Logo DBNL
De loteling (1850)

De loteling

(1850)–Hendrik Conscience–rechtenstatus Auteursrechtvrij

Vorige Volgende

IV.

Het is slechts zeven ure des morgens, en toch de hitte is reeds hevig; want de zon brandt gloeijend tegen den diepblauwen hemel.

Ziet, daer op de baen, niet verre van den schoonen Maesstroom, stapt een boerenmeisje moedig voort. Hare kleeding bewyst dat zy hier vreemd is; want zulke kanten plooimutsen en zulke strooijen hoeden dragen de limburgsche vrouwen niet. - Zy heeft hare schoenen in de hand en gaet barrevoets, zweet lekt haer van het voorhoofd. Ofschoon tot bezwykens toe vermoeid, houdt zy haer oog met onzeggelyke vreugde op eenige verre kerktorens

gerigt. - Daer ginder ligt de stad Venloo, het doel harer lange reis.

Arme Trien, reeds vier dagen heeft zy gedwaeld, gevraegd en gesukkeld. Nauwelyks heeft zy zich eenen korten slaep en schaersch voedsel veroorloofd; maer God en hare sterke natuer hebben haer gesteund..... Zy heeft het gevonden, het oord waer de ongelukkige vriend, verre van de zynen, lydt en kwynt. Al haer wee is vergeten, haer hart juicht van blydschap en klopt van ongeduld. Hadde zy vlerken, zy vloog in bliksemsnelle vaert naer gindsche torens, op wier dak de zonne herglanst als in eenen spiegel.....

De maegd ging alzoo immer met klimmende snelheid voort, tot dat zy de verschansingen der stad Venloo voor haer zag. Zy toog haestig hare schoenen aen, zuiverde zich een weinig van het stof, schikte hare kleederen op en trok dan moedig ter vesting in.

Tusschen de buitenwallen eenige stappen gevoorderd zynde, zag zy eenen soldaet, met het geweer in den arm, voor een huisken heen en weder wandelen. Reeds van op zekeren afstand lachte zy den schildwacht vriendelyk toe, doch deze aenzag haer met eene sture onverschilligheid. Eventwel, zy naderde hem stoutelyk, en vroeg met eenen gemeenzamen glimlach:

‘Vriend, kunt gy my niet zeggen waer ik Jan Braems kan vinden? Hy is hier ook onder de soldaten.’

De schildwacht was een luikerwael.

‘Ik kan niet verstaen!’ morde hy, zich omkeerende om den korporael te roepen.

Deze trad uit het wachthuis en kwam met vriendelyk gelaet tot de maegd, die zich uit beleefdheid boog, en vroeg:

‘Mynheer overste, zoudt gy my, als het u belieft, niet kunnen wyzen waer Jan Braems ergens is?’

De korporael trok een spytig gelaet, als iemand die zich in zyne verwachting bedrogen vindt; hy wendde zich naer het wachthuis en riep in henegauwschen tongval:

‘Eh, Vlaming, kom eens hier! Er is eene pint te verdienen!’

Een jong soldaet sprong van de brits en kwam buiten, zich de oogen nog wryvende van den zwaren slaep; de maegd ziende, vermilderde zyn gelaet.

‘Wel, Mieken1’ vroeg hy ‘wat moet gy hebben?’

‘Ik koom hier om Jan Braems te bezoeken: zoudt gy my niet kunnen zeggen waer hy is?’

‘Jan Braems? Dien naem heb ik nooit gehoord.’

‘Hy is nochtans soldaet onder de Belgen gelyk gy.’

‘Ja, maer is hy onder de cavalerie of onder de infanterie?’

‘Wat wilt gy daer mede zeggen, vriend?’

‘Of hy onder het peerdenvolk of onder het voetvolk is?’

‘Dit weet ik niet; maer hy is toch soldaet onder de groene Jagers. Liggen die in de stad niet!’

‘Dan geeft het my geen wonder dat ik hem niet ken: wy zyn van het Negenste!’

Gedurende deze samenspraek was de korporael met dry of vier soldaten, waeronder zelfs de schildwacht, by het meisje komen staen. Deze begreep niet waerom men haer zoo zonderling in de oogen zag, terwyl men in het Waelsch spotte en lachte. Eventwel zy werd beschaemd en zegde smeekend tot den Vlaming:

‘Ach, vriend, wys my toch den weg; ik ben zoo haestig!’

De dienstwillige soldaet antwoordde haer zeer gauw:

‘Ga dan de poort binnen; de eerste straet regts slaet ge in, dan links, dan nog eens links en dan weêr regts, tot dat gy aen eene kapelle geraekt; die laet gy op uwe linker hand liggen en gy slaet regts om, achter dit groot huis dat een winkel is; en als gy dan nog wat gegaen hebt sla dan weêr links: zoo komt ge op de Markt. Vraeg daer naer de kazerne van het tweede Jagers; het minste kind zal u wyzen.’

Trien was schier van hare zinnen; haer hoofd draeide van al dit links en regts, dat zy met den geest had poogen

te volgen. Zy begreep er niets van, en meende eene klaerdere aenduiding af te bidden, toen eenklaps de schildwacht luidkeels schreeuwde:

‘Aux armes!’

Alles liep dooreen en stoof het wachthuis binnen om naer het geweer te grypen. De soldaet zegde met haest tot het verschrikte meisje:

‘Weg, weg, ga loopen of wy geraken nog in het kot. Daer is de Plaetskommandant!’

De maegd liet het zich geene tweemael zeggen; want by de stadspoort zag zy eenen officier te peerd, die haer gekleed scheen als een koning, en vervaerlyke knevels had. Verstoord, omdat hy de wacht verrast had, sprekende met een meisje, bezag hy de arme boerin met oogen alsof hy haer opslokken ging. Eventwel, hy reed haer voorby zonder spreken; maer zy hoorde bevend, hoe hy tegen de soldaten uitvaerde, zonder dat zy echter kon begrypen waeruit deze hevige gramschap mogt voortspruiten.

Zy haestte zich de stad binnen te treden en vond ook eindelyk de Markt. Hier en daer bemerkte zy soldaten van verschillige kleeding, doch het voorval met de wacht had haer omzigtig gemaekt. Zy wendde zich dan tot eene burgervrouw en vroeg:

‘Bazin, kunt gy geen Vlaemsch?’

‘Dietsch? Ja!’

‘Als het u belieft, zoudt ge my willen zeggen, waer de Jagers liggen?’

‘Gewis. Gy moet ginder achter dien hoek keeren en altyd doorgaen, tot het einde der straet. Daer woonen de Jagers in de kazerne.’

‘Ik dank u honderdmael’ zegde Trien, zich naer de aengewezene straet begevende.

Voor de kazerne komende erkende zy het gebouw ligtelyk, zoowel aen de menige soldaten, die hier uit en in gingen, als aen het getrommel dat zy er binnen hoorde.

Grimlachend van blydschap stapte zy regt op de poort aen, om in de kazerne te treden; maer de schildwacht riep met barsche stem:

‘Halt! Terug! Er mag niemand in!’

En daer het meisje nog eenen stap deed, duwde hy haer met eenigzins verzachte ruwheid achteruit.

‘Wel, vriend’ zuchtte zy ‘ik zou geern iemand spreken die ook soldaet is. Wat moet ik dan doen?’

‘In welk bataillon en in welke compagnie staet hy?’ vroeg de schildwacht.

‘Och, dat weet ik altemael niet’ antwoordde de maegd mismoedig.

‘Wacht dan slechts een half uer’ sprak de schildwacht ‘ze gaen straks roffelen voor de soep, en een oogenblik daerna is het appel voor de exercitie. Gy zult

alle de manschappen uit de kazerne zien marcheren; en hebt gy goede oogen, zoo zult gy hem wel erkennen. Ga, drink in afwachting een glas bier hiernevens in den Valk..... en laet my nu gerust; want ginder loert de adjudant al op ons.....’

De schildwacht liet de verbaesde Trien staen gapen; hy sloeg de regterhand met kracht aen de greep van het geweer, wierp het hoofd achterover en begon, als een trotsch soldaet, met kunstmatigen stap over en weder te wandelen, zonder nog naer de jonge boerin om te zien.

Deze bleef een oogenblik in droeve overweging verzonken en deed geweld om te begrypen, hoe het eene misdaed kon zyn, iemand die vreemd is den weg te wyzen. De smart begon haer gemoed te overweldigen. Hoe ongeduldig zy echter ook ware, een half uer wachtens scheen haer niet zeer lang. Zy zou, by den uitgang der Jagers, omtrent de poort der kazerne staen; en, voorzeker aen hare aendacht kon geen enkel man ontsnappen. Zy zou Jan zien en erkennen; maer by dit hoopvol gedacht versomberde eensklaps haer gelaet: zy bedacht, dat het onwaerschynelyk was, dat een blinde soldaet met de anderen gaen zou. Dan, wat wist zy ervan? Alles scheen haer hier zoo zonderling en zoo ongewoon! - In haren twyfel volgde zy den raed des schildwachts en rigtte zich met langzamen tred naer den Valk. In de herberg gekomen eischte zy een glas

bier en ging, half beschaemd, zich in eenen hoek by eene tafel nederzetten.

In de kamer bevonden zich acht of tien soldaten, by den toog staende, en daer met luiderstemme twistende over zaken van dagelykschen dienst.

Zoohaest het meisje binnengetreden was, hadden allen zich tot haer gekeerd en al lachend elkander hunne aenmerkingen medegedeeld; doch daer men Fransch of Waelsch sprak, verstond Trien niet wat men over haer zegde; en, ofschoon de vrymoedige blikken der soldaten haer verlegen maekten, doch grimlachte zy zachtjes, terwyl zy zegde:

‘Altesamen eenen goedendag, vrienden.’

Deze soldaten schenen haer brave lieden te zyn, behalve een enkele, die ouder was dan de anderen en met een soort van overheid tot hen sprak. Hy droeg grove handschoenen van zeemleder; de knoppen zyner vest blonken als goud; de politie-muts hing hem op het linker oor; zyne glimmende knevels waren met zwart was omhoog gestreken; hy stond met het lichaem achterover en met de hand in de zyde als eene eeuwige uitdaging. Voorwaer, het kon niet anders, of die trotsche oorlogsman moest prevoost of schermmeester zyn!

Dit voorkomen en deze houding waren het niet, die de maegd een slecht gedacht van hem gaven; maer, dat hy haer zoo onbeschaemd de oogen onder zynen harden

blik deed nederslaen en zoo luidkeels met haer den spot scheen te dryven, dit verstoorde haer; en zy verborg haer gevoel niet, want de fiere Jager kon aen haer gelaet wel merken dat zy hem geene vriendschap gunde.

Terwyl men elkander dus bezag, bragt de weerdinne een glas bier voor het meisje. Een jong soldaet, met milden blik en zoete oogen, naderde haer en, zyn glas aenbiedende, zegde hy in den tongval der Kempen:

‘Mieken, wy zullen eens tikken. Gy zyt zeker van de kanten van Antwerpen?’

‘Neen, kameraed, ik ben van de kanten van St.-Antonis, van Schilde of van Magerhalle, gelyk ge verkiest.’

‘En ik ben een jongen van Wechel-ter-Zande, zoodat wy geburen zyn!’

Eene zoete blydschap verlichtte het gelaet der maegd; zy wierp op den jongen soldaet eenen liefdevollen blik, alsof zy in hem eenen broeder hadde gevonden.

Intusschen waren de andere Jagers insgelyks by de tafel komen staen of zitten; onder anderen had de soldaet met de opgestreken knevels zich zoo digt by het meisje nedergezet, dat hy schier hare zyde raekte.

Trien kon deze spotachtige gemeenzaemheid niet verdragen, en beefde als ware zy verschrikt geweest. Zy greep zelve de hand van den gebuerjongenen smeekte op wonderzoeten toon:

‘Och, goede vriend, gy moest by my blyven zitten,

als het u belieft; ik ben verveerd van dien Wael. Wie denkt hy toch dat ik ben?’

‘Bah, bah’ antwoordde de andere ‘het is een windmaker. Dat hy u eens rake, - dan zal ik hem myne vuist eens op zyne knevels leggen, al is hy schermmeester!’

Door deze woorden aengemoedigd, keerde Trien zich tot den spotter en sprak met fierheid:

‘Mynheer de soldaet, ik zou u verzoeken wat achteruit te zitten. Wat denkt gy wel? Of aenziet gy my voor iets dat slecht is?’

De schermmeester schoot in eenen langen lach; doch schoof zynen stoel een weinig achteruit, terwyl hy schertsende woorden sprak, welke het meisje gelukkiglyk niet verstond.

‘Zeg, vriend’ vroeg Trien aen haren beschermer ‘hoe heet gy, als ik het weten mag?’

‘Sus Caers.’

‘Sus Caers! Wel, zie! Wy hebben over vyftien dagen nog een kalf aen uwen vader verkocht. Zoo een schoon bont! Ik heb nog geld ervan in mynen zak.’

‘En hoe is het met mynen vader? - Gezond?’

‘Gezond! Het is een man gelyk een boom..... en nu gedenkt het my, dat hy gezegd heeft dat gy ook onder de soldaten zyt. - Maer kent gy onzen Jan dan niet?’

‘Hoe heet hy met zynen van?’

‘Braems.’

‘Och God, zou ik Jan Braems niet kennen? Wy staen in dezelfde kompagnie. Wy gingen altyd samen uit eer hy kwade oogen kreeg.’

De maegd vatte met diepe ontroering zyne beide handen en zuchte:

‘Zie, vriend, daer dank ik onzen lieven Heer voor, dat ik hier in deze herberg kwam. Gy zult my wel wyzen waer ik gaen moet om Jan te zien, niet waer? De jongens van onzen kant zyn toch altemael goede menschen!’

‘Zeker, ik zal u brengen tot voor de infirmerie. - Gy weet dat hy blind is?’

‘Eilaes, ja’ zuchtte Trien ‘maer in Gods naem, het is nu toch zoo! Wy hebben er zoo vele tranen voor gelaten......’

De soldaten hadden met een soort van nyd gezien, welke innige vriendschap tusschen den jongen Kempenaer en het meisje was ontstaen. De schermmeester bovenal zat op zynen stoel te woelen en allerlei gebaren te maken. Intusschen was hy weder zeer digt tot de maegd genaderd, en raekte nu met zyne hand aen hare kin, als zy het minst acht op hem gaf.

De Vlaming sprong regt en viel in bedreigingen uit; maer Trien, wier gelaet van verontweerdiging gloeide,

stond op en sloeg den schermmeester met hare vlakke hand zoo manhaftig op het aengezigt, dat hem het hoofd ervan draeide1.

Zoohaest de schermmeester van zyne duizeligheid wederkwam, veranderde de herberg in een akelig wartooneel. Hy vatte eene pint en wilde daermede het meisje op het hoofd slaen; maer de jonge Kempenaer, sterker gebouwd dan hy, had hem even spoedig by de keel gevat en hem de pint ontnomen. De andere kameraden sprongen er tusschen en trokken de worstelaers van elkander, roepende dat soldaten niet met de vuist vechten mogen en de sabel erover beslissen moest.

Terwyl Trien, in den grootsten angst en bevend, eenen vloed van grove woorden in haer oor ontving, terwyl de soldaten al twistend over en weder dreven, en de bazinne schreeuwde dat zy de wacht zou gaen halen, hoorde men eensklaps een aenhoudend roffelen der trommel in de kazerne.

‘De soep! de soep!’ riepen degenen die niet in den stryd waren; - zy lieten de andere staen en ylden ter herberg uit.

De schermmeester sprak nog eenige bedreigingen uit en ging insgelyks weg, zeggende tot den Kempenaer:

‘A chinq heures sol terreing! edj vindrai vo quérie!’

‘Goed, goed, praetmaker!’ antwoordde de uitgedaegde jongeling met eenen spotlach.

‘Ay my, Sus lief, wat heb ik daer uitgestaen!’ zuchtte Trien toen zy zich met haren beschermer alleen zag. ‘Is het nu gedaen?’

‘Gedaen? Ik moet dezen avond tegen dien yzervreter gaen vechten met den sabel.’

‘Och! En dat om mynentwil!’ riep de maegd, verbleekend en zigtbaer sidderend.

‘Gy moogt u daer niet in ontstellen, meisken: het is maer om te lachen. Het zal weêr uitdraeijen op samen te gaen drinken; dit is voor dien Wael zoo eene manier om aen genever te geraken als zyne pré op is. Het gebeurt hem alle weken maer twee keeren; en het is van ieder bekend. - Kom gauw aen; ik zal u naer de infirmerie brengen waer Jan Braems is.’

Trien betaelde het bier en ging met den soldaet ter herberg uit. Hy bragt haer al koutende twee of dry straten verre en verliet haer met de woorden:

‘Ziet gy ginder dien soldaet op eene bank voor de deur van een groot huis zitten? Wel, daer is de infirmerie. Gy moet dien soldaet aenspreken. Hy zal u binnenlaten zoo het mogelyk is. - Wel te huis en de complimenten aen mynen vader als gy de gelegenheid hebt.’

‘Gy zyt duizendmael bedankt, vriend’ antwoordde Trien, hem verlatende om zich naer de infirmerie te begeven.

De maegd alleen zynde, begon eene droeve bekommernis haren geest weder te overnevelen en zy gevoelde zich byna den moed niet om den soldaet, die op de bank zat, het woord toe te sturen. Nochtans naermate zy de infirmerie naderde, kwam een blyde glimlach haer gelaet beglansen. Haer scheen het, dat zy den soldaet erkende. En inderdaed, op eenige stappen afstand riep zy hem reeds by zynen naem: het was Kobe van Tistje-den-hovenier, van wien Jan geschreven had dat hy korporael geworden was, en hy zat hier op de bank als korporael-planton.

Zoo haest hy het meisje bemerkte stond hy juichend op, kwam tot haer geloopen en riep met blyde verwondering:

‘Wel, Trientje lief, zyt gy het? Och Heer, wat eene vreugd u hier te zien! Hoe gaet het al in ons dorp? Is myne moeder genezen? Hoe gaet het met Loken Verbaets? Weten ze ginder dat ik korporael geworden ben? En wat heeft Loken gezegd als zy het heeft vernomen?’

‘Het gaet er nog altyd goed’ antwoordde Trien. ‘Uwe moeder was zondag reeds in de hoogmis; zy is de koorts kwyt, en het is er moeijelyk aen te zien dat

zy ziek is geweest. - ik heb zelve, in het voorbygaen, aen Loken gezegd dat gy overste geworden zyt.....’

‘Eh wel, en lachte ze niet?’

‘Neen, ze werd rood tot in het hair, maer ze was toch zoo bly dat ze niet meer spreken kon: ik heb het genoeg aen hare oogen gezien.’

Kobe de korporael boog langzaem het hoofd en blikte ten gronde; de uitdrukking zyns gelaets veranderde plotselings; hy ook voelde het rood der ontsteltenis op zyne wangen klimmen en zyn hart met versnelde kloppingen jagen. Het geboortedorp met zyne heide en velden, de kuische oogslag der beminde vriendinne, de liefderyke lach der moeder, de zondagvreugd na den langen arbeid; de liederen onder de groene linden, het geschetter der huisekster, het geblaf des honds, het zingend loof der masten..... dit alles ontstond frisch en levend voor zyn oog, dit alles suisde verleidend in zyn oor, en hield hem verslonden in de tooverachtige beschouwing van het betreurde leven......

‘Wat heb ik dan gezegd, Kobe, dat u bedroeft?’ vroeg Trien zachtjes.

‘Ach, Trientje lief’ was het antwoord ‘ik weet het zelf niet: daer kwam in eenen keer ons dorp voor myne oogen staen, zoo klaer dat ik de zon op onzen toren zag schynen! Myn vader was bezig met de stoppels van het veld te ryven en myne moeder stond er by, en ik hoorde

dat ze van my spraken..... Ik was gelyk zuiver van myne zinnen; maer nu is het gedaen.’

‘Kom, Kobe’ zegde Trien ‘leid my nu maer gauw by Jan; hy zal zoo bly zyn als hy my ziet!’

‘Gy weet zeker van zyn ongeluk?’

‘Ach, ja, ik koom om hem te spreken en te troosten. Laet my hier niet langer staen en breng my maer seffens by hem.’

‘Trien lief, wat beklaeg ik u!’ zuchtte Kobe met ware droefheid.

‘En waerom?’ riep Trien ‘Och, Kobe schei uit; gy maekt my verveerd.’

‘Ongelukkige Trien!’ antwoordde Kobe ‘er mag niemand by de blinden noch by de andere oogzieken toegelaten worden: het is ons op zware straf verboden.’

Een pynlyke gil ontsnapte der maegd, terwyl zy den voorschoot voor de oogen bragt en weenend klaegde:

‘Och God, och Heer! Ik zou vier dagen lang gegaen en gesukkeld hebben, en hem nu nog niet mogen zien! Dan zal ik toch niet levend van hier gaen: zyt daer zeker van!’

‘Trien, gy moogt op straet zoo niet staen kryschen’ zegde Kobe ‘of de menschen zullen rond ons komen gapen. Zy liever stil.’

De maegd vaegde met eene uitdrukking van moed of van wanhoop de tranen uit hare oogen, en riep:

‘Al moest ik in dit huis breken gelyk een dief, al moest er een sabel door myn hart gaen, ik zal hem zien en spreken..... dat ze my maer tegenhouden zoo zy kunnen!’

‘Luister, Trien lief’ sprak de korporael zachtjes ‘ik kan er misschien myne strepen by verliezen; maer ik zal u toch helpen. Houd u stil en doe alsof ge van niets wist. Straks gaet de sergeant op het rapport by den Plaetskommandant; het visiet van den doctor is reeds gedaen en de Directeur is niet wel; die zal in de zalen niet komen. Als de sergeant weg is, zal ik u stillekens in de blindenkamer brengen. Maer, Trien, zoo ik in het kot geraek en myne strepen verlies, zeg dan heel goed aen myne moeder en aen Loken, dat het was uit vriendschap en uit bermhartigheid.’

‘Zyt zeker, Kobe’ antwoorde het meisje met vochtige oogen ‘ik zal u myn leven lang daervoor bedanken; laet my maer doen: ik zal maken dat Loken u eenen brief schryft zoo haest als ik te huis ben!’

‘Zy kan niet schryven, Trien’ zuchtte de korporael.

‘Ik kan het zoo veel te beter’ bemerkte de maegd ‘dan zal ik het voor haer doen; en ik zal er dingen in zetten dat gy zult opspringen van blydschap!’

‘Zie, Trien, ik sta hier niet op schildwacht: ik ben planton en het is my niet verboden met de menschen te spreken. Kom, zit op de bank zonder iets te toonen

tot dat de sergeant de poort uitgaet: ik zal zeggen dat gy myne zuster zyt, of anders komt hy er nog tusschen. Laet ons nu wat klappen over de vrienden van ginder. Is Neel van den brouwer al getrouwd met de koemeid van pachter Dierickx? Is het veulen, dat wy den baes uit de Kroon verkocht hebben, een schoon peerd geworden?’

Zy gingen op de bank zitten, latende met inzigt tusschen hen beide eenen zekeren afstand, en begonnen te kouten over het afwezige.......................................................................

Daer binnen in het oogziekenhuis, was eene zonderlinge kamer. Derzelver vensters waren met schermen van donkergroen papier gesloten: geene enkele strael der zon mogt er worden in toegelaten. Voor ziende menschen was dit een akelig vertrek, waer een droevere toon dan het zwartste donker alles met pynelyke verwen overtoog en het hart des aenschouwers met geheimen angst en schrik beklemde. Het was er eigentlyk noch licht noch duister; maer men moest eerst den doodschgroenen dag gewoon worden, wilde men eenig voorwerp kunnen onderscheiden. Daerby, ofschoon hier menschen woonden en onder onzeggelyk verdriet verkwynden, heerschte er eene diepe stilte, slechts van tyd tot tyd onderbroken door eene klagt over het pynlyk branden der oogen met den duivelsteen.

Langs de wanden, op houten banken, zaten de blinden, als eene rei spooken, beweegloos en stom in den donkeren. Ieder van hen had eenen langen groenen lichtscherm voor het hoofd gebonden en voor het aengezigt nedergeslagen, op zulke wyze dat men niemands gelaet kon zien.

In den uitersten hoek zat Jan Braems met het hoofd op de kniën gebogen, en pynlyk droomend van dingen die hy beminde en nooit meer zou aenschouwen. Zyne ziel was weg naer gindsche streken, waer zyne ouders en vrienden woonden. Onder den groenen lichtscherm speelde soms een stille glimlach om zynen mond, terwyl zyne lippen zich verroerden als ware hy in samenspraek met onzigtbare wezens geweest. Even had hy het beeld zyner goede vriendinne uit de gedachtenis opgeroepen, en haer gedwongen de schuchtere bekentenis harer liefde op nieuw in zyn oor te fluisteren, toen eensklaps een byna onvatbaer gerucht zich op den trap deed vernemen. Hem scheen het dat zyn naem genoemd was geworden. Hoe het zy, de ontstelde jongeling sprong bevend regt, als hadde een verborgen slag hem getroffen, en zyn mond zuchtte zonder zyn toedoen:

‘Trien! Trien!’

De deur werd langs buiten geopend en het meisje verscheen met den korporael op den dorpel der kamer. Trien verschrikte toen haer gezigt in dit donker vertrek

viel en zy de spookachtige schimmen, met de groene lichtschermen als vermomd, zag zitten. Zy week met eenen luiden schreeuw achteruit; maer hare stem had Jan Braems getroffen en deze kwam met de handen vooruit, voelend en zoekend, tot haer. Zy erkende den ongelukkigen vriend, sprong kermend op hem toe en sloeg hare beide armen met kracht om zynen hals.

In den eerste hoorde men niets dan de namen ‘Trien, Jan’ op verschillige toonen van liefde, van medelyden en van droefheid gesproken. Het meisje lag te weenen tegen de borst des jongelings en scheen eindelyk van ontroering te zullen bezwymen; want haer hoofd helde ter zyde en hare armen hingen ontspannen over de schouders van haren ongelukkigen vriend.

Intusschen waren de andere blinden rond de maegd komen staen en betastten haer overal met de handen, als wilden zy haer insgelyks erkennen. Deze aenrakingen wekten haer uit hare bewusteloosheid. Zy trok Jan achteruit en zegde met schrik:

‘Och God! Jan lief, wat is dit hier? Zeg toch dat ze my gerust laten, of ik durf hier niet blyven.’

‘Zy niet verveerd, Trien’ antwoordde Jan ‘het is niets. De blinden zien met de vingeren. Zy voelen aen uwe kleederen om te weten van wat streek gy zyt. Er is geen erg by.’

‘Ach die arme jongens!’ zuchtte Trien ‘als het

zoo is vergeef ik het hun uiterharte; maer ik heb het er toch niet mede. Laet ons liever in het donker hoeksken op de bank gaen zitten, Jan; ik heb u zoo vele dingen te zeggen!’

Met deze woorden leidde zy haren vriend tot de bank en zette zich nevens hem, zyne handen in de hare houdende.

De samenspraek welke hier begon moest uiterst roerend zyn, ofschoon byna onhoorbaer; want op het gelaet van Trien wisselden klare blydschap en vreugde en droefheid en tranen elkander dikwyls af; en van tyd tot tyd zag men haer de handen van Jan met inniger gevoel drukken. Gewis, zy was bezig met den balsem des troosts in het hart des ongelukkigen te gieten; want de weinige vatbare klanken harer stem waren zoo fyn en zoo indringend zoet als de zoetste toonbewegingen van eenen liefdezang. Op het aengezigt van Jan, die den groenen lichtscherm hooger op het hoofd geschoven had, stond eene zonderlinge uitdrukking van droomachtige aendacht en tevens van pyn en wanhoop, als iemand die uit den afgrond der smart op woorden luistert welke hem zyn ongeluk niet doen vergeten, doch hem voor een oogenblik begoochelen met ingebeelde vreugde.

In eenen halven kring geschaerd, stonden de blinden stilzwygend rondom het ontroerde paer. Zy ook keerden het oor tot hen, om af te luisteren wat zy zegden en eenige der troostende klanken op te vatten.

De korporael was voor de deur blyven staen en wandelde er nu over en weder, van tyd tot tyd het hoofd in de blindenkamer stekende om te zien of Trien nog niet gereed ware om het vertrek te verlaten. Eensklaps verbleekte hy, terwyl in zyne oogen een groote schrik te lezen stond.

Daer zag hy den sergeant den trap opklimmen! - Hy liet hem, zonder eenige bemerking te durven doen, in de blindenkamer gaen en volgde hem met neêrhangend hoofd, als een misdadiger die zyn vonnis afwacht.

Nauwelyks had de sergeant het meisje bemerkt, of hy borst los in eenen vloed grammoedige woorden, en riep eindelyk tot den korporael:

‘Ah, gy hebt hier iemand vreemds toegelaten? Eene vrouw nog al! Gezwind beneden! Ik zal u oogenblikkelyk doen aflossen en vyftien dagen stadsprovoost voor u vragen. Zoo er uwe galons van korporael niet blyven aenhangen zal het myne schuld niet zyn!’

Trien stond regt en sprak smeekend tot den vertoornden sergeant;

‘Och, mynheer de overste, zy toch bermhartig! Ik ben er alleen de schuld van: het is door myne tranen dat ik hem bewogen heb om my hierin te laten. Doe hem geen kwaed omdat hy goedertierend is......’

Het hoofd ongeduldig schuddende, viel de sergeant met eenen spotlach haer in de rede:

‘Sa, wat beduidt dit altemael? ik ken mynen dienst en weet wat ik te doen heb..... en gy, Mieken, oogenblikkelyk ter deur uit! En wat gauw!’

De maegd scheen pynlyk verrast by dit onverwacht bevel; zy bemerkte echter dat het ernst was, en kwam bevend voor den sergeant staen, smeekende:

‘Ach, als het u belieft, nog een half uerken! Ik zal zeven Vaderonzen voor u lezen en myne hand kussen van blydschap......’

‘Kom, kom, het zotte spel kort gemaekt!’ snauwde de sergent ‘geen minuet meer!’

‘Maer God, mensch lief’ kreet de droeve Trien ‘ik kom te voet van den anderen kant van het Land om onzen ongelukkigen Jan wat troost te brengen, och arme; en gy zoudt my nu gaen wegjagen? Ik heb hem bykans nog niets gezegd!’

‘Gaet gy ofte niet?’ schreeuwde de sergent, dreigende met grove woorden die het meisje deden sidderen.

De tranen braken uit hare oogen en, met de gevouwen handen tot den sergeant opgeheven, snikte zy biddend:

‘Om Gods wil, vriend, nog een kwartierken! Doe my niet sterven; heb toch medelyden met eenen armen blinde: het kan u ook overkomen, mensch! Zou uw hart dan ook niet scheuren als gy uwe moeder of uwe zuster zaegt wegjagen gelyk eenen hond! Ach, mynheer

de overste, ontferm u onzer: ik zal u myn heel leven geerne blyven zien!’

Jan en de andere blinden morden intusschen grammoedig over de wreedheid des sergeants en staefden de bede der maegd. De kamer geraekte in rep en roer; het was als een opstand der blinden tegen den onverbiddelyken overste. Deze, daerover nog meer vertoornd, dreigde hen allen op dieet of water en brood te doen stellen, en vatte eensklaps het meisje by den arm om haer met geweld uit de kamer te voeren; maer Trien, zyn onwederroepelyk inzigt merkende, rukte zich los, liep huilend tot Jan en omsloot hem in hare armen onder grievende klagten. De jongeling, even droef doch overtuigd dat niets het afscheid beletten kon, wilde haer troosten en zegde haer met haest vele dingen, die in de stille samenspraek nog vergeten waren geweest.

Even gauw had de sergeant haer achtervolgd en weder vastgegrepen. Met de handen aen hare schouders geslagen, wilde hy haer van Jan afrukken; doch de kermende Trien hield hare armen als eenen yzeren band om het lichaem van den blinden vriend gesloten en weêrstond het woedend geweld des sergeants. Deze riep tot Kobe, die bedeesd by de deure stond:

‘Korporael, wat blyft gy daer staen? Hier! Ik beveel u dat gy zelf die boerin aen de deure werpet, of gy zult het duer bekoopen, en haest gemaekt!’

Kobe naderde tot de maegd, en haer by den arm vattende, zegde hy:

‘Trien lief, het doet my wee; maer niets kan eraen helpen. Ga maer stillekens weg, anders smyten ze u nog van de trappen. Het consigne is zoo: de sergeant moet toch zynen dienst doen.’

Trien liet haren vriend los, en het hoofd met kalme weerdigheid opheffende ging zy, altyd bitter weenend, tot den sergeant en sprak:

‘Mynheer de overste, ik zal weggaen; maer, vriend, vergeef het my en vergeef het Kobe ook: God zal het u zeker loonen, want het is een goed werk. Gy hebt immers ook een hart, en alle menschen zyn toch broeders in de wereld. Niet waer, mynheer de sergeant, gy zult zoo goed zyn en het vergeten? Ik zal u gedachtig blyven in alle myne gebeden.’

Nu men zoo ootmoedig voor zyn bevel zwichtte voelde de sergeant zynen toorn gansch vergaen; de zoete stem en de indringende blauwe oogen der maegd hadden zyn gemoed vermurwd; en het was met ware goedheid dat hy antwoordde:

‘Welnu, vertrek dan spoedig, - en zoo de overtreding verborgen blyft, zal ik, uit medelyden voor u, de zaek verzwygen en vergeten.’

‘Och, gy goede mensch!’ riep Trien ‘ik wist het wel: gy spreekt immers ook Vlaemsch gelyk wy! Ik

ga oogenblikkelyk weg; nog eenen enkelen goedendag!’

Zy omhelsde nog eens den ongelukkigen blinde, die sprakeloos haren afscheidskus ontving, murmelde eenige tooverachtige woorden in zyn oor, en wendde zich dan weenend en snikkend naer de deur der kamer. Daer keerde zy het hoofd om en liet eenen vlymenden schreeuw, terwyl zy weder in het vertrek wilde keeren, en worstelde tegen den sergeant, die haer ditmael met onverwinbaer geweld wederhield. - Het meisje zag in den hoek der kamer haren ongelukkigen vriend ten gronde neêrgezegen en met het hoofd op de bank ineengezonken alsof het leven hem ware ontgaen. Dit gezigt schokte haer zoodanig, dat zy sidderde van angst en pyn, en, als eene woedende, zich wrong om uit de handen des sergeants te geraken. Deze rukte haer eventwel voort en sloot de deur der kamer.

Afgemat, ontzenuwd en stervend van wanhoop, als eene martelaresse gedwee en schier gevoelloos, daelde Trien tusschen den sergeant en den korporael den trap af, tot op den open voorhof. Hier liet zy zich bewusteloos voortstooten en rukken; want hare beenen weigerden de beweging te doen die haer van Jan verwyderen moest. Zy zegde echter geen woord: stille tranen, als beken over hare wangen vlietende, waren het eenig bewys harer smart.

Op den dorpel van eene der deuren, welke op den

voorhof uitkwamen, stond eene Vrouw met ryke kleederen en edel gelaet. Zy beschouwde van verre het weenende meisje en scheen nieuwsgierig om te vernemen wat er gebeurde. Naermate men tot haer naderde om de poort te bereiken, vervulde zich haren blik met diep gevoeld medelyden.

Trien bespeurde het; eene strael der hoop schoot in haren boezem. Deze aendoening ontsnapte Kobe niet: hy fluisterde de maegd in het oor:

‘Het is de vrouw van den opperste der infirmerie; ô, zoo een goed mensch! Zy is van Antwerpen.’

Sneller stapte de maegd voort, en scheen nu zelve haest te hebben om ter poort uit te geraken; maer omtrent de rykgekleede Vrouwe gekomen, liep zy eensklaps kermend tot haer en viel geknield voor hare voeten, met opgeheven armen roepende:

‘Ach, Mevrouw! Hulp, bermhartigheid voor eenen armen blinde!’

De Vrouw scheen verrast en verlegen over dezen onverwachten knieval: eene korte wyl aenzag zy met verwondering de jonge boerin, die hare schoone blauwe oogen, als een gebed der ziel, tot haer opgeheven hield, en tusschen hare tranen van hoop glimlachte alsof zy reeds dankte voor eene ontvangene weldaed. Zy vatte Trien by de twee handen, en, haer opligtende zegde zy op zoeten toon:

‘Arm meisken! Kom binnen, kind lief; wat is er dat u zoo bedroeft?’

Met deze woorden en zonder acht te geven op den sergeant, die beleefdelyk de hand aen het voorhoofd hield, leidde zy de maegd binnen hare wooning, waer zy haer op eenen stoel deed nederzitten.

In deze kamer bevond zich een officier der Jagers, die voor eenen lessenaer bezig was met schryven; hy hief met nieuwsgierige belangstelling het hoofd van zyn werk op en bezag het weenende meisje, doch bleef beweegloos op eene verklaring wachten.

De Vrouw - zy was zyne echtgenote - greep de hand der maegd en sprak:

‘Kom, kom, meisken, troost u maer; er zal u geen kwaed gebeuren. Zeg my, wat u zoo ontstelt; ik zal u helpen indien het mogelyk is.’

‘Ach, Mevrouw’ zuchtte Trien, terwyl zy de hand harer beschermster met vurigheid kuste ‘God zal u zegenen voor uwe goedheid! Ik ben een arm boerenmeisken van tusschen St.-Antonis en Magerhal, in de Kempen. Onze Jan is in het lot gevallen en hy is soldaet geworden. Over vier dagen heeft hy aen zyne moeder eenen brief geschreven, dat hy kwade oogen heeft; maer aen my alleen heeft hy geschreven dat hy blind is voor zyn leven. Ik heb er wel twee uren over dood van gelegen in eenen eiken kant; maer aen zyne moeder heb ik

het niet durven zeggen, omdat zy niet zou sterven van verdriet. Des anderendaegs 's morgens ben ik barrevoets vertrokken, zonder te weten langs waer ik moest gaen om van ons dorp naer Venloo te komen; ik heb gevraegd, gedwaeld en verloren geloopen; schaemte en pyn genoeg geleden, nacht en dag gegaen, byna zonder te eten of te drinken, dat het bloed uit myne voeten lekte. Na dry dagen gesukkeld te hebben gelyk een verloren schaep, koom ik hier; een jongen van ons dorp, die korporael is, laet my uit medelyden binnen; ik zie onzen Jan met uitgezworen oogen; ik wil hem troosten - en daer komt de sergeant en jaegt my weg! Nu mag ik Jan niet meer zien; ik moet hem verlaten, och arme, zonder troost. ô, Mevrouw, dit kan immers niet zyn? Bedenk, als het u belieft, wat ik heb uitgestaen om tot hier te komen; en heb toch medelyden met het onnoozel lam dat daer, in den donkeren, van pyn uitteert en verkwynt!’

‘Is hy uw broeder?’ vroeg de officier van achter zynen lessenaer.

De maegd boog het hoofd om het schaemrood te verbergen, dat by deze vraeg haer aengezigt verwen kwam.

Na een kort stilzwygen sloeg zy de oogen weder op en antwoordde

‘Mynheer, ik ben zyne zuster niet; maer van kindsbeen af woonen wy onder hetzelfde dak; zyne ouders zyn

de mynen; hy bemint myne moeder; zyn grootvader heeft my gedragen toen ik nog niet gaen kon; arbeid, gewin, vreugde en verdriet: alles is ons gemeen.’

Na eene poos sloeg zy den blik ten gronde en zegde op stilleren toon:

‘Sedert dat hy ongelukkig is gevoel ik ook wel dat ik zyne zuster niet ben......’

De officier, door de woorden van het meisje ontroerd, was van achter den lessenaer getreden en langzaem tot haer genaderd.

‘Arm kind’ zuchtte de Vrouw ‘gy moet die gedachten uit uwen geest jagen en u troosten in zyne ramp. Eenen blinden jongen kunt gy immers niet blyven beminnen? -’

Trien sidderde van pyn.

‘Hem verlaten?’ riep zy uit ‘hem vergeten, omdat hy blind en ongelukkig is voor zyn leven? Och, Mevrouw, als het u belieft, zeg dit niet meer: het gaet door myn hart gelyk een mes!’

Inderdaed een nieuwe tranenvloed ontsprong harer oogen.

De officier wisselde eenige woorden in de fransche tael met zyne echtgenote. Hy zegde haer dat er een ministerieel bevel gekomen was, waerby de kolonels de magt werd verleend om de blinde soldaten met een onbepaeld verlof naer hunne Gemeenten te laten gaen, in afwachting

dat een beslissend ontslag van den dienst hun wierde toegezonden. Ofschoon deze maetregel slechts binnen een paer weken stond uitgevoerd te worden, toonde de officier zich bereid om by den kolonel, en wien het nog mogt aengaen, eene pooging te beproeven om voor den ongelukkigen vriend der boerinne, by uitzondering, nog denzelfden dag een verlofpas te bekomen. Zyne echtgenote bad hem, dat hy toch dit inzigt uitvoeren wilde. Trien, ofschoon niet verstaende wat er gezegd werd, bespeurde wel dat hare beschermster haren man tot iets goeds voor haer aendreef; de halfgetrooste maegd knikte smeekend met het hoofd als om de menschlievende pooging aen te moedigen.

De officier keerde zich tot het meisje en vroeg:

‘Zoudt gy verheugd zyn, dat uw vriend met u naer huis mogt keeren?’

Het gelaet van Trien werd eensklaps verlicht door eene onbeschryflyke uitdrukking, waerin blydschap en angst gemengd waren. Hare groote blauwe oogen, halsstarrig geopend, schenen nog andere woorden uit den mond des officiers te lokken. Eindelyk brak hare stem los:

‘Verheugd? Bly?’ riep zy. ‘Ik val byna van myn zelven omdat gy my dit vraegt. ô, Mynheer, mynheer, bedrieg my niet met zulke hoop. Ik zal voor u kruipen en uwe voeten kussen van dankbaerheid!’

Met haest vatte de officier zynen shako van de tafel; gordde zynen sabel aen en ging ter deure uit, zeggende:

‘Heb maer goeden moed, meisken; ik zal er misschien in gelukken. In alle geval, gy zult Jan nog mogen zien; daervoor zal ik zorgen.’

Eenige onverstaenbare galmen van erkentenis volgden den officier tot op den voorhof; dan begon Trien hare weldoenster vurig te danken, doch deze liet haer den tyd niet om het gevoel dat haer hart overstroomde gansch uit te storten. Zy liep ter keuken en kwam weinig tyds daerna terug met eene meid, die een tafeltje voor Trien schoof, en daerop vleesch, brood en bier de maegd voordischte, terwyl de Vrouw haer zegde:

‘Eet en drink maer gerust, meisken; het is u uiterharte gegund.’

‘Ach ik weet het wel, Mevrouw’ zuchtte Trien ‘waer heb ik het toch verdiend? Het is alsof gy myne moeder waert. God zal het u loonen!’

‘Het is immers lang geleden dat gy geëten hebt?’ vroeg de Vrouw.

‘Van dezen morgen ten dry ure, Mevrouw’ antwoordde Trien, met waren honger de spyzen nuttigende ‘ik heb sedert al zeven uren gegaen; maer nu dank ik den milden God nog in al myn verdriet, omdat hy u zoo goed gemaekt heeft, Mevrouw.’

Lang betuigde Trien haren dank en lang nog troostte de edelmoedige Vrouw haer met zoete zusterlyke woorden; - want de officier bleef wel gedurende twee uren weg. Trien had hare gansche geschiedenis reeds verteld, en liefderyk gesproken van het schoone, het beminde Kempenland, waer geest en hart zuiver zyn als de lucht der zandige vlakte; waer elk gevoel der ziel omwasemd blyft met den geur van eenvoud en regtzin, gelyk het eeuwig gebloemte der heide, dat elken morgen zich in balsemdampen baedt.....

De Vrouw vond een innig behagen in dit boerenmeisje, wier tael, hoe ongekunsteld ook, een fyn begryp en een ryk begaefd hart verrieden. Meer dan eens had Trien haer gemoed getroffen en hare oogen van ontroering doen glinsteren.

Terwyl zy nu daer wachtende zaten, en spraken over het zuivere landleven, was de officier de poort binnen getreden en met den sergeant tot de blindenkamer opgeklommen. Na eenig verwylen tusschen die ongelukkigen, daelde hy den trap af tot op den voorhof. Jan volgde hem met den ransel op den rug en eenen gaenstok in de hand; de sergeant leidde hem tot voor de deur der wooning des officiers. Hier vatte deze laetste zelf den blinden by de hand en zegde hem:

‘Daer binnen is Trien, zy wacht u.’

Met deze woorden opende hy de deur.



illustratie

Jan rukte een papier uit zyne borst, en, het omhoog stekende, riep hy met juichende blydschap:

‘Trien, Trien lief, ik mag mede naer huis gaen! Ik moet geen soldaet meer zyn; hier is myn congé!’

‘Het is waer wat hy zegt’ sprak de officier, ziende dat de maegd het niet durfde gelooven.

Onderwyl kwam Jan met de handen vooruit in de kamer; maer Trien sprong hem niet te gemoet. Het geschokte meisje liet zich van haren stoel vallen en kroop op de kniën tot voor hare weldoenster, die wat verder op eene rustbank zat. Met opgeheven handen en weenend, haer dankend in de oogen ziende, riep zy luid:

‘ô, Mevrouw, als gy niet naer den hemel gaet, wie zal er dan zalig zyn! Ik kan niet spreken. Ah, myn hart breekt, - ik sterf van blydschap, - dank! dank!’

Inderdaed, haer hoofd viel krachteloos neder op den schoot der Vrouw, en zwygend omhelsde zy hare kniën. Eventwel zy ontwaekte onmiddelyk uit deze diepe ontroering; zy sprong regt en liep met open armen tot den blinden, onder eenen vloed van blyde kreten, waeruit de naem des jongelings alleen onderscheidbaer opklom...............................................................................

Na de volle uitstorting der blydschap en der dankbaerheid, trokken Trien en Jan ter poort der infirmerie

uit, vergezeld door de vriendschappelyke gelukwenschingen hunner weldoeners.

 

Het was een zonderling vertoog, deze frissche boerendochter, den blinden soldaet by de hand leidende, door de straten van Venloo te zien stappen. Ook bleef elk voorbyganger getroffen staen, niet zoo zeer door het gezigt van den ongelukkigen, die met den ransel op den rug en den groenen lichtscherm voor de oogen, nevens het meisje voorthuppelde, dan wel om de onverklaerbare uitdrukking van hoogmoed en blydschap, die het gelaet der boerinne iets edels, iets wonderschoons byzette.

De goede Trien was zoo gelukkig, zoo trotsch over den uitslag harer opoffering en harer stoutheid, dat zy met het hoofd opgeheven en met juichend aengezigt, zich voortspoedde zonder het oog voor den nieuwsgierigen blik der burgers neêr te slaen.

Zy had groote haest om de stad te verlaten en noopte den blinde tot eenen snellen gang. De onverwachte zegeprael had haer verrast en verwonderd. Nu zelfs kon zy er nauwelyks aen gelooven, en, van tyd tot tyd, liep er eene vlugtige siddering om haer hart, alsof zy vreesde dat men haer den ongelukkigen vriend nog ontnemen kon.

Eindelyk bereikte zy de stadspoort; zy zag het open

veld en de verre kimme, langs waer de weg tot het geboortedorp hen leiden zou. Nu eerst vloog een heldere zegekreet uit haren boezem op. Zy sloeg het oog dankend ten hemel, maekte het teeken des Kruis, en zegde dan met zoete verrukking:

‘Kom nu maer aen, Jan! Nu zyn wy vry!’


Vorige Volgende