gene den Heere heeft gewilt? Isa.55.11.

27 Mochten d'Apostelen siende den vruchtbaren ougst des woordts in veele duysenden der bekeerde zielen (Act.2.41) oock sorghen, als David Ioriszoon dat heur ghesproken woort luttel bedacht of inghesien worde?

27 Ende des al niet jeghenstaende, soude David Ioriszoons woort, waerheyt, leere, ende gheest (sou men zijn ongelooflijck seg-ghen willen ghelooven) wesen het licht dat noyt voor nu is verschenen, oock by den A-postelen niet in sulcker waerheydt ende eeu-wighe kracht, daer door't al vernieut ende opgherecht soude worden datter ghequetst ende vertreden is, soo hy seyt maer niet en bewijst.

28 Also wie nu niet en vernoeght mette ghe-tuyghenisse des beminden zoons Godesllvatet inden nieuwen Testamente, boven 'twelck men gheen beter of meerder leere (so David Iorisz. oock selve schrijft, 4.6. ende verso) en mach vinden, welcken soon ende niet David Ioriszoon de Vader ons heeft bevolen te hooren (Matth.17.5.) ende sich door sulck weetsuchtigh onghenoeghen der eeuwiger waerheydt onwaerdigh wil maken 4, 4. verso, die mach het hooghstwaerdighe Euangelium Christi den rugghe bieden, ende hooren na David Iorissen, die (maer niet God) van zijn wonderboeck (in desselven voorreden des eerste deels † vij.verso) spre-kende tot den leser schrijft aldus:

29 Soo ontfanghtet niet als van menschen handen door de geleerden deser wereldt, maer uyter hooger schoolen des H. gheests, van een Jongher vnde ghebooren Godes vanden He-mele: die dat eeuwighe leven ghevonden, dat morghen-licht des eeuwighen daeghs gesien, dat noyt oor ghehoort, noyt ooch beschou-wet heeft, in des menschen hert ghesteghen is, sal nu hervoort aen den dagh in 'smenschen hert ghebracht werden, &c.

30 Dit ende veel meer derghelijcken seydt David Iorissen van hem selve ende van zijnen boecke, sonder nochtans eenigh bescheyt van zijn leermeesterschap van dien Alder-hooghsten Rector der Hemelscher scholen te verthoonen. Die wil mach hem belooven.

Tiende Hooftstuck.

Vande Talen.

David. Ioriszoon verachtse.

1 VVat voordeel hebben nu, die in drie of vier tonghen gheleert zijn, boven die alleen haers moeders taelspreken? 51, 5.

Dat voordeel, dat zy gheen nutte weten-schap en verachten, om dat sy vele wyser luy-den ghedachten in vreemde talen gesproken of gheschreven zijnde moghen verstaen: ende dat voordeel dat heur nutbare kennisse luy-den, heur moeder tale niet verstaende, in henluyden talen hoorende of lesende, konnen verstaen. Of soude David wel voor een sotlijcke ende spotlijck werck des H. gheests verstaen, dat hy zijn meyninghe door der Apostelen tonghen in elckerlijckx sprake dede verstaen tot verbreydinghe vanden Rijcke Christi? Act.2.6.7.etc.

Schadelijckheydt der talen.

2 De onherhooren mensch wert door talen oder tongen der menschen niet te meerder, sonder wel veel te minder, dat's onbequamer totten Rijcke Godes unde zijn gerechtigheyt, als die soo wel niet t'onderwijsen, te raden, te leyden, noch te leeren is, als de jonghe onwe-rende, 20.2.verso.

3 Moghen de talen misbruyckt zijnde scha-den, sy moghen wel ghebruyckt zijnde nut zijn. 't Is vanden middel dinghen die den goeden goet, den quaden quaet zijn. Die niet meer dan een tale en kan, en is daerom niet te beter: so mede niet te argher en is dier meer dan een kan.

4 Aen't gebruyck ende misbruyck ist in sulcx al gheleghen. Dit druckt D. I. elwaert uyt, daer hy vande Tale schrijft alsoo: niet niet aen haer selve, daer sy ons schade recht gebruyct maer misbruyckt wert, &c. siet de plaetse believet u.37.8. ende siet of David Ioriszoon sich selven hier werderspreeckt.

[fol.  xlv]

5 Daer seyt hy oock uytdruckelijck dat God die talen oder tongen niet vyandt en is, 37.10. Nu is God als goet wesenden niet vyant dan al dat in sich selve quaet is, ende den mensche daer't in is nootlijck quaet maeckt. De talen en is God niet vyandt, so David Ioriszoon schrijft: de talen en zijn dan in sich selve niet quaet, noch en maken oock niet nootsaecke-lijck quaedt. Quaet ist al dat onbequamer maeckt totten Rijcke Godes. Dit schrijft David Iorisz. dat de talen doen. David Iorisz. schrijft in desen dan onwaerheyt ende teghen sich selve.

Dat vreemde spraken totten verstande te leeren Gode mis-haecht.

6 VVaerom ghy u met u byghelechte noot-druftige gave te vreden, Gode danckbaer zijn sult, sonder (na mynder meeninghe) andere vreemde spraken totten verstande, oder heer-lyckheydt in uwer wellusten te leeren of te begheeren, want dat God een mishaghen is, &c.

7 David Iorisz. koppelt daer onghelijcke dinghen te samen onder die woorden: want dat God een mishaghen is. Lieve om dat vreemde talen tot eersucht of tot wellust te leeren Gode mishaecht, soudet daerom Gode mishaghen somen sulcx dede tottenllstande?

8 Ueele zijnder, die de Heylighe schrift le-sen om by den menschen geacht te zijn, of om heur kijflusts willen, ende midtsdien Gode daer door mishaghen: soude daerom eenen, die lesen leert om door't middel van dien, den Bybel te lesen, Godes wille te verstaenendedaer na te leven, Gode daerom mishagen? soude dat met David Iorisz. bescheyden-heydt wesen?

9 Wil D. Iorisz. het lesen der H. Schrift niet onnut maecken teghen 'tghetuyghnisse Pauli, 2.Tim.3.16. soo en maghmen het leeren vande talen daer uyt die zijn vertaelt, ooc niet onnut maken, soo yemant uyt twijfele (veroorsaeckt door der oversettingenllscheydenheydt) van eenigh verstant, hem no-digh zijnde, de selve leerde.

10 Behoeft yemandt wijsheydt, mooghdy segghen, die bidde God, Iaco.1.5. dat sal hy doen ende daer beneven om Gode niet te versoecken of tenteren, de geoorloofde bequame middelen, daer hyse mach bekomen, niet verachten. Moyses badt, maer 'tvolck gebruyckte 'tmiddel van strijden, Exod.17.11.13.

11 Wel aen, mishaget God datmen vreem-de talen leert totten verstande int gheheel, het mishaeght God oock int deel. Het Griecx was voor David Iorisz. een Hollander zijn-de, een vreemde tale. Mishaeghde hy God niet, als hy om der geleerden gevoelen vande persoonlijckheydt Christi te openen, vanden tael-kondighen heeft willen leerenllstaen wat dat woort Logos beteeckende? so heeft hy oock totten verstande leeren weten wat die Hebreeusche woorden Emaneul, 34.b.d. Schaday 2.j. † v. ende andere meer in zijne boecken verduytscht zijnde te segghen waren. Mishaeghde hy God daeromme?

12 Daer is een tijdt gheweest dat de Bybel niet en was vertaelt in Nederlandtsch, ye-mant heeft die daer inne eerst overgheseydt. Men neme nu dat d'eerste oversetter hooren-de de hooghwaerdighe nuttigheydt beyder Testamenten, uyt lust om die te lesen ende te verstaen, Latijn, Grieckx, of Hebreeusch hadde geleert: soude David Iorisz. hoe seer hy 'tgunt hem onbekent is, veracht) wel hebben dorren segghen, dat sulck mensch Gode mishaeghde door't leeren vande vreemde ta-len om totten verstande te komen?

Elfste Hooftstuck.

Schadelijckheydt der gheleertheydt.

1 Die, te weten der zielen schadelijckheydt) insonderheydt gheleghen oft ontstaende is, in unde door de gheleertheydt der menschen, 37.j.verso.

2 Soudet wel moghen zijn dat David Iorisz. by ghebreck van onderscheyt weynigh siet wat hy hier seyt? sekerso hy onderscheyt hadde in desen konnen maken tusschen goede, quade, ende middelbare dinghen: hy soude hier liever ghesweghen dan saecken die hy niet en kent, t'onrecht beschuldight hebben.

3 Laet de musijck onnodigh zijn als nu niet veel ander, op't beste, dan tot vermakelijck-heydt der vermoeyde sinnen dienende: hoe sal hy konnen ontkennen al d'ander ses, of no-digh of nut te wesen. De schrijfkonst is een vrucht vande Grammatica. Hy David Ioris heeft konnen schrijven. Is die zijn ziele schadelijck gheweest? dat en heeft hy selve niet mogen gelooven: so hy noch maer meynde zijne schriften den menschen nootlijck, ja noch maer nut te wesen.

4 Laet de gierige de telkonst bedrieghelijck misbruycken, ick neem een voor al d'ander) magh de gherechtighe die niet oprechtelijck gebruycken? Hoe sal David Iorisz. konnen bewijsen dat een Christen meester zijnde inde Arithmetica die konst niet en mach hanteren sonder zijn ziele te beschadighen? Of doolt d'Apostel, seggende: dat den reynen al reyn is? Tit.1.15.

5 Konst wort so genaemt van eenigh werck wel te konnen doen. Sijn meyninghe op't kortste klaerlijckste ende eygentlijcxst te konnen metter tonghen of pennen uytbeelden is de konste van Rethorica of welsprekenheyt: maer gheensins een tijdt-roovende verwerde ende verdrietighe veel-sprekenheydt ofte on-nutte woort-pronck, die des veelklappighen meyningh twijfelijck verduystert.

[fol.  xlir]

6 Hadde David Iorisz. een dropken kennisse ghehadt vande klare born des welspre-kenheydts: hy en soude zijne schriften so leelijcken niet bekladt hebben gehadt met vuyle goten overvloeyende van zijn veelspreken-heyts moddere: mette welcke hy apelijck niet abelijc heeft willen schynen (soo't welschijnt) welsprekende te schijnen.

7 Dit zijn ghebreck, vermidts zijn groote onmatigheyt heeft hy self meer konnen mercken dan beteren: soo blijckt in zijn wonder-boecx eerste voor-reden, daer hy sich pooght te ontschuldighen met zijn onkonstigheydt: van twee zijne grove pronck ghebreken, d'een recht, ende d'ander averechts uytghesproken: te weten van dat hy een selve liedeken dick-malen singht, dat also is: ende dat hy dick-wils veele begrijpt in een kort woordt, dat doorghaens recht anders met hem is, (2.j. † g.)

8 Aengaende het eerste, wat leser zijnre schriften en siet daer niet tot walgens toe altijdt weder zijn hooft op steecken die allegorie van de hutte Moysi, met hare uyt allen hoecken ghesochte gelijckenisse vanden voorhof, van't Heylighe, ende van't alderheylighste: omme daer mede te bewijsen (voorwaer niet meer krachtelijck dan noch warachtelijck, so allegorien niet en bewijsen, noch min dat hy de man soude zijn) dat de leere der volkomen-heydt nu in dese laetste tijdt gheopenbaert soude worden, ende dat noch door hem David Iorisz.? dat weervee[r]s werdt van hem so onophoudelijck ghesonghen, dat des lesers ooren door dien Echo so dickwils te hooren, doorgaens van haer weerklanck schynen te tuyten.

9 Beroerende nu het tweede, namelijck zijn averrechtste kortheydt, maer rechtschuldighe langheyt, die is tot alle plaetsen zijnre schrif-ten so overtallig ende overhopelijck menigh-vuldigh: dat oock een onkonstigh maer een-voudigh verstant licht soude vallen alle David Ioriszoons schriften doort besnoeyen van zijn onnutte ende onnodighe pronck. Woor-den ruym de helft kleynder te maken: sonder door sulcken verkortende afbreck zijnen sinne eenigher wijse te verduysteren, maer des te verstaenlijcker ende naeckter, als ontkleedt, synde van zijn verduysterende veel spreec-kenheydt, te verklaren. Die daer soude meynen dat ick in desen oock te veel spre-ke, nemen desen eenighen blijck uyt groote menighte tot opmerckinghe van alle d'andere.

10 In't eerste deel syns wonderboecx cap. 160.h. leestmen ditte: Dit is soo veele ghe-zecht, unde is ghewis, dat het quade als een muyre voort goede staet, dat vleysch voor den Gheest, dat vuyle voor dat schoone, dat on-suyvere voor dat suyvere, die ongherechtig-heydt voor die gerechtigheydt, dat ongeloof voort gheloof, die wanhope voor de hope, twyfelinghe voort betrouwen, die haet voor die liefde, loghen voor die waerheydt, ellende voor die eere: Somma (hier schynende te eyn-den, begint hy't of vervat het noch eerst (die onlust voor de lust, de schalckheydt voor die Ampelheydt, schaemte voor onnoselheydt, benautheydt voor ruymte, de doodt voor dat leven, duysternisse voor dat licht, die Helle voor den Hemel, de verganckelyckheyt voor d'onverganckelyckheydt, dat is (hier verhaelt hy weder zijn athem, maer eyndt noch niet) dat niet voor dat wat, namelyck die arghe boose werldt voor die toekomende gherechtighe, dat is alles in dat eene woordt, namelyck den olden mensch voor den nieuwen, daer wy deur ende overlyden moeten, alle verspynghe of fenynicheydt, dat uytwendige kleedt int aensicht der menschen, alle oordeel als kinderen ghetroost syn sullen wy anders tot dat achter staet konnen komen totter eeuwiger waerheydt.

11 Wat heeft David Iorisz. met die respelijcke woort huts-pot doch anders geseydt, op't klaerste ende oock kortste dan: dat het quade een hinder is tot het goede te komen?

12 Die verstant heeft mach oordeelen of niet ten vollen in die een linie schrifts klaerlijck uytghesproken is, daer David Iorisz. meer dan twintich linien toe misbruyckt? mis-bruyckt segge ick. Want wie verstaet niet dat het vleesch, het vuyle, etc. quaet, dat de geest het schoone, etc. goet, ende dat het quaet, als een muyr om tot het goede te komen, een hinder is? Leester noch een believet u, ende merckt daer by watmen in David Ioriszoons schriften van sulckx meer soude vermoghen.

13 Int achtste bladt van syn boecxken ghenaemt: klaer verhael van die wederbrenginghe, schryft David Iorisz. 'tghene volght: dat onmogelyck is dat twee sonder een, losua sonder Moses, Isaack sonder Abraham, Salomon, sonder David, der Heer Iesus, one Iohannes, de H. Gheest der waerheydt sonder den Heere Christo, 'tlicht sonder duysternisse, goedt sonder quaet, waerheydt sonder logen, als der dagh sonder nacht, unde gheest sonder vleesch, de man one het Kindt, dat Euanghelium one VVeth, vryheydt one bedwangh of bant, lichticheyt one zwarigheydt, rust sonder moeyte of arbeyt komen magh:

14 Dat is op't kortste gheseyt: wie int eene wil komen moet int ander gaen, soot David Iorisz. self daer verklaert, wie twijfelt daer aen? behoefde dat bewys, so en doet hyt noch niet, maer steldt daer een hopen onghelijcke ghelijckenissen, die niet alleen niet moghen bewysen, maer syn meyningh oock niet verklaren, dan wel met een benevelde verwertheyt verduysteren. Daer siedy 'tgunt in een reghel schrift klaerlijck was gheseyt, met neghen of thien swaerlijck werdt verduystert.

15 Soude David Iorisz. dan willens zijn meyningh door sulcke zijne woort stroyinge wel hebben verduystert om syn Schriften eenen wonderlijcken schyn te gheven van een hoogh-wonderbaer verstandt? of soude hem het ontberen vande gheleertheydt) ende namentlijck vande welspreeckenheydt,

[fol.  xliv]

die schickelijck, klaerlyck, ende verstandelyck den sin doet uytspreken, die hy niet en kende ende daerom verachte, soo veelsprekende zijns ondancx ghemaeckt hebben, daer door hy met sulcke duystere woordt-reghens zijn schemerigh verstant noch des te meerllduystert heeft?

16 Hoet sy, David Ioriszoons onnutte schijnkonstighe, sinmaghere, maer woort-vette veelsprekenheydt blijckt tot verwonde-rens toe in zijn wonderboeck ende andere zijne schriften: vande welcke de leser, so hy hier met noch onversaedt ware, tot overloopende sadtheydt toe sal moghen sien inde navolgen-de aenghewesen ende in duysent andere plaetsen, 2.j. cap. 27.a. 35.a.40.a.43.b.f.44.a.119.f. 121.a.135.c. 141.d.145.d.148.b.d.158.b. 163.a.166.d.170.c.2.ij.5.d.2. j.12.f.13.a.22.a.24.e.25.a.26.e. 2.iiij.4.c.21.d.2.iij.22.a.2.j. 12.d.28.b.50.b.53.b. 2.ij.51.c.etc. Item 14, fol.6.etc. 2.iiij.cap.22.c.etc. oock 37.fol.2. verso, ende 18.Ira.a.iiij.verso, a, ij, a.viij.verso, 32.litera b.ij, ende waer niet?

Voorhof, Heylighe, ende alderheylighste.

1 De Hutte Moysi werdt beschreven by David Ioriszoon aldus: Dewijl, soo wy zien, dat Godes innerlijck werck hem, ghelyck in drien, syn volkomen schoonheydt neemt, ende dat een mensch in een Kindt, door een Jongheling tot een man voortkomt, heeft hy sich van aenvanck sulckx oock voor-sien, ende dat door drie tabernakelen, huyzeren, tempelen of woninghen beeldesghewys uytghesproocken: soo dan inder hutten Moysi door den voorhof, heyligh unde alderheylighste afghemaelt wert, und de drie verschyninghen ofte opgangen inden jare voor den Heere aengheven, gheloof, hoop, unde liefde: wegh, waerheydt unde leven: lijf, ziel unde gheest: Abraham, Isaack unde Iacob, den rechten zin des verstandts van't werck, woort unde loutere wesen des Vaders, Zoons unde des Heylighen Gheests, uytdrucken, dat hier my te verhalen te lanck, op andere orten ghenoeghsaem verklaerdt werdt, 39.c.v.verso.

2 Men siet daer wat David Iorisz. met d'allegorie des Tabernakels meynt: men verstaet oock licht dat hy by 'talderheylighste d'aldervolkomenste Kercke bedieninghe ende Dienaer meynt: ende men merckt mede naecktelijck, dat hy dat alderheylighste op synen dienst, kercke ende tydt meynt: 'twelck by hem (so hy oock hier selve schrijft) ghenoeghsaem (te veel, ja al veel te veele) verklaert werdt: maer dat hy't nerghens met een eenich waerschynlijcke reden, veel minder schriftlycke sproocke bewysen souden, en vinde ick niet een woordt, maer wel van syn bloot seggen, daer af hier eenighe uy groote me-nighten, int korte verhaelt sullen werden, ende mooght deser ghelycke plaetsen meer lesen, 2.j.88.b.15.a, 2, ij, 13, c. 26, c c, iij, 36, f, ij, a, ij, verso, etc. 18, d.8, 2.iij, 2, d, 40.o.ij.

Abraham, Isaack, Iacob.

4 Ghelyck of ick segghen wilden, Jacob is die Overste inder kracht, die man een Olden gry-sen. Abraham, inden welcken zijn wortel begint, werdt verlijckt by het kindt, dat begin: Isaac, by den jongheling: Iacob by den man of Vader. VVant de volkomenheydt in drien staet, 2.j.136.a, 143.b, 145.a.97.c, 135.a, 139.a Israel d'eerst geboren zoon is niet van Abraham de Vader, noch van Isaac de zoon, zonder van Iacob de derde opghestaen, dat is vande man, de verwinner, die de derde ghe-weest is, ende by den H. geest uyt gesproken wert, 48.a.7.43.23.verso, 39.c.v.18.d.viij.18.e, i.2, iij.2.c.

Moysen, Aaron, Iosue.

5 Moyses, Aaron, ende Iehosua, 2.j.97.c.

Moyses, Helias, Christus.

6 Alsoo werden drie huyzeren of tabernake-len vonden, Moyses, Helias und Christus, 2.ij.13.c, 2.j.97.c, 2, iij, 2, d.

Aaron, Elaeser, Phineas.

7 Leest, 2.j, 97, c.

David, Salomon, Zerubabel.

8 Siet 2, j.145.a.

[fol.  xliir]

Vader, Soon, H. Geest.

9 Vnde nochtans niet eer gebetert zijn mach, voor God een volck tot zijnen name uytver-koren ghemaeckt heeft. Dat niet inden Vader, noch inden soon, sonder inden Heyligen geest, na luyt der Schrift, gheschieden moest, unde siet, soo langh wy vanden selvighen doorluch-tighen Heylighen Geest des eeuwigen waer-heydts niet aenghenomen, gheleyt unde gheleert zijn, weten wy van Christo gaer niet, wat wet unde Euangelium by God te segghen is, 32.e.ij.18.e, 43.11.verso, 26, cc, 43.23. verso, 18.e.1, 2, j.145.a.2.j.88.b, 2.j.19.a.2.j.145.a.39.c.v, 40.o.iij.

Kint, Iongelingh, Man.

10 Siet in dit aldervolkomenste ware loutere wesen aller deughden, sullen alle onvolkomen dinghen (wie dat kindt unde jongheling, die elcx haer volkomenheydt in hem selven hebben, nochtans voor den man, de aldervolkomenste (als stuckwerck) moeten opholden,26.cc.iiij, 43.23. ende verso, 43.11.verso ende 12 26.cc.j.verso,iij.verso.iiij, 43.32.verso, 39 c.v.c.verso, 18.d.viij, 2.iij.2.c.d, 8.dd, 32.f, i, 40, o, ij, 45.a.ij.vers.48.a.vij, 26.bb.viij.cc.verso.iiij.verso, 18.d.viij, 2.j.143.d.2.ij.13.c, 2.iij.2.b.d.2.j.15.a.b, 2.j.93.b.

Woort des gheloofs, der hopeninge, der liefden.

11 Daerom heeft dit gheest-levendigh verstant, ware kennisse, und volkomen schoon-heydt moeten verschynen, niet in't woort des Iacob, int woordt der volkomenheydt, gheloofs, ja niet int woort der hopeninge, daer men noch niet en sicht, sonder inde manschap &c.18.e.

Kindisch, Sodt, Geestelijck woordt.

12 Leest: waerachtighe aenwysinghe unde klaer verhael van die wederbrenginghe, etc. fol.18.

Lijf, Ziel, Cheest.

13 Leest inde tweesprake tusschen man ende wijf, namentlijck Christus ende die ghemeente oder verlorene mensch. Anders 39.c.v.verso.

Steenen, vleeschen, geestelijck huys.

14 Dat en seyldt u niet, dat de laetste Kerck, Tempel ofte huys die heerlijckste blijft, &c. volght: Nu staet ons over te sien wat huys, Tempel oder kercke der Heere God van aenvanck bereyt heeft, ende ghewilt (merckter op) eenen steenen, of vleeschelycken, oder een gheestelyck huys.45.a.3.

Ceet, Lichaem, Ziele.

15 VVat is doch anders, als of ick dit by de kleederen, by 'tlichaem, unde bydie ziel uyt-spraeck, welcke doch den anderen wyt over-treffen, soo der Heer self ghesecht heeft, dat, namelyc het lichaem meerder als die klederen, unde de ziel meerder als 'tlichaem is, 43.23.verso.

Geloof, Hope, Liefde.

16 Leest. 18.e.43.11.verso.23.verso, 39.c.v.verso.40.o.ij.

Wegh, Waerheydt, Leven.

17 Uide 43.11.verso, 2.iij.2.d.2.ij.13, c, 40.o.ij, 2.ij.12.e.43.23.verso.

Sterren, Mane, Sonne,

18 Deellendighe mench met zijnen goeden Enghel b.viij.verso, 45.a.iij, 26.bb. viij.verso.

19 Gister, huyden, marghen, 43.11.verso, 23.verso.

Wegh, Woordt, unde Geest,

20 Desen tydt, wegh, woordt, gheest, leven, unde wesen, overtreft in alle louterheydt, puerheydt unde waerheydt wyt. Dan na desen tydt en is gheen ander meer after, in dem men eenighen troost unde hopeninghe erlangen of ontfangen mochte, 43.19.verso.

21 Verleden, tegenwoordighe, toekomen-de, 43.23.verso, 40.o.ij.

22 heyligh, heyligher, alderheylighste, 43.13.verso.23.verso.

23 Die was, is, komt, 43.23.verso.

24 Gras, aren, volkoren, 2.j.145.b.

25 Stam, knoppen, vruchten, 2.j.87.c.lijst.

26 Knop, bloeysel, vrucht.

27 Rijck, rycker, alderryckst, 2.j.15.a.

28 Schoon, schoonder, alderschoonst, 43.23.verso, 2, j, 15, a, 40, o, ij,

29 Levendigh, levendigher, alder leven-dighst, 2, j, 15, a:

30 Hoogh, hoogher, alderhooghste, 43, 23, verso 32: verso.

31 Reyn, Reynder, alderreynste, 2.j.15.a.

32 Uerborghen, verborgender, alder verbor-genste, 43.23, verso.32.verso.

Wet ende Propheten Christus ende zijn Iongheren, Geest ende waerheyt.

33 VVaerom ghy u daer in te besinnen, unde na te schicken hebt: dat ghy immer door die

[fol.  xliiv]

letter dat ware wesen, deurt vleesch de geest, deurt sienlijcke het onsienlijcke (welck eeu-wich blijft) niet een of tegen zijt, als voor ge-secht is. VVant sulcx leert ons de Schrift niet: neen. VVet noch Propheten, swyghe Christus of zijne Iongeren, die selvige maken groot den gheest unde waerheyt, die na hem komen soude: alsoo dat sy voor den selven, soo zy te-ghenwoordigh waren, op holden zolden, ghe-lyck van Ioannes de Dooper gebleken en ge-tuyght is, 14.13. verso ende 14.

34 So soude dan Christus voor zijn selfs gheest, die hy senden, ende die't vanden zijnen nemen soude (Ioan. 16.7, 16.15.) ende voor de waerheydt die hy selfs is (Ioan.14.6.) moeten opholden? waerheydt voor waer-heydt, de soon voor de H. gheest verdwijnen, ruymen ende wijcken als voor zijn meerder, beter ende waedigher? Wie mach dat ghe-looven?

35 Of soude de selve gheest ('tis immers Christi geest die D. I. seyt self een geest te zijn. 32.g.iiij.) beter ende klaerder door David Iorisz. menscheyt hebben konnen uyt-spreken dan door Christi menscheyt? of sou-de die selve Gheest Christi David Iorisz. persoon aengenomen hebbende den menschen jonstigher zijn gheweest dan hy was in den persoone Iesu Christi? Of souden die men-schen met verarginghe der tyden nu beterendeverstandiger zijn gheworden, dan sy wa-ren ten tyden Christi? anderen moghen dit wyder na dencken.

Dertiende Hooftstuck.

David Iorisz. maeckt grooter zijn, dan Christi kercke, ampt, ghedaente, leere ende vrucht.

Dat de laetste kercke heerlijck-ste blijft.

1 David Iorisz. al aen een brouwende (soo men seyt) op d'oude bostel, namelijck op zijnen allegorischen Tabernakel: daer van hy 'theyligh der heyligher, of 'talderheylighste altijdt duydet, op zijn kercke ende ampt, die hy seyt de laetste van drien te wesen 34.b.iiij.verso, 43.26. verso, etc. schrijft dat de laetste kerck, Tempel, oder huys, die heerlijckste blyft: dat oock die voorighe daer voor ophol-den moeten, so sy maer tuyghen, schaduwen, beelden ende ghelijckenissen syn. 45.a.3.

2 Dat Moyse uyterlijcke Gods-diensten schaduwen zijn geweest, die voort wesen, namentlijc voor Christum als wesende der selver schaduwen wesen, soude ophouden, leest-men wel inde Heylighe Schriftuere, Col.2.17. Heb.8.5, 10.1. maer dat Christi Kercke mede niet dan een tuyghe, schaduwe, beelt, ende gelijckenisse soude zijn geweest (so Moysi van Christi was) vande kercke van David Ioris, en salmen inden gantschen By-bel niet lesen, David Ioris hevet oock ner-ghens bewesen. Is dan sulck zijn hoogh-roemelijck aengheven niet omsichtelijck te vreesen? dat Christi kercke de schaduwe sou-de zijn ende David Ioriszoons het wesen?

3 Ende dit komt seer wel over een met David Ioriszoons eygen seggen elwaerts: daer hy Christum zijn weghbaner of Voorloper maeckt, soo voor oock is vermaent viij.2. ende aenghewesen: maer oft wel over een komt metter H. Schriftueren, mogen diese lesen opmercken: ick heb daer nerghens sulcx konnen lesen noch mercken.

Dat Moyses huys was steenen, Christi vleeschelijck, Davids Geestelijck soude zijn.

4 Nu staet ons over te sien wat huys, Tempel oder kercke der Heere God van aenvanck bereyt ende ghewilt heeft (merckter op) eenen steenen, of vleyschelijcken, oder een geestelijck huys, 45.a.iij.

5 Wiens huys wort hier vleeschelijck ghemeynt by David Iorisz.? Christi. Wiens geestelijck? David, 2.j.15.a.145.a.39.c.v. verso, ende vj. etc. Wat is sich self of zijn dienst of kercke boven Christum stellen, soo dat niet en is? of soudemen de vleeschelijcke kercke wel hooger willen achten dan de geestelijcke? David Iorisz. en achtes sulcx niet. Maer hier van meer hier na, xiij.10.

Dat der Apostelen of Christi kercke onvolkomen was, maer David Ioriszoons Kercke volkomen.

5 Handelende van't ondergaen der Apostelen kercke seyt David Iorisz. aldus: dat haer ampt ende Predicatie met al haer wetenheydt stuckwerck, niet dat volkomen was, terstont daer aen na de oorsaecke vraghende van sulck ondergaen eer dat het volkomen was ghekomen: daer het alleen voor solde opholden, Antwoordt: want het volkomen niet perfect was, &c. 34.b.viij.verso.

6 Soudet oock wel geantwoort zijn, op yemants vraghen: waerom hout den margen-root of dagheraet op eer den klaren dagh komt: somen seyde, om dat de dagheraet de klare dagh niet en is? wie weet dat niet? wie vraeght dat? maer magh de dageraet ophou-den eer dat de klare dagh selve in heur plaetse komt? wanneer heeftmen den volkomen dach een uer (swyghe een dagh) sien achter blijven, sonder hem te verschijnen als de daghe-raet ophielt?

7 Nu soude dese klare dagh van David Ioriszoons sevenvuldich licht, (2.ij. † ij.verso) na t'ophouden vander Apostelen onvolkomen leer of dagheraet, achter zijn ghebleven ende vertoeft hebben van terstont in heur plaetse te komen, niet een ure, een dagh, een maent of een jaer, maer meer dan 1500. jaren daer

[fol.  xliiir]

na. Soude dat heeten alst volkomen komt dan sal't stuckwerck ophouden?

8 Neen, 'tmoest anders gheseyt zijn, te weten: niet alst volkomen komt, maer veel hon-dert jaren eert volkomen komt, dan sal't stuc-werck ophouden: so moest d'Apostel gheseyt hebben, soude David Ioriszoons glose wat oogs hebben. Onmogelijck ist dat de sche-meringhe ophouden of wijcken soude, ten sy dat het dagh-licht in haer plaetse kome ende haer verdrijve.

9 Wat drijft hy David Ioriszoons meer door al zijn schriften dan dese ghelijckenissen? als de jonghelingschap komt, soo houdt de kintsheyt op: als de manheyt komt, so hout de jonghelingschap op: alst bloeysel komt, so hout die knop op: als de vrucht komt, so hout het bloeysel op: als heyligher komt, so houdt het heylighe op: alst alderheylighste komt, so hout het Heyligher op: als de mane komt hout het sterlicht op: als de sonne komt, soo hout het maen-licht op: etc. zijn hier tijden, maenden, ende jaren tusschen beyden? reyckt elck niet totten naestkomende dien hy de hant biedende voor hem die in zijn stede komt, de plaetse? wijckt elckander niet sonder eenighe middel van vertoeven tusschen beyden te wesen?

Daer het lichamelijcke huys na der waer-heyt in bestaet, is inden lichamelijcken oder vleeschelijcken Christum.

10 Dat zijn David Ioris woorden, die daer by noch seyt als volght. Des welcken (Christi tuyghnisse alleen schriftelijck, als in sienlijcke ende hoorlijcke letterlijcke dinghen staet, met waerheydt, 45.a.iiij.

11 Dat David Iorisz. de kercke Christi in Christi vleesche of lichaem seydt te bestaen sietmen hier. Ende dat hy den synen inwen-digh ende geestelijck, oock vanden geest ende door den geest gebouwet, schrijft hy daer na. 45.a.viij.b. so meent hy in allen ende over al zijn kercke, ampt ende leere, hooger, meer-der, ende grooter te wesen dan de kercke ons Heeren Iesu Christi.

12 Daer is niet dan een waerheydt. Maer een geest der waerheyt, ende maer een men-schelijcke natuere. De selve die David Iorisz. hadde, hebben oock (so hy bekent, behalven dat hy Christi menscheyt onsondelijc, ende derhalven beter dan der Apostelen, oock de zijne gheweest te zijn) Christus ende zijn Apostelen ghehadt.

13 David Iorisz. mede een lichamelijcke of-te vleeschelijcke mensche, so wel als Christus ende zijne Apostelen waren, wesende, ende de waerheydt, oock den geest der waerheydt hebbende (laet dit laetste hem noch al toeghe-geven zijn, dat vele niet en doen) heeft in onse tijden geleert, sonder, of door't middel, van sienlijcke schriften of hoorlijcke woorden.

14 Seghdy dat hy anderen leerde sonder zijne leselijcke schriften, of hoorlijcke woor-den: waer by sal yemant moghen weten dat hem sulcx wert inghestort vanden gheest die in David Iorisz. hier beneden op aerden is: of van den geest Christi die om hooge inden Hemele is?

15 Maer of noch al yemant zijnre jongeren sulckx te weten mochte vroet maken: wie sal desselvens segghen so vast konnen gheloven als d'Apostels seggen, dat hy zijn Euangelium ontfanghen ende gheleerdt hadde, niet van een mensche, maer door Iesum Christum ende door Christi openbaringe? Galat. 1.1(11.12.

16 Wel aen, heeft God inder Apostelen tijden doe oock al de waerheydt gheleert door Christum ende door zijns gheests openba-ringhe: wat sal David Iorisz. zijn gheest of dienst, genomen of schoon in dese tijdt, 'tselve mede door hem ende zijns geests openba-ringh mochte zijn geschiet (dat niet en blijct) dan doch nieus, heerlijcker, grooter ende meer uytghericht hebben: dan Godt door Christum ende zijnen gheest heeft uytghericht.

17 Is dat dan oock zijn ampt. te weten na den gheest alleenlijck, niet met schriften, of woorden te leeren, waer toe is dan zijn stemmelijck roepen ende zijn wonderlijc tot wonderens toe gheroemde wonderboeck met zijn andere boecken noodigh of nudt gheweest? moetmen dan al 'tselve niet spottelijck ende gantsch te vergheefs achten?

18 Seytmen dan daer toe oock neen, moet-men dan niet ja daer toe segghen, dat David Iorisz. huys mede als Christi na der waer-heydt bestaet inden lichamelycken oder vleeschelycken David Iorissen? dat syn David Ioriszoons tuyghnisse alleen schriftelyck, als in sienlycke ende hoorlycke dinghen staet? al waer sulcx oock met waerheydt, dat niet so, maer in veelen onwaerheyt blyckt?

17 Na dien dit sulcx is, wat heeft David Iorisz. doch ghehadt, (of schoon syn leere al loutere waerheydt waer, als neen) dat hy syn gheest, kercke, dienst of leere hooger mocht roemen te wesen, dan Pauli, Petri, Ioannis ende Iacobi (swyge Christi) geest, kerc-ke, dienst of leere?

18 Waren sy menschen, David Ioriszoon wast mede: heeft hy geleert schriftelijck ende mondelyck, sy mede. Heeft hy gheleert door den gheest der waerheyt: Christus ende syn Apostelen dedens mede. Waer door bestaet dan David Ioriszoons kercke, meer dan die heure, in gheest ende waerheydt? waerom is de heure meer dan de syne, lichamelyck ende vleeschelyck?

Dat de beloofde schatten Si-ons door een volkomen mensch sullen voortkomen.

19 David Iorisz. hadde ghesproken vande heerlycke ryckdommen die Sion van Gode

[fol.  xliiiv]

waren belooft (Isa.33.6.7.etc.) ende seydt daer af voorts also: sulcken vrucht sal alleen door een oprecht, volkomen, waerachtigh, gheloovich afghestorven mensch: namelyck uyten gheest der eeuwigher waerheydt, dat ghestorven terwen koornken voort komen.

20 De ghene die daer ghelooven dat David Iorisz. die ghesondight, ende niet Christus die noyt ghesondight heeft ghehadt: voor't menschelijck gheslacht, ghestorven is, dese voorschreven oprecht volkomene, etc. mensch is gheweest: die moghen de waerheydt, die Christus is, Ioan.14.6. logenen sulcx van't terwen koornken van sich selve ghesproken te hebben ende van synen doode: om te ghe-looven David Ioriszoon, die dat seydt van hem ghesproocken te syn by den Heere Christum.

Dat David Ioriszoons getuy-genisse boven Christi getuygenisse is.

21 De Heere Christus Iesus seydt dat hy daer toe gheboren ende inde Wereldt gheko-men te wesen, dat hy getuygenisse der waer-heydt soude gheven, Ioan.18.37, hem ghe-biet de Hemelsche Uader ons: sullen wy ho-ren, Matth.17.5.

22 Maer David Iorisz. seyt dat syn ghetuyghenisse boven al is, 2.j.159.b. so is sy dan oock boven Christi ghetuyghnisse, ende hy D. I. is de laetste Basuyn, na den welcken het al moet hooren, op straffe van uytgeroe-det te werden uyten lande der levendiger, etc. 2.j.52.c. sulcx seyt, niet Godt, maer David Iorisz. van David Ioriszoon: valt hier dan ooc meer twijfels wiens stemme men horen, ende wiens tuyghenisse men ghelooven sal? David Iorisz. of Christi.

Veertiende Hooftstuck.

Inhoudende eenige sproken by David Ioriszoon als of die op syn geest, dienst ende leere tuygden, aengetogen ende beduydet.

1 De Heere dijn Godt sal dy een Propheet uyt dyne broeders verwecken, als my, hem suldy hooren, in alle 'tghene dat hy tot dy sal spreken: Actor.3.22. Dese sproke is kenlijck dat d'Apostel Petrus beduydet heeft op Iesum Christum.

2 Dat nu David Iorisz. die selve woorden Moysi beduydt op hem, te weten opten principaelsten gheest der kraft, den beloofden uyt-verkoren David, &c. Sietmen opentlijck, ij.j.82.a. Daer uyt dan moet volgen dat David Iorisz. ende Christus een selve persoon zy: of dat David Iorisz. self alleen, ende niet Christus Iesus de Propheet is, daer af by Moysem was gesproken, ende dat midts-dien d'Apostel in desen onwaerheydt gheseyt heeft: of dat David Iorisz. sich te hoogh beroemende, sich self ende anderen hier inne heeft bedroghen.

3 So is David Iorisz. oock de man so hy self seyt niet Christus so d'Apostel seyt, Actor.17.31. door den welcken God de wereldt in billickheydt sal oordeelen. Leest ij.j.82.b. sulcx moochdy Leser meer lesen B.ij.16, 17. van Act.3.20, 21. Item mooght lesen van Actor.3, 20, 21, 43, 16, 17, Oock daer 20, verso, van Amos 9, 10, 13, ende van't Ap.1, 1, 2, j: 129, c. Apo.5, 5, ij.j.cap.35, a, etc.

4 Nopende des Heeren woorden Ioan. 7.37 treckt hy opten gheest Christi in hem seggende: Komt alle tot my die daer dorst hebt, secht de gheest Christi (hy seyt niet seydt Christus) unde nemet de levende wateren om niet. Ey lieve hoort my, ghy sult dat beste ghenieten, dyn ziele sal inder vetheydt des gheests wellust hebben, 51.fol.6, verso.

5 Ende Cant.1, 5, 6, schrijft hy 51, 6, verso, Siet my aen, dan laet u niet verwonderen dat ick so swert ben, de Sonne heeft my verbernt. Al zy ick zwert, ben Koorenhert, neyght na my dyn ooren, &c.

6 Op de woorden Pauli, 1, Cor.13, 9, 10, schrijft David Ioris also: wie d Apostel dat in't klare vermeldet heeft dat heur weten, kennen, unde Propheteren stuck-werck, namentlijck onvolkomen was, unde voor dat volkomen wanneer dat toequam op-holden moest. Doch is ons niet verborghen wat tuyghnisse zy van Christo gheven, wie hoogh zy inder kentenisse ende verstandenisse gheweest, &c.

7 Doch belyde ick aen haer woort van herten, laet my alleenich toe, dat ick van een hogher unde meerder (so der Paulus) reden mach, &c. Ho? d'Apostelen swaer hebben (bysonder Paulus) hooghe treflycke reden daer ghedaen, overst sy en probeeren noch en carbonckten niet wie sy noch sullen, &c.

8 VVelck alles niet solde, konde of mocht in den rechten, waren, alderheylighsten gheloof bestaen. Nochtans moest dit also zijn aenvanc, wie dan alle beginselen int kleyn kindischer wyse zijn aenvanck nemen, &c.

9 Soo seghdy my. Ho? d'Apostelen spraken met nieuwe tongen, daerom ist selve daerllvult. Daer antwoorde ick also op. d'Apo-stelen spraken, 'tis waer, oock met nieuwe tonghen, haer woort is oock waerachtigh, dat sy ghetuyghen, haer ghebou was heyligh, haer aendieninghe en ampt-waerdich unde groot van aensien. Overst hier is een meerder, dese tonghe werdt sich bewysen nieulycker, haer woordt noch waerachtigher, haer timmeringh heyligher, haer ampt hoogher unde kosteli[j]cker zijn, &c. Dit alles schrijft David Iorisz. 32.vj:f, ende verso, oock f:ij: meer der-ghelijcken mooghdy sien hier voor: iij.8.

[fol.  xlivr]

10 Dese roem David Ioriszoon stoot veele hart teghen 'therte, ende dat niet t'on-recht, om verscheyden merckelijcke oorsa-ken, so uyt sijn selfs, als oock uyt des Apo-stels woorden. Schrijft David Iorisz. niet self, vj.31. dat niemant den anderen meer leeren sal dorven of seggen, bekent den Heere? ja hy ende dat volghens de H. Schrift.

11 Wat doet David Iorisz. selve doch meer, ja anderes, in zijn wonderboeck ende alle an-deren, dan segghen, vermanen, ende roepen dan datmen den Heere (te weten hem die sich de rechte Heer noemt, iiij.10) soude bekennen? salmens dan niet meer segghen alst vol-komen komt. So belijdt hy maer self hier mede dat het noch niet en quam, swijghe dat het ghekomen soude zijn gheweest in zijnen leven. Dats een.

12 Nopende d'Apostels woorden, 1.Cor.13.9.10. misduyt D. I. merckelijck. Want Paulus die niet en sprack van zijnen persone, soo hy te dien tijde was, maer van zijne kindtscheyt: hem selve den swacken ghelyck-makende (1.Cor.9.22.) so hy selve seydt dat hy plagh te doene, ende zijn eygen woorden aldaer met sich met brenghen.

13 Want gheseyt hebbende: alst volkomen ghekomen sal zijn: soo sal 'tstuckwerck op-houden: schrijft hy voorts daer aen: Als ick een kindt was, sprack ick als een kindt, ge-voelde ic als een kint, dachte ick als een kint, liever wat verwe heeft dit doch om den Apo-stel soo hy doe was de swacke ende onwijse kindtscheyt toe te schrijven?

14 Seyt Paulus wy zijn inden vertande ende kracht noch kinderen? neen hy. Maer of daer sulcx stont, hoe mochtmen dan noch daer onder rekenen ende dien man die nu al wijsheyt sprack metten volmaeckten, 1.Cor.2.5. ende als een volmaeckt man de volkomen mate des Ouderdoms Christi bereyckt hebbende, Eph.4.13. alles in Christo, die hem sterckte, vermochte Phil.4.13. een drif-tigh ende verleydelijck kindt wesen?

15 Neen voorwaer, hy seyt niet, na dien ick een kindt ben (souden kinderen van een kint heur ghelijck zijnde leeren?) maer wel uyt-druckelijck verklarende, dat hy doe self geen kint en was, seydt, als ick een kint was, so sprack ick, soo ghevoelde ick, soo dacht ick ick (dat's niet gheseyt nu ick noch een kindt ben, soo spreke ick, so gevoele ick, so doe ick) als een kint.

16 Immers hem self noch klaerder verkla-rende, seyt voorts also: maer nu ick een man geworden ben, hebbe ick afgeleyt, dat kintsch was, 1.Cor.13.11. de kintscheydt hadde hy afgheleyt: hoe mochte hy meer een kint zijn? hy was nu een man, hoe mochte hy doe meer een kint zijn: of mach yemandt teffens een man ende een kindt zijn? soudet niet al waer-schijnlijcker zijn dat David Iorisz. kinderlijck den menschen sulcke zijne kintsche gloosen wat te vrymoedelijck voor heeft derren gheven?

17 David Iorisz. schrijft oock self, ij.j.93.b. van't manlijcke perfeckte wesen, dat het kint ende jonghelingh inden man op houden onwedersprekelijck, Dit is oock waerachtich na de schickinge der natueren inden lichame ende inden ghemoede. Nu seyt Paulus daer self van sich selve dat hy een man was. Ist dan al bedachtheydt van David Iorisz. dat hy pooght van d'Apostel een kint of jonghelingh inden verstande, ende midtsdien zijn leere onvolkomen te maken: om sich selve ende sijne leere de manheyt ende volkomenheydt toe te eygenen?

18 Immers David Iorisz. schrijft ooc self dat Paulus den aert ende geest der volkomen-heyt Godes kende, 14.25.verso. soude dat kinderwerck zijn of stuck-werck in zijnen ooghen?

19 Ick moet het niet alleen voor een groote onbedachtheydt, maer oock vermetenheydt ende onwaerheydt achten te wesen, so voor nu al is ghebleken, ende hier oock uyt David Ioriszoons eyghen woorden, met oock d'Apostels woorden self is bewesen. Daerom ick sulcx nu hier by ghenoegh acht te wesen. Na dien oock dit breeder by my is gehandelt hier voor ix.6.etc.

20 Ende opt grove misbruyc van dese woorden Pauli, is voorneemlijck ghebouwen de hoog beroemde volkomenheyt van zijne David Ioriszoons ampt, dienst, ende leere, so men mach lesen, 15, 14.b. ende 16.b. inde lyst, 18, d.viij.4, 7, iij.j.85.c, 26.cc.cc.iiij, 18, e. verso, 32.e.iij. f, ende meest over al door alle zijne schrijften.

21 So misbruyckt hy oock onwijslijck of arghelistelijck de sproken 1.Cor.3.12.ij, j.162, c, 1.Cor.15.25.ij.j.129.c, 2.Cor.12, 3.4.ij.j.38.a. Dan.2.34.ij.iij.3.b, Ezech.34.23.ij.j.52.a, ende de Sproke Deut.18.15. te weten: Een Propheet als my, sal u de Heere verwecken, dien suldy hooren. Daer David Iorisz. ij.j.82.a. schrijft aldus:

22 Dit is den principaelsten gheest der kaft, den beloofden uytverkoren David, die ghe-weldighe Vorst, die ghesalfde des Heeren Godes, komende uyt midnacht vanden opgangh der sonnen, na der schriftueren, in den welc-ken Godes herte staet, die volcken tot een ge-tuyghe, unde ghebiedere, tot een Vorst unde Hooftman, die tot hem een onbekent volck roept, &c.

23 Nu is kenbaer dat d'Apostel Petrus dese voorseyde sproocke Moysis, Deu.18, 15, verhalende, Act.2.22. verklaert eygentlijck voorseydt te wesen van onsen Heere Iesu Christo die als doe ghekomen was, ende niet van David Iorisz. die noch eerst komen soude meer dan 1500 Iaren daer na.

24 So moetmen nu nootlijck segghen, dat Christus ende David Iorisz. zijn een selve persoon: of dat Petrus die sproocke qualijck op Christum heeft gheduydet, of dat David Iorisz. die qualijck op sich treckt. De leser oordeele heeft hy verstant. Heeft dan God erghens uyten Hemele van David I. ghe-

[fol.  xlivv]

tuyght: (als van Christo) dits mijn beminde zoon, inden welcken ick my wel behaghe, hoort hem? Matth.17.5.

25 Sodanigh misbruyck sietmen D. Iorisz. mede ghepleeght te hebben inder schrif-tueren sproken op de navolghende aengewesen plaetsen, te weten: Gal. 5.17.ij.j.44.b, Hebr.1.5.43.20. Heb.5.5.43.20. Hebr.7.1.2.3.ij.iij.3.e. Ioel 2.23.24.25.ij. † viij. Ierem.30.9.ij.j.52.a.etc.

25 De Sproke Christi Ioan.16.13. als de geest des waerheyts komt, sal hy u alle waer-heydt leeren: treckt D. Iorisz. mede al op zijnen gheest ende leeringhe. 36.b.iij.verso, ende b.iiij. ende sonderlinghen 18.d.ij.verso, ende iij. Item Ioan.14.12.34.b.7.verso, Ioan.14.16.ij, j.16.b, Ioan.16.17.18.ij.j.82.b, Ioan.6.63.j.iij, 3.e, Ioan.16, 13, 13, 27.verso.

26 So duydet David Ioris oock op zijnen gheest ende dienste Christi woorden, Ioan.17.38. Wie in my ghelooft, soo de Schrif-tuer seyt, van zijnen lijve sullen stroomen vloeden der levendighen wateren, 43.19. verso. Item Ioan.5.1.43.20, 16.14.43.22, Ioan.14.12.43.15.verso. Ioan.14.24.34.c.vj. Ioan.14.18.19.43.15.verso, etc.

27 Met ghelijcker grootdunckelheydt werden van David Iorisz. op zijnen name getrocken die sproken Isaie opten Konging Cyro luydende (Isa. 45.5.) Immers die van onsen Heere Christo klaerlijck propheteren Isai. 42.1, ende 49.3. in zijn wonderboeck j.80.d. Wat sproke, hoe klaer die oock sy, magh so van yeder niet op sich ghetoghen werden? maer van wie moghen dees ander dan van Christo ghesproken te zijn bewesen werden?

28 Ick vermoeye u, Lesers, ooghe, in't lesen, oock mijn hant in't schrijven van David Ioriszoons onlochbare ende grave drayinghen der Heyligher Schriftueren, welcke nu hier tot walgens toe meer dan behoefde zijn ghebleken, ende sich in zijne schriften merckelijcx laten mercken in zijne voortgehaelde tuyghenissen uyt de Prophete Isaia. der welcker ick hier noch eenighe wil aenwijsen, dien't ghelieft maghse na sien.

29 Isa.11.9.ij.j. † h. ende † viij.verso, Isa.22, 22.-45.23. Isa.2.2.-32.e.vj. ende Mic.4.1. Ibidem, Isa.45.8.-ij.j. † h, Isa.8.1.ij.j. † ix, Isa.44.4. Ibidem, Isa.41.25.-ij.j, 143.e. lijst, Isa.53.11, -ij, j.160.l. ooc 10, fo.33, Isa.52, 7, -ij.j, 163, f, Isa.9, 6.etc.-ij j, 54, a, Isa.55, 11, -ij.j, 82, b, ende 19.e, iiij, verso, ende e v, Isa.11, 1, 2, 3, etc. -ij, j.88, b. ende 129, c, Isa.61, 1, 2, etc. -ij, ij, 40, a, Isa.54, 13, -37, fo.2, Isa.2, 3, -34, b, ij, verso ende iiij, verso, ende 43, fo.20, verso, isa.2, 3, 4, 5, ibidem, Isa.2, 6, ibid. fo, 21, Isa.59, 20, ibidem, fol.21, etc.

Kort Besluyt.

DAer hebdy Leser sien aenwijsen, ende bewijsen vele hooghroemelycke saken, die David Ioriszoon van sich selve, van zijnen dienst, ende van zyn verstandt heeft gheschreven, maer nergens bewesen, ten waer dan met openbaer misbruyck der Godlijcker schrifturen, vande welc-ke hy syne longheren af wyst tot zijne schriften, die zyn wan van slechte waerheydt, vol van goetdunckenheydts waen, ende tot walgens toe over-vloeyende van woort rijcke weerklancken,welcke hy so wonderlijck heeft opghepronckt, voorneemlyck in zijn wonderboeck: dat het een lustighe boom des wetens mach verstrecken voor alle weetsuchtige Adamiten: die liever int hooghvliegende vernuftliseren vruchtelose volbladige vyghboomen worden: dan int niet leeren weten aen den verachten ende gekruysten Christum vruchtbare wynrancken doort navolgen van zijn ware ootmoedigheyt. Laet sulcke luyden moeyelyck arbeyden, duncket heur goet, om quaet blyvende door goede ende hoge woorden voor den menchen goet ende hooghwys te schynen: wy sullen vele veyliger ende heyliger wanderen opten nederen wegh der dadelycker liefden Christi. De sticht, maer't weten blaest op. Geen onlustiger, maer oock geen nutter wetenschap, dan het weten van onse eygen quaetheydt, want dat baert weten van Godes goetheydt, int aenmercken dat de Almogende Schepper sulcke snoode schepselen spaert. Welcke kennisse Godes dan brengt tot ware liefde Godes, die dan sulcke ware lief hebbers door Iesum Christum, die de waerheyt self is, vereenight metten geliefden Gode boven al, vermidts in lichtinge syns H. Geests, daer toe die verlichte u allen ende oock my

V alder dienstschuldighe D.V.C.