Hemel-werck, ofte quay-toe-verlaet
(1630)–D.V. Coornhert–
AuteursrechtvrijOp de eerste berispinghe, by u calumnie genaemt, bevestinghe.Pag. 31.
341. Ghy seght wederlegginghe van eenighe Calumnien, daer mede u Leere werdt beswaert. Waerom antwoordy niet op al? Of beswaren de swaerste ende meeste, u Leere minste?
342. Dese lasteringhe (seghdy) heeft onder anderen, D. Coornhert gekladt, etc. inde vier | |
[Folio ccclx.r]
| |
laetste Capittelē? Zaechdy dan de vijf voorgaende Capittelen niet? Of waren dat kleynder dolinghen (‘tmoeten al lasteringhen met u zijn) dan dese vier? Oft hadt ghy kleynder moet om yet daer tegen te konnen seggen?
343. Ten eersten belcht ghy-luyden u, dat ick de kinderen ende Geloovigen Calvijni ghelijcke by d’Af-Goddelijcke Israeliten: rechts of ick by sodanighe luyden geleke de onvolmaeckte kinderen Godes, ende swacke gheloovigen. Ghy verstaet my niet. Ick houde niet dat eenich Kind Godes onvolmaeckt is.Want Godes wercken zijn volkomen, die teelt gheen kinderen ten halven, maer volmaeckte kinderen. Of die kinderen schoon gheen volwasschen Mans en zijn. So zijn’t volmaeckte Kinderen, daer af hy dan oock niet meer en eyscht, dan kinder-werck, ende gheen Mans-werc. Want Godt en eyscht van niemanden boven vermoghen.
344. Ende na dien dese kinderen Ionck zijn, ende swack, so hebben sy nochtans op-set, ende wil om Gode hier volkomelijck na zijnen Gheboden te gehoorsamen, tot welcken goeden wille, dan God oock werckt het volbrengen.
345. Ga naar margenoot+Dit volbrenghen hout Calvijn met zijne kinderen hier in desen leven voor onmoghelijck, (hier na macht niet vallen, soo voor is bewesen) so bekent ghyluyden hier (pag. 47) self oock, dat niemant wille mach hebben om te doen, ’tgeen hy waent of weet onmoghelijck te zijn om doen. Zo ist my oock onmoghelijck sulcke luyden te weten die noch gheen goede wille en hebben, te kennen voor Kinderen Godes, maer wel voor Calvijns of voor u luyder Kinderen.
346. Soo en mach ick de selve oock niet kennen voor Gheloovighe, sy schijnen dan oock Swackt of Stercke Gheloovige, in heur Ga naar margenoot+selfs ooghen. Want alle Gheloovigen zijn kinderen vanden Vader des Geloofs, Abraham: Abraham sach niet op zijn, noch zijnre Huys-vrouwen swackheyt: maer hy sach sulcks op des beloovers (Godes) ghetrouheydt ende Almoghentheyt: dat hy aen zijne Belofte niet en twijfelde door mistrouwen, maer was sterck inden Geloove, ghevende Gode de eere: so dat hy op’t alder-volkomelijckste wiste dat God machtich is om te doen, ’tgene hy heeft belooft.
347. Daer sietmen nu in’t Gheloove van desen Vader des gheloofs, twee merckelijcke stucken: te weten, dat hy niet en sach op zijn swackheyt, oock niet en twijfelde: maer dat hy sulcx sach op Godes Al-mogende waerheyt, dat hy ontwyfelijck geloofde, dat God machtich is om te doen, ’tgene hy heeft belooft.
348. Laet ons nu hier by, sien of ghyluyden oock kinderen Abrahams, dat is, Gheloovighen zijt. En meynt niet dat ick niemant voor Geloovich wil achten, dan die so volmaeckten gheloove heeft als Abraham hadde. Want ick weet dat het Geloove, oock zijn wasdom heeft, uyt een kleyn, in een groot, ende uyt een swack, in een sterck gheloove.
349. Maer daer by weet ick mede, dat het geen swack gheloove en mach ghenoemt worden, ’twelck noch twijfelt. Want waer men twijfelt en is noch gheen toe-stemminge. Soo dat twijfel nimmermeer mach zijn by een waerachtich Gheloove, ’tzy dan so swac alst wil.
350. Veel minder macht een Geloof genoemt worden, dat niet alleen niet twijffelijck en ghelooft, dat niet en ghelooft, maer dat loochent ende wederspreeckt die klare Beloften des Almoghende ende ghetrouwen Godes.
351. Sodanigen nullen, ja weder-sprekenden gheloofs is desen gheweest, in Calvino, is oock in zijne Kinderen, insghelijcks mede in u beyden, ende in uwe Kinderen: hoe machmen u dan houden voor Geloovigen? Dat ghyluyden de Beloften Godes van ons hier zijne Geboden volkomelijck te doen onderhouden wederspreect bewijse ic aldus.
352. Godt belooft den Gheloovigen met eenen Eede, heur te gheven, dat sy hem sullen dienen in heylicheyt ende rechtvaerdicheyt, dieGa naar margenoot+ hem aengenaem is, alle de daghen heurs levens. (Meer sodanighe beloften heb ick gestelt in mijn Boecxken vande ware onderdanicheyt, een is hier ghenoech.)
353. Nu en moochdy niet loochenen, dat dese Belofte inhout volmaeckte onderhoudinge der gheboden Godes hier in desen leven, daer men daghen telt. Van ghelijcken en moochdy niet ontkennen, dat ghy-luyden met Calvijn, met zijne ende met u kinderen (niet met Abrahams kinderen) seght dat sulcks onmoghelijck is, ende (niet en mach) gheschieden.
354. Zoo moochdy dan mede niet ontkennen, dat ghyluyden niet en zijt Geloovigen (veel minder Kinderen Godes, die door den Geloove Christum aenghenomen hebben, maer ongheloovighen, die met u weder-spreecken loochent dat God is Almachtich om te moghen, ende ghetrou om te willen volbrengen, ’t geen hy heeft belooft. Ende dit, om dat ghy-luyden altijdt siet op uwe swackheydt, daer op Abraham niet en sach, maer siet nimmermeer op Godes ghetrouwe Almoghentheydt, daer op Abraham altijdt sach.
355. Merct nu of ghyluyden in u niet en hebt het rechte tegen-deel vant Geloof, ende of men u ooc met eenigen Schijne Gheloovige mach noemen: ende merckt mede dat ick u luyden | |
[Folio ccclx.v]
| |
noch alte veel Eers ghedaen hebbe, in’t gelijcken dan u met den Israeliten, die so wel Af-goden dienaren waren, als veel gelt-gierighen ende Staet-gierigen onder u Geloovigen: maer die Gode in zijne beloften, soo openbaerlijck niet teghen spraken ende loochenden, als Calvijn ende ghy-luyden met u alder kinderen.
32.
356. Of ghyluyden dan schoon noch voor dienaren Godes, voor ware Geloovigen, ende voor Kinderen Godes ghehouden wilt wesen: so ist my so onmoghelijck u daer voor te houden, als u is den voorsz. Af-Godisschen Israeliten voor Dienaren Godes te houden.
32.
357. Hier komdy weder voort met het struyckelen vande onvolmaeckte gheloovige, om u daer by te ghelijcken: maer uyt het ghene nu gheseyt is, blijckt dat geen ongheloovige, als ghy u self betoont te zijn, daer by en zijn te ghelijcken.
358. Maer ghy merckt nergens, hoe ghy u self door-gaens weder-spreeckt. Ghy zeght datter onvolmaeckte Geloovige zijn? Of mach men onvolmaecktheyt rekenen, daer gheen volmaecktheyt is? Immers d’Apostel Iacobus tuycht uyt-druckelijck dat Abrahams gheloove uyten wercken volkomen is gheworden. So moet dan oock sulck volmaect gheloove in desen leven (hier na en salmen niet ghelooven, maer sien) wesen, ende Godes Gheboden hier volkomelijck onderhouden.
32.
359. Ga naar margenoot+De Israeliten, segdy, hinghen Baal aen, niet teghen heuren danc, maer moetwillichlijck, Ga naar margenoot+teghen Godes uytghedruckte woort, etc. Also hanght ghy de loghen van dese uwe opinie aen van’t altijdt moeten zondigen, ende dit tegen Godes uytghedruckte woort, maeckende also mede van dese uwe opinie uwen Baal.
33.
360. De swack-gheloovighe, zeghdy, doen boete. Dat’s waer sy doen de Ware boete, die Godt ghebiet, dat is, sy laten af van’t quade, ende doen’t goede, ende zijn Gode gehoorsaem, met dit af-laten in desen leven. Dit loochent ghy mogelijc te zijn. Daerom hebdy oock gheen Wil om hier so ware boete doen, ende en boetse derhalven oock niet, want ghy zijt gheen swacke Gheloovighen, maer ongheloovighen. Hier mede houde ick eens voor al, beantwoort al tgene ghy voorts sult by brengen, vande swacke Geloovigen. Want sulcx den ongheloovigen ende wedersprekers van den Woorde Godes in zijne beloften, niet altoos aen en gaet.
33.
361. V dunckt dat ick u onghelijck doe, in’t ghelijcken by den Af-Godisschen Israeliten. Dat is doch so. Want ick daer by niet en ghelijcke swack-gheloovigen of Kinderen Gods, daer voor ghy u t’onrecht acht, maer rechte weder-sprekers vanden Woorde Godes, ’t welck ghy blijckt te wesen. Dit waren de Af-Godissche Israeliten niet, dus stel ick u te hooghe, als ick u by henluyden ghelijcke, doende henluyden, met u hier inne onghelijck.
34.
362. Hier bekendy dat de Geloovighen (ja sulcke als ghy-luyden hier blijckt te wesen) noch altijdt in eenigher wijsen moeten hincken. Wanneer gady dan recht op? Nimmermeer in desen leven. Niet seer loflijck en eerdy hier der ZielenGa naar margenoot+ Medecijn-Meester, Iesum Christum.Ga naar margenoot+ Want uyt dit u seggen volcht, dat Adam of elck hem self so hinckende heeft mogen maken, dat Christus ghekomen zijnde, om ons met zijn dierbare bloet te ghenesen (daer aen zijn wille immers blijct, en̄ dat niet ten halven, maer dat de ghenesene hincket als een herte sal springhen) sulcks in niemande en heeft vermoghen te doen. Dat heet Christi Almogentheyt lochenen: ende Adam of den Mensche meer machts te gheven om hinckende, van Christo om recht gaende te maken.
363. Christus seyt van sich selve, Ist dat u de Sone vry maeckt, soo sydy waerlijck vry:Ga naar margenoot+ ghy-luyden seght, al maeckt ons de Sone vry, so sleypt ons noch al t’leven deur na de Keten. O ware vryheyt: So sleypen in Portugael (daer icks ghesien hebbe) de archste Slaven heur Keren na, of draghense aent been. Maer noch al wat grovers halt u groote Calvijn teghen Piggium, de Libero arb. Lib. ij. Pag. 65. daer seyt hy, dat Paulus in’t beschrijven vande State der Heyligen betuycht dat sy verstrickt worden onder de Banden der zonden, indien deele, daer sy noch niet ghevryet zijn door den Geest Godes. Neemt nu dat yemant aen thien Ketens aen een Block ghebonden gheweest zijnde, van den neghen verlost zy, maer noch vast is aen de thiende Keten: machmen desen Man oock segghen los of vry te wesen? Siet hoe eert ghy Christum met u valsche vrymakinghe.
364. Ist u onmoghelijck rasch te loopen, of recht te gaen, overmidts u aenghebooren quaetheyt: Hoe ist u moghelijck Zonde te maecken of u te wroeghen, over t’gheen dat buyten u toedoen, ende schulde in u is, ende om niet te doen, dat u onmoghelijck is. Men vraghe een gheboren Kreupel, oft hem moghelijck is, om zijn Slim ende langhsaem gaen, sich self met ernste te wroegen ende als of hy daer aen zondichde, te beschuldighen: wat gheldet hy sal Neen segghen. Soo hout | |
[Folio ccclxj.r]
| |
ghyluyden u dit hincken ende traghe loopen aengheboren te wesen: soo hout ghy’t voor onmogelijck om laten te wesen: ende so hout ghy’t in u gront voor geen zonde te wesen: wat houden de Libertijnen in desen doch anders?
35.
365. Ga naar margenoot+Hier wederspreect ghy mijn gevoelen, van Ga naar margenoot+dat het minder quaet is te sondighen tegen den Ceremonien dan teghen het dingh. Of ghyluyden in dit u wederspreken niet en ebioniseert, om ons in plaetse van Christi geestelijck rijck en swaert, weder te brenghen in Moyses uyterlijcke rijck ende bloedighe swaert, gheve ick u te bedencken, ende bidde God dat hy ons daer voor behoede.
366. So doende maeckt ghyluyden den Ioden weer schuldich, als sy in eenighe ceremonie van het Paeschlam sondichden: dan in’t sondigen tegen Christum selve als sy hem kruysten, die het beteeckende wesen is vant teecken des Paesch-lams (1. Cor. 5. 7.
367. Soo eeren de Ceremonialisten Christum, houdende de schaduwen hooger, dan ‘twesen der dingen. Ende so arbeyden alle Hypokrijten meer om door’t hanteren vande ceremonien Christenen te schijnen: dan door’t verkrijgen vande beteeckende dingen selve Christenen te wesen.
368. Hier af soude ick meer seggen, waer niet vande Besnijdinge des Herten, (dat het ding of wesen is vande Besnijdenisse inden vleesche) al veel meer geschreven by u mede-dienaer D. Hermanum Herberts, dan ghyluyden in langhe Iaren sult konnen beantwoorden, dus sende ick u derwaerts tot zijn boeck ghenaemt, Korte verklaringe over de woorden Pauli totten Romeynen, 2. 28. VVant dat en is geen Iode, &c.
Pag. 36.
369. Voorts segdy, dat niemant kan sondigen teghen het Teecken, ofte hy en sondicht oock tegen het beteeckende dingh, ende dit seghdy voor reden van’t voorsz. u segghen. Is dit u segghen waer, soo moet het Teecken ende het beteeckende een selve dingh wesen. Houdy dat oock soo met u Nachtmael? Dat sullen die Lutersche van u niet segghen.
370. Doch blijckt dit u segghen oock opentlijck valsch in’t ghenesen Christi opten Ceremonialen Sabbath (Matth. 12.) die daer door nochtans teghen den wesentlijcken of innerlijcken Sabbath niet en sondichde: Soo de Pharizeen (ende ghy-luyden nu met hen-luyden) Christum daer van beschuldighen. Ende hier moochdy nu sien, of dese uwe Ioodtsche, dan Coornherts Christelijcke reden hier valsch is bevonden.
Pag. 37.
371. Ghy seght dat wel mach zijn, dat dese weder-spreker (soo noemdy my tegen u leere te recht) so weynich van u Nachtmael hout, als vander Papisten Misse. So langhe als ghy-luyden uwe sendinghe, om de vervallen uyterlijcke Gods-dienst weder op te rechten, niet schrift-matich en doet blijcken, ende daer by dan noch dat ghyse hebt opgereckt na den Woorde Godes, ’t welck ghy bestaen, maer ten halven, daer uyt scheyende niet gedaen en hebt, oock nimmermeer vermogen en sult te doen: soo lange segge ick noch sa lick u Nachtmael Doop ende alles moeten houden voor een dienste Godes, na Menschen goetduncken opgherecht.
372. Om inners noch u Ceremoniale Christenheyt, hier voor gheroert, voor te staen, bestadij nu te bewijsen uyt Pauli verbot van niet te eten vanden Af-goden offer, als of men inden Ceremonien niet mocht sondigen sonder teghen het ding te sondighen. Daer inde ghy u selve al mede betoont te wesen sulcke Leer-meesteren des Wets, dat ghyGa naar margenoot+ selve niet en verstaet wat ghy spreeckt, noch wat ghy bewijst.
373. Want ghy niet en merckt dat d’Apostel dat eten vanden Af-Goden offer niet en verbiet, als of’t in sich self Zonde ware: maerGa naar margenoot+ alleen om d’arghernisse geschiede) Pauls oft yemanden vry wesen? Nochtans maket Paulus daer opentlijck vry: maer ghy maeckter sonde af. Zoudet ghy luyden alsoo van den Apostel oock wel een Libertijn willen maken als of hy gheen zonde en maeckte van ‘tgeen (naer u glosen) sonde is.
374. Dit suldy niet derren bekent staen, nochtans volcht dit nootlijck uyt dese uwe valsche opinie van datmen niet teghen den Ceremonien en mach sondighen, sonder teghen het beteeckende dingh te zondighen. Soo bekent nu de valscheydt deser uwer opinien: d’onwijsheydt van u disputeren in’t wederspreecken van u selve: ende u vrymoedelijck misbruycken vande Godtlijcke schriftuere, want ghy my hier self ’t Swaert inde handt geeft om u te slaen.
375. Ghy en Leest nerghens, seghdy, datGa naar margenoot+ Paulus den Gheloovighen alsoo overhaelt, om hare swackheydt wille. Dat is alsoo. Maer Christus haelt den ghenen die anderen arghernisse gaven, wel te deghen over, daer hy seydt, dat die een vanden minsten die in hem ghelooven, arghert, beter waer met een Molen-Steen, in’t diep der Zee, versoncken te worden. Van sodanighe luyden handelt d’Apostel, ende niet vanden ghelovighen die daer weten dat hem alle dinghen (ende daer onder oock sulck etenGa naar margenoot+ vanden Afgoden Offerhande) wel geoorloft is, ende daer by mede, dat alle dingen niet enGa naar margenoot+ stichten, ende midtsdien (soo d’Apostel hier | |
[Folio ccclxj.v]
| |
oock seyt) vanden Af-goden Offerhande laten te eten, niet om haer selfs conscientie, maer om eens anders conscientie. Daer siedy noch mijn seggen van datmen tegen de ceremonie mach zondighen sonder teghen het beteeckende dingh te sondighen, waerachtich ende u Ceremoniale opinie daer teghen sprekende, onwaerachtich.
376. Ende hier mede blijckt ook het twaelfde Capittel, van’t voortsz mijn Boecken, ghenaemt Af-laet, waerachtich, ende dese uwe Calumnie daer teghen een rechte calumnie te wesen. Ende boven dien noch,
Dat ghy met uwe Geloovighen (ick meyn die u leere in allen geloovigen) niet en zijt Gheloovigen, veel minder kinderen Godes, maer ongeloovigen. 345. &c. Als die daer wedersprekers zijt vande Beloften Godes, dats verde van die te geloven, 354. Dat ghy u self wederspreeckt, 358. 372. 374. Dat ghy al ’t leven door blijft hinckende, 362. Die Libertiniseert, 364. Die daer leert sodanige saken, dat daer uyt nootlijck moeten volgen lasteringe Godes, 354. Ende Christi, 362. 363.
Ende hier mede dese uwe eerste Calumnie, niet de mijne, maer den uwen, bewesen zijnde, kome ick nu totten Tweeden. |
|