Bevrijd vaderland

[p. 123]

Max Blokzijl

In het Novembernummer 1939 van de Leipziger Illustrierte, een luxueus gedrukt maandblad, verscheen een zestal artikelen, in een onderling verband te zamen gebracht. De artikelen, met mooie foto's geïllustreerd, waren gewijd aan Nederland, aan België, aan Luxemburg. Over elk van die drie landen schreef een Duitscher, en naast de drie Duitsche artikelen, stonden een artikel van een Nederlander over Nederland, een artikel van een Belg over België, en een artikel van een Luxemburger over Luxemburg. De oorlog was toen aan den gang, doch beperkte zich, nadat Polen was verslagen, tot een dikwijls dramatischen strijd ter zee, tengevolge van het optreden der Duitsche U-booten. Nederland, België en Luxemburg lagen in den stormhoek van het westen, waar de wind nog niet was opgestoken, doch reeds toen stond vast, dat ze met de Scandinavische landen onder den voet zouden worden geloopen bij het offensief, dat in Duitschland werd voorbereid en dat het snelle en verrassende omtrekken der Maginotlinie en den stormloop naar de westkust beoogde. Het was op dat oogenblik zaak, de aandacht der kleine landen af te leiden. De Duitsche garantie hunner onzijdigheid was hun door Hitler gegeven - het Duitsche woord wordt gegeven, om op het juiste oogenblik te worden verbroken, zoo luidt de leer in den Nazi-Talmoed! Nu had de propaganda haar taak. In het Novembernummer van de Leipziger Illustrierte schreef een Duitscher allervriendelijkst over Nederland, over België en over Luxemburg, en de uitgenoodigde Nederlander, de uitgenoodigde Belg en Luxemburger voegden hun woord in stijl er aan toe.

Over Nederland schreef de Duitscher, dat het zulk een prachtig, goedgeordend land was, en over ons volk, dat het zulk een uitstekend en arbeidzaam volk was. Wij waren welvarend, schreef hij, maar wij verdienden onze welvaart ook en waren haar waard. En hij herinnerde aan wat Nederland met uiterst gewillige credieten in Duitschlands moeilijke uren voor Duitschland had gedaan. Ook in menig ander opzicht was Duitschland voor de hulp en den bijstand in zijn toenmalige ontreddering dank aan Nederland verschuldigd, en, mocht het zich ooit voordoen, dat Nederland in moeilijke omstandigheden zou komen, dan zou Duitschland zijn dankbaarheid toonen en even gul Nederland bijspringen en helpen, als wij Duitschland hadden geholpen en bijgesprongen waren.

En naast dat artikel van den Duitscher stond het artikel van den Nederlander.

Die Nederlander schreef, dat het nu oorlog was en dat Nederland neutraal wenschte te blijven. Dat wenschte het vanzelf al, omdat Nederland,

[p. 124]

tusschen Engeland en Duitschland in gelegen, er alle belang bij had, dat Duitschland zou bloeien in zijn opkomst en dat Engeland gezond, sterk en krachtig - ‘gesund, stark und kräftig’ - zou blijven. Daarom betreurde Nederland zoo dezen oorlog tusschen Duitschland en Engeland. Maar het Nederlandsche onzijdigheidsverlangen wortelde met dieper zin ook in de Nederlandsche vredelievende geaardheid: in den oorlog weenen beiden, overwinnaar en overwonnene, en zoo zou ook de nu weer aangevangen, irrsinnige Krieg niet tot een verlossende beslissing komen, hoe hij ook uitviel - Nederland, volgens dezen Nederlander, zag, in de hooge opvatting zijner onzijdigheid, zijn taak in het conflict dan ook als een uitsluitend pacifistische: het zou Roode-Kruissoldaten zenden naar de Europeesche slagvelden. Echter, zoo schreef de Nederlander, zou een van de beide partijen, onverschillig welke, onze onzijdigheid schenden en ons land binnen vallen, dan zouden de Nederlanders voor hun land te wapen loopen, dan zouden zij, zoo schreef hij, als één man staan rond hun geliefde koningin. Dan zouden wij dien indringer als onzen vijand te lijf gaan, en dan zouden de Roode-Kruissoldaten ergens anders vandaan gehaald moeten worden. Bij het artikel stonden foto's van prinses Juliana en van de koningin, en de beeltenis der koningin had tot onderschrift, dat dit koningin Wilhelmina der Nederlanden was en dat het volk haar ‘mit Liebe und Treue anhängt’.

Dit artikel van November 1939 is onderteekend: Max Blokzijl.

Het teekent den hengelaar naar de gunst der conjunctuur. Onze koningin regeerde, en op dat oogenblik maakte de Berlijnsche correspondent van het nieuwsblad ‘Het Algemeen Handelsblad’ een goede beurt door haar in den vreemde deze Liebe und Treue te belijden.

Maar toen vijf, zes maanden later een van de beide partijen inderdaad onze grenzen binnenviel en alles gebeurde, zooals hij op nobelen toon voorzegd had dat in die omstandigheden gebeuren zou en waarin hij de vaderlandsche eer had gesteld, en toen dit alles niet hielp, regeering en koningin moesten vluchten en Duitschland de baas werd in ons land, tóen hóónde hij de koningin. Hij draaide om, want de gunst van het oogenblik was gekeerd, hij draaide naar die gunst toe. De koningin Liebe und Treue belijden had geen zin meer, het was veel voordeeliger het den Duitschen Nazi's te doen. Met de kortzichtigen van het oogenblik overtuigd, dat de Duitschers den oorlog zouden winnen, verbrandde hij alle schepen achter zich en koos hij de zijde van Hitler en al de Germaansche grappenmakerij. Zijn goede beurt bezorgde hem het Nederlandsche Goebbels-baantje, niet meer dan het ambt van het praatknechtje der Duitsche propaganda, waarin hij niet gevaarlijk of irritant is om zijn felheid

[p. 125]

of om zijn scherpte, doch om zijn zalverige zeeperigheid en om zijn patroneerend toontje.

Natuurlijk spugen de Duitschers hem uit. Het Duitsche vaderlands-fanatisme moet den man verafschuwen, die zich schaart aan de zijde van den vijand van zijn volk - zooals het ook den walgelijken Joyce van den Hamburger-Bremen-zender verachten moet. Maar zij gebruiken zulke lieden, die hun voetvegen zijn, zooals men ook het verraad van een overlooper gebruikt en hem niettemin verafschuwt. De Duitschers gebruiken Max Blokzijl en laten hem, juist omdat hij de dienstbare ontbinding is, los op ons volk en onze jeugd, opdat hij beiden in de zedelijke, vaderlandsche verzetskrachten ontbinden zal tot we, gedenationaliseerd, een volk zouden zijn van een willigen vazalstaat.

Natuurlijk kan Max Blokzijl op zijn vingers natellen, dat Duitschland dezen oorlog niet meer zal winnen. Is het dan moedige onverschrokkenheid, die hem doet doorgaan? Neen, hij keert eerst om, achter de feiten aan, zooals uit zijn stuk in de Leipziger Illustrierte blijkt. Misschien houdt hij er rekening mee, dat straks ook te kunnen doen. Of hij heeft den moed van den wanhopige, die niet meer terug kan en het spel verder speelt, den moed op den korten afstand, omdat hij zich in elk geval veilig weet, zoolang de Duitschers hier zijn, beschermd als hij zich voelt door de drastische maatregelen, die zij zouden nemen, als hem iets gebeurde. Wel roept hij de getergde geesten in het vaderland op en het mag een raadsel heeten, dat de berechting der illegaliteit hem nog spaarde. Het kan ook zijn, dat hij, daaraan ontkomend, ook de andere van na de bevrijding ontwijken zal door den zelfmoord. Dit echter is het verschrikkelijkste voor hem, dat vergelding voor hem niet in den dood is te ontvluchten. Het vlammendst vonnis is door Dante geschreven, die in den diepsten Hellekring de verraders straft met dien eindeloozen dood, dien zij nimmer sterven. Eens zal voor Blokzijl het bitter heldere oogenblik aanbreken, waarin hij in zijn volle afzichtelijkheid dat vale beeld van zichzelf zal zien, grootsch noch tragisch, doch klein en weerzinwekkend: de verworpene, uitgespuugd door hen die hij verried, uitgespuugd door hen, wier betaalde knecht hij was, vaderlandsloozer dan Hitlers zieligste Jood.