Volledige werken 20. Het ijzeren graf

[p. 87]

VII

Toen mijne ouders van het kasteel terugkeerden, glinsterde er eene ongemeene blijdschap in hunne oogen. Mijne moeder kuste mij juichend op de beide wangen; mijn vader legde met een gevoel van fierheid mij de hand op het hoofd en voorspelde mij het schoonste lot.

M. Pavelyn had hunne toestemming gevraagd om mij onder zijne bescherming te nemen; hij zou mij laten leeren, mij eene goede opvoeding doen geven en voor mij zorgen, totdat ik als man alleen in de wereld zou kunnen staan. Daardoor wilde hij mij beloonen voor eene daad van opoffering, die volgens hem waarschijnlijk het leven zijner dochter had behouden.

Langen tijd spanden mijne ouders pogingen in, om mij al de waarde dezer gunst te doen begrijpen en mij op voorhand tegen plichtvergetelheid en tegen de mogelijke verleiding des hoogmoeds te wapenen. Ik moest altijd diep dankbaar blijven jegens mijne edelmoedige beschermers; immer mij herinneren, dat ik een arm boerenkind en zij mijne weldoeners waren; hunne milde bezorgdheid erkennen door eene onophoudende vlijt; nooit hoovaardig worden, deugdzaam blijven..... en bovenal niet vergeten, dat de

[p. 88]

nederige boeren, welke God mij tot vader en tot moeder had gegeven, mij teederlijk beminden en niets vuriger wenschten, dan hun kind gelukkig te zien.

Deze laatste woorden in den mond mijner moeder troffen mij diep, en het was door zoete streelingen en door herhaalde kussen, dat ik de bedroevende vrees haar uit het harte jaagde.....

Des anderen daags reeds moest ik naar de dorpsschool, om er de eerste lessen in het lezen en schrijven te ontvangen.

M. Pavelyn had den onderwijzer op het kasteel doen komen, hem zijn inzicht aangaande mijne opvoeding verklaard en hem, buiten het gewoon schoolgeld, nog eene aanzienlijke belooning beloofd, indien hij door bijzondere zorgen mij genoeg vorderingen deed doen, om mij toe te laten den verloren tijd in te winnen.

De onderwijzer was een man vol vlijt, die niet beter wenschte dan gelegenheid te vinden om zijne kunde en zijnen goeden wil te bewijzen. Ook besteedde hij van dan af niet minder zorg aan mijn onderwijs, dan of ik zijn eigen zoon geweest ware.

Telkens dat des namiddags de schole geëindigd was, ging ik naar het kasteel, om er met Rosa te spelen. Gedurende een uur of twee liepen en dartelden wij in den schoonen hof, dewijl M. Pavelyn voor Rosa's gezondheid ons deze lichaamsoefeningen als eenen plicht had opgelegd; maar daarna gingen wij in de zaal een ander spel beginnen, waarin Rosa meer dan in eenig ander vermaak vond. Ik moest bij de tafel zitten en in een boek mijne les van den dag herhalen. Het goede meisje was mijne leermeesteres. Zij loofde mij en berispte mij met eenen ernst, die

[p. 89]

hare moeder dikwijls tot tranen toe deed lachen; maar er was in al hare woorden zooveel vriendschap en zooveel zoete aanmoediging, dat ik nooit des avonds het kasteel verliet, zonder in mij de begeerte tot leeren heviger te voelen blaken.

Met zulke aansporing en zulke middelen, gevoegd bij eene aangeborene vlugheid des geestes, deed ik in korten tijd wonderlijke vorderingen, en het duurde niet lang, of ik begon in mijne moedertaal tamelijk wel te lezen.

M. Pavelyn, die bijna dagelijks voor zijnen handel naar de stad moest gaan, bracht ons allerlei schoone boekjes met prenten, en wij vermaakten ons zoozeer daarmede, dat men niet zelden ons uit het huis moesten jagen, om ons tot lichamelijke oefening te dwingen.

Rosa begon mij nu ook Fransch te leeren. In dien tijd stond ons land onder de beheersching van keizer Napoleon, en slechts door het Fransch kon men iets worden in de wereld. Mijne kleine beschermster, terwijl wij in den hof rondliepen en speelden, gebaarde zich somwijlen, alsof zij geen Vlaamsch verstond. Er was vooruitzicht en edelmoedigheid in die kinderlijke scherts; want zoo leerde ik allengs honderden woorden en gansche volzinnen der Fransche taal, vooraleer de schoolmeester mij verre genoeg in het Vlaamsch achtte, om mij in de beginselen eener vreemde taal te onderwijzen.

Rosa leerde mij niet alleen lezen en Fransch verstaan; zij berispte mij telkens, dat ik in het spreken eene dorperheid of eene grofheid beging. Zij zeide mij, hoe men in een deftig gezelschap zich moet houden en wat de wellevendheid toelaat of ver-

[p. 90]

biedt: in één woord, al wat zij wist of slechts meende te weten, dat drukte zij met minzaam geweld mij in het geheugen. Het arme boerenkind scheen in hare handen een klomp was, dien zij kneedde en herkneedde, om er een wezen van te maken, dat in fijnheid van manieren, in kieschheid van taal en in zedelijke ontwikkeling haar gelijk wierd.

Zoo aanhoudend en zoo ernstig vervulde Rosa de rol van beschermster jegens mij, dat Mev. Pavelyn haar mijne kleine moeder noemde. Het gebeurde dikwijls, wanneer wij des avonds binnen het kasteel met onze boeken bezig waren en ik het waagde aan Mev. Pavelyn iets te vragen, dat zij mij schertsend ten antwoord gaf:

‘Uwe kleine moeder zal het u wel zeggen; uwe kleine moeder weet het wel.’

Dan verhief Rosa het hoofd en er glansde eene zonderlinge fierheid in hare blauwe oogen. Zij was zoo gelukkig, den naam van moeder te dragen en een kind te hebben, dat aan haar het licht des verstands en waarschijnlijk het geluk zijns levens zou verschuldigd zijn!

Nu kon ik zeer goed en duidelijk spreken; men roemde zelfs de helderheid mijner stem en de zoetheid mijner taal. Was ik vroeger tijd onder den invloed der stomheid een woeste schreeuwer geweest, nu was ik stil en ingetogen van inborst geworden. Waarschijnlijk had het onophoudend leeren veel bijgebracht om dien vroegen ernst over mijn kinderlijk gemoed te werpen; maar allermeest toch hadden de dagelijksche vermaningen mijner moeder er toe gedaan. Elke maal dat ik van huis naar het kasteel zou

[p. 91]

gaan, herhaalde mijne goede moeder dezelfde woorden:

‘Leo, vergeet nooit wat gij zijt en wat uwe weldoeners zijn. Blijf wijs, ootmoedig en dankbaar, mijn kind.’

Zoo kwam de Herfst en het tijdstip des jaars, dat Rosa met hare ouders het kasteel moest verlaten, om gedurende den Winter in de stad te wonen. - Vóór haar vertrek hernieuwde zij wel twintigmaal hare aanbeveling, opdat ik niet vergate goed en vlijtig te leeren. Indien ik dien wensch naar behooren vervulde, dan zou zij mij wel gaarne zien en mij vele schoone dingen tot belooning geven.

Toen zij reeds in de koets zat om te vertrekken, en ik met tranen in de oogen tot haar opzag, riep zij mij nog met ernstige scherts toe:

‘Vaarwel, Leo; leer nu maar vlijtig en maak, dat uwe kleine moeder over u tevreden moge zijn, als zij wederkeert. De Winter duurt niet lang; gij moet u spoeden en goed Fransch leeren, hoort gij?’