Zwerftochten door ons land. Noord-Brabant en Zeeland

VII. De Brabantse Scheldestad

Zo komen we aan de Brabantse Scheldestad, Bergen op Zoom. Wij zijn het uiterste westen der provincie genaderd, die rug van heuvelen als duinen, een hoge, golvende wal van zand enheidegronden met dichte dennenbossen en met vennen zó mooi als de mooiste van Oisterwijk en Sint Michielsgestel. Daar achter raakt de Oosterschelde, een dode zak van de Zeeuwse wateren, de Brabantse grond. Hier waait de briezige zeewind over schorren en slikken en over een strand, waar eenmaal, in oeroude tijden, Sint Geertrui, de ‘scoene maget’, die de patrones der stad zou worden, te midden der zilte wateren een zoetwaterbron deed ontstaan. ‘Drinct van der hant mijne Sinte Gherden minne,’ zou de heilige gezegd hebben, toen zij met haar reisstaf de bron ontspringen deed.

Als een zee is dit wijde water, als een zee kan het onstuimig zijn, en even zo rustig in de avond, als bootjes, zwart voor de rode, zinkende zon, er spelevaren. Of ge ziet er de Bergse ansjovisvisser die, in zijn waterlaarzen, zijn netten trekt, of de oesterkorboot, die zijn kostelijke vangst naar binnen sleept.

[p. 34]

Eenmaal kende Bergen op Zoom een grote bloei. Dat was in de veertiende en vijftiende eeuw, toen de toenmalige Schelderivier het handelsverkeer der stad mogelijk maakte en het in zijn industrie en in zijn Europees befaamd marktwezen zo krachtig begunstigd werd door zijn plaatselijke Heren, die een invloedrijke en voorname positie innamen aan het Bourgondische Hof. Een der beroemdsten daarvan, Jan II van Glimes ‘metten lippen’, Heer van Bergen van 1440-1494, heeft in die voor de stad zo voorspoedige tijden het beroemde Markiezenhof gebouwd, een faam van de stad, evenals de gedeeltelijk dertiend'eeuwse Gevangen- of Lieve Vrouwepoort, die de grote, vriendelijke Markt aan een zijde afsluit.

In de zestiende eeuw is Bergen op Zoom, ‘de sleutel van Holland’, vesting geworden. Bij het slopen der wallen in de jongste tijd heeft men de stadsrand uitgelegd tot een wijds en mooi park, waarin de voormalige vestinggrachten, hier verbreed

moerdijkbrug

en daar versmald, als waterpartijen zijn opgenomen. Een der lunetten uit de tijd der vesting is bewaard als een herinnering aan Menno van Coehoorn, en met de hulp van Monumentenzorg gerestaureerd. En als een herinnering aan bewogen tijden staan er ook nog de muren van het oude Waterfort, waartegen de wind de beukende golven der Schelde opzweept....