|
| |
| |
| |
[III]
REGIEN HEEFT NOU ONTVANGDAG. Ze heeft Sijntje van de Smet gevraagd en Mieke de weduwe van den koster en Truike Mortelmans, de vrouw van den bakker Jeroen Mortelmans, kortju, dien bakker van kadetjes, bestellen en watermikken waar-t-ie zijn wijf door henen jaagt. Ze heeft de drie wijfkes gevraagd, om een komke koffie te komme drinken. Ze maakt er een pleizierige visite van. Ze heeft den herd aangekeerd, den herd van rooje en blauwe plavuizen en toen heeft ze d'r wit zand over henen gestrooid, rondom de tafel en rondom de stoelen, en ze heeft wit zand gestrooid boven op de platte-buiskachel, de platte-buiskachel, waarvan het nikkel glimt. Onze Lieve Heer hangt aan den muur: 'nen kruislievenheer, nog zwarter als 't manneke van Sijntje, van Sijntje van de Smet. Dat is zoo'n echt duvelsmannetje, dat menneke van Sijntje. En toen heeft Regien de koffie gemalen, 't water aan de kook gezet op de platte-buiskachel en opgeschonken. Ja, het ruikt lekker en op z'n
| |
| |
Zondags, vandaag op dien gewonen werkendag.
Buiten is het zoozeer zomer en in den laten namiddag. Het groen van de boomen van verre en van dichtbij, dat zingt in het blauw van den hemel, en de zon, de heete, daverende zon brandt over brabant en rijpt het koren en maakt rooje vuren vlammen van de klaprozen.
Alexandrine dat Weenerke speelt bij de zonnebloemen, speelt met de zonnebloemen; het zijn haar zielsvriendinnen in de eenzaamheid van het kinderlooze huis van Jantje het schoenmakerke.
- Ze praat er mee!
Dat zei Regien en inderdaad Xandrieke voert heele gesprekken met de zonnebloemen en de zonnebloemen, ze wandelen, ze loopen, ze zitten en buigen, ze lachen en schruwen en ze doen voor Jantje den meester schoenmaker niet onder en praten het weensch met het weenerke mee.
De vier wijfkes zitten nu rondom de tafel. Regien heeft de komkes volgeschonken, de zwarte koffie en roome erin en suiker. Ze trakteert vandaag op een snee koek. Een snee koek met een tasje koffie. Waarom zegt Regien dat
| |
| |
zoo grutsch: 'n tasje koffie? Zeker omdat ze visite heeft. Jantje dien zie-de-ge niet. Nee, die rippereert schoenen en veegt het zweet van zijnen bruinen te grooten schoenmakerkeskop.
- Ge hebt 'n goei bekske gezet, Regien!
- We hebben goei water voor koffie te zetten. Ziedege, als ge goei water hebt, dan zette ge goeje koffie. Geen peelwater, nee, dat deugt er niet voor.
Regien doet zout op de koffie. Doe-de-gij er zout op, vraagt Sijntje de Smet. Ja, zegt Regien, tegen Sijntje de Smet. Truike Mortelmans doet het ook. Maar Mieke de kosters-weduwe niet. Neen. 'n Koffiepraatje van vier wijfkes.
- Eimert d'n simnarist heeft de eerste wijding. Dat is een nieuwtje! Nou al? Waar blie de tijd! Maar hij is er nog niet, die Eimert van den Hanenberg. Hij zal nou wel weer met fekansie komme. Dan brengt-ie zijn kapotte schoenen mee. Drie paar.
De keinder! 't Zijn drie moeders, de drie wijfkes die bij Regien op visite zijn, en ze praten over de keinder. Ze hebben groote volwassen keinder en ze hebben er verdriet van. Regien,
| |
| |
die altijd bij d'r zooveel ouwere bruur is gebleven, schijnt het beste deel te hebben verkozen. Trouwen? Ja, dat is 'ne mensch hebben, 'ne lastige mensch, die 't eten op tijd verrig hebben wil, en die ge z'n boksen en jassen heel moet houden en die 's Zondags borreltjes pruuft en 's Zondagsavonds zat is. En keinder die oe de ooren van de kop eten en waar ge, nà de last, verdriet van hebt.
Dat Sijntje de Smet is wel zwaar bezocht. D'r dochter heeft nou 'n kiendje gekregen. Nel, heet die dochter. En ze is niet getrouwd, die dochter Nel. - Kijk maar eens, hoe treurig dat Sijntje zit te kijken. 'n Langwerpig gezicht, geel en bezweet en mee rimpels, 'n lange neus, bleeke, scherpe lippen, 'n mond, die neerhangt in de hoeken. Grooter schande dan haar dochter haar aangedaan heeft is onmogelijk. Een zoon die zuipt, een zoon die in 't kotje zit voor 't vechten of drie maanden krijgt voor 't stelen, ja, dat is erg. Maar 'n ongetrouwde dochter mee 'n kiendje, dat overtreft alles. De dochter van Truike Mortelmans is zeker van 'nen heel wat kwajeren oppas dan Nel van de Smet, en die dochter krijgt geen kiendje en ze doet moeders verdriet, maar bij lange na niet dàt verdriet, dat
| |
| |
Sijntje de Smet heeft, da Sijntje, da 'ne nacht lang, bloedend gewond door de schande, hee' liggen schreeuwen en te keer gaan, dat de buren er niet van kosten slapen en de nachtegaal in den boom bij Sijntje de Smet 'r huiske er van zweeg.
- 't Wicht, later verwijt het z'n moeder, dat het geenen naam heeft.
Het naamlooze kind! Sijntje snuit 'r neus. Sijntje droogt haar tranen mee d'r gele tanige vingers. Maar er komme nieuwe tranen. Ze druppen neer in d'r komke koffie. D'r komke. Die Regien, tàsje, zee Regien, zoo grootsch! Sijntje drinkt 'n slokske. Ze drinkt dat mengsel van koffie, roome, suiker en tranen, moeder-tranen.
Truike Mortelmans beschouwt haar eigen leed. Waar heeft ze 't aan verdiend, dat d'r dochter zoo is? De weelderigheid, daar zoekt Frieda Mortelmans 't 'em in. En bij Truike d'r thuis hebben ze 't altijd in de eenvoudigheid gezocht. Sobertjes-aan. Dat heeft de pastoor genoeg in haar geprezen. De pastoor is wàt dikwijls over d'ren durpel geweest en heeft gezegd: let op Frieda, ze zoekt het in de weelde. Dat zee de pastoor, de pastoor met zijn
| |
| |
ongelooflijk grooten voet, maat negen-en-veertig.
- Frieda is korts toch heengedaan. Waar is ze tiggeworrig?
- Dat weet ik niet, zegt Truike
Dat is toch wel zoo verschrikkelijk, dat ze d'r allemaal evekes stil van worre. Dat een moeder niet weet waar haar dochter is, 't kind, dat ze onder 't hart heeft gedragen.
De wijfkes eten 'n sneeke koek. 'n Sneeke zoete koek en in die wijfkesgezichten van verdriet is de kauwende beweging van monden, die al tanden verloren hebben.
- O, weete ge niet waar ze is?
- Nee, zegt Truike Mortelmans, ze is gaan dienen in de stad.
In 'ne winkel? In 'ne dienst? Truike zegt, dat ze het niet weet. Dat slimme wijfke, zou ze het niet weten, of wil ze wat eerbied hebben voor d'r groot verdriet? Koffie en koek, 'n sneeke zoete koek en drie meewarige zuchten te hooren van vrouwkes die met 'r bitter verdriet begaan zijn. Ze heeft oogen als een kat, mee langwerpige pupillen, hard zwart middenin grasgroen.
- Nee, dat weet ik niet, zegt Truike Mortelmans. Later, zegt ze, als moeder in 't graf
| |
| |
ligt, dan zal ze 't voelen, de ontaarde dochter.
Het graf! Het moedergraf, in 't gezicht waarvan dat Truike haar koffie drinkt.
Maar Mieke de kostersweduwe heeft niet minder verdriet. D'ren mensch is dood. God hebbe zijn ziel. Dat zegt Mieke, dat God z'n ziel hebbe; en Mieke kan niet accordeeren mee 'r keinder. Ze willen er bij moeders uit en dan denken ze 't gewonnen te hebben, de halzen. Maar laat ze maar gaan, ik hou ze niet tegen. Dat zegt Mieke, datzelfde Mieke, dat thuis de boel op stelten zet als d'r oudste dochter 'n stap uit de deur doet en moeder weet niet precies waarheen. Ja, de keinder. Ge hebt er als moeder zijnde niks meer over te zeggen. Ze spelen Mieke den baas. En wat ze d'r van hooren moet. Ze vergeten, hoe ge er oe alles voor ontzegd hebt. 't Brood zoudt ge er oe voor uit de mond hebben gespaard. Als ze zelf maar mooie kleeren en nieuwe hoedjes kunnen koopen. Dan komt het er niet op aan, of moeder in de zorgen zit en niet te eten heeft. Ze moeten er maar uit. Ze moeten er maar uit. Dat zegt Mieke. Moeder zal wel een plaatsje zoeken in 't gesticht bij de oude vrouwkes.
| |
| |
Is het niet verschrikkelijk? Volwassen keinder te hebben die oe in een gesticht stoppen? Dat Mieke! Haalde onze Lieve Heer me maar, zegt Mieke en ze kijkt naar den kruislievenheer, die zoo zwart is als 'ne schoorsteenveger. En Mieke is ook al lang sukkelende aan de maag. Dokteren doet ze niet. Ze zou niet weten, waar ze den dokter van betalen moest. Ze zou het d'r keinder moeten onthouden en die hebben het niet voor moeders over.
Door een mist van tranen ziet Mieke naar 't gebloemde kopje koffie. Ze schruwen, de drie moeders. Regien schruwt niet. Nee, dat zal wel waar zijn. Regien is ongetrouwd gebleven en heeft het beste deel verkoren.
- Ja, 't is wa te zeggen. Dat zegt Regien. Ze ziet buiten Xandrieke spelen, dat Weenerke, dat zoo mooi bruin wordt van de zon. Xandrieke speelt met de zonnebloemen. Over het Weenerke, over het land trekt de zon naar beneje en 't wordt nu wat minder heet, wat milder.
- Kinderen zijn een kruis.
Dat zegt Mieke de kostersweduwe.
- Als ze klein zijn trappen ze oe op de teenen, als ze groot zijn, trappen ze oe op het hart.
| |
| |
Dat zegt Truike Mortelmans, en ze heeft dat eens gelezen in een oud boek.
- 't Is een kruis moeder te heeten. Oe bloedeigen keinder bij wie d'r wiegske ge dag en nacht....
Dat zegt Sijntje van de Smet, maar ze komt niet verder. Het moederverdriet dat hangt zoo zwaar rondom die tafel met de drie moeders, Sijntje de Smet snikt het uit en de andere twee moeders schreien met 'r mee. Ja, en Truike Mortelmans heeft nog wel d'ren zakdoek vergeten. Ze pakt daarom haren ruiten voorschoot en bergt haar gezicht erin. Zoo wordt het nog maar een droevige visite, deze gezellige koffievisite. Regien schruwt niet. Ze kijkt naar buiten, waar brabant blond en zomerend ligt onder de gouddoorstoven zinderende blauwe hemel, het land, het koren, de zandwegen en daar, aan de rand van den dries, Xandrieke, het weenerke. Kom, Regien zal d'r visite nog maar 'es een komke koffie in schenken. Seffens komt Jantje, Jantje het schoenmakerke. Jawel, de wijfkes roeren de lepeltjes door de koffie. Ze schruwen nog.
En ondertusschen, kortju, zet Jantje zoolle en haken onder de schoenen van den bakker Jeroen Mortelmans, den bakker van kadetjes,
| |
| |
bestellen en mikken, mikken met gaten als mansvuisten, waar-t-ie zijn wijf met al haar verdriet door henen jaagt.
De zonnebloemen staan in een rij, hoog op hun sterke stengel, gebogen van hun zwaarte. Ze hebben een groot donker rond hart en de bloembladen staan daar als gele vlammen rontelom. Ze kijken uit dat groote donkere ronde hart zoo vreemd neer. De wind beweegt ze soms. Waar zit hun gemoed ergens en hun ziel? Xandrieke weet het wel. Ze houdt van de zonnebloemen en de zonnebloemen houden van haar. Haar liefde kleedt de bloemen aan met blauwe en roode strikjes als ze naar school toe moeten en met sluiers en lange gewaden van papier, als ze in de processie gaan. Maar dezelfde liefde kastijdt als de bloemen niet goed opletten in de school. Jij daar, zegt Xandrieke, jij, en ze kijkt wie ze een beurt zal geven.
- Du, Rosa, wieviel ist zwei mal zwei?
- Fünf!
Dat is inderdaad een dom antwoord van Rosa.
- Fünf? Foei, du Trottel, geh in d'ecke!
Rosa ziet zeker haar fout in. Zij schudt dom haar dik dom hoofd, keert om en gaat in den
| |
| |
hoek. Daarmee is de kinderlijke gestrengheid nog niet voldaan. Xandrieke staat op van haar kistje, den kadeter, en heft haar stokje dreigend op en slaat de bloem twee, drie keer op haar stengel en daarna nog 'n slag op den kop. De bloem rilt onder die kastijding, van pijn en van schaamte.
- Und du, Christine, wieviel ist zwei mal zwei?
- Vier!
Goed zoo. Dat heet opletten, 'n deugd, die een belooning verdient. Xandrieke springt op, ze heeft een klein blauw lintje en ze strikt het Christine om den hals, en Christine glimlacht en buigt en knikt en de andere kinderen buigen en knikken, want het zomerwindje wandelt over al die groote zwart met bruin en gele zonnebloemen.
Xandrieke mijmert. De zon, groot en rood, gaat onder over het rustige brabantsche land. De zonnebloemen zijn er rood van, Xandrieke heeft ze sluiers over hun hoofden gedaan, zij wandelen, op de aarde en in den hemel, in deze processie langzaam met gebogen hoofd en Xandrieke, met 'r gezichtje in 't licht, een silhoëtje tegen
| |
| |
dat licht, dat figuurke, och, en 'r zielke vol zoet verlangen, Xandrieke mijmert.
De drie wijfkes zijn weggegaan. De visite is weggegaan. In de donker geworren keuken staan op de witgeschuurde tafel de kopjes mee de restjes koffie en roome. Maar Regien staat bij het raam en zij kijkt door de ruimte tusschen het valgordijn en het horretje. Ginds staat de hemel in brand, er staat hier en daar een verre boom zwart tegen, en daar op den dries zit Xandrieke, 'n donker klein figuurke, en haar hoofdje knikt, wijs, want zij is in gesprek met de bloemen. Wat is dat nou met die goeje Regien. De zomeravond komt wezenlijk zoo zoet d'r hart binnen. Zij opent de achterdeur en zij gaat in het deurgebint staan. Trekt haar de hemel waarin dat vuur zoo dooft? Trekt haar een verlangen, dat zij niet weet en waarvan zij bang wordt? Zij kijkt naar het kind, dat kind uit Weenen, dat engelke met 'r mooie haarkes, dat wezentje, schóón als een heiligenprentje. Het is een kruis moeder te heeten. Ja, dat zei dat Sijntje. Maar mijn goeje God, in deze zoete stonde is 't Regien te moede alsof haar hart breekt van verlangen naar zoo een wonderlijk meiske,
| |
| |
een bloedeigen wezen, een kind. Kijk eens, dat brabantsche vrouwtje, die vrouw groeit, 'r bloed, warm als de zomer, stuwt krachtig door haar lijf, o, dat verlangen, dat zoo trekt en zoo zoet is en zoo bang maakt, zij voelt zich bleek worre in het besef van haar gemis. Groote God, wat is dat nou met die goeje Regien. Ze verlangt, ze wil, zoo krachtig en zoo om bang bij te zijn, een angst, die zoet is. Is ze nou gek of krijgt ze 't? Ze heeft ommers nooit anders gewild dan bij d'r oudere bruur blijven, Jan, die een bultje heeft, dat kleine, krom gegroeide manneke, dat nooit naar een vrouwmens heeft gekeken. Ze is al een stuk over de veertig, die Regien. Is ze dan misdeeld? Nou ziet ze 't leven toch zoo goed en zoo zoet aan in 't gezicht van dien avendhemel en daarin dat kind, dat kind dat ze kent met 'r blauwe eugskes, dat springende, pratende ding, en nou voelt ze alsof het is, dat ze niet heeft, wat ze had kunnen hebben. Nou zingt het bloed, nou schreeuwt het vleesch, nou schruwt het hart. O, die Regien, ze is gek of ze krijgt het. Regien komt in de keuken. Wie staat daar voor 't raam in 't donker heel stil naar buiten te kijken door de ruimte tusschen het valgordijn en het horretje? 'n Klein manneke,
| |
| |
'n klein krom gegroeid manneke mee 'n bultje.
- 't Is donker, ze zal in huis moete komme.
Dat zegt dat kleine kromme manneke.
- Ik steek de lamp aan, as ze ziet, dat 't licht is, dan komt ze wel.
Dat zegt die goeje Regien.
|
|
Auteursrecht onbekend