Logo DBNL
De dolinge van Ulysse (1939)

De dolinge van Ulysse

(1939)–D.V. Coornhert–rechtenstatus Auteursrecht onbekend

Homerus' Odysseia I-XVIII in Nederlandse verzen


Vorige Volgende

Het vierde boek Odysseae Homeri

*

Inhoud:

 
Menelaus ontvangt Pisistratum, Telemachum mede;
 
Dees vertelt hem wat in Ithaca van den vrijers geschiedt.
 
Menelaus meldt weer der Grieken weerkomst, ook de zede*
 
Van Protheo, door wiens profetie hij wist in waarhede
 
Agamemnon's dood; ook hoe Ulysses bleef in zwaar verdriet
 
Bij Calipso, die hem geenszins thuiswaarts trekken en liet.
 
De vrijers houden raad om Telemachum te doden.
 
Pallas troost Penelope, die zij voor haar zuster aanziet
 
In een droom, als zij treurt om haar zoon, die van haar was gevloden.
 
RECHT als zij tot Spartam kwamen onder hun beiden
 
In 't hof van Konink Menelao heerlijk verheven,
 
Vonden zij hem bruiloften voor zijn burgers bereiden
 
Van een zoon ende dochter, die een eerbaar leven leidden
5
In 't koninklijke huis, onschuldig boven schreven.5
 
Zijn dochter zoud' hij des vromen Achilles' zone geven,
 
Met wien hij voor Troyen dit huwelijk had gesloten,
 
'tWerd door de goden eerst gemaakt, nu door hem voortgedreven.8
 
Hij schikt' ze met wagen, met paarden en met speelgenoten9
10
Tot Mirmidonium, daar Pirrhus, van Achilles gesproten,
 
Als Prinse over 't gehele landschap regeerde.
 
Zijn zoon gaf hij Alectoris dochter om zijn vergroten12
 
Tot Sparta, daar hem de moeder in zijn oudheid mee eerde,
 
't Was de vrome Megapentis, de wel-begeerde,
15
Gewonnen bij een slavinne, als Helena niet meer teelde,
 
Nadat ze 't geslacht met zijn dochter Hermio vermeerde,
 
Zo schoon en vriendelijk, dat het een Venus geleek, een beelde.
 
 
 
Alzo was 's Koninks hof vol waarschappen en vol weelde,18
 
't Was er al vol vreugden onder burgers en geburen:
20
De speelman zank in de harp, daar hij konstelijk op speelde;
 
Twee dansers dansten, die haar spronk op 't geluid konden sturen.
 
Hier kwamen voor 't hof met wagen en paard ter zelver uren
 
De Prins Telemachus ende Pysistratus gevaren.
 
Dit zag Eteoneus van die hoge muren,
25
Een naarstig dienaar; die gink doe den Konink verklaren,
 
Den Herder des volks, dat er vreemde gasten waren:
 
‘Daar zijn twee mannen, die schijnen van godlijken geslachte,
 
Beveelt, o Konink, dat wij heur paarden in 't stal bij d'onz' vergaren,
 
Oft zenden wij die elders te logeren dees nachte.’
 
 
30
Menelaus verzuchtende sprak met droeven gedachte:
 
‘Voormaals hebdi, Eteoneë, wel bet geweten;31
 
Nu zegdi als een kind, kindselijk. Betaamt dat mijnen machte?
 
Wij hebben voorwaar thuiskomende dikwijls gezeten
 
Aan ander luider tafel, en heur spijzen gegeten;
35
Bezochte nood maakt mij mild in der behoeftiger zaken.35
 
Of 't God ook eens beliefde 't eind van ons jammer te meten! -36
 
Slaat de paarden uit, brengt heur binnen om goed chier te maken.’37
 
 
 
Terstond liep hij heen, en riep ander knechts met snelder spraken,
 
Die hij op te staan en hem ras te volgen beval.
40
Zij losten de paarden, die zwetig in de garelen staken,
 
En bonden die bij 's Koninks paarden aan de krebbe in 't stal,
 
Zij gaven ze grove witte garst met de haver smal,
 
En stelden de wagen onder 't dak in 't droge.
 
De jongelingen brachten ze op 't hof vol vrolijk geschal.
 
 
45
Daar was 't zo heerlijk dat het wonder scheen in 't oge;
 
Het blinkte als de glants van zon en maan in 't hoge,
 
In zalen, kameren, ende in de gehele woning. -
 
Haar ogen waren verzaad, de knecht bracht ze bij gedoge48
 
In 't stove om baden; zij wiesen, 't was hun een verschoning,49
50
De maagden brachten olie, elk dee tot dienst vertoning;50
 
Men kleedd' ze met bont en zijd', dat zij hun al toelieten.
 
Doe steld' men ze in prinselijke stoelen bij den Koning.
 
Een jonkvrouw kwam uit een gulden lampet rooswater gieten,
 
Op een zilveren bekken zag men 't kristallijnig vlieten,
55
Zij wiesen hun handen; daar werd een schoon tafel gedekt,
 
De spijswaarderse bracht gerechten lustig om genieten,56
 
De kok rechte spijs, die zatte magen tot honger verwekt,
 
De wijn werd van den boutellier in een gouden beker gelekt.58
 
 
 
Menelaus, zijn rechterhand biedende, heeft heur gezeid:
60
‘Eet, drinkt en weest vrolijk, daarna mij doch vertrekt
 
Verzaad zijnde, wie gij zijt, ook uw geslacht met goed bescheid.61
 
Gij schijnt van koninklijk bloed, gevoed door de godlijkheid,62
 
Geen slechte luiden en mogen uw ouders wezen.’63
 
 
 
Doe heeft hij heur de rugge van een vetten os voorgeleid
65
Lekker gebraden, 't welk t'zijnder eren was uitgelezen.
 
Zij grepen 't aan en hebben 't met hertig eten geprezen,66
 
Totdat hun de lust na spijs en drank heel was vergaan.
 
Doe bukte Telemachus en sprak stillekens, uit vrezen
 
Van ander's oren, tot Nestor's zone zijn trouwe kompaan:69
 
 
70
‘Aldervriendelijkste Pisistrate, ziet doch eens aan
 
Hoe alle dingen hier van zilver en goude blinken.
 
Ik denk dat het in Iupiter's hof dus te werk zal gaan.72
 
't Schijnt hier ook een hemel, hoort al 't huis van snaarspel klinken!
 
't Is hier alzo vol, 'k en kan 't verwonderd niet voldinken.’
 
 
75
Dit verstond Menelaus - 't kwam zacht in zijn oren strijken -
 
Die sprak: ‘Lieve kinders, laat zulke redenen zinken.
 
Men behoort geen sterflijk mense bij Gode te gelijken,
 
Want heilig en goed zijn diens eeuwige rijken.78
 
Nochtans zoud' ik geen mensen, hoe rijk op aardrijk beneden,
80
In heerlijke huizinge oft rijkdom willen wijken;
 
Want ik hebbe al dolende veel ter zee geleden,
 
In 't achste jaar kwam ik in de Ciperse steden,
 
In Phenicen, in Aegypten, in Aethiopen,
 
Ik doolde ook bij de Sidoniërs vreemd van zeden,
85
In Erembo, in Libiën, daar lammerkens met hopen
 
Gehorend ter wereld komen, terstond als zij lopen,
 
Daar elk schaap driemaal lamt eer de zon komt in den were;87
 
De herders noch heren en behoeven daar niet te kopen
 
Vlees, kaas, noch zoet melk, zij hebben 's tot heuren begere:
90
De schapen geven 's een heel jaar genoeg voor herder en here.
 
Hier doolde ik en zocht spijs om eens thuis te komen.
 
Daarentussen werd mijn broeder vermoord, die ik nu ontbere,
 
Door 't valse bedrog van zijn snode wijf, waard om verdomen.
 
Dus bezit ik dees rijkdommen niet vrolijk t' mijnder vromen,94
95
Al schijnt mijn hof vol vreugden, het heeft ook zijn kruis;
 
Leven uw ouders, zo hebdi dit van heur wel vernomen.
 
Ik heb veel geleden, ik verloor een welbewoond huis
 
Vol van alderlei goeden, vol chierlijkheiden kuis.98
 
Och mocht ik nu het derde paart daaraf maar bewonen,99
100
En dat de mannen voor Troyen gebleven in 't oorlogsgedruis
 
Gezond thuis waren bij haar wijfs, dochters ende zonen!
 
Dikwijls zit ik thuis en beween die heerlijke personen,
 
Ja ik heb somtijds uit mijn treuren luste geschapen;
 
Dan rust ik weer, want kort is de lust die 't verdriet mag tonen.104
105
‘Maar bovenal doet er mij één treuren, kloek en vroom ter wapen,105
 
Wiens gedenken mijn honger verdrijft, en beneemt mijn slapen:
 
Dat's Ulysses, die meer dan wij alle heeft moeten lijden.
 
Hij zal d'r nog ere, maar ik eeuwig verdriet uit rapen108
 
Om zijnen wille, want wij missen hem lange tijden,
110
Men hoort van zijn leven noch dood aan genen zijden.
 
Thuis bewenen hem treurig met twijfellijk wanen111
 
Zijn vader, zijn wijf, zijn zoon: die mogen haar niet verblijden.’
 
 
 
Des jongelinks hert brandde, den wasem gaf tranen
 
In zijn klaaglijke ogen om zijns vaders vermanen;114
115
Gedistilleerd door 't vier der liefden stortten die op d'aarde.
 
Hij dekte d'ogen met zijn kleed, dat nam hij niet van danen;116
 
Daaronder weend' hij zo deerlijk dat het den Konink bezwaarde,
 
Dies hij twijfelde oft beste waar' dat hij 's hem voorts verklaarde118
 
Dan oft hij zoude vragen en den jongelink doen spreken.
120
Dus stond hij in gepeins, maar eer hij zijn zin openbaarde,120
 
Kwam Helena uit de koninklijke slaapkamer gestreken121
 
Waard om bij Diana met den gouden boog te zijn geleken.
 
Van Adestra werd haar een chierlijke stoele gezet,
 
Alcippe droeg een schone tapijt, een zijden deken,124
125
Phylo bracht een schale om offeren van zilver net,
 
Die haar was gegeven van Alcandre in een banket.
 
Dit was Polibius' huisvrouw, die tot Thebis woont,
 
Wiens huis overvloeide van goeden rein onbesmet.128
 
Dees gaf Menelao twee zilveren bekkens, en heeft betoond
130
Nog groter mildheid met twee potten die men niet en verschoont,130
 
Ook hierenboven tien talenten gouds, uit goeder minnen.
 
Nog schenkte hij Helena, de Koninginne gekroond,
 
Een gouden spinrokken, daar zij aan zoude spinnen,
 
Ook een zilveren korfken gemaakt door kloeke zinnen134
135
Met vergulden boorden konstig ende rijkelijk.
 
Dit stelde Phylo een jonkvrouw voor haar, daar lag binnen
 
Gouddraad, zijde, ende al haar naaisel gelijkelijk,
 
Zij stelde daar ook den spinrokken zeer praktijkelijk138
 
Die haar met purpuren wolle drijvende uitspreidde.139
140
Helena gink zitten, een schabel stond onbezwijkelijk140
 
Onder haar voeten, daar zij niet lank na en beidde
 
Oft zij vraagde 't haar man alt'zamen ende zeide:
 
 
 
‘Zegt mij doch Heer, wie zijn dees? waan komen ze? uit wat wijken?143
 
Is 't recht, 'k en weet 's niet; maar mij dunkt met goeden bescheide144
145
Dat ik nooit vrouw oft man ooit mens zo wel zag gelijken,
 
Als dees jongelink Ulysses' zoon gelijkt vol praktijken -146
 
Telemachum mein ik, die hij liet bij zijn voormonderen147
 
Nog jonk zijnde thuis, als hij met d'ander Grieken gink strijken148
 
Door mijnen willen voor Troyen, om dat te plonderen. -149
150
Hij gelijkt hem zozeer dat het mij doet verwonderen.’
 
De Konink sprak: ‘Wijf, nu gij 't zegt, zie ik 't voor mijnen ogen.
 
Hij gelijkt hem van hand en voet, van boven van onderen.
 
Ik sprak schier van Ulysse, wat hij door mij most gedogen:153
 
Dit gink ik den jongelink treuriglijk vertogen.
155
Die weende bitterlijk en scheen in tranen te baden,
 
Die hij met den scharlakens mantel af heeft gedwogen.’156
 
 
 
Hierop zeide Pysistratus de Prins vroom van daden:157
 
‘Gij hebbet, mogende Konink, te rechte geraden:
 
't Is Ulyssis zoon die gij meent met uwe devijzen.159
160
Hij weet bet, dan hij voor Uwe Koninklijke Genaden160
 
In 't eerste aankomen hem zelfs zou verheffen oft rijzen;161
 
Wij kennen hem, en mogen zijn welsprekendheid prijzen.
 
Mijn vader Nestor heeft mij, hem tot gezel, hier gezonden
 
Aan u, oft gij hem met raad oft daad weet te onderwijzen
165
In zijn begeerte. Hij treurt tot allen stonden164-165
 
Om zijn verloren vader, want zijn huis werdt verslonden.
 
Zijn vader derft hij, niemand wil zijn verdrukkers verjagen.’
 
 
 
‘O wat waarder vriends zoon heb ik in mijn huis gevonden’
 
Riep Menelaus ‘'k en had geen getrouwer van mijn dagen.
170
Hoe menig zorglijke kamp heeft hij voor mij geslagen!170
 
Hem wens ik, vóór al de Grieken, eens thuis t'aanschouwen.
 
Hadden wij t'zamen thuis mogen komen na ons behagen,
 
Hij waar' hier gekomen uit de Ithaakse landouwen:
 
Met wijf, met kind, met kist, met bed, met mannen en vrouwen
175
Om hier te wonen dacht hij zijn stad te verlaten.
 
Ik meinde hem in Argos een stad en paleis te bouwen176
 
Of hem een te doen kiezen, de heerlijkst van huizen en straten;
 
Hij zoude heer zijn over de mijn', ik van zijn onderzaten,
 
Wij dachten 's al gemeen te hebben klein ende groot,
180
En gelijk met vreugden te genieten t'onzer baten,
 
Totdat ons gemeinschap gedeild werd door de gemene dood.181
 
Maar dit heeft God niet gewild; die houdt hem ellendig in nood,
 
En wil hem alleen de begeerlijke weerkomst niet verlenen.’
 
Het deerde hun allen, 't verdriet de natte ogen ontsloot,
185
De hoofden hingen, men zag ze al droeflijk wenen,
 
De schone Helena schreide met zuchten en stenen,
 
Ook Menelaus en Telemachus, dien 't hert woud' scheuren,
 
Pysistrato ontzegen ook tranen, die paarlen schenen,
 
Zijns broeders Antilochi dood deed hem bitterlijk treuren,
190
Die door den vromen Mennon kwam in doods doleuren.190
 
Dit viel hem nu in, dies sprak hij met woorden klachtig:
 
 
 
‘'t Hoogste lof van wijsheid mag U, o Konink, gebeuren,192
 
Als die oude Nestor, mijn vader, uwer werdt gedachtig
 
Binnen onzen huize, daar wij dik spreken eendrachtig;194
195
Daarom zuldi, na uw wijsheid, mijn reden verbeien.195
 
Na den avondmaal lust mij geen schreiens, dit's waarachtig,
 
Maar in den dageraad wil ik wel deerlijk beschreien
 
De mannen die vromelijk van hier zijn verscheien,
 
Want dit's den ellendigen mensen heur enige ere:
200
't Haar te scheren, en tranen over de wangen te spreien.
 
Mijn broeder is ook dood, de slechste niet van 't Griekse here;
 
Dit weet gij bat dan ik, die hem zo treurig ontbere.
 
Ik zag hem daar nooit; men zeit hij gink andren te boven
 
In snel lopen, ook in vroom strijden met allen gewere.’204
 
 
205
‘Gij spreekt reden, lief zoon, die men in grijsaards zou loven’
 
Sprak Menelaus ‘zulk een vaders kind werdt niet verschoven,206
 
Maar moet edel werden, vroom, ende in deugden vermaard;
 
Dien wijsheid, macht en eer gebeurt, uit de hemelse hoven,208
 
Als hij een wijf neemt, ja als hem zijn moeder eerst baart
210
- Zo Iupiter betoond heeft aan Nestor uw vader bedaard,
 
Die zoetelijk oud werdt en rust binnen zijnen daken,211
 
Daar hij zijn vroede, ook strijdbaarste zoons om hem ziet vergaard. -
 
Maar laat ons het wenen verlaten, de tafels genaken,
 
De zorgen afwassen, en den zin wat vermaken.214
215
Komt, gaan wij zitten; morgen, als haar de zon zal verheven215
 
Wil ik met Telemacho spreken van alle zijn zaken.’
 
 
 
Zij gingen zittten, de dienaar heeft handwater gegeven;
 
Men sloeg hand aan de spijs, elk at dat hem stond beneven.
 
Daar bedocht de schone Helena, van Iupiter geboren,
220
Dat zij de wijn confijten zou, om vrolijker te leven:220
 
Dan verdrijft ze leed, kan gramschap en druk versmoren.221
 
Wie van die gemengde wijn drinkt mag hem niet verstoren,
 
Noch en kan zo een gantsen dag niet wenen klagelijk;
 
Al hadde hij ook zijn moeder ende vader verloren,
225
Ja al zaag' hij zijn broeder oft waarde kind behagelijk225
 
Voor zijn ogen vermoorden - nog viel 't hem verdragelijk.
 
Zulk een nutten medecijn hield zij bij haar als nood'lijk,227
 
Die haar geschonken was om te gebruiken dagelijk
 
Van Polidama Iupiter's wijf, die minde ze grotelijk.
230
- In Egypten daar wast veel medecijns blotelijk,230
 
Veel geneselijke kruiden, ook vele die krenken,231
 
Enige zijn gemengd, maar sommige heel dood'lijk.
 
Daar zijn ook geleerde medecijns konstig van zwenken233
 
Van Paeönis geslacht, die konnen tot als raad bedenken. -234
235
Maar als Helena dat in den wijn hadde doen mingen
 
Ende den dienaren bevolen die in te schenken,
 
Sprak zij: ‘Mijn Heer Menelaë, en gij jongelingen,
 
Alzo geeft ons God somtijds goede, somtijds kwade dingen,
 
Die vermag 't alleen al, altijd ende aan allen zijen.
240
Laat zorge varen, wilt malkanderen een baksken uitbringen,240
 
Verheugt u, laat ons met vrolijke reden verblijen.241
 
Ik zal u voorgaan, en vertellen van d'eerste tijen
 
Bij goeder ordene - nochtans kan ik 's al niet verhalen -:243
 
Hoe dikmaals die lijdzaam' Ulysses heeft moeten strijen,
245
Maar hoe kloekelijk hij 's gedaan heeft zal ik u vertalen,245
 
- Hij leed veel, ook d'ander Grieken in de Trojaanse palen -.
 
‘Ulysses gink hemzelven zeer deerlijk wonden,
 
En nam verscheurde klederen als een slave vol kwalen:
 
In schijn van een bedelaar met sleters verbonden,249
250
Die in 't Griekse heer bedelde t' alder stonden,
 
Zo kwam hij binnen Troyen al zijn vijanden omtrent.251
 
Hij gink 't al bespien, om zulks in 't leger te verkonden;252
 
Niemand docht op hem, maar ik heb hem terstond gekend;253
 
Ik sprak hem aan, hij hevet looslijk van hem gewend,254
255
Nochtans wies ik hem, en zalfde zijn smertig bezwaren.255
 
Daar zwoer ik hem te zwijgen, totdat hij waar' in zijn tent
 
Veilig en zeker onder de Griekse scharen.
 
Na dien eed gink hij 't mij ten laatsten openbaren. -
 
‘Hij gink weg, en zand veel Trojanen bloedig ter hellen;259
260
Daar wracht hij grote moord, men zag hem niemand sparen;
 
Zo kwam die onversaagde verwinner bij zijn gezellen.
 
‘Doe hoord' ik de Trojaanse vrouwen haar zelven kwellen
 
Met wenen, klagen, roepen ende jammerlijk gedruis.
 
Maar ik was blij in mijn herte, al dorst ik 's niet mellen,264
265
Want mijn verlangen ende hope strekte na huis.
 
Ik betreurde het leed, ontvangen door Venus' abuis,266
 
Die mij daar gebrocht hadde, ver van mijns vaders land,
 
Van mijn enige kind, mijn lieve dochter kuis,
 
Van mijn waarde man, rijk, schoon, en edel van verstand.’
 
 
270
‘Dat 's al recht gezeid, lief wijf,’ sprak Menelaus te hand.270
 
‘Ik heb ook veel heerlijke mannen gekend en bezocht,
 
Die verstandig waren, ook onversaagd tegens haar vijand;
 
Maar nooit zag ik lozer noch vromer op enige tocht
 
Dan die stoutmoedige Ulysses wijslijk bedocht.274
275
Dat zag men best als wij ál in 't paard zaten verborgen,
 
Wij Prinsen der Grieken die men binnen Troyen brocht
 
Om de stad te branden en d'inwoonders te verworgen.
 
Gij kwaamt daar ook, wijf, t'onzen perijkel op die morgen,
 
Gepord door enig Trojaans god tot zulk vermeten.279
280
Deïphebus volgde u, het bracht ons al in zorgen,
 
Want gij bezaagt en tastte driemaal de hole spleten,
 
Gij noemde al ons namen zo wij waren geheten,
 
Conterfeitende de stemmen van ons alder vrouwen.283
 
Diomedes, Ulysses en ik bijeen gezeten
285
Kenden uw stemme wel, maar Ulysses woud' 's niet betrouwen.285
 
Als hij ons beide gereed zag, zo wij uitgaan zouen
 
Ende wij begeerlijk bij u te komen spoorden,287
 
Doe verbood hij 't wijslijk ende heeft ons binnen gehouen,
 
Zodat de Trojanen niemands stemme en hoorden.
290
Doe bestond Anticlus alleen met weerklinkende woorden
 
Tot u te spreken; maar Ulysses hiel' de hand voor zijn mond,
 
En dwang hem tot zwijgen met vuisten die de stem versmoorden:
 
Zo behield zijn wijsheid de fleur van den Grieken gezond
 
Die in dood's ankste lagen, totdat Pallas met een vond294
295
U allen van 't hoge verderflijke paard gink leien.’
 
 
 
‘'t Was zorgelijk, o Konink’ sprak Telemachus terstond.296
 
‘Maar al most uw dood door zijn kloekheid nog langer beien,297
 
Hij konst daarna haar bitterheid van hem niet scheien,298
 
Al hadde hij een stalen hert gehad tot zijn wapen.
300
Maar wij zijn vermoeid, dus doet doch ons bedding bereien,
 
Zo mogen wij ons rusten, ende zoetelijk slapen.’
 
 
 
Doe beval Helena haar maarten ende knapen,302
 
Dat zij onder de gaalderij een bedde zouden dekken303
 
Met purpure dekens van 't zachste en fijnste der schapen,
305
Ook de kamer met zijden tapijten overstrekken.
 
Zij gingen met toortsen in de hand ter zelver plekken
 
De kamer bereiden, daar hem de hofmeester in bracht.307
 
Daar sliepen de twee jongelingen zonder iemands wekken
 
Gemaklijk en zorgeloos: dit maakte een korte nacht.
310
Menelaus gink mede slapen op zijn beddeken zacht,
 
In de koninklijke kamer, met zijn schone wijf.
 
 
 
***
 
 
 
Als de schaduw week voor des blinkende dageraads macht
 
En maakte Menelaus op 't bed geen langer geblijf.
 
Hij kleedde hem, en hink zijn scherp snedig zwaard op 't lijf,
315
Ook band hij chierlijke zolen aan zijn zachte voeten;
 
Zo trad hij uit zijn slaapkamer als een god in 't bedrijf.
 
Daar vand hij de jonge Prinsen, die hem waardiglijk groetten.317
 
Hij zat bij Telemachum, en sprak, om druks verzoeten:318
 
 
 
‘Zegt jongelink, wat port u over zee herwaarts te komen?319
320
Wildi iet van mij? spreekt vrij; mag ik, uw leed zal ik boeten.’320
 
 
 
‘Ik koom, o mogende heer, over de zorglijke stromen,321
 
Om horen oft gij iet van mijn vader hebt vernomen.
 
Mijn huis verderft, al mijn bouwerije vergaat;323
 
Mijn hof is vol vijandlijke vrijers die zonder schromen
325
Mijn vette ossen en schapen verslinden vroeg en laat.
 
Zij beminnen mijn moeder, die heur hovaardigheid haat.
 
Nu koom ik u bidden dat gij mij wilt doen bevroeden327
 
Van mijns vaders wrede dood, oft zijn ellendige staat,
 
Dat gij zelfs zaagt, oft door horen zeggen kont vermoeden;
330
Hij is onzalig geboren vol tegenspoeden.
 
Schroomt doch niet, noch paait mij uit meedogen niet met smeken,331
 
Maar zegt mij de waarheid, ik neem 't van u ál ten goeden.332
 
Dit bid ik: indien u mijn vader ooit vriend is gebleken,
 
Oft is hij u nooit van zijn beloften ontweken334
335
Voor Troyen, daar gij veel met malkanderen hebt geleden:
 
Zo zegt mij dat gij weet, maar wilt doch de waarheid spreken.’
 
 
 
Menelaus zuchtte, en sprak met treurige reden:
 
‘Helaas, in wat vromer mans slaapkamer willen zij treden
 
Om op 't hoge bed te slapen, zij die sno zijn en teder!339
340
Gelijk een hinde, die haar nest komt verspreden
 
In eens leeuwen spelonk, daar zij haar kalfkens leit neder,
 
Die zij zuigt en verlaat ze dan al likkende weder,
 
Om over berg over dal in de bossen te grazen;
 
Dan komt de stoute leeuw in zijn oude hol gereder344
345
Dan zij 't waanden: die begint te briesen en te razen;
 
Hij bespringt dees hindekalfs en begint daaraf te azen,346
 
Hij scheurt ze met de klauwen en kraakt ze met tanden verwoedig;
 
Haar leden beven in zijn kaken, zijn neusgaten blazen
 
Den roden schuim uit; borst, baard en klauwen bruisen bloedig;349
350
't Verslinden vermoeit hem, de prooi verzaadt hem overvloedig;
 
Hij lekt zijn granen, (de rest leit voor hem nog ongekloven)351
 
Ende aanschouwt zijn daad met toorniger herten moedig -352
 
‘Alzo zoude Ulysses dees' vrijers 't leven beroven,
 
Kwaam hij eens thuis - o gaven 't de goden van boven! -
355
En hij dan nog zo sterk waar' zo hij was ten tijden
 
Als men hem in Lesbos worstelende zag bestrijden
 
Den sterken Philomelidem, dien hij wierp ter aarden
 
Daar alle de Grieken met verwondering verblijdden -
 
Kwaam hij zo nog bij de vrijers, (dat hem de goden spaarden!)
360
Hij leerd' ze zijn huisvrouw vrijen, met bloedige zwaarden!
 
‘Maar dat gij vraagt, zal ik u zeggen als 't is, onverholen,
 
Zo mij een oud zeeman zeide, daar wij bij vergaarden,
 
Als de goden ons nog in Egypten lieten dolen
 
Omdat ik mij haar met geen offerand hadde bevolen -364
365
Want de goden van ons geëerd willen zijn, zo 't betaamt.
 
 
 
‘Daar leit een eiland in zee verborgen en gescholen
 
Benevens Egypten, dat Pharum is genaamd.
 
Zo wijd van daar, als men een helen dag zeilens raamt
 
Met een ruisende stoker vóór wind vóór wage,369
370
Is een haven, die dik in storm veel schepen verzaamt,370
 
Bekwaam om in en uit te zeilen t'elken vlage.371
 
Hier pompten wij 't zwerte water uit, wij kregen een plage372
 
Die geen weg doet vorderen, 't werd stil en in-de-wind.373
 
Daar wachtten wij twintig etmaal, bij nacht en bij dage,
375
Na 't waaien; totdat de spijze meest was verslind375
 
Van 't scheepsvolk: haar krachten verdwenen, een man scheen een kind.376
 
Had mijns geen goddinne ontbermd, wij waren d'r gebleven.
 
Dit was Proteus' dochter, gonstig tot mijwaarts gezind,
 
De trouwe Idothea: die baatte ons 't leven.379
380
Zij vand mij alleen gaande, en kwam mij beneven380
 
Als mijn volk om 't eiland doolden om vissen te vangen.
 
- Want nood zoekt brood, de honger had hun daartoe gedreven -
 
Dees bleef bij mij staan, en sprak met lieflijke wangen:
 
 
 
‘Zijdi dwaas vriend? vertoefdi al willens uw gangen?384
385
Oft is 't uit dwank, en verlustigt gij in uw rouwe?
 
Zo lange gij hier blijft, zuldi vergeefs na huis verlangen;
 
Uw land komt hier niet, en den moed begeeft uw volk getrouwe.’
 
 
 
‘Zij zweeg, doe sprak ik: ‘Gelooft vrij o waarde vrouwe,
 
Oft wie gij anders zijt van den goddinnen geprezen,
390
Dat ik dit eiland niet willig dus lange en aanschouwe;
 
Maar ik mag enig god vergramd hebben: dit 's mijn vrezen.
 
Zegt mij doch - want den goden mag niet verborgen wezen -:
 
Wat god mag 't zijn, die mij hindert vanhier te varen
 
Om eens thuis te komen en van mijn druk te genezen?’394
 
 
395
‘Doe zei die goddinne: ‘Ik zal u de waarheid verklaren.
 
Hier woont Neptunus' stadhouder over de baren,396
 
Die kent vloeden, stromen, diepten en gronden:
 
Dit 's d'Egiptse Proteus, die elk voor lange jaren
 
Als een profeet zijn spoed oft onspoed kan vermonden;399
400
Een oud zeeman is 't, ook mijn vader na elks verkonden.
 
Konst gij hem eens zo listelijke lagen stellen,
 
Dat gij hem vingt, en hieldt hem dan vast gebonden
 
Totdat hij u middel om thuiskomen wilde vertellen -
 
Ja hij zou 't u zeggen, wilde gij hem daarom kwellen
405
Wat u, uit zijnde, goeds of kwaads binnenshuis is geschied.’405
 
 
 
‘Maar gij zoudt mij o goddinne meteen vertellen406
 
Die lagen te leggen, opdat hij ze niet en ontvliedt.
 
Zwaar is 't den mensen een god te dwingen die 't al voorziet.’
 
 
 
‘Hoort mij dan,’ sprak zij, ‘opdat gij al de maniere weet.
410
Als de zonne haar hitten van 't midden des hemels biedt,410
 
Zo bortelt op uit den water dees oude zeeprofeet411
 
Met de zwarte wolken van de westerstormen bekleed,
 
En gaat na hole spelonken om daar te dromen.
 
Met hem zijn de Phocae kort van voeten om zwemmen gereed,414
415
Dees slapen om hem, heur atem stinkt van 't diepste der stromen.415
 
Daar zal ik u, als de dageraad op zal komen,
 
Bij ordene stellen; drie zullen daar met u gaan,417
 
De vroomste van uw volk, die geen perijkel en schromen;418
 
Want ik wil u de liste van dees grijsaard doen verstaan.
420
Eerst zal hij de Phocas tellen ende zien ze ál aan,
 
Dan leit hij hem - zo de herders van den kudde plegen -
 
Mids tussen haar. Als gij hem dan ziet met slaap bevaan,422
 
Zo grijpt hem fluks aan, bruikt dan uw kracht, houdt hem te degen:423
 
Want hij zal u bestaan te ontsluipen in alle wegen,424
425
Daar hij alle zijne listen dan meesterlijk toont.
 
Hij zal hem verscheppen, om uw handen te legen,426
 
In al 't gediert dat in 't vier, lucht, water en aardrijk woont.
 
Houdt gij hem al vast, drukt, perst, en hem geenszins verschoont,428
 
Totdat hij u uit hem zelven met woorden vraagt;
430
Dan ontbindt den ouden, opdat hij 't u met waarheid loont,
 
Als gij hem zodanig ziet, zo gij hem slapen zaagt.
 
Laat hem dan zeggen wie van den goden u dus plaagt,
 
Wie u de weerkoomst behindert in uws vaders land.’
 
 
 
‘Meteen verdween zij in zee, recht als 't leven den droom verjaagt.
435
Ik gink na mijn schepen, daar stond mijn volksken op 't strand;
 
Al gaande peinsde mijn herte menigerhand.
 
Ik kwam t'scheep; men bereidde 't avondmaal, doe werd het nacht.
 
Na den maaltijd leiden wij ons slapen in 't zand.
 
‘Als den dageraad aankwam, die den gulden hemel bracht,
440
Gink ik langs 't strand, en bad de goden met hert, zin en gedacht;440
 
Doe nam ik er drie, daar ik mij ter nood op mocht verlaten.441
 
Hierentussen kwam Idothea met een zware dracht442
 
Uit den diepen schoot der zee, brengende t'onzer baten443
 
Vier Phocase huiden gevild, bekwaam uitermaten444
445
Om haar vader te bedriegen, wiens bedd' zij bereidde.
 
Zij groef een hol in 't zand, dat haar vader mocht bevaten,
 
Daar zij bij gink zitten, als die zijn komst verbeidde.
 
Wij gingen tot haar, daar zij ons in ordene spreidde
 
En bestond ons met stinkende huiden te bedekken;449
450
't Waren verdrietige lagen waarin zij ons leide,
 
Het stank vuillijk doen wij ons begonsten te bespekken.
 
- Wie zoud' hem doch bij een stinkende rob willen strekken? -
 
Maar zij liet ons in de benauwde lucht niet lank;
 
't Was ál voorzien, zij kwam ons zwakke geest verwekken,454
455
En streek ambrosiam aan ons neuzen, der goden drank;
 
Dees edel lucht verdreef die vissige lelijke stank.
 
‘Zo wachtten wij den helen morgen met een stoute moed.457
 
Veel Phocae namen uit der zee op 't strand heuren gank,
 
Daar hem elks om slapen verspreidde metterspoed.459
460
's Middaags komt den ouden ook uit het diepste van der vloed;
 
Hij vindt de vette Phocas, en gaat bij hun allen.
 
Hij telt ze al, ons mede - die hij ook robben vermoedt -
 
Hij merkt geen bedrog, gaat leggen, en is in 't slaap gevallen.
 
Wij sprongen d'r met een gedruis op, hij was ter pallen;464
465
En grepen zijn handen, maar 't verstand toonde daar zijn aard.
 
Eerst werd hij een wrede leeuw, om ons moed te smallen;466
 
Doe maakte hij ons als een vreeslijke drake vervaard.467
 
Daarna werd hij een panter, een groot zwijn met tanden gebaard,
 
Ook vlietend water, ja een grote boom wijd ontloken.
470
Wij luisterden naarstig, en hebben hem vast bewaard.470
 
Als hij zo benauwd was, ook al zijn listen gebroken,471
 
Heeft hij mij vragende aldus aangesproken:
 
 
 
‘Wat port u Menelaë hiertoe? wie heeft 's u geraden
 
Dat gij mij belagen zoudt in dees huiden gedoken?’
 
 
475
‘Gij weet dat wel grijsaard, waarom stadi mij niet in staden?475
 
Waarom tergt gij mij nog? ben ik niet genoeg beladen?
 
Wat ik doe, 'k en weet uit dit eiland niet te geraken,
 
Daar komt geen eind af, 't hert verdwijnt mij door dit verspaden.478
 
Dus zegt mij nu - want de goden weten alle zaken -
480
Wie houdt mij hier? Wie belet mij mijn huis te genaken?480
 
Wie hindert mij den weg over zee tot mijnen lande?’481
 
 
 
‘Gij zult na huis te vergeefs' sprak hij, zo lange haken
 
Totdat gij Iupiter doet uw offerande.
 
Zeilt dan fluks heen, gij komt haast binnen uwen warande;484
485
Maar eer zuldi uw vrienden noch uw hof niet aanschouwen.
 
Dus offert in Egypten met welriekende brande,
 
't Zal spoeden na uw wens, Gods gonst zal u bedauwen.’487
 
 
 
‘Doe werd mijn herte bedrukt, ik zuchtte van rouwen,
 
Omdat hij mij weer na Egypten beval te varen
490
Over de verdrietige zee: het dede mij grouwen.490
 
‘Wel’ zeid' ik ‘men zal offeren en geen kosten sparen.
 
Maar wilt mij doch in goeder ordene verklaren,492
 
Oft al de Grieken met hun schepen nu thuis zijn gezond,493
 
Die Nestor en ik tot Troyen lieten bij heur scharen.
495
Is iemand van henlui op zee van der dood doorwond
 
Oft thuis bij zijn vrienden gestorven na d'oorlog terstond?’
 
 
 
‘Hij sprak: ‘Atride, wilt daaraf niet vermanen;497
 
Best weet gij 't niet, laat dat verborgen in mijns herten grond.
 
Want als gij 't gehoord zult hebben, zoud' ik vast wanen,
500
En zuldi u niet onthouden van droevige tranen.
 
Veel zijn d'r gestorven, maar overgeblevene meest.
 
Twee Prinsen zijn d'r dood van al uw kompanen.
 
Wie al verslagen zijn weet gij, want daar zijdi geweest.503
 
Eén zwerft er nog bij der zee, die gij ooit hooglijk preest.504
505
De stoute Aiax is vermetellijk ter zee gebleven.505
 
Nochtans stond hem Neptunus bij in een zware tempeest,
 
Die bergde aan de woeste klippen Gyras zijn leven.
 
Hij waar' 't ook ontkomen, al bracht hem Pallas in sneven,508
 
Hadde hij een godloos schadelijk woord gezwegen.509
510
‘Ik zal 't ontgaan' sprak hij, in spijt van al de goden verheven.’
 
Door dees roem heeft hij Neptunum te vijand gekregen;511
 
Die nam zijn drietandige gaffel, tot toorn genegen,
 
En heeft den groten roots Gyream aan tween gekloven:
 
Het één stuk bleef staan, 't ander is na 't water gezegen,
515
Daar Aiax op zat; dat heeft hij geweldig geschoven515
 
In 't diep van der zee; daarin viel Ajax bedoven,516
 
Die spoog de ziel als hij veel zout waters had gedronken.
 
Maar uw broeder ontkwam den dood, die mocht 's hem beloven;518
 
Iuno stond hem bij, dat zijn schepen niet en verzonken.
520
Als hij 't Maleense gebergt zag vol zwarte spelonken,
 
Verhief daar een vliegende storm; dees deed' hem drijven
 
Al zuchtende over zee, daar de deiningen blonken,
 
Totdat zij aan 't land raakten daar hem heer plag te schrijven523
 
Thiëstes, vader van Aegisthus snood in 't beklijven,524
525
Die heer van den lande was, als zij daar kwamen.
 
Doe kreeg hij goede wind, 't en was geen tijd van blijven;
 
Zij spoedden na huis, en kwamen d'r gezond alt'zamen.
 
Hij trad vrolijk op 't land, en dankte de goden bij namen;
 
Voorts viel hij neder en kuste blijdelijk de aarde,
530
Die hij met tranen bedauwde, na 't geluks betamen.530
 
‘Dit zag een verspieder van verre, die de zee bewaarde,531
 
Opdat hij wanneer hem Agamemnon openbaarde532
 
Aegisthum zoude waarschouwen. Hij was door hem daar besteld,533
 
Daar hij zo lank hadde gewacht dat het nu verjaarde.
535
Hem waren twee gouden talenten beloofd aan geld,
 
Opdat de Konink niet binnen kwaam en merkte 't geweld536
 
Van dien valsen Aegistho, die na zijn lust gink weien.537
 
Dees liep fluks tot Aegisthum, dien hij 't gezien' heeft verteld:
 
Die vand een verraad 't welk hij nu haast zal beschreien.
540
Hij dede terstond een heerlijke waarschap bereien,540
 
En leide twintig sterke gewapende in lagen.
 
Voorts gink hij den Konink wellekomen zonder beien,
 
Hem heerlijk ontvangende met paard en met wagen,
 
En heeft hem verradelijk over maaltijd verslagen,
545
Recht als men van den os voor de bijle ziet gebeuren;545
 
Noch geen van zijn gezellen hebben 't lijf ontdragen,546
 
Maar zijn al vermoord binnen de koninklijke deuren.’
 
 
 
‘Dit hoord' ik; mijn herte sloeg, het scheen van druk te scheuren;548
 
Mijn benen bezweken, ik zat in 't zand drukkig verbaasd;549
550
Ik weende, ik zuchtte, ik riep den dood met bitter treuren.
 
Als ik nu mijn verdriet met tranen wat hadde geaasd551
 
Sprak Proteus: ‘'t Is lank genoeg, Menelaë, geraasd.
 
Droefheid baat niet: zij kwelt maar, dus maakt er een einde af.553
 
Spoedt u ras thuiswaarts, maakt dat gij u derwaarts haast,
555
Opdat gij - vindi hem levendig - wraak doet ende straf
 
Over de moorder, oft mede waarschapt op zijn graf,
 
Indien Orestes, vóór u, zijns vaders dood heeft gewroken.’
 
 
 
‘Ik kreeg wat moeds en herts door den troost die hij mij gaf;
 
Mijn bedroefde ziele heeft haar weder wat ontloken.
560
Doe zeid' ik: ‘Al ken ik ze daar gij af hebt gesproken,
 
Behalven den derden man; dien wilt mij ook verhalen
 
Die gestorven is, oft ergens op zee leit gedoken.562
 
Al ben ik drukkig, zegt mij dat ook, wilt niet falen.’
 
 
 
‘Laertius’ zoon' sprak hij ‘leeft nog in kwalen;564
565
Dien heb ik in 't hol van Calypso treurig vernomen.565
 
Ik zag bittere tranen over zijn wangen dalen,
 
Want zij houdt hem geweldig, hij mag niet thuiswaart komen567
 
Zonder schip oft gezellen over die brede stromen.
 
‘Maar gij Menelaë en zult in Argos niet sterven;
570
Want de goden willen u zenden, tot uwer vromen,570
 
In die Elyzeeuwse velden; derwaarts moet gij zwerven
 
Op 't eind des werlds bij Radamantho: daar zuldi erven
 
Een zalig leven, vrolijk, blij, en rustig in vreden.
 
Hagel, sneeuw, regen noch vorst mag daar 't goed niet bederven,
575
Maar een verkoelend windeken lustig in 't verspreden575
 
Ververst de mensen -. Hier zullen de goden u leden576
 
Omdat gij Helenam hebt, en Iupiter's zwager zijt.’
 
 
 
‘Terstond spronk hij weg, en gink hem met de zee bekleden.
 
Ik spoedde met mijn volk na ons schepen ter zelver tijd;
580
Veel kwam mij al gaande voor, ik dacht breed en wijd.580
 
Maar t'scheep komende, daar de tafels waren gedekt,
 
Aten wij begeerlijk; 't was nacht, het licht waren wij kwijt.
 
‘Wij gingen op 't strand slapen, 'k en heb niemand gewekt,
 
Totdat den dageraad opkwam zuiver en onbevlekt.
585
Doe brachten wij ons schepen in zee, thuiswaarts genegen;
 
Men rechtte de masten, de zeilen werden uitgestrekt,
 
Mijn volk stelden hun op de roeibanken zo zij plegen:587
 
Daar zag men de schuimende zee met riemen vegen. -
 
Wij kwamen in Egypten vruchtbaar en overvloedig.
590
Daar hebben wij de jonst van d'eeuwige goden verkregen
 
Door een heerlijke offerande van stieren bloedig.
 
Ik steld' er Agamemnon een graf, mijn broeder moedig;592
 
Dit volbracht zijnde tot zijnder eeuwiger eren,
 
Zeilden wij vandaar; God bracht ons met voorwind spoedig
595
In 't waarde vaderland, het einde van ons begeren. -
 
 
 
‘Maar gij, o jongelink, zult vanhier niet thuiswaarts keren
 
Totdat men den elfden oft twaalfden dag zal tellen;
 
Want gij moet mijn heerlijke gaven niet ontberen:
 
Een chierlijke wagen, drie paarden niet om versnellen;599
600
Ook zal ik u een schoon gulden beker bestellen,600
 
Om mede te offeren, ende mijns te gedinken.’
 
 
 
Telemachus sprak: ‘Wilt mij doch met geen blijven kwellen,
 
O Konink, houdt mij niet langer, wildi mij niet krinken.603
 
Ik zoud' mij hier vergeten, zonder eten oft drinken,
605
Een gants jaar, en niet na mijn huis oft ouders verlangen
 
Door uw woorden, die zo lieflijk in mijn oren klinken;
 
Maar 't wachten mijns volks verdriet mij, daar strekken mijn gangen,607
 
Al houdt mij uw zoete reden hier willig gevangen.608
 
Ik moet straks weder na Pylum met snelder vaarden.609
610
Uw gaven wil ik als een waard dierbaar schat ontvangen,
 
Maar ik en brenge in 't land Ithaca geen paarden;
 
Bruikt die zelfs tot uw lust. Hier zijn ze in groter waarden:
 
Gij zijt hier Konink over een vruchtbarig land;
 
Gras, biezen, haver, gerst, spelt spruit hier veel uit der aarden.
615
Bij ons zijn geen wegen zo breed daar men een wagen spant,
 
Geen beemden voor paarden, maar rootsen voor geiten beplant.
 
Men vindt geen eiland om paarden te voeden bekwame,
 
Nog is 't Ithaca min dan al d'andren, na mijn verstand.’
 
Doe lachte Konink Menelaus groot van fame,
620
Hij drukte des jongelinks hand, en noemde zijn name:
 
‘Gij zijt van edelder aard, zoon, dit tuigt uw spreken.
 
Ik zal de gift wisselen’ sprak hij ‘want zo ik rame
 
Ben ik rijk van schat, mij zullen geen gaven ontbreken.
 
Gij zult een schaal daarvoor hebben ooit konstig gebleken624
625
Boven alle werken, want Vulcanus heeft ze gewracht.625
 
Die is heel van zilver, met gulden boorden omstreken;626
 
Dees gaf mij der Sidoniërs Konink groot van macht
 
Als ik thuiswaart kwam, en t'zijnen hove was vernacht.’
 
 
 
Terwijle zij dus onderlingen zaten en spraken
630
Kwamen de gasten boven, ende hebben gebracht
 
In 't rijke hof schapen en wijn van lekkerder smaken.
 
De wijven brachten schoon blank brood, licht en vers in 't kraken;
 
Om 't hoofd hadden ze wijnranken, vol druiven de stelen:
 
Zo was 't daar al bezig, om de maaltijd gereed te maken.
 
 
 
***
 
 
635
Maar in Ulyssis hof zag men de vrijers spelen:
 
Met schieten, met werpen, met springen verdreef men 't kwelen636
 
Vóór de schone zaal, daar zij heur overdaad bedreven.637
 
Antinous zat met Eurimacho, hoofden van de elen;638
 
Dees twee waren boven al d'ander vrijers verheven.
640
Daar kwam hun Noëmon, Phronius' zone beneven,640
 
Die zeide: ‘Zegt Antinoë, kondi mij niet bevroên641
 
Wanneer Telemachus uit Pylo weder komt gedreven?
 
Hij heeft mijn schip ontleend, nu heb ik dat zelf van doen;643
 
Ik zoude mij over zee na 't land Eliden spoên;644
645
Daar heb ik twaalf merrien, ook muilen geduldig;645
 
Ik wil daaraf halen, en maken ze den toom gewoen.’646
 
 
 
Dit vraagde hij hem met vriendlijkheld gehuldig,647
 
't Welk hun verschrikte. Zij werden verbaasd en zorgvuldig,648
 
Dat hij tot Pylum gereisd was, want zij hem vermoedden
650
In 't land bij den beesten, oft daar men hem waar' schuldig.650
 
 
 
Doe zeide Antinous: ‘Ik bid's u wilt mij bevroeden,651
 
Wanneer trok hij? wat volk is met hem? zijn 't van den goeden?652
 
Oft zijn 't knechts en huurlingen? Mocht hij dit volbringen?
 
Leende gij hem uw schip vrijwillig om hem te spoeden?654
655
- Dit zegt mij doch recht - oft gink hij 't u afdwingen?’
 
‘Ik deed 's hem willig’ sprak Noëmon ‘bereid en geringen.656
 
Zoud' ik niet, als 't zulk een man te doen had en begeerde?
 
Wie zoud' hem 't schip te geef weigeren? ja ook groter dingen?
 
Met hem zijn de rijkste jongelingen, de meest geëerde.
660
Mentor docht mij heur kapitein, als hij t'scheepwaarts keerde,660
 
Of 't was een god, want hij scheen hem in als te gelijken.661
 
Maar ik zag Mentor nog gister, 't welk mijn verwonderen meerde,
 
's Morgens vroeg - hoewel 't lank is dat hij met hun gink strijken.’663
 
 
 
Hij hadde volzeid, en gink na zijn vader's huis wijken;664
665
Zo liet hij ze beide bedeesd in 't gemoed verslagen.665
 
De vrijers kwamen zitten rusten van hun speels praktijken;666
 
Antinous bedroefd zijnde gink 't henlieden gewagen.667
 
De gramschap verduisterde 't hert, door redens verjagen,
 
Zijn tanden knersten, d'oogen brandden als 't blinkende vier.
 
 
670
‘Hei,’ sprak hij ‘wat vermetelder daad moet ik u klagen!670
 
Wij waanden, Telemachus zoud' niet dorven reizen van hier
 
Tegens ons dank - hoort doch, nu heeft dees jongen stout en fier672
 
Een schip genomen, en de best van der stad met hem geleid.
 
Dies zal hij zo langer zo stouter werden van bestier.674
675
God schend dees lekker, maar 't werdt van hem, niet van ons beschreid!675
 
Maakt mij maar een snel schip met twintig gezellen bereid;
 
Ik zal zijn weerkomst belagen tot alle hoeken,677
 
Ende hem op zee verwachten bedekt met listigheid678
 
Daar hij moeielijken zeilt om zijn vader te zoeken.’
 
 
680
Zij prezen dien raad als listig, ook niet om verkloeken,680
 
En gingen vandaar in 't hof van Ulysses geprezen.
 
 
 
***
 
 
 
Penelope wist den aanslag haast (waard om vervloeken)
 
Door den dienaar Medon, 't mocht niet lank verholen wezen.
 
Dees had buiten 't hof staande dien raad gehoord met vrezen,684
685
En spoedde hem om Penelope zulks te verkonden.685
 
Zij vand hem op wegen, en sprak om haar leed's genezen:686
 
‘Zegt Medon, waartoe hebben u de vrijers gezonden?
 
Is 't om Ulysses' maarten te zeggen tot dezer stonden
 
Dat zij 't werk verlaten, om te bereiden heur spijzen?
690
Och, kwaam daar eens een worgbrok in dees godloze monden!
 
Mochten zij heur laatste maaltijd doen zonder te rijzen!
 
Fij u, gij verslindt eens anders goed, wie kan dit prijzen?
 
Dit en hebdi geen van allen van uw ouders geleerd.
 
O wat man gink hem Ulysses aan uw ouders bewijzen,
695
Die nooit mens en misdede, noch met woorden heeft verneêrd!
 
- 't Welk der Prinsen wijs is: dat men den enen mint en eert,
 
Als men den anderen dik buiten zijnen schulden haat. -697
 
Mijn man hadde al dat men in een oprecht man begeert,
 
Maar uw snode herten, uw boosheid haar nu kennen laat:
700
Gij zijt alt'zamen ondankbaar tegen zijn grote weldaad.’
 
 
 
Doe sprak Medon met welbedachte zinnen:
 
‘O Prinsesse, waar' dat nog 't aldermeeste kwaad!702
 
Maar de vrijers willen al veel bozers beginnen,
 
't Welk Iupiter moet keren uit godlijker minnen;704
705
Want zij denken uw zoon in zijn weerkomst te vermoorden.
 
Hij is met anderen gereisd tot Pylum en Spartam binnen,
 
Op hope oft zij ergens tijding van zijn vader hoorden.’
 
 
 
Haar herte sloot, haar knieën bezweken door deze woorden,
 
De mond belook, de teder ogen zwollen van tranen,709
710
Die daalden in de borst, daar zij de stemme versmoorden.
 
Ten laatsten bekwam zij, en sprak met week vermanen:711
 
 
 
‘Waarom is mijn lieve kind weggegaan? Mag men ook wanen
 
Dat de nood hem doet zeilen over zee over zand?
 
Oft is 't om zijn naam heel uit 's volks herte te planen?’714
 
 
715
Medon zeide: ‘Ik en kan daar niet of spreken, want715
 
Wie weet of 't geschiedt door de Godlijke hand!
 
Die mag hem porren dat hij tot Pylum is gevaren717
 
Op hoop oft hij tijding van zijn lieve vader vand,
 
Van zijn leven oft dood, om u dat te verklaren.’
 
 
720
Dit gezeid zijnde gink hij voorts bij d'ander dienaren.
 
Droefheid klemde haar hert, zij mocht niet staan op haar benen
 
Noch in een stoel zitten - die daar overvloedig waren -
 
Dies gink zij op haar chierlijke bedspond leggen lenen,723
 
Jammerlijk en treurig; men zag al de maagden wenen,
725
Zij weenden al, jongen en ouden met natte ogen;
 
Doe sprak Penelope met stadig zuchten en stenen:
 
 
 
‘Hoort lieve dochters, wat doen mij de goden al druks gedogen
 
Boven iemand gelijk mij geboren oft gezogen....
 
Voormaals heb ik zo goed een vromen man verloren729
730
Onder alle Grieken deugdelijk en groot van vermogen,
 
Wiens lof men door gants Griekenland wijd en breed mag horen.
 
Nu wilt men 't kind, dat ik zulk een vader heb geboren,
 
Mijn lieve zoon nog onvermaard, buiten zijn huis gaan doden;
 
Noch mij en kwam van dit droeflijk scheien niet te voren!734
735
Gij wreden hoop, hoe wekte gij mij niet in zulke noden?
 
Gij wist het, en liet mij slapen; o ontrouwe boden!
 
Had ik van zijn scheepvaart geweten, tot mijnder baten,
 
Hij en waar' mij zo met dat zwarte schip niet ontvloden,
 
Maar zou gebleven hebben, oft mij hier dood verlaten. -
740
‘Iemand roep nu Dalium mijn knecht trouw uitermaten,
 
Mijn tuinman, die mijn vader mij gaf in 't herwaarts trekken,
 
Om al dit Laërtes te zeggen en horen hem praten,
 
Oft ons de oude vader enig raad mocht ontdekken.
 
Hij mag gaan wenen onder 't volk om die te verwekken744
745
Tegen dees, die Ulyssis zoon zoeken te bederven.’745
 
 
 
‘O Koninginne vrij van alle onkuise vlekken’
 
Sprak Euriclea ‘doet mijn van uwen handen sterven,747
 
Heel ik u iet oft ga ik van de waarheid zwerven!748
 
Ik weet dit ál, en gaf hem zelfs al zijn behoefde,749
750
Wijn met brood, en most hem zweren Gods rijk niet te erven
 
Indien ik met dit zeggen geen twaalf dagen en toefde,
 
Oft totdat gij 't zelfs vernaamt en met treuren proefde,752
 
Opdat gij uw schone gedaant niet en zoudt mismaken,753
 
Als hem uw lieve hert met wenen te zeer bedroefde.754
755
Dus kleedt u weer chierlijk, wilt droefheid staken,
 
Gaat met uw maagden op de kamer, doet daar uw zaken;
 
Bidt Pallas dat ze uw zoon bewaar voor alle plagen.757
 
Beveelt hem haar, zij zal voor hem zorgen en waken;
 
Bedroeft den ouden niet meer, hij heeft 's genoeg te dragen.
760
De goden zijn hem zo vijand niet, na mijn bevroeien,760
 
Dat ze al zijn erven dus van hem zouden jagen:
 
Eerst de zoon, dan de neef, om zijnen stam uit te roeien,762
 
En vreemden in dees rijke erfenisse te doen bloeien.’
 
 
 
Penelope werd wat vertroost door deze reden;
765
Zij wies haar, trak schoon klederen aan en gink haar spoeien765
 
Ter kameren, met haar maagden eerbaar van zeden;
 
Daar offerde zij en heeft Pallas gebeden:
 
‘O Pallas, prinsesse van 't godlijke verstand768
 
Indien u de kloeke Ulysses ooit hier ter steden769
770
Met vette ossen oft schapen dede zijn offerand,
 
Zo gedenkt zijnder, brengt mijn waarde zoon doch weder in 't land,
 
En vernielt dees verwaande vrijers al te male.’ -
 
Doe weende zij, en Pallas verhoorde 't gebed te hand.773
 
 
 
De vrijers rumoerden in de duistere zale.
775
Een van hun allen sprak met hovaardiger tale:
 
‘Mijn dunkt de begeerde Koningin haar bruiloft bereidt.
 
Haar zoon's aanstaande dood weet zij niet, haar eeuwige kwale.’777
 
Maar hij doolde, en wiste zelfs niet van 't rechte bescheid.778
 
 
 
Doe sprak Antinous: ‘Maakt niet, gezellen, dat men 's verspreidt.
780
Roept dus luide niet, oft al ons aanslag waar' te niet.
 
Hoorde 't hier iemand, hoe haast waar' 't haar gezeid!
 
Maar laat ons opstaan, zo werdt ons voornemen niet bespied;
 
Gaan wij ons raad volbrengen, ons tot een lust, hem tot verdriet.’
 
 
 
Hij stond op en nam twintig gezellen stout in 't vechten;
785
Die liepen fluks na strand en brachten spijs, zeil, riemen en spriet;
 
Men band de riemen, ook gink m'er de maste oprechten;786
 
't Zeil lieten ze dalen, hun geweer droegen de knechten;787
 
't Schip werd in zee geschoven, zij zaten daarin om t'eten
 
Verwachtende den nacht, om d'onnozele te bevechten.789
790
Penelope was in haar slaapkamer gezeten.
 
Daar heeft zij dien dag nuchteren treurig versleten,
 
Denkende oft haar zoon d'onschuldige dood zoud' ontvluchten,
 
Dan oft hij al van de vrijers ware t'onder gesmeten.793
 
Recht als een leeuw mids onder de jagers ook moet duchten,794
795
Omsingeld binnen de lagen met felle geruchten795
 
- Hij ziet zijn dood voor ogen vol vrezen en schromen -
 
Zulks waren haar gedachten in wenen en zuchten,
 
Als haar de slaap bezwaard overviel met vrolijke dromen.
 
 
 
Doe bedacht Pallas enen raad tot haarder vromen;799
800
Zij maakte een gespook in een vrouwen schijne,800
 
Iphthima genaamd - Eumelus had ze te wijve genomen,
 
't Was Icarus' dochter - dit beeld zand ze als medecijne
 
Aan Penelope tot troost in haar druk en pijne.
 
Het dreef binnen haar kamere met besloten deuren804
805
Tot bij haren hoofde, daar sprak 't onder de gardijne:805
 
 
 
‘Slaapt gij Penelope? wil 't lieve hert van rouwe scheuren?
 
De goden en zullen u niet lange laten treuren;
 
Uw waarde zone zal onlanks thuiswaarts keren,808
 
Want men van hem niet ongodlijks ziet gebeuren.’809
 
 
810
Zoetelijk slapende sprak Penelope kuis vol eren:
 
‘O zuster, hoe dik moet ik vergeefs hier uw komste begeren;
 
Wat 's nu d'oorzake uws komsts, die zo verre zijt woonachtig?
 
Gij wilt mij mogelijk mijn verdriet vergeten leren,
 
't Welk mij 't herte zwaarlijk kwelt, als ik 's al werde gedachtig.
815
Eerst heb ik verloren mijn man, goed, vroom ende machtig,
 
Onder alle de Grieken in deugde verheven,
 
Wiens glorie elks mond zingt in eren eendrachtig.
 
Nu is mij ook mijn lieve kind heimelijk ontdreven.818
 
Arm bloed, hij trekt uit weelde in een moeilijk leven,819
820
Hij is geen arbeid gewoon, te meer pijns zal ze hem baren.
 
Om hem treur ik, hij doet mij zuchtende beven.
 
Ik vreze oft hij op zee kwalijken mochte varen,
 
Oft bij de vreemden, daar hem zijn jeugd niet kan bewaren
 
Voor misval; want veel vijanden belagen hem ook,824
825
Om hem te vermoorden eer hij thuiskomt: dit 's mijn bezwaren.’825
 
 
 
‘Zijt wel getroost, vreest niet,’ sprak dat duistere gespook,
 
‘Hij heeft zulk een gezel, dat de beste die ooit borste zook827
 
Zulk een zouden wensen: dat 's Minerva, die vele vermag,
 
Die mij tot u gezend heeft luchtig als een rook829
830
Om u dit te zeggen; zij ontfermt over uw geklag.’
 
 
 
‘Zijdi een goddinne’ zeide zij ‘- dat wel wezen mag -
 
Oft hebdi horen spreken die goddinne vol trouwen,
 
Zo vertelt mijn kind's jammer, zijn ellendig bejag,833
 
Oft hij nog leeft, ende der zonnen licht mag aanschouwen,
835
Dan oft hij dood is, en hem in 't hof van Pluto moet houen.’
 
 
 
‘Ik en mag u,’ sprak 't gespook ‘geen antwoord verlenen,
 
Oft hij levendig oft dood is, o fleur van vrouwen.
 
Schandelijk is 't liegen uit bedrog ofte uit menen.’838
 
 
 
Meteen is 't door de spleten der deuren verdwenen.
840
Zij ontwaakte, haar treurig hert heeft wat hoops gekregen
 
Door 't godlijke visioen dat haar was verschenen.
 
 
 
***
 
 
 
De vrijers zeilden dien nacht door de vochtige wegen;
 
Om Telemachum te doden waren ze genegen.843
 
Zij spoedden totdat ze aan een rootsig eiland kwamen,
845
Mids in zee tussen Ithaca en Samnum gelegen,
 
Niet groot maar tot lagen bekwaam - zij konsten 't wel ramen -846
 
Asteris genaamd, daar twee inkomsten verzamen.847
 
Daar belaagden zij den jongelink van edelder namen.

EINDE VAN 'T VIERDE BOEK ODYSSEAE HOMERI


Vorige Volgende

Over het gehele werk

landen