Hemel-werck, ofte quay-toe-verlaet

Op de derde Berispinghe, die ghy-luyden calumnierende, Calumnie noemt, Bevestiginghe.

         413.

Int 14. Capittel van ’t Boecxken, ghenaemt Af-laet, heb ick gheseyt, dat het loochenen vanden waeren af-laet van te zondighen, het goede opset wech-neemt.

         414.

Dit hebbe ick daer bewesen aldus: Niemant mach Op-set maken, noch wille hebben, om iet te doen of te laten, sonder voor-gaende beradinghe. Niemandt beraet sich van ’t gheen hy waent of weet onmoghelijck voor hem te sijn om doen of laten. Ghyluyden houdet voor onmoghelijck, dat eenich Mensche hier ter Werelt Godes Geboden na sijnen wille, dat is, volkomelijck, soo hy dat ghebiedt, soude gehoorsamen. So mach sich oock niemant beraden, of hy sulcx wil doen dan niet, so en mach dan oock niemandt opset maken, noch wille hebben, om Godes Gheboden na sijnen wille, dat is, volkomelijck in desen leven te ghehoorsamen. Ende daer uyt besloot ick, dat niemant van u allen sulcx onmoghelijck houdende, een goet opset, wille, of waerachtich voornemen mooght hebben, ’t welck ick houde te wesen, een opset om die Gheboden Godes hier volkomelijck te onderhouden. Laet ons nu bezien, wat ghy hier vermooght, tot vernielinghe van ’t voorsz. mijn Besluyt, dat ick noch als vooren, moet houden voor vast ende oprecht.

         415.

47.

Eerst segdy, dat ghy my toe-staet, dat niemant wille en mach hebbē om te doen ’t geen hy waent of weet onmoghelijck te sijn (pag. 46. 47.) Daer nae stracx gheefdy my oock recht in mijn segghen: dat ghy-lieden voor onmoghelijck hout, dat eenich Mensche hier ter Werelt Godes Geboden naer zijnen willen, dat is, volkomelijck, so hy dat ghebiedt, soude ghehoorsamen (p. 47.) Wat machmen hier uyt doch anders besluyten, dan dat sulcke uwe Leere wech-neemt het goede Opset ende Wille, om Godes Gheboden hier ter Werelt na sijnen Wille volkomelijck te ghehoorsamen?

         416.

Of is dat gheen goet opset, of gheen goede Wille? Of mach sonder sulck Opset ende Wille inden Mensche eenich goet Opset of Wille altoos wesen? Of wil Godt met halver herten in’t deel ghehoorsaemt werden, ende daer mede ghenoeghen? Hier moet ghy (oock uwes ondancx) neen toe segghen? ghemerckt men dan met d’ander helft van’t herte, den Duyvel of zoude willende gehoorsamen (want dat mach niet ledich sijn, maer moet tot wat anders, dan Godt is, te dienen ghesint sijn) eygentlijck twee strijdighe Heeren soude willen dienen, ende over beyde zijden hincken? mach in sodanighen ghedeelden herte oock een goedt op-set wesen, om Gode te dienen?

         417.

Wat antwoordt ghy-lieden hier op? Dat het gantsch niet en sluyt. Waer mede bewijst ghy dit u segghen? Met twee onbewijslijcke bewijs-redenen. Te weten, d’eerste dat ghy’t voor onmoghelijck houdt, om dat het noyt gheschiedt soude sijn, ende niet gheschieden en sal in yemande. Wat reden geefdy hier af? Want wy gheen beloften noch Exempelen daer van en hebben. Is dat niet een treflijcke reden?

         418.

Dese reden is opentlijck valsch gebleecken hier voor, 317. ende de artijckelen daer aen volghende, al waer ick u voor Ooghen stelle een merckelijck ghetal van waere H. Godes, die de H. Schrift sodanighe saken toeschrijft dat zy uwe hebben volkomen onderhoudinghe der Geboden Godes, ende van de welcke de H. Schrift nerghens een eenighe zonde en seydt, behalven noch d’ander daer voor mede by u beschuldicht, van eenighe ghebreken, daer ick betoont hebbe (301. ende daer na) dat sulcke daer nae af-ghelaeten hebben van meer te zondighen, ende dat het niet en sluyt te segghen, David heeft eens Overspel bedreven, daer uyt blijckt, dat hy daer nae niet af en liet van Overspel te bedrijven.

         419.

Ziet daer u Spotlijcke Reden, van dese u verzierde onmoghelijckheydt, om dat het noyt gheschiedt is, ende wy gheen Exempel daer van en hebben. Wat Exempel hadde Abraham van dat een onvruchtbare of overjarighe Vrouwe ghebaert hadde? Gheen, hielt hy’t daerom voor onmogelijck, als ghy lieden dese sake doet? Doch behalven dat dit u segghen nu al openbaerlijck onwaerachtich is ghebleecken, soo is hier voor oock spotlijck ende kindsch betoont te sijn u reden van sulcx, te weten, wat niet en is geschiet, dat en mach niet gheschieden. Ziet Artic. 271. Ende daer nae.

[fol. ccclxiiij.r]

         420.

D’ander uwe bewijs-reden is een openbare loocheninghe vande H. Schriftuere, die vol is van sodanighe beloften, dat wy hier Godes Geboden volkomelijck sullen onderhouden. Hier van zijnder hier voor eenighe ghestelt, daer staender oock in mijn Boecxken vande Ware Onderdanicheydt: dat hebdy ghelesen, daer teghen hebt ghy oock niet een woort derren schrijven. Hoe moochdy nu sonder calumnieren met goeder conscientien de H. Schrift loghen-straffen, ende haer soo onwaerachtelijck aen-segghen, dat ghy gheen beloften vande volkomene onderdanicheydt Godes en hebt?

         421.

Of zijdy so onachtsaem of so partijdich, dat ghy’t leesende, niet verstaen en hebt, soo moochdy’t noch eens leesen (‘tis maer een bladeken groot) ende ghy sult daer ghesteldt vinden in’t langhe dese Sproken (daer van ick hier maer de plaetsen aenwijse, om kortheyts wille.) Deuter. 30. 6. Ezech. 11. 19. 36. 27. 1. Thes. 5. 22. 23. Luc. 1. 17. Philip. 2. 13. Behalven de plaetse, Lucas, 1. 75. hier voor ghestelt, behalven oock groote menichte andere beloften, ende namentlijck, de treflijcke beloften, van verhoort te worden, van den Heere in onsen Ghebeden, daer dan veele plaetsen aen-ghewesen zijn in’t voorgemelde mijn gheschriften vande Ware onderdanicheyt Godes, salmen u luyden u als Leeraren draghende dan noch moeten bewijsen dat Godt den zijnen sulcx hier belooft?

         422.

⁺Of houdy nu niet meer dat alle beloften ⁺Godes in Christo ja zijn ende Amen? O gheloovighe Leeraren. Of soudy wel van die Leeraren wesen die daer segghen, waer is de belofte zijnder toecomste?

         423.

Maer of men met u al wilde dichten datter gheen beloften vande volkomen onderdanigheydt altoos en waren (daer inne veel klare beloften u opentlijck teghen-spreecken) wat sal dit u bewijs dan doch voor een ghedaente hebben? aldusdanich salt zijn. Ten is niet belooft, daerom en macht niet gheschieden. Toondy u hier niet onbedachte leeraren der wet? weet ghy hier oock al wat ghy seght ende waer mede ghy bewijst? voorwaer neen ghy.

         424.

Want dan sal ick vraghen wat belofte David hadde dat hy den ^a Goliah soude verwinnen? gheen altoos. Wat belofte Elias hadde vant ^b vuyr uytten Hemel te doen vallen? gheen altoos, wat belofte Iosine hadde vande ^c sonne te doen stille staen? gheen altoos, ende (wie mach alle sulcx verhalen?) wat belofte de aenroerderse vande ^d zoome Christi hadde? gheen altoos. Mochten daeromme die dinghen niet gheschieden? Iae vryelijck, sy zijn gheschiet. Siet nu het treflijcken ghyluyden dese uwe sake bewijst. Tis niet belooft, daerom en macht niet gheschieden. Hebdy dan enckel voorghenomen u onbedachtheydt of partijdigheydt voor alle mans ooghen te stellen?

         425.

Of hebdy u immers willen doen achten voor luyden die der Libertijnen leere poocht te stutten ende te stijven? Want oft schoon nerghens belooft en waer, moochdy dan oock loochenen, dat het ons bevolen is, hier in desen leven Godes Gheboden volkomelijck te onderhouden, ja volmaeckt te wesen? Gheensins. Want sulcks vintmen door de gantsche Schriftuere, daer af ick een merckelijck Ghetal voor ooghen hebbe ghestelt, in mijn voorschreven Boecxken, vande Ware onderdanicheyt, daer moochdyse noch lesen, wildy.

         426.

Ende seecker wildy segghen, dat het ons niet en is gheboden, soo sondighen wy niet, in’t laten van ’t geen ons niet en is geboden te doen. Dit houdy van met de Libertijnen, die daer segghen, dat het niet gheboden is by den Heere, om dat wijt zouden doen, maer alleen om onse swackheydt te kennen, ende op dat wy ons niet en souden verhovaerdighen. Dit’s der Libertijnen perfectie so wel alst de uwe is.

         427.

Maer bekendy dan, dat het gheboden is, ende dat op dat wy’t souden doen: Soo bekent dat wy’t in Gode vermoghen, of dat wy’t niet en vermoghen in Gode. Segdy ’t eerste? Hoe moochdy segghen, dat het onmoghelijck is? Seghdy ‘tlaetste, hoe moochdy u wroeghen of beschuldighen, om niet te doen ‘tgeen ghy hout onmoghelijck te wesen? In dit laetste zijdy’t dan oock eens met den Libertijnen, ende onder stutten dese uwe Gheleerde bewijsinghen haer-luyder vallende Timmeringhe.

         37.

428.

Wy houdens (seghdy) niet simpelijc voor onmoghelijck, Gode volkomelijck te ghehoorsamen: maer bekennen alleen, dat het in desen tijdt onmoghelijck is. Het schijnt wel, dat ghy niet simpelijc en handelt, maer liever met arghelist, de waerheydt wederstrijdt, dan dat ghyse simpelijck t’uwer schaemte ende tot heyl uwes Naesten belijt. Die handelt niet simpelijc, die liever heeft, dat met hem veele in zijn bekende dolinghe dolen, dan hy simpelijck de Waerheyt zijnre dolinghe bekent staet.

         429.

Dat ghy hier leelijcken doolt blijckt hier voor, 87. ende daer aan volghende meer dat u lief is, ende dan ghy sult mogen wederspreken, is bewesen, ende segghe daerom hier metten kortsten also. Hier voor blijct dat het volkomen onderhouden der Gheboden Godes hier na onmoghelijck is. Ghy loochent (doorgaens) oock hier, dat het in dese tijdt onmoghelijck is.

+ 2. Cor. 1. 2.

+ 3. Pet. 3. 4.

a 1. Reg. 26. 37.

b Reg. 18. 24

c Iosue 10. 12

d Matth. 9. 20. 23

[fol. ccclxiiij.v]

         430.

So moet ghy (weder ghy wilt of niet) u self hier opentlijck teghen-spreken, ende bekennen, dat het in dese tijdt moghelijck is: of ghy moet ons weder dichten een veghe-vyer, daermen de Gheboden Godes volkomelijck sal onderhouden. Of ghy moet mede noch alhier u self opentlijck weder-spreken, ende segghen nu simpelijck, dat het onmogelijck is: Of ghy moet nu vallen in die openbare Gods-lasteringhe (die ghy met desen uyt-sluyp gemeynt hebt te ontgaen) van te segghen, dat God niet Almachtich is. Want dat het zijn Wil soo is, hebdy in u Boecxken, Pag. 9. 10. 11. self bekent: ende sult midts-dien hier moeten segghen, dat Godt wel wil, maer dat hy’t niet mach doen worden, dat yemant zijn Geboden volkomelijck onderhout in desen leven.

         47.

431.

Daer op volcht voort u schoone ghelijckenisse ende leelijcke bewijsinghe, die gantsch onghelijck de sake is, ende daer in ghy meer stelt in’t tweede deel dan in’t eerste, ’t welck ick u soo warachtelijck hier aen segghe, ende bewijse, aengheseyt te hebben, als ghy my sulcx hier voor, 393. onwarachtelijck aengheseyt te hebben, is ghebleecken: hier seghdy aldus.

         432.

So staet zijn argument niet anders, dan of ick seyde: Niemant en kan Wille of voornemen hebben, om te doen ’t geen hy onmoghelijck acht.

Dese acht het onmoghelijck om binnen een Iaer Latijn of de Griecxse Spraeck te leeren.

Daerom soo kan hy gheen Wil noch voornemen hebben, om de selve Spraken te leeren.

         433.

Hier komdy voort met al te botte Sophistarie. Want doen in’t tweede deel van dit u bewijs die woordekens, binnen een Iaer? Hebdy die oock in u eerste deel ghestelt? Zijn die hier niet meer dan in’t eerste deel? Dits al te grof ghesubtiliseert, dan dat ghy daer mede oock grove luyden (daer ick wel mercke dat ghy my voor hout) mede sout vanghen.

         434.

Wel aen, laet dees u bewijsinghe eens nae het behooren, ende te recht ghestelt worden, ende besien dan watter uyt volghen moet. Die sal dan alsoo moeten staen.

Niemandt en kan wille ofte voor-nemen hebben om te doen ‘tghene hy onmoghelijck acht.

Dese acht het onmoghelijck om die Latijnsche of Griecxse Sprake te leeren.

Daeromme so en kan hy gheen wille noch voornemen hebben, om die selve Spraken te leeren.

         435.

Hier is nu u grove list, in’t by-voeghen van die Woordekens, binnen een Iaer, die in u Eerste Deel niet en staen, als een Onrecht toevoechsel, te recht uyt ghemunstert, ende staet nu sulck u eyghen Bewijsinge na ‘tbehooren. Ghy bekent self het eerste deel. Ghy bekent oock opentlijck het tweede deel, komende inde plaetse van, wy achtent onmoghelijck om die Gheboden Godes in desen leven volkomelijck te onderhouden. Soo moet ghy oock uwes ondancx het derde lidt ofte besluyt belijden waer te wesen, ’t welck in onse sake dit is, soo en kan niemant sulck u leere vande onmoghelijckheyt ghelovende wil noch voornemen hebben, om die Geboden Godes volkomelijck in desen leven te onderhouden.

         436.

Bekent nu u Sophisterie in desen by u voortghestelt: Of maeckt ons een Nieuwe Bewijs-Konst, met bewijs, dat d’oude valsch, ende de uwe recht is. Ende belijdt in allen ghevalle, dat ick oprechtelijck ende vastelijck uyt u eyghen Bekentenissen daer heb besloten, dat dese Kalviniaensche ende uwe leere valsch is, ende het goet op-set wech neemt.

         437.

Om u luyden u onbedachtheyt immers noch botter voor ooghen te stellen, oock mede den eenvuldighen: Op dat ten minsten die (wilt ghy schoon niet) de selve plompelijck moghen mercken: soo wil ick t’selve doen uyt noch andere uwe eyghen woorden, by u luyden niet seer bedachtelijck in dit u Boecxken ghestelt.

         438.

Ghy arbeyt ende kromt u moeyelijck, om te betoonen, dat ghy door dese uwe Leere het goede opsedt ende voornemen niet wech en neemt. Daer toe seghdy Pag. 29. dat der Heylighen sonden inde Heylighe Schrift gestelt worden t’onser leeringhe ende vermaninghe.

         Pag. 50.

Hoorende dan (seghdy) in wat zonden zy ghevallen zijn, zullen wy ten eersten oorsake daer uyt nemen om ons voor gelijcke sonden te wachten (ende noch Pag. 50.) hier toe vermanen wy den Menschen, datse, namelijck, naer de volkomen ghehoorsaemheydt Godes sullen staen ende tot de selve haer benaerstighen. Ende noch derf dese wederspreecket hier seggen, dat wy het goede opset beletten, ja wech nemen daert is, traghe, laeuwe, ende uytspouwelijcke menschen maecken, jae een valsche vreede Predicken, ende ’t volck in zonden doen verouden, verstyven ende blyven. VVie hoorde oyt onbeschaemder calumnie? Blijckt niet hier van het rechte contraria, uyt dien dat wy de menschen, soo voor gheseyt is, tot d’onderhoudinghe der gheboden Godes daghelycks vermanen? Hy meent dat wy niet eenvuldelijck noch met ernst t’selve moghen

[fol. ccclxv.r]

doen, om dat wy ’t voor onmogelyck houden, ende seydt dat wy in den schijn daer toe raden maer inder waerheyt daer af trecken, &c.

         439.

Dat sijn voorwaer swaere beschuldighinghen, die ick opentlijck bekenne dat ick u aensegghe: belijde oock dat ick my selve daer aen swaerlijck voor Gode ende den Menschen beschuldighe, indien ghy onschuldigh daer aen zijt, maer sult ghyluyden u oock niet swaerlijck voor Gode ende den Menschen daer aen beschuldighens waerdigh moeten belijden, indien ick boven het voorsz. mijn bewijs (dat ghy niet en mooght verantwoorden) noch al mede uyt u eygen woorden, met ontwijffelijcker waerheyt bewijst: dat ghy alle sulcks doet, ende inder waerheyt daer aen schuldigh zijt? Ick houde wel ja. Dit sal niet lang doch duyster vallen, ende bewijset aldus.

         440.

Pag. 28.

Ghyluyden gheseyt hebbende, dat ghy der Heylighen ghebreecken niet en hebt verhaelt uyt lust, om haer schaemten te ontblooten: zeghdy sulcx ghedaen te hebben, om alsoo die vermetenheydt ende goedt-dunckenheyt van eenighe te beschamen: daer mede zy haer boven dieselve Vaderen verheffen, meenende dat zy beter sijn, ofte immers hier ter werelt, beter ende vromer konnen worden dan dese sijn gheweest.

         441.

Ziet Mannen, dat sijn uwe eyghen woorden, die u soo onmoghelijck sijn uyt te wisschen, als ghy’t gaerne soudt wenschen datse ongheschreven waren, soo haest ghy dit mijn gheschrift ghelesen sult hebben. Soo veele vreese voor wel verschulde verachtingen ende schande betrouwe ick u beyden noch wel toe.

         442.

Maer eer ick daer toe come, so moet ick u, O Leer-meesters der Wet, eerst u wijsheyt bewijsen daer inne, dat ghy hier al mede als doorgaens, niet en weet wat ghy seght, noch wat ghy bevestight. (1. Tim. 1. 7.) Als die uyt partydigheydt niet en ziet of ghy teghen dan met u selve spreeckt.

         443.

Ick en houde immers niet, dat die vermetenheyt ende goet-dunckenheyt, daer mede ghy eenighe (te weten, Coornhert) wilt beschamen, dat hy hier ter wereldt meent beter ende vromer te werden, dan die H. Vaderen sijn gheweest, houdt voor wat prijselijckx of eerlijcx? Men siet wel neen, maer voor een schandelijcke hovaerdye, Pagina 28.

         444.

Op mijn vraghe, oft zonde of quaet mach zijn, datmen het beste verkiest (te weten datmen die volkomenheydt benaerstight, ende datmen sta na een gouden waghen) gemerckt het niet schaden en kan naer de volkomen gehoorsaemheyt Godes te staen, etv. Seghdy Pagina 49. dese woorden: Dit is mede onse ghevoelen.

         445.

Segt nu of ghy ooc wel hebt konnen mercken, dat ghy daer self mede het staen nae de volkomen ghehoorsaemheydt Godes hier in desen leven (van namaels en spreeck ick daer niet een woordt) soo wel voor goet houdt als ick? Ende daer by, dat ghy mitsdien u self mede beschaemt van sulcke uwe vermetenheyt ende goet-dunckenheydt, van hier beter ende vromer te konnen worden, dan die H. Vaderen zijn gheweest? Leert ghy selve niet aldaer (maer teghen de H. Schrift) dat gheen van hen allen tot die volkomen onderdanigheyt en is gekomen? So doedy daer immers selve ’t gheen ghy my als van vermetenheydt ende goet-dunckenheyt, om wilt beschamen. Sal nu een selve werck in u deughde ende eere, maer in my zonde ende schande moeten wesen? Daer mooghdy sien, dat ghy niet en weet wat ghy spreeckt, ende oock dat ghy niet en weet of ghy niet, dan teghen u selve spreeckt. Betaemt sulcks oock Leer-meesteren der Wet?

         446.

Comende nu op dit mijn eerst voorghenomen bewijs Artic. 441. en suldy my niet moghen ontkennen, dat alle redelijcke Menschen voor zonde ende quaet houden de schandelijcke vermetenheyt ende goet-dunckenheyt, als wesende ‘tgheselschap van de hovaerdicheyt.

         447.

Mede moet ghy ende elck bekennen dat alle redelijcke Menschen verstaen, datmen de vermetenheydt ende goet-dunckenheydt als quaet ende zonde? Oock schande wesende, behoort te myden ende te vlieden.

         448.

Nu seghdy hier opentlijck dat het een vermetenheyt ende goetdunckenheyt is, datmen meynt hier ter Werelt beter ende vromer te konnen worden, dan die H. Vaders sijn gheweest.

         449.

So volght uyt dese uwe woorden self: dat alle Menschen behooren te mijden het opset ende voornemen van beter te konnen worden hier in desen leven, dan de H. Vaderen zijn gheweest. Ende nadien elck verstaet dat hy gheen opset of voornemen en behoort te maken of te hebben dat niet behoorlijck is, als tot vermetenheydt ende goet-dunckenheydt. So neemt dese uwe Leere wech, of het belet het opset ende voornemen van Gode meer ghehoorsaem te wesen dan de Vaderen gheweest sijn, dat is om Godes geboden volcomelijck in desen leven te onderhouden.

         450.

So mooghdy nu niet laten hier te segghen een van beyden te weten dat sulck opset ende voornemen goet is of quaet. Segdy dat sulck opset ende voornemen niet goet en is, wie sal moghen laten te segghen dat ghy Libertijnen zijt, ende haer Duyvelsche doolinghe onderstut? Want men dan sal moeten segghen, dat het zonde is, daer na te staen datmen Gode in desen leven volkomelijck ghehoorsaeme, ende dat daer niet na te staen, oock Gode niet hier te ghehoorsamen, gheen zonde en is. Dat is

[fol. ccclxv.v]

gheseyt dat zonde gheen zonde en is. Immers dat deughde zonde is.

         451.

Maer derf dy dit vrymoedigher in’t verborghen uwer herten dencken dan metten monde segghen, ende ghy u metten monde ghelaet als of dat opset ende voornemen om Godes gheboden in desen leven volcomelijck te onderhouden een goede opset ende voornemen ⁺is: soo bewijse ick u hier onlochbaerlijck dat dese uwe Leere het goede opset belet of wech neemt.

         452.

Ick bewijse u Luyden hier dan noch soo veele meer, dat Castellio recht ende waerheut heeft geseyt van u luyden met sijne twee gelijckenissē by my verhaelt int boecxkē van de Af-laet (Pag. 51. te weten van den kinderen, die een Voghelken dat sy aen een Snoer hebben, soo langhe hitsen, tot dat het begint te vlieghen: maer trecken dan terstont weder te rugghe. Ende van de Capiteyn die zijne Soldaten met Beloften van een rijcke buyt, aenport totten storm van een flot: maer ziende dat sy stormens beginnen met ernst, tot henlieden sey, (om moet te maken als kacx) Stormt vromelijck Soldaten, de buyt is groot: vreest wonden noch doot, want het is voor ons onmoghelijck dit Slodt te winnen.

         453.

So mede zie ick u hier segghen (pag. 50.) dat ghy die Menschen vermaent dat zy na de volkomen ghehoorsaemheydt Godes sullen staen, ende die benaerstighen: maer als ghyse schijnt daer toe willich ghemaeckt te hebben, soo treckt ghyse te rugghe met u Koordeken van onmoghelijckheyt: segghende maer ’t is niet moghelijck dat ghy daer toe soudet komen, ja ooc dat het vermetenheyt ende goetdunckenheydt waer, datmer meynen soude toe te komen. Want die daer toe meynt te komen, te weten, tot volkomen onderdanigheyt in desen leven, die soude meynen vromer ende beter te worden, dan de H. Vaderen geweest zijn. Zeght nu, machmen oock ghelijcker ende waerachtigher saecke in desen segghen?

         454.

Immers ick bewijse uyt het voorsz. uwe segghen (wat is doch Vruchtbaerders dan de menighvuldighe loghen?) dat ghy niet alleen het goet opset belet of wech neemt met sulcke uwer Leere: maer dat ghy u volck oock aen-port, ende vermaent tot vermetenheydt ende goedt-dunckenheydt, dat quaedt ende zonde is.

         455.

Want ghy houdt het opentlijck voor vermetenheyt ende goet-dunckenheyt, (pag. 28) dat iemandt soude meynen hier ter werelt beter ende vroomer te konnen worden, dan die Vaderen sijn gheweest, welcker ghebreecken of zonde ghy wilt schijnen daer verhaelt te hebben.

         456.

Dit vergheten hebbende, seghdy self wederomme gheen xij. regheltjens daer na (behoeft de onwaerheydt spreecker niet al beter ghedenckenisse?) dat wy oorsake daer uyt (te weten, uyt der Vaderen ghebreecken ende zonden) nemen om ons daer voor te wachten.

         457.

Soo vermaent ende raedt ghy daer den Menschen, om sich te wachten voor gelijcke Zonden, als ghy seght, dat de Vaderen ghehadt hebben. Is dat nu niet vermaent ende gheraden om hier ter Werelt beter ende vromer te worden, dan de Vaderen (die sich niet daer voor gewacht hebben, so ghy seght) zijn gheweest? Dat mooghdy niet ontkennen. Soo moet ghy dan bekennen dat ghy den Menschen vermaent ende aen-raedt tot vermetenheyt ende goet-dunckenheyt, dat’s tot quaet ende tot zonde. O Ghereformeerde Leere.

         458.

Maer wat bestae ick te segghen, ende te bewijsen, dat dese uwe zondelijcke Leere het goet opset wech neemt, uyt den ghenen die u ghelooven: Nadien ghy hier self opentlijck te kennen gheeft, dat dese opinie het goede opset wech-genomen heeft uyt de selve, die Leeraren wilt zijn? Houdy dit al mede, nae u gebruyck, voor lasteringhe? Neemt vaste bewijsinghe.

         459.

Alle wat eenighe Menschen van anderen willen bewesen hebben, dat en Ghelooven zy selve niet.

Ghy beyde wilt van my bewesen hebben, datmen behoort op-set ende voornemen te hebben, om in desen Leven de Gheboden Godes volkomelijck te onderhouden. Pagina 48.

Dus en ghelooft ghyluyden self niet datmen sodanich op-set ende voornemen behoort te hebben.

         460.

Nu en verkrijcht niemant wat goedts in gheloovens saecken, dat hy niet en begheert. Niemandt begheert ’t ghene hy niet en ghelooft dat hy behoort te hebben. Ghy beyde en ghelooft niet, datmen dit voorsz. Opset behoort te hebben. Daerom en begheerdy’t niet, en verkrijghdy’t niet, ende en hebt het oock niet.

         461.

Maer wat grover Ongheloovigheydt betoondy (noch beneven alle de voor-gaende) in desen stucke? Salmen u Leeraren de beginselen loochenende, moeten bewijsen behoorlijck te sijn, dat het schepsele den Scheppere noch ghehoorsame? Bekendy oock niet self in de ix.x. ende xj. pag. van dit u Boecxken, Godes wille te wesen, dat wy zijne 10. ende allen anderen sijne Gheboden volkomelijck ghehoorsame? Ia ghy.

         462.

Wat Eerbaerheyt ist dan voor Predicanten bewijs te eysschen, dat wy opset ende voornemen behooren te hebben, omme den Schepper van Hemel ende Aerde nae zijn bevelen te ghehoorsamen? Maer seghdy dat sal inden Hemel, niet hier zijn. Ick hebbe bewesen, dat het niet inden Hemel, maer hier

+ Psal. 12, 10

[fol. ccclxvj.r]

moet sijn. Ghemerckt ghylieden de derde plaetse, te weten, het Veghe-vyer, niet toe ea laet, wel aen, of ghy moghelijck u groote Leeraer meer geloofs gaeft, dan de Heylige Schrift. So leest hem Comment. 1. Ioan. 4. 17. Ende ghy sult dit vinden. Hy wil dan, dat wy sodanigh sullen sijn in dese VVerelt, als hy is in den Hemel, op dat wy voor sijn Kinderen gheacht souden sijn. Dit wil (seyt Calvijn) S. Ian, dat’s Godes Gheest. Dit is heel volmaecktheyt. Twijfelt ghy dan noch of wy sodanich behooren te wesen? Of wy Op-set, om daer toe te komen, behooren te hebben?

         462.

Of nu schoon de Kinderen Godes soodanich op-set niet en hebben (seghdy voorts pag. 48.) soo is ende blijft nochtans hy haer een opset, wille, ende voornemen om die gheboden Godes volkomelijck te onderhouden.

         463.

Ten sijn gheen Gheloovighen, veel min Kinderen Godts, die sulck opset niet en hebben. Macht een Geloovige heeten, die geen Op-set, voornemen, noch wille en heeft, om met Godes hulpe, volghende sijne beloften, alle de krachten sijnre zielen, ende sijn gheheele herte te besteden alleen inden dienste Godes? Die Godt met de helft van sijn herte ende krachten wilt aenhanghen? Moet die ander helft van sijn herte of krachten dan niet opset hebben, ende wille om een ander te dienen? Dit zijn openbare Hinckers over twee zijden, ende laeuwe uyt-sponselen Godes.

         464.

Sy sullen’t (seghdy) in’t ander Leven verkrijghen. Dit’s voor ghebleken onwaerachtich. Godt wil’t ende belove’t in desen leven. So geloofdy dat ghy niet en behoorde, ende ghy ghelooft niet dat ghy behoorde te gelooven. Godes Beloften en de H. Schrift behoorde ghy te ghelooven, ende niet u goedtduncken ende vernuft: Daer tegen geloofdy dit, ende niet Godes beloften ende de Heylige Schrift. Dit blijckt doorgaens opentlijck, ende noch houdt ghy-lieden u self niet alleen voor Gheloovighen, maer oock voor Kinderen Godes.

         465.

49.

Ick hadde gheseydt, dat men gheen onbegonnen werck en vol-eyndt, ende dat men gheen onmoghelijck ghewaende dinghen en beghint, ghelijck niemandt beginnen sal sich self een Cubit langer te maken dan hy is, rc. Dit bekendy self loutere dwaesheyt, soo’t iemant beginnen wilde. Maer ghy segt dees dinghen gheen ghemeenschap te hebben met de ghehoorsaemheyt Godes, die haer beginne, voort-gang, ende vol-eyndinghe heeft.

         466.

49.

Soo heeftse doch by den Gheloovighen, maer gheensins by den ongeloovigen. Want dese ongeloovighen verstaende, dat Godt gehoorsaemt wil sijn, ende dat niet met halver maer met gheheelder herten, en mogen nimmermeer met gheheelder herten voornemen, willen noch beginnen Gode nae sijnen wille te ghehoorsamen. Macht oock voort-gang (swijghe vol-eyndinge) hebben, by sulcke ongheloovighen, die ’t nimmermeer na Godes wille en beginnen?

         467.

Hier komdy voort met het spreeck-woort van te staen na een Goude Wagen, ’t welck doet krijghen Asse of Naghel, by my verhaelt. Daer ock oock segghe van met vlijt die Volkomenheydt te benaerstighen. Maer dit en moghen uwe Gheloovers, noch oock ghylieden (gheloofdy so ghy schrijft) soo met benaerstighen met vlijte.

         468.

Die den wech (die Christus is) nimmermeer en bestaet te bewandelen, kan hy oock op desen Heylighen Wech voorderen? Die’t Opset noch niet en heeft om sich self (niet ten halven, maer gheheel) te verlaten, can die Christi ende sijnen H. wech waerdich wesen? Christus self seyt hier Neen toe. So beginnen⁺ dese ongheloovighen hier nimmermeer⁺ Gode volkomelijck te ghehoorsamen, jae zy en hebben des gheen Opset noch Wille: Hoe souden zy’t beginnen, voor-nemen, ofte willen? Wat voorderinghe mach vallen op desen H. Wech, voor den genen diese nimmermeer beginnen te betreden?

         469.

De Bagijnen gheloovende datmen Gode na sijn Geboden in desen leven volkomelijck mach onderdanich sijn, mochten sulcks beginnen, ende daerom te recht beginnen, of Begijnen heeten: maer hoe moocht ghy of die uwe sulcks beginnen sonder Geloove off Opset? Men begint immers gheensins dit goede werck van Gode, volkomelijck te gehoorsamen, ende hem als een Vader met gehoorsaemheyt te Eeren, daer mede datmen Gode sulcke verachtinghe aen doet, dat wy sijne woorden niet en ghelooven?

         470.

Ioannes de Dooper tuycht hier af alsoo:⁺ Maer die sijn Tuychnisse heeft aen-ghenomen, die heeft bezeghelt dat Godt waerachtich is. Op dese plaetse gloseert? u Calvijn aldus: Gelijck als Godt gheen ding so waerdich acht, als sijn selfs VVaerheyt: so en moghen wy hem oock gheen aenghenamer Offerhande op Offeren, dan als wy door ons geloove belyden dat hy waerachtigh is. VVant dan gheven wy hem sijn waere Eere, ende soodaenigh als hem toe-komt. Daer teghen en mach men hem gheen grooter injurie aen doen, dan als de menschen den Evangelio niet en ghelooven, want hy en mach niet ontbloot worden van sijn waerheyt, of al sijn glorie ende Majesteyt en wordt vermelt.

         471.

Dat Tuych de Heylighe Schrift, ende dat seyt Calvijn vande Eere, diemen deur het Geloove, ende van de Smaetheydt, die men door het ongeloove Gode aen doet. Daer toe⁺ ghetuycht de H. Schrift noch, dat onmogelijk⁺ is, Gode te behaghen, sonder ‘tgeloove, ja oock dat het zonde is, al wat niet en komt uyt den Geloove.

+ Mat. 10, 37. 38.

+ Luc. 14, 26, 27, etc.

+ Ioan. 3, 33

+ Heb. 11, 6.

+ Rom. 14, 23.

[fol. ccclxvj.v]

         472.

Waer toe dient al ditte, denckt ghy? Om te bewijsen hoe ghy-lieden Gode Eert, met u ongeloove. Dat ghy Godes Beloften niet alleen niet en ghelooft, hebbe ick u lieden hier voor, 346. etc. bewesen. Wat begin mooght gylieden dan doch hebben inden Dienst Godes, die ghy niet en ghelooft, dat hem aengenaem zy? Ia die ghy moet belijden dat zonde zy? Of soude sulck u begin, dat Godt de aldergrootste injurie aen-doet, ende hem, Gebenedijt, (voor soo veele in u is) ontbloot van sijn waerheyt, oock sijn Glorie ende Majesteyt vermelt, een beginsel van den dienste ende Ghehoorsaemheydt Godes moeten heeten?

         473.

Voorts seghdy (pagina 50.) dat ghy den Menschen vermaent, dat zy na de volkomen ghehoorsaemheyt Godes sullen staen, ende als my leelijck te schanden ghemaeckt hebbende, beklaeghdy u van veel quade stucken die ick u op-legghe, etc. Daer af heb ick hier voor Nu. 438. etc. ghehandelt, ende u so geantwoordt, dat ick niet geloove dat ghy daer op meer antwoorts moghte begheeren.

         474.

51.

Maer wy houden ’t alleen onmoghelijck (seghdy, Pag. 51.) in dit Leven. So moet ghy’t oock onmoghelijck houden simpelijck, dat’s, dat het noch in dit Leven, noch in’t ander Leven (daer men gheen Geboden hebben, noch min onderhouden sal, so voor breet is betoont) en mach gheschieden: Ende moet daerom, hoe ghy’t oock buycht, kromt, of draeyt) segghen, dat ghy’t simpelijck houdt voor onmoghelijck, ende mitsdien mede (nadien ghy self bekent, Pagina 9. 10. 11. In u Boecxken, Godts Wille te wesen dat Godt niet Almachtich is. Dit schaemdy u, ende hier om handelt ghy niet simpelijck, maer met dubbeler Tonghen, als die liever hebt Godes Almoghenheyt te lasteren, dan u dolinghe te bekennen.

         475.

Daer na vraeghdy, wie u sal versekeren, dat de Menschen door mijn gevoelen naerstigher tot goede wercken souden wesen, dan door u Gevoelen ende Vermaen? Ghy self, door u selfs Beken, dat niemandt Wil mach hebben, om te doen ’t gheen hy waent of weet onmoghelijck te sijn om doen (pag. 47.) ghy houdt voor onmoghelijck. Godes Geboden in desen leven, so hy die ghedaen wil hebben, te onderhouden. Ick houdet voor moghelijck, op’t vast betrouwen des gheens die ons toe-seyt, dat sijn Geboden of Iuck licht sijn, ende dat den Geloovighen alle dinghen moghelijck sijn. Welck Ghevoelen van beyden gheeft meer moets ende oorsake, tot een goet opset ende wille? Immers u houden van onmoghelijckheyt maeckt Libertijnen, die van zonde gheen Wroeghen en maken, maer doet den Zondaeren rusten op uwe sacht (maer Doodtlijcke) Kussentjens, dat Godt den Zonden niet toe en sal rekenen, oock sodanighe onboetvaerdighen: dat zy noch gheen opset noch gheen Wille en hebben, om alle zonden ende quaedt te verlaten, ’t welck zy onmoghelijck houden, om de groote swackheyt van de Zonde, die ghy stercker maeckt, dan Godes Almoghentheyt. Sy van sodanighe stinckende Leere. Soude die Libertijnsche Opinie den Menschen vyerich maken tot goede wercken?

         476.

Ghy segt (Pag. 51.) niet ghehoort te hebben, wat vrucht Coornhert ghedaen heeft, met sijn Leere vande Perfectie. Maer ghy hebt wel ghevoelt wat grooter Af-val vande uwen, u qualijck voor-staen van uwe onperfecte ende Zondelijcke Leere heeft veroorsaeckt.

         477.

Ghy kondt, seghdy (Pag. 52.) my niet voor volmaeckt aensien. Dat gheloove ick wel. Want wel te dencken is, dat ghy hier inne na volght u Meester Beza in sijn Exempel, hier voor 179. 180. 181. Ende met hem u self voor d’alder-heylighste houdende, segt, sonder yemant sijn, so moesten wy’t wesen, maer wy en sijn ’t niet. Dus en en ist Coornhert oock niet, ende en konnen hem daerom daer voor niet aensien.

         478.

So blijckt het oock (seghdy) daer uyt, dat hy hem self in sijne Schriften nerghens volmaecktheyt toe-schrijft. Hier seghdy waerheyt, nerghens segghe, noch schrijve ick, dat ickx verkreghen hebbe. Maer kenne u luyden aert seer wel. Soo yemandt seyde, dat hy’t waer, die zoude met u moeten lasteren: seyde hy niet dat hy’t waer, so en soudt niet mogen wesen.

         479.

Nochtans soude dat (seghdy) seer profijtelijck wesen. By wie? By u lieden? Ghy ende de uwen houdens voor onmoghelijck, ende soudens niet gelooven, maer bespotten. Om sijn Leer-jongheren eenen moedt te gheven, seghdy, tot mijn Even-Mensche spreke ick, daer ’t gheleghen valt, Waerheyt: maer leer-jongheren hebbe ick niet, mijn Exempel en behoeven zy niet, ende aen d’Apostel Pauli Exempel en twijffelen de Gheloovighen niet.

         480.

Hy (Coornhert) seydt nerghens, seghdy, pag. 52. Weest mijne Nae-volghers, gelijck ick Christi ben, ofte: Ick en leve niet meer, maer Christus leeft in my, in welcke beyde plaetsen, hy acht dat Paulus sijn perfectie bekent heeft.

         481.

In welcke beyde plaetsen, ick bewijse dat de Apostel sijn wolmaecktheydt naecktelijck heeft uytghedruckt. Want Paulus hadde zijnen Iongheren lief. Diemen lief heeft gontmen het beste. So nu Pauli leven ende wandel onvolmaeckt waer gheweest, so hadde hy int wijsen op’t Exempel van sijnen Leven, soo dat doe was, sijne Iongheren tot onvolmaeckter voor-beeldt afghewesen van’t volmaeckte Voor-beeldt Christi. Dat waer opentlijck teghen de Liefde. Dit betrout ghy-lieden den Apostel lichtelijck toe, maer

[fol. ccclxvij.r]

ick gheensins. Ghemerckt hy oock sijnen ⁺Broeders nae den Vleesche so lief hadde, dat ⁺hy om heur behoudenisse sijn selfs Verdoemenisse (dat is, van Christo verbannen te sijn) wenschte, ’t welcke de Heere self rekent de volmaecktste Liefde te wesen, diemen mach hebben.

         482.

Daer hebdy bewijs van ’t eerste stuck, nemet nu oock van ’t tweede. De Apostel heeft niet gheloghen, als hy van sich self seyde: Ick leve, niet ick nu, maer Christus leeft in my. Die niet en leeft, die en doet niet altoos, die niet altoos en doet, die doet gheen zonde of quaedt. Daer Christus alleen leeft, daer werckt ende doet hy alleen: Christus als wesende de Gerechticheyt self, mach niet anders doen, dan gerechticheyt. Dit beyde seyde de Apostel van hem self. D’Apostel zondichde dan niet meer. D’Apostel dede (Of Christus in hem) dan oock niet, dan gherechticheyt. Dit is volkomen onderhoudinghe der Geboden Godes. Dit geschiede in Paulo in desen leven. So is daer in Paulo een Waerachtich Exempel van menschelijcke volmaecktheyt. Dit dorst ghy-lieden noch opentlijck wederspreken. Zo geve ick u te bedencken of Coornhert, u wedersprekende in desen, oock iemant anders wederspreeckt, dan openbare weder-spreeckers vande waerheyt ende de Godlijcke Schrift?

         483.

Waerom ist (seght ghy-lieden) dat hy niet so wel als Paulus, sijne volkomenheyt den Menschen tot navolginghe voorstelt? Dat soude moghen sijn, om dat icx hopende te worden, noch niet en ben, niemant en wil bedrieghen. Maer of icx nu al waer, wat behoeven de Menschen mijn Exempel, dat niemant schuldich is so te ghelooven, als de H. Schrift? Na-dien zy in de H. Schrift (die elck Christen, ja oock ghenaemde Christen ontwijfelijck in allen gheloove geeft) so Heerlijcke ende Loflijcke Exempelen, als voor is ghebleken (Nu. 317. etc.) voor ooghen hebbe? Souden sy my, of ick schoon al uyten Doot der zonden in’t leven Christi verresen ware, oock meerder ghelooven, dan Moysen, dan ⁺de Propheten, Evanghelisten, ende Apostelen. Ghylieden en gelooft den Apostel Paulum in ’t voorsz. sijn segghen self niet: hoe soudy dan my ghelooven?

         483.

De volkomenheyts Leere kondy den menschen niet voor-draghen, segdy pag. 52. om dat ghy die nerghens ghegrondt en vindt in de Heylighe Schrift. Ghy spreeckt hier niet, so ick moet ghelooven, met goeder conscientien. Ghemerckt ghy de Leere van de Waere ende Volkomen Onderdaenicheydt Godes, sulcks in de Heylighe Schrift ghegrondt te sijn, hebt ghezien in mijn Quaterntjen van de ware Onderdanigheydt hier by gaende: Dat ghy noch niemant van den uwen (die ’t selve al over langhe hebben ghehaet) dat noch noyt hebben konnen wederlegghen.

         484.

Wat soude beter dienen, segdy pag. 52. tot vermaen van goede wercken, dan der Papisten Leere van de Verdiensten? Neen, die houde ick schadelijck daer toe, soo ghy wel hebt moghen lesen, in mijn Comedie vanden Blinde van Iericho. Maer daer hebdy oock moghen lesen dat ick noch schadelijcker daer toe houde, u Leere van de Toe-rekentlijcke, Imputative, of Waen-gherechticheydt. Ghemerckt dese alle goet Opset belet of wech neemt: So mede doet dese uwe zondelijcke Leere, die noch boven allen schadelijck is, ende verderflijck, want zy niet alleen wech-neemt het goede Opset, maer voert oock aen tot de quade Libertinerye, die van zonde gheen zonde en maeckt, welcker Leere ghy met dese uwe onghezonde ende zondich-blijvende Leere stut ende stijft.

         485.

Want ghy houdt hier voor onmoghelijck het onderhouden der Geboden Godes, nae zijnen Wille. Onmoghelijck ist, dat yemant zonde maken of Wroegen hebben mach, om dat hy niet en doet, ’t gheen hy waent of weet onmoghelock voor hem te wesen, soo nu hier voor doorgaens is bewesen. Zo ist dan uwen kinderen ende Leer-jonghers onmoghelijck om zonde te maken, of heur self te wroegen, om dat sy Godes Gheboden nae sijnen wille niet en onderhouden. Bekendy dan oock dit niet onderhouden zonde te wesen: So blijckt dat ghy ende uwe Kinderen of Leerlinghen gheen zonde en mooght maken, noch wroeghen en hebt van zonde. Dit’s Libertijnsch. Maer segdy dat sulck niet onderhouden van de Gheboden Godes na sijnen Wille, gheen zonde en is. So maeckt ghy noch van ’t geen de gantsche H. Schrift zonde seydt te wesen gheen zonde, ende zijt dan noch al mede Libertijnen, ende stutselen van heur-lieden Grove Dolinghen.

         486.

Ende komende weder tot het goede Opset, van Godes Gheboden in desen leven volkomelijck te onderhouden, moochdy niet lochenen, dat alle de ghene sulck goet Op-set beletten, of wech-nemen, die zonde maecken van, datmen sta in desen leven na sulcke volkomen onderhoudinghe der gheboden Godes. Dat ghy luyden daer af zonde maeckt, blijckt hier voor, Nu. 440. etc. Ende in u Boexken Pag. 28. daer ghy’t houdt voor goet-dunckenheyt ende vermetenheyt, dat iemant hier ter Wereldt soude meenen beter of vromer te worden dan de H. Vaderen, die ghy alt’samen seght zondich te sijn geweest.

         487.

Dese goet-dunckenheydt ende vermetenheyt souden dan na dese uwe Leere moeten in sich hebben, alle die daer opset maecken, ende meenen die Geboden Godes in desen Leven volkomelijck te onderhouden, ghemerckt zy dan souden Opset hebben, ende meenen te komen tot aflaten van zondighen, ’twelck ghy-lieden dicht in geen der Vaderen te sijn gheweest.

Wie dan dese uwe Leere voor waerheydt ghelooft, die moet immers om die verwaende vermetenheydt ende Hoogh-vaerdighe goet-dunckenheydt te mijden, oock mijden van sulck Opset ende Voornemen te maken. So belet dese uwe leere den boetvaerdighen

+ Rom. 9, 3.

+ Io. 15, 13.

+ Luc. 6. 31.

[fol. ccclxvij.r]

herten, om te komen tot het voorsz. goet opset, ende het stijft den onboetvaerdighen zondaren, in heur quade opset van’t zondighen niet te laten, op dat sy willende het zondigen laten, niet en souden komen tot verwaentheyt ende goet-dunckenheyt, ’t welck wel d’alder verderflijckste zonden sijn.

         488.

Ende hier inne zydy argher dan de Libertijnen. Want of die schoon (als ghy-lieden met hun) van zonde gheen zonde en maken: so en treden zy noch soo verde niet van de Wech, dat zy van deughde zonde maecken. Dit doet ghy-lieden hier opentlijck. Wie mach loochenen, dat een opset om Godes geboden in desen leven volkomelijck te onderhouden, deughde is? Oock ghy selve niet in dit u boecxken, pa. 49. 50. Wie mach ooc ontkennen, dat ghy van sulck goet Op-set sonde maeckt, te weten, vermetenheydt ende goedt dunckenheyt? Ghyliedene gheensins. Want het sijn uwe eyghen klare ende uyt-gedruckte woorden in dit u Boecxken, pag. 28. so moet ghy dan oock bekennen, dat dese uwe Leere van deught zonde maeckt, ende argher is dan der Libertijner Leere.

         489.

         53.

Ende nae dit u schoone werck seghdy tot besluyt, dat daer mede de Derde Calumnie ghenoeghsaemelijck is beantwoort, ende bewesen, dat ghy het goede Opset niet en belet, maer ter ghehoorsaemheyt Godes opweckt ende versterckt.

         490.

Dit u gheroemde bewijs hebbe ick doen blijcken valsch, ende niet te wesen dan een bewijs van uwe onwijsheyt, soo groot sijnde, dat ghy doorgaens self niet en verstaet of ghy met, dan teghen u selve spreeckt. Daer teghen heb ick hier op dese uwe Derde Calumnie vastelijck ende krachtelijck bewesen:

Dat dese uwe onghesonde zondelicke Leere het goede opset wech-neemt (‘twelck hier de sake self was) 430, 449, 451, 452, 453, 486, 487. Ia oock uyt u beyden selve. 458.

Dat ghy-luyden na dese uwe Leere een nieu Veghe-vyer sult behoeven te verzieren. 429, 430, 461.

Dat ghy-luyden niet eenvuldelijck en handelt. 474.

Dat ghyluyden bottelijck Sophistizeert. 432, 433, 434, 435, 436.

Dat ghylieden niet en weet of ghy voor dan tegē u selve spreect 442, 443, 444, 445.

Dat ghy ghelooft, dat niet en behoort, ende niet en ghelooft, dat behoort gelooft te worden. 464.

Dat ghy de H. Schrift loghen aen zeght. 420.

Dat u geloovighen nimmermeer en beginnen Gode te ghehoorsamen na sijne bevelen. 468

Dat ghy den uwen leert hincken over beyde sijden. 416, 463.

Dat ghylieden van zonde geen zonde en maeckt. 450.

Dat u Leere is Libertijnsch, ende een stutsel der Libertijnen. 426, 427, 450, 455, 484, 485. Ia argher dan der Libertijnen dolinghe. 488.

Dat u Leere van deughde zonde maeckt. 450.

Dat ghy uwe hoorders vermaent ende aenport tot vermetenheyt ende goedt-dunckenheyt. 457.

Dat Paulus d’Apostel in desen leven volmaeckt was. 482.

Dat ghy nae dese uwe zondelijcke Leere moet segghen, dat Godt niet en is Almachtich.

Ende dat ghy Gode d’aldergrootste injurie aen doet. 472.