Bevrijd vaderland

[p. 55]

Doodenakker

Der Krieg tobt. En langs den hoofdweg van Eindhoven-Turnhout-Hasselt is er een druk Duitsch gerij. En vele treinen rijden dag en nacht langs het spoorlijntje, dat via Valkenswaard België ingaat. Wat vervoeren die treinen op weg naar het front? Waarschijnlijk munitie. En soms troepen. En wij zien ook treinen met tanks en geschut. En wat vervoeren de treinen, die van het front komen en noordwaarts gaan? Soms gekooide menschen. Dan rangeert of wacht de trein op het emplacement van ons dorpsstationnetje. De menschen verdringen zich voor de gesloten spoorboomen en zien achter het kleine hooggeplaatste tralieraampje der wagons van het krijgsgevangenentransport de verslagen gezichten der Franschen en de hunkerende woestijnkoppen der Marokkanen, die den hals rekken om voor de getraliede opening wat lucht te happen. Vive la France, vive la France! roepen de menschen. De Franschen glimlachen weemoedig om dien kreet, die hen niet uit hun nood helpt. En de Marokkanen grijnzen, ze graaien nadien, woest en elkaar verdringend in de nauwe beslotenheid, naar het brood, de chocolade en de sigaretten, die sommige medelijdenden hun toesteken en toegooien, - als ten minste de Duitsche treingeleiders even den rug keeren of op iets anders letten. Want eenige edelmoedigheid tegenover den vleugellammen tegenstander, eenige ridderlijkheid is er niet. Hondsch als de Duitschers tegenover hun gevangenen zijn! Daar loopen zij met hun helm, hun geweer, een paar handgranaten in den koppelriem. Hun koppen zwellen van den Sieg, en als zij iets te zeggen hebben dan schreeuwen en brullen ze erop los, naar Duitsche wijze. Er is geen volk ter wereld, dat bij het eenvoudigste wat het mee te deelen heeft zoo schreeuwt en te keer gaat als het Duitsche.

't Is druk op dit enkelspoorlijntje, dat bij ons al niet meer in gebruik was. De regeering had het voor defensiedoeleinden laten liggen, en nu maken de Duitschers er druk gebruik van. Bij mij in den tuin, en in mijn werkhut te midden van de dorpsche bosschen, hoor ik treinen, den heelen dag. En 's nachts, als ik slapeloos lig met open ramen en den enkelen nachtvogel hoor en het gedruisch der kikkers, blijven de treinen rijden in beide richtingen, ik denk wel om de tien minuten. En soms wordt er gerangeerd op het stuk dubbelspoor van het stationsemplacementje.

Der Krieg tobt. Wat vervoeren die treinen nog meer dan munitie, troepen, geschut en gevangenen? Er gebeuren soms geheimzinnige dingen. Eens in een nacht passeert een uit het zuiden komende trein in razende vaart, en uit dien trein wordt onafgebroken gevuurd: de kogels fluiten door het hout der bosschen en over onze huizen. Het stationspersoneel

[p. 56]

van den nachtdienst bleek later er de stuipen van op het lijf te hebben gehad. Vooraleer die trein zou komen was er langs de lijn bevel gegeven: er mocht waar die trein voorbij kwam niemand in de omgeving van den spoorweg zijn. Toen was hij onder een onophoudelijk geweervuur als een spooktrein in den nacht bliksemsnel langs het station voorbij geraasd.

Er zijn lugubere geheimen van treinen, die rijden door den nacht. Een dezer nachten, de dienstdoende stationsbeambte vertelde het den volgenden morgen bleek en ontdaan, waren van een passeerenden trein bij het rangeeren de deuren van een der gesloten goederenwagons open gevallen. Toen hij naar den wagen toeliep om de deuren te sluiten zag hij lijken, die, met de kin aan vleeschhaken, achter en naast elkaar hingen. Waartoe dat Duitsche lijkenvervoer? Waartoe dit vervoer op deze wijze? Het kan nauwelijks de bedoeling zijn, die lijken in Duitschland te begraven. Want als men ze begráven wilde, waarom dan niet achter het front of onderweg? En als men uit piëteit hen in den vaderlandschen grond wil begraven, waarom dan zulk een onmenschelijk vervoer, dat met iedere gedachte van piëteit spot?

Dikwijls moet ik aan die lijken denken. Ik zie ze wiegelen en tegenelkaar stooten in hun macaberen dans daar in die benauwde verborgen ruimte, heftig tegen elkaar geschud en geslingerd in die oogenblikken dat de goederenwagons van den trein tegen elkaar botsen en elkaars veerende bumpers indrukken, en ik hoor het zacht gerommel tegen het hout in dien wagon, die, vol van een zoeten, weeën stank, op deze nachtelijke reis is naar het geheimzinnige en wie weet hoe schennende doel.

Het Duitsche krijgsbedrijf is in vollen gang. Daar komen langs den hoofdweg uit België de colonnes Roode-Kruiswagens en houden stil voor het groote Sint Josephziekenhuis aan den weg naar Eindhoven, dat de Duitschers in beslag genomen hebben. Eens fiets ik achter zoo'n colonne aan en kan het spoor van het menschenbloed op het asphalt volgen. Bij het Sint Josephziekenhuis is het druk. Tientallen Roode-Kruiswagens staan op het groote plein, telkens rijden er langzaam een paar de poort door naar de binnenplaats. Het is een verheugend weer, het weer van Gods zon, die dit krijgsbedrijf vergezelt en begunstigt. Ik sta naast mijn fiets bij een der sierperken voor het ziekenhuis, de azalea mollis bloeit zoo champagneachtig geel. Meisjes in lichte zomerkleeren fietsen voorbij en kinderen spelen onder de boomen langs den wegberm. Maar duidelijk hoor ik den drop, snel als die van een slecht gesloten waterkraan, en daar staat een wagen, zwaar van vleesch, en drijft, en als hij even later optrekt drukt de rubberband zich in een dikrooden, geronnen, plas. Ik zet dien indruk niet van mij af, dien indruk van het transport in een slagersbedrijf.

[p. 57]

Hier tegenover, tusschen de tuinen der villa's in, is een strookje landsche natuur: wat lindeboomen in de laagte en daarachter een open wei. Hier maken de Duitschers een kerkhofje voor de gewonden, die in het ziekenhuis overlijden. 't Is hübsch und nett, 't is geknipt voor een theaterkerkhofje, want de graven komen achter de lindeboomen en uit hun schaduw vandaan, en aangezien de voorgrond lommerrijk en donker is, geven die in het klare, bloote daglicht liggende graven een mooi tooneelachtig effect. Een terpje, een houten veldkruis en de pothelm erop, daar liggen in hun jeugd de Carls, de Heinrichs, de Hanzen en de Heinzen voor een oorlog, die verloren en vruchteloos zal zijn, daar liggen ze, gevallen voor hun vaderland, dat immer weer dat vergeefsche offer vraagt, en de kameraden plaatsen leege blikken met gladiolen op de graven. Soms ziet men hier menschen, een man, meisjes, vrouwen die klaarblijkelijk moeder zijn, ze staan hier, maken een kruis en bidden een tijdje aan den rozenkrans. En eens, een der dagen als ik hier voorbij kom, neen maar, er is weer een nieuw graf in de rij, die langer wordt met den dag, en dat nieuwe graf is bedolven onder een sneeuwblanken berg van bloemen en verschillende meisjes staan er en bidden met gevouwen handen. Ik stap van mijn fiets, ik kom bij het graf: een kruis, een andere helm, geen Carl, geen Sebald, geen Kurt, maar de naam van een Franschen jongen... Vive la France, vive la France... de partijdigheid bidt, lispelt en kust in deze schaduw en fluistert tot den doode in dit graf, De Duitschers laten het toe. Het zal hun ervaring zijn, overal waar zij komen, maar zij leeren er het ongelijk niet uit der gehate zaak, waarvoor zij vechten.

Ik weet niet hoe het mogelijk is, dat het zóó lang stoorloos en zonnig blijft, Hitler zal wel zeggen, dat de Voorzienigheid het doet, om hem te begunstigen, - het is een genoegen te fietsen op dezen warmen, fraaien weg, en op zijn glad en blauw dek spelen altijd de inktkladden der schaduwen van de boomen. Dikwijls fiets ik zoo langs het kleurig en stil bedrijf van den zonnigen, bebloemden doodenakker tusschen de tuinen tot ik op een dag, de plaats naderend, bijna bezwijk en tegen den grond sla van een lucht, wee als de verrotting zelf met nog een stankbezinksel erbij van bedorven grond. Lieve hemel, daar zijn zoowaar de Duitschers de idylle aan het verstoren! Alle graven zijn opengelegd. Kerels in uniform porren met ijzeren staven in de ruwhouten kisten, waarvan de deksels zijn losgetild, zij woelen in die blauwe stijve lijken, ze keeren die Kurten, die Wilhelmen en die Fritzen om en om en kieperen ze tusschen de planken vandaan. Fietsers stormen voorbij, den zakdoek tegen mond en

[p. 58]

neus geklemd, maar die grafschenners daar schijnen zich van dien verpestenden stank niets aan te trekken. Er staan een paar vrachtwagens klaar, daar worden de lijken opgestapeld tot één groote vracht van stinkende verrotting. Ach moeders, die uw zoon aan den Führer geeft en aan het vaderland, daar weet gij niets van, dat de mannen van vaderland en Führer op het oogenblik zoo omspringen met wat onder uw hart heeft gerust en aan uw borst is gevoed - dat zij al evenmin eerbied hebben voor den dood van uw kind, als zij eerbied hadden voor zijn leven. Käthe Kollwitz, die van u een piëta maakte met dit arm, nutteloos lijk in uw schoot, heeft men abgelehnt, ge weet ook wel, Duitsche moeders, waarom: omdat dit entartete kunst was volgens die lieden, die daar met ijzeren staven in de lijken woelen van uw kinderen...

En die vrachtwagens met die halfontbonden lijken, waar rijden ze heen? Wat is het geheimzinnige doel?

Ik fiets door, en eenmaal de plaats goed voorbij en tusschen de pralende tuinen neem ik den zakdoek van mond en neus weg en tast met zintuigen van geur en smaak naar het vanieljearoma van violieren.