Logo DBNL
De loteling (1850)

De loteling

(1850)–Hendrik Conscience–rechtenstatus Auteursrechtvrij

Vorige Volgende

V.

Het was nog stikkend heet, alhoewel de schaduw der boomen zich reeds aenzienlyk op den grond verlengde; boven heide en velden wiegelde nog de glasachtige zomerwasem; geen windje lispelde in het loof; de vogelen zaten hygend en stil in het roerloos gebladerte; alle natuerstemmen zwegen; zooverre het oog reikte, kon men mensch noch dier bespeuren: de aerde scheen van afgematheid ingesluimerd.

Tegen den boord eener eenzaeme baen, overlommerd door de takken van het eiken schaerhout, lag een soldaet met het hoofd op zynen ransel te slapen. Zyne voeten waren naekt: de schoenen stonden er by.

Eene jonge boerin zat nevens hem en hield haren kommervollen blik op hem gevestigd, terwyl zy, in de diepste stilte, met een berken rys hem de vliegen van aengezigt en voeten keerde.

De soldaet lag op een bed van wilden Thym; het geurde rond hem in zoeten balsemdamp. De lieve Veldklok boog hare bellekens over zyn voorhoofd; lager, aen zyne voeten, hief de hemelblauwe Gentsiane hare prachtige kelken tot hem op.

Ongetwyfeld moest hy reeds eene lange rust genoten hebben; want zyne gezellinne blikte soms met zekere ongerustheid naer de zon, als wilde zy, by den gang der hemeltoorts, afmeten hoeverre de dag gevoorderd was. Misschien ontstond hare bekommernis uit eene andere oorzaek. En inderdaed, zy bemerkte met zekere droefheid, dat de zon om den eikenkant gekeerd was, en eenige harer stralen reeds met vollen gloed, op het lichaem van den slapenden vielen. Hare verlegenheid was groot; zy stond op en sloeg het oog rond haer. Eerst meende zy de takken van het schaerhout te buigen en samen te binden om de rust des soldaets te overlommeren; doch dit middel werd vruchteloos beproefd, dewyl het licht regtstreeks en van ter zyde den boord der baen beschynen kwam.

Met de grootste stilte, en zachtjes tredende, kroop de maegd in den eikenkant; en sneed met een mes twee

sporken stammen uit het hout. Zy kwam voor den slapenden soldaet staen, en, de zon beziende alsof zy een ontwerp berekende, stak zy de beide stokken nevens hem in den grond. Dan ontknoopte zy het lint dat om haren gordel gebonden was, en hing haren voorschoot als eene breede schaduw voor het aengezigt des soldaets; waerna zy weder, met eene uitdrukking van tevredenheid, nevens hem nederzitten ging.

Eenigen tyd nog bespiedde zy zyne rust en luisterde op zyne ademhalingen, als poogde zy de kloppingen zyns harten op te tellen. Zyne oogen kon zy niet zien, want dezelve waren onder eenen groenen lichtscherm verborgen.

Eindelyk deed de soldaet eene beweging; hy tastte angstig in het ronde, stak de handen uit, en riep met bange stem:

‘Trien, Trien, waer zyt gy?’

Het meisje greep zyne hand aen en zegde:

‘Och, Jan, hier ben ik. Stil u. Gy beeft? Wat hebt gy?’

‘Ach, ik heb gedroomd, dat ge van my weggegaen waert!’ antwoordde de jongeling regtzittende. ‘God, wat droom! Het koude zweet breekt my nog uit.’

‘Wat gedachten zyn dit?’ bemerkte de maegd met zoete spyt. ‘Zooveel te beter, dat gy dit gedroomd hebt, Jan; het is een zeker teeken dat ik u nooit

verlaten zal: de droomen moeten immers altyd verkeerd worden uitgelegd?’

‘Het is waer, goede vriendinne’ zegde de soldaet, hare handen drukkende. ‘God zal het u loonen in den hemel!’

Ondertusschen had het meisje de riemkens van den ransel ontgespt en een brood met een stuk vleesch eruit gehaeld. Zy begon het brood in kleine brokjes te snyden, legde dezelve op de Thymzode en plaetste op elk wat vleesch.

Terwyl sprak zy op liefderyken toon:

‘Jan, hoe is het nu? Zyt gy uitgerust? Heeft het slapen u verkwikt?’

‘Vermoeid ben ik niet meer, Trien lief’ was het antwoord ‘maer ik weet niet, ik ben zoo droef van dit leelyk droomen.’

‘Het zal overgaen, Jan; het komt van den zwaren slaep op den grond. - Ik heb hier de tafel al gedekt; wilt gy eten?’

‘Ja, ik heb honger, Trien.’

Het meisje legde hem de stukken brood en vleesch, het eene na het andere, in de hand. Terwyl hy stilzwygend het aengebodene voedsel nuttigde, bezag zy zyn gelaet met meer aendacht en bespeurde er eene zonderlinge uitdrukking van moedeloosheid en van treurnis op. Nog altyd in de gedachte, dat de bezwaernis des slaeps

de eenige oorzaek dezer schynbare droefheid was, deed zy voor alsdan geene pooging om zyn gemoed te verlichten. Zoohaest zy hem de laetste stukken brood gereikt had, toog zy hem de kousen aen de voeten en bond hem de schoenen aen. De soldaet greep naer den ransel om hem op zynen rug te laden; doch de maegd ontnam hem denzelven.

‘Neen, Trien, laet my hem nu dragen’ smeekte hy ‘gy zult u veel te moede maken. Het staet toch niet, dat eene dochter met den ransel op den rug over de baen ga; het moet al vreemd genoeg zyn, eene boerin met eenen blinden soldaet over de heide te zien trekken. Wat mogen de menschen denken?’

‘Wat letten ons de menschen, Jan? Gy die niet zien kunt vermoeit u honderdmael meer dan ik: gy mistrapt u bykans by elken stap! My overlast het pak niet.’

Zy nam zelve weder den ransel op den rug, en, dus reisveerdig zynde, bragt zy den soldaet in het midden der baen. Zy gaf hem eenen stok in de hand, waervan zy het andere einde tegen haren rug hield, opdat de arme blinde achter haer gansch nauwkeurig haer voetspoor volgen zou. Voortgaende sprak zy:

‘Nu, Jan lief, als ik te gauw ga moet gy het zeggen, - en laet ons wat klappen langs de baen: het zal den weg verkorten.’



illustratie

Geen antwoord bekomende, wendde zy zich al gaende tot den jongeling, en zegde:

‘Jan, gy moogt uw hoofd zoo niet laten hangen; het zal u de borst vermoeijen.’

De blinde hief sprakeloos het hoofd in de hoogte, doch liet het by den derden stap allengskens weder diep voorover hellen. Zigtbaer was hy in ernstige overweging, misschien in nare gedachten verzonken; dit laetste moest ook de meening der maegd zyn, want alhoewel haer gelaet eensklaps door droefheid verduisterde, zegde zy met opgeruimdheid in de stem, als om hem uit de wegrukkende treurnis op te wekken:

‘Och, Jan, morgen avond zyn wy te huis! Dit zal eene kermis zyn! Uwe arme moeder, die denkt dat gy nog altyd in het donker ziekenhuis zit te kwynen! Wat zal zy blyde zyn en u kussen van vreugde!.... En Pauwken, die zoo vele tranen stortte toen gy weggingt naer de soldaten! Wat zal het kind dansen, - en myne moeder en grootvader! My dunkt ik zie ze reeds met open armen komen geloopen..... en de os, arm beest, als hy u zal hooren, hy zal te werk gaen gelyk een mensch; want ik kon het nog alle dagen aen zyne oogen zien, dat hy u niet vergeten heeft..... en dan zal grootvader al gauw de vette voei dooddoen, en wy zullen al te samen smullen gelyk koningen. Ach, ik wilde dat ik er al aen zat!’

Al koutende zag de maegd dikwyls om naer den blinde, - die achter haer aen den leistok voortstapte; - om het uitwerksel harer woorden op zyn gelaet af te meten. Een twyfelachtige grimlach was de eenige verandering welke zy erop bespeurde. Eventwel, dit teeken, hoe gering ook, boezemde haer moed in; en, ofschoon de jongeling niet geantwoord had, hernam zy:

‘En als wy te huis zyn, Jan, zal ik altyd by u zyn en u nooit verlaten. Ik zal liedekens koopen en ze leeren, om ze u 's avonds by den haerd voor te zingen; als ik op het veld ga werken moet gy er altyd by zyn: wy zullen samen klappen onder den arbeid; en wat gy niet kunt zien zal ik u doen voelen met de handen; gy zult dus, zoo goed als ik, weten hoe het met de vruchten staet: gy zult ze zien groeijen in uw gemoed. Ik zal u ter kerke leiden en met u, des zondags 's avonds, in de Kroon eene pint bier gaen drinken, omdat gy de vrienden zoudt hooren spreken. Het zal zyn alsof gy niet blind waert! Wat zegt gy daervan? Zoo is het immers toch noch goed?’

Eene traen viel glinsterend van onder den groenen lichtscherm des soldaets en rolde als een dauwdruppel langs zyne wangen in het zand der baen. Hy antwoordde op doffen toon:

‘Trien lief, uwe stem is zoo fyn, dat ze myn hart doet beven van onsteltenis. Met te luisteren op uwe

zoete tael, is het alsof myn engelbewaerder voor my ging; ik zie u voor myne oogen staen: gy hebt vleugelen, uw lyf is zoo licht als de zon. Ik geloof dat Onze Lieve Heer my door myne blinde oogen laet zien, hoe gy hier namaels in den hemel zult beloond worden voor uwe onbegrypelyke goedheid!’

‘Ach, Jan, gy moogt zoo vreemd niet spreken’ bemerkte het meisje. ‘Ik vraeg maer eene belooning voor myne moeite, en die is dat gy zoo droef niet zoudt zyn. Gisteren waert gy toch veel vrolyker van geest.’

De blinde trok den stok by en vatte de hand der maegd om nevens haer te gaen. Dan zegde hy:

‘Trien, gisteren was ik zoo blyde dat ik naer huis mogt keeren! Maer sedert dezen morgen en terwyl ik daer sliep, is de waerheid voor myne oogen komen staen; nu knaegt er iets aen myn hart: ik mag het u niet verzwygen. God zou my straffen, zoo ik uwe liefde met begeerlykheid beloonde!’

‘Maer, Jan, wat hebt gy nu in het hoofd gekregen? Gy maekt my zoo droef dat ik byna niet meer gaen kan. Zeg my wat er u op het hart ligt; het zullen maer gedachten zyn.’

‘Laet ons eens met stil gemoed erover spreken, Trien’ hernam de jongeling met verkropte stemme. ‘Gy zyt schoon, sterk en goed van harte, bekwaem tot alle werk.... en gy zoudt uw jong leven laten

voorbygaen en verslyten, uit liefde en uit bermhartigheid tot eenen ongelukkigen blinde? En dan, als onze ouders en ik op het kerkhof liegen, dan zoudt gy oud zyn, alleen op de wereld en verlaten om mynent wille?’

Het meisje, door den droeven toon zyner stemme getroffen, weende bitter; de blinde bemerkte het niet en ging voort:

‘Trien, tot op het doodbed zal ik den oogenblik gedenken toen wy afscheid namen van elkander; ik heb verstaen wat uwe schoone blauwe oogen zegden, en het heeft my gelukkig gemaekt in alle myn lyden. Zelfs, als de doctor myne oogen met den duivelsteen uitbrandde en dat ik schreeuwde van pyn, stond gy nog voor my met hetzelfde rood op het voorhoofd, en ik voelde nog uwe hand in de myne beven. Ach, hadde de goede God my maer een enkel oog gelaten, om te kunnen werken voor ons dagelyksch brood, ik zou op myne kniën gevallen zyn, Trien, om u iets te vragen dat ons voor het geheel leven samen verbinden moest; en ik hadde my doodgewroet om u te beloonen voor uwe goedheid. - Nu mag het niet meer zyn....’

‘Maer, om Gods wil, Jan’ riep de maegd met wanhoop uit ‘wat zegt gy daer altemael? Doet gy het om my te pynigen? Ik begryp u niet. En wat zult gy dan hebben op de wereld?’

‘Verdriet..... en sterven!’ zuchtte de jongeling.

‘Sterven?’ riep de maegd met bitterheid. ‘En gy denkt zeker dat ik u zal laten sterven? Wat meent gy wel? Spreek maer wat klaerder: ik kan die duistere woorden niet verdragen! En zoo wil ik niet blyven gaen. Zit hier wat tegen den weg, tot dat die leelyke dingen uit uw hoofd zyn.’

‘Zy leidde den blinde by den boord der baen, zette zich met hem op het schrale gras neder, wierp den ransel af en sprak:

‘Laet hooren, Jan; zeg het maer in eens af, wat gy meent?’

‘Och, Trien lief, gy begrypt my wel’ antwoordde de soldaet. ‘Gy wilt uwen jongen tyd voor my verzaken. Mag ik dit vragen, dat gy uw geheel leven gaet bederven, uit goedheid voor my? Het gedacht alleen, dat gy het zoudt willen doen, knaegt aen myn hart. Gy hebt liever dat ik getroost en blyde zy? Welnu, beloof my dat gy voor my niets meer zult zyn dan eene zuster; dat gy naer de kermissen zult gaen gelyk te voren, en andere jongens lieftallig zult zyn in eerbaerheid......’

Snikkend antwoordde de maegd tusschen eenen bitteren tranenvloed:

‘Jan, Jan, hoe is het mogelyk dat gy zoo wreed kunt zyn! Gy snydt my het hart aen stukken gelyk een beul. Dit heb ik nu voor myne goedheid: ga, zoek naer

andere jongens! Waer heb ik het verdiend, of wat heb ik u misdaen?’

Jan zocht de hand van het meisje, en dezelve gevat hebbende, zegde hy met zoete treurige stemme:

‘Ach, Trien, gy wilt my niet begrypen. Hadde ik nog zes oogen, ik liete ze my altemael uitbranden om u te mogen beminnen zonder u te doen lyden! En nochtans, blind zyn is eene pyn die niemand begrypen kan zoolang hy licht mag zien! Maer God zou my zeker straffen zoo ik uw leven tot myne baet gebruiken wilde.’

‘En als ik uwen leelyken raed volgde dan zoudt gy my ook vergeten, niet waer?’

‘Vergeten?’ zuchtte de blinde ‘het is altyd nacht voor my. Ik moet geheel myn leven denken en droomen. Aen wien, van wat zou het zyn? Anders dan aen uwe goedheid en van hetgeen uwe oogen my zegden by het afscheid?’

‘En gy zoudt Trien toch geerne blyven zien, al dede zy naer uwen wensch?’

‘Altyd, tot der dood!’

‘De maegd vaegde de tranen uit hare oogen. Eene gansch andere uitdrukking vertoonde zich op haer gelaet: met heldere fierheid en met blyden moed sprak zy:

‘En ik zou u verlaten? Met andere jongmans ter kermis gaen, en dansen? terwyl gy, in het hoeksken van den haerd, gansche weken zoudt zitten treuren

en aen my denken? - Maer Jan, ik weet niet hoe gy het durft peinzen! Zyt zeker, dat gy het niet waert, ik zou er heel kwaed om zyn. Meent gy dan dat ik geen hart heb en u zoo maer zou laten verkwynen? Neen, neen, gy hebt my wel geerne gezien toen gy uwe twee zwarte oogen nog hadt; nu zal ik u ook blyven beminnen al is 't, och arme, dat gy uwe oogen verloren hebt! - En spreek my niet meer van andere jongens: het doet my groot leed; want het is alsof gy niets meer om my gaeft..... Als ik er nog aen denk, springen de tranen my over de wangen.’

Jan drukte in stomme bewondering en met dankbaer geweld de handen der maegd. Na eene wyl stilzwygen zuchtte hy:

‘Trien, gy zyt een engel op de wereld; ik gevoel het wel, gy alleen kunt my doen vergeten wat God my heeft ontnomen; maer het mag niet zyn!’

‘Ja’ hernam de maegd ‘ik versta u wel: gy wilt zeggen dat ik in Ste Anna-schapraei1 zal geraken. Het is niet waer; ik zal een gelukkig huwelyk doen, en trouwen eer het winterkoorn wordt uitgezaeid, zie nu!’

‘Trouwen!’ mompelde de soldaet met verborgene droefheid. ‘ô, Trien, nu wordt myn gemoed verlicht. God geve dat uw man u beminne gelyk gy het verdient!

Ah, gy zult trouwen? En met wien? Is het een vriend uit het dorp?’

‘Jan, gy zyt van uw verstand!’ riep de maegd zoo luid, dat het achter haer in het dennenbosch weêrgalmde. ‘Ik ga trouwen. Gy vraegt met wien? - Met u!’

‘God! Met my? Met eenen blinde!’

‘Met u, met dengenen die zes oogen geven zou om my te mogen beminnen!’

‘ô, Dank, dank voor uwe uiterste goedheid. Wees gezegend voor zoo vele liefde, maer.....’

Trien legde hem de hand op den mond en verstikte den weigerenden maer, terwyl zy zegepralend zegde:

‘Zwyg eens: gy hebt daer straks zoo ernstig gesproken, en ik heb geluisterd dat my het hart ervan in den boezem brak; laet my nu ook eens zoo spreken. - Indien Trien door een ongeluk blind geworden ware, zoudt gy het ellendig schaep verstooten hebben? En zoo zy u beminnen bleef in haer verdriet, zoudt gy haer den doodsteek gegeven hebben, met andere meiskens geerne te zien? Welnu, antwoordt my dan!’

‘Ik durf niet.’

‘Gy moet! en regt uit zult gy spreken, Jan.’

‘Ach, Trien, ik zou gedaen hebben wat gy nu doet; maer het kan toch niet zyn, lieve vriendinne. Wat zouden de menschen van my zeggen?’

‘Het zal zyn!’ sprak de maegd met besluit ‘hier

is myne regterhand. Dat God het zie, in afwachting dat de Priester over ons bidde.’

By het hooren dezer woorden sloeg de soldaet zich de twee handen voor het aengezigt en liet het hoofd langzaem tegen de borst der maegd vallen; hy bezweek schier van ontroering en bleef sprakeloos, tot dat Trien in begeestering uitriep:

‘De menschen? Wie wel doet moet zich niet schamen! En als ik met u ter kerke ga, om het jawoord voor den autaer te spreken, dan zal ik het hoofd met hoogmoed opheffen, en denken dat God hierboven weet wat goed en kwaed is. En laet my maer begaen: ik zal eens laten zien wat men kan als hart en armen sterk zyn. Er zal ons niets ontbreken, Jan lief; daervoor zal Trien zorgen, en zy zal alzoo by u blyven en u troosten en u geerne zien en u verblyden tot dat de dood ons scheide. En zoo zullen, wy met onze ouders, met grootvader en Pauwken, blyven leven, in vrede en in geluk, gelyk te voren. Is dat zoo niet goed?’

Weenend en snikkend kuste de blinde soldaet hare handen. Hy mompelde nog wel eenige woorden om het liefderyk aenbod te weigeren; doch de maegd sprak op bevelenden toon:

‘Jan, wy mogen hier niet blyven zitten: wy moeten vertrekken. Het zal nu reeds donker zyn, eer wy by de hoeve geraken waer ik over vier dagen geslapen heb. Sta

op, en kom nu maer vrolyk voort. Ik wil van deze zaek niet meer hooren spreken: wat gezegd is blyft gezegd. Laet ons nu van andere dingen klappen.’

Zy laedde den ransel op haren rug, reikte den stok aen Jan, en beide stapten in stilte doch met opgeruimd gemoed over de heide voort.


Vorige Volgende