Logo DBNL
De leeuw van Vlaenderen (1838)

De leeuw van Vlaenderen

(1838)–Hendrik Conscience–rechtenstatus Auteursrechtvrij

Vorige

Historisch vervolg tot aen de verlossing van Robrecht van Bethune XXIIIe graef van Vlaenderen.

Van de zestig duizend man, die, om Vlaenderen te verwoesten, door Philippe le Bel gezonden waren, ontvluchtten er slechts omtrent de zeven duizend, die in aller yl langs verschillende wegen op den franschen

bodem zochten te geraken. Gui De St-Pol had er by Ryssel vyf duizend in eene bende vergaderd en meende met dezelve in Frankryk te trekken, maer, een gedeelte des vlaemschen legers hem aenvallende, werd hy in een bloedig gevecht verslagen en meest alle zyne mannen vonden daer de dood, die hen op het slagveld te Kortryk had gespaerd. De excellente Cronike zegt ons hoe veel Franschen in hun Vaderland terugkeerden: - ‘Ende van alle diere ontquamen en ontvloden mochten syn ontrent drie duijsent mannen van alle der groter menichte, die daer versaemt waren omme Vlaenderen al gheheel te niete te doene; ende die mochten die nieumare dragen van haerlieder aventuere, die sober was.’

De byzonderste Edelen, de dapperste ridders bleven voor Kortryk dood, derzelver getal was zoo groot dat er, volgens de geschiedenis, geen slot, geene heerlykheid in Frankryk was, waer men den rouw niet aennam, overal werden er tranen over de dood eens echtgenoots, eens vaders of eens broeders gestort, en het gansche land werd met klachten vervuld. Door de zorg der vlaemsche Veldheeren werden de gesneuvelde koningen en de doorluchtigsle Landheeren in de abtdy van Groeningen begraven, als blykt uit eene oude schildery, welke in St-Michiels kerk te Kortryk nog bestaet; zy draegt het volgende opschrift, door den heer P. Vanduyse ter plaetse letterlyk afgeschreven: - ‘Den slag van Groeninghe gehouden op den XIen julius 1302 en wiert gheslegen op den Groninck Coutere daer de Audenarsche straete deurgaet neffens de stede van Curterik, dit syn de namen van den edelen die in den

stryt verslagen en in 't clooster te Groeninghe begraven waren.

‘Eerst, de Coninck van Majorke: de Coninck van Meliden: dhertoge van Corcinen: dhertoge van Brabant: de Bisschop van Beauvais: de Grape van Archois: de Prinse van Aspermont: Jacob van Simpel: de Grave van Clermont: de Prince van Champaingen: de Grave van Melli: de Grave van Trappe: de Grave van Lingui: de Grave van Bonnen: de Grave van Henegauwe: de Grave van Frison: de Grave de la Marche: de Grave van Bar: item zyn dry broeders de Heere van Bentersam: de Heere van Wenmele: de Castelein van Rysele: de Heere van Flines: Clarion des Coninck van Melidens broeder: Mher Jan van Creky: de heere van Van Merle: de Grave van Lingui in Barrois: de Heere van Marloos: de Heere van Albemarke: des Bisschop van Beauvais broeder: de Heere van Versen: de Heere van Rochefort: Mher Gillis van Olingy: de heere van Montfort: Godefroid 's Graven van Bonnen broeder, en meer dan seven hondert vergulden sporen.

Godt sy alle gheloofvege sielen ghenaedich.’

Er bestaet in de boekzael van den heere Goethals-Vercruyssen, te Kortryk, nog een steen, welke op het graf van Koning Sigis gelegen heeft, en, met zyne wapenteekenen, het volgende opschrift draegt: - ‘In 't jaer os Here MCCCII up sente Benedictus dach in Hoymaent was de stryt te Curtruke. Onder deze es gegraven de conync Sigis. Bidt Gode voor alle zielen. Amen MCCCII.

Boven de gouden vaten, kostelyke stoffen en ryke

wapenen, vond men op het slagveld zeven honderd vergulde sporen, welke de Edelen alleen dragen mochten; men hing dezelve met de gewonnen standaerden aen het gewelf der Vrouwekerk te Kortryk, en daer van werd het gevecht den slag der gulden sporen genaemd. Eenige duizende peerden vielen ook in de macht der Vlamingen, die dezelve in de volgende oorlogen met groot voordeel gebruikten. Buiten de Gendpoorte, op weinig afstand van Kortryk, heeft men in 1831, te midden van het gewezen slagveld, eene kapel ter eere van Ons lieve Vrouw van Groeningen gebouwd; op het altaer leest men de namen der gesneuvelde fransche Veldheeren, en een der echte vergulde sporen is te midden van het gewelf opgehangen. In Kortryk werd dien heugelyken dag alle jaren door eene openbare plechtigheid en door volksvermaken gevierd; de gedachtenis dier feest is er tot heden toe in eene kermis, welke men vergaderdagen noemt, overgebleven. Ieder jaer, in de maend july, gaen de arme lieden van huis tot huis de oude kleederen vragen om dezelve te verkoopen, gelyk men in 1302 met den ryken buit gedaen heeft; door eenen vioolspeler vergezeld, begeven zy zich naer den Pottelberg, de oude legerplaets der Franschen, en vermaken zich daer tot het einde van den dag.

De tyding van het verlies des legers in Frankryk komende bedreef men grooten rouw aen het Hof; Philippe le Bel ontstak in woede tegen zyne gemalin Johanna, wier boosheid de schuld dier onheilen was. Hy verweet haer dit met bittere woorden, gelyk Lodewyk van Velthem, een dichter die in dien tyd leefde en

alsdan zyne rymkronyk (Spiegel historiael) schreef, met de volgende woorden verhaelt:

 
Doe werp die coninc haer in den scoet
 
Ene letter van bloede roet.
 
Want be die die se screef
 
Ontfoer daer Artois doet bleef
 
Met groter smarten doorwont

En wat verder:

 
Hi seide doe: Coninginne Vrouwe!
 
Maniert u selven in uwen rouwe!
 
Haddes u te voren bedacht;
 
Dit heb di al selve toebracht;
 
Gi ne dorvet niemant anders tien
 
Dan u selven wildy 's lien!

Men vindt, in de meeste fransche geschiedboeken, Johanna van Navarre geheel anders dan kwaedaerdig afgeschetst. De Franschen met hun nationael karakter, dat ik zeer loffelyk acht, verschoonen licht de ondeugden hunner Vorsten (wanneer zy dood zyn) maer de waerheid is in onze kronyken te tastbaer om aen de hatelyke inborst van Johanna te twyfelen.

De Wethouders van Gent allen Leliaerts zynde, en denkende dat Philippe le Bel in allerhaest een nieuw leger naer Vlaenderen zou afzenden, wilden hunne poorten gesloten houden om de stad zoo lang aen de Franschen te bewaren; zy werden welhaest door de Gentenaren over dit verraderlyk inzicht gestraft. Het volk liep te wapen, Wethouders en Leliaerts werden vermoord en de voornaemste Burgers brachten de sleutelen der stad aen den jongen Gwyde, wien zy eene eeuwige trouw toezwoeren.

Onderwylen kwam Jan Graef van Namen, broeder

van Robrecht van Bethune, naer Vlaenderen en nam het bewind des lands in handen, hy vormde met haest een nieuw en machtiger leger om aen de Franschen te kunnen wederstaen, en bracht de Besturen der steden in orde. Zonder zyne benden langer te laten rusten trok hy voor Ryssel, hetwelk zich na eenige stormloopingen overgaf; van daer naer Dowai trekkende won hy insgelyks die stad en nam de bezetting krygsgevangen; de stad Cassel gaf zich ook op zekere voorwaerden over. Nog eenige andere sterke plaetsen den Franschen ontnomen hebbende, en ziende dat er geene nieuwe vyanden uit Frankryk kwamen, zond Jan van Namen het grootste gedeeite zyns legers naer huis en behield slechts eenige keurbenden van ervarene krygsknechten.

Het land was gerust en de koophandel begon op nieuw te bloeien; met betere hoop op eenen goeden oogst werden de verwoeste landen weder bezaeid, en het scheen dat Vlaenderen een nieuw leven, eene nieuwe kracht verkregen had: men dacht met eenige rede dat Frankryk nu genoeg geleerd was, gelyk Van Velthem zingt:

 
Wacht u vort van selken spele,
 
Ghi Fransoyse syt hier onteert,
 
Ghi syt anderwerven geleert.

Philippe le Bel had inderdaed niet veel lust om den oorlog weder aen te vangen, maer de roep om wraek, welke uit alle de deelen van Frankryk zich deed hooren, de klachten der ridderen wier broeders voor Kortryk gesneuveld waren, en bovenal de aenhitsing der wraekzuchtige Koningin Johanna, deden hem eindelyk tot den kryg overhellen. Hy vergaderde dan een leger van

80,000 man, in hetwelk zich by de 20,000 ruiters bevonden; echter was hetzelve op verre na zoo aenzienlyk niet als het eerste dat hy verloren had, vermits het nu meest gehuerde of gedwongene soldaten waren. Het Opperbevel werd aen Louis Koning van Navarre gegeven; deze moest, eer hy slag leveren zou, Douai en de andere fransche grenssteden uit de handen der Vlamingen zoeken te verlossen. Dit leger naer Vlaenderen komende sloeg zyne tenten op twee uren van Douai, by Vitry, in het veld neder.

Zoodra men in Vlaenderen vernomen had dat er een fransch leger gevormd werd, liep de schreeuw te wapen! te wapen! door het gansche land; nooit zag men zulken geestdrift, uit alle steden, uit de minste dorpen kwamen groote hoopen volks met allerlei wapens toegeloopen, men ging al zingende en vol vreugde naer den vyand; in dier voege dat Jan van Namen, vreezende dat de levensmiddelen zouden ontbreken, er een groot getal terugzenden moest. Die welke als Leliaerts bekend waren, willende hun vorig gedrag doen vergeten, smeekten dringend om hun bloed voor het Vaderland, ten bewyze hunner bekeering te vergieten, hetgeen hun dan ook met blydschap werd toegestaen. Onder Jan van Namen, de Veldheer, bevonden zich meest alle de ridderen die zich in den slag te Kortryk hadden doen kennen: de jonge Gwyde, Willem van Gulik, Jan van Renesse, Jan Borluut, Pieter Deconinck, Jan Breydel en meer anderen. Adolf van Nieuwland, nog niet van zyne ziekte hersteld zynde, kon dien tocht niet bywoonen.

Die macht in verscheidene benden verdeeld zynde,

trokken de Vlamingen tot op twee mylen van den vyand en namen daer hunne standplaets, weinig tyds daer gelegen hebbende togen zy voort tot tegen de rivier de Scarpe, by Flines; zy gingen dagelyks de Franschen tot den stryd beroepen, doch mits de Veldheeren, zoo wel de vlaemschen als de franschen, den stryd schenen te ontwyken werd er niets uitgericht. De oorzaek van den stilstand was, dat Jan van Namen, de verlossing zyns vaders en zyns broeders willende bemerken, boden naer Frankryk gestuerd had om te zien of men de vrede met Philippe le Bel niet zou kunnen treffen. Het schynt dat men by het fransche Hof over de voorwaerden het niet eens worden kon, want de boden bleven weg, en men kreeg slechts ongunstige antwoorden.

Het vlaemsch leger begon te morren en wilde, ondanks het verbod van den Veldheer, tegen de Franschen stryd leveren; dit duerde zoo lang en de wil der benden deed zich zoo ernstig gevoelen, dat Jan van Namen gedwongen werd over de Scarpe te trekken om den vyand aen te vallen. Er werd eene brug op vyf schuiten over de rivier gelegd en het vlaemsch leger, verheugd om dat men ging stryden, toog zingend en vol blydschap er over; maer er kwam een twyfelachtig nieuws van Frankryk, hetwelk hen nog eenige dagen wederhield. Eindelyk wilden de benden zich in geener wyze stil houden en gaven ernstige blyken van oproer. Alles werd dan tot den aenval bereid gemaekt en de Vlamingen trokken op tegen de Franschen; dezen den slag niet durvende wagen braken hun leger haestig op en togen in wanorde af. De Vlamingen vielen de vluchtende Franschen op het lyf en versloegen er een aen-

zienlyk getal; voortgaende namen zy het kasteel van Harne, waer de koning van Navarre den legerstapel gesteld had. De voorraed, de tenten, en alles wat het fransche leger met zich gebracht had verviel in de handen der Vlamingen. Daer na hadden nog eenige geringe gevechten plaets, welkers gevolg was dat de Franschen, met schande overladen, tot diep in Frankryk verjaegd werden; zoo zingtonze vaderlandsche Dichter Vanduyse met recht ter dier gelegenheid:

 
Triumf, myn Vaderland! roem roem der vaedren daden;
 
Onsterflyk groenen uwe aloude lauwerbladen,
 
De Faem vermeldt uw' roem aen 't gansch vieroordig rond:
 
Blyft zoo verheerlykt tot der wereld avondstond!

De vlaemsche Veldheeren, ziende dat men den vyand in het open veld niet meer te bestryden had, dankten het leger ten deele af en bewaerden slechts genoeg mannen, om aen de bezettingen der fransche grenssteden, het rooven en branden te beletten.

Uit het stedeken Lessines, op de palen van Henegauwen, vielen dagelyks hoopen Soldeniers op den vlaemschen bodem en deden veel kwaed aen den inwooner ten platten lande. Jan van Namen dit vernemende trekt met eenige bende derwaerts, bestormt, verovert en verbrandt Lessines, hetwelk den Graef van Henegauwen behoorde.

Ondertusschen trekt Willem van Gulik met de ambachten van Brugge en van Kortryk naer St-Omer om die stad den Franschman te ontnemen. Daer gekomen zynde wordt hy door de fransche ruitery, die veel sterker in getal was, met onstuimigheid aengetast; geene uitkomst ziende schikt hy zyne mannen in eenen kring

en verweert zich tot dat de duisternis hem toelaet achteruit te wyken, en dus eene gewisse nederlaeg te ontgaen. Eenige dagen later kwam Jan van Namen, van Lessines terug by Willem, hetgeen hunne te saemgevoegde macht tot 30,000 man sterk maekte. Het fransche leger aenvallende sloegen zy hetzelve op de vlucht en hakten de vyandige benden aen stukken.

Men begon St-Omer te bestormen, alle dagen werd de stad met eenen ongewoonen moed langs verschillende zyden aengevallen, doch, de bezetting zeer sterk zynde, werden de belegeraers dikwyls met verlies van veel volks afgedreven; dit belette hun echter niet eene menigte zware steenen over de wallen te werpen en de huizen grootelyks te beschadigen: er werden ook veel inwooneren van St-Omer in de straten onder de steenen verplet. De Franschen voor de behoudenis der stad vreezende, en willende eene krachtige pooging doen, brachten alle de Burgers te wapen en bekwamen by dien middel eene aenzienlyke krygsmacht, welke zy in twee lichamen verdeelden. Des nachts, wanneer eene ondoordringbare duisternis de velden overdekte, gingen zy bedektelyk uit de stad en legde de helft van hunne macht in een dicht bosch, dat ter zyde der vlaemsche legerplaets stond; het andere gedeelte toog tot by het kasteel van Arcques, hetwelk insgelyks door de Vlamingen belegerd was. By het ryzen der zon begon den aenval by Arcques, met zoo veel geweld dat de Vlamingen zich dus verrast ziende, meenden te vluchten, doch de stem hunner Veldheeren gaf hun den moed weder; zy dreven de Franschen achteruit en de zege scheen naer hunne zyde te hellen, tot dat eene groote

bende ruitery, hun langs achter op het lyf vallende, by den eersten schok verscheidene gelederen overhoop wierp, en de vlamingen na eenen hardnekkigen stryd uit eenen op de vlucht gedreven werden.

Het andere gedeelte des vlaemschen legers onvoorziens, door de in het bosch verborgene soldaten aengevallen zynde, schikte zich met haest in slagorde en toog zonder wanorde achteruit; wellicht zouden zy zonder groot verlies ontkomen zyn, maer een beklagelyk ongeluk moest de oorzaek van hunne nederlaeg worden. By de rivier de Aa gekomen zynde begaven zy zich, in zoo groot getal en zoo dicht in een gesloten, op de brug, dat dezelve, het gewicht van zoo veel menschen niet kunnende dragen met yslyk gekraek, in de rivier stortte. Het geschreeuw, het gehuil dergenen die gepletterd in het water vielen, bracht de verslagenheid onder de vlaemsche benden, die nog vóór de rivier stonden; zonder op de stem der Oversten te luisteren begaven zy zich op de vlucht en liepen verward van het slagveld. Die nederlaeg kostte den Vlamingen by de vier duizend man.

Jan van Namen en Willem van Gulik ziende dat de vyand, om hunne verlatene legerplaets te gaen plunderen, opgehouden had hen te vervolgen, vergaderden de vluchtelingen zoo zy best konden, en hun de schande dier nederlaeg onder het oog gelegd hebbende, spraken zy hun de begeerte tot eene spoedige weêrwraek in het hart. Dan tot den vjand wederkeerende verraste zy hem, bezig zynde met de legerplaets te rooven, en vielen hem met een groot geschreeuw onvoorziens op het lyf; de meeste plunderaers werden verslagen en de

anderen in de stad gedreven, alzoo behielden de Vlamingen hunne goederen, met de zege van dien dag.

Terwyl men tegen Frankryk eenen langdurigen en weinigbeduidenden oorlog voerde was Zeeland, door afsterven, zonder Heer geworden. Willem van Henegauwen wilde dit land in bezit nemen, voorgevende dat het hem door erfrecht toebehoorde; de zonen van den Graef van Vlaenderen maekten insgelyks aenspraek op dien eigendom. Jan van Namen rustte met haast eene vloot uit en landde met een vlaemsch leger op het eiland Cadsant; na een gering gevecht vervolgde hy zynen tocht naer Walcheren, by ter Vere, dat ach overgaf. Willem van Henegauwen had insgelyks een leger te been gebracht en kwam met hetzelve in Zeeland, alwaer hy den slag aen Jan van Namen kwam bieden. De Vlamingen verwonnen hem in een vreeselyk gevecht en sloegen hem op de vlucht tot by Arnemuiden. Willem van Henegauwen, dáér eenige versche hulpbenden vindende, vergaderde zyn verstrooid leger en trok op nieuw tegen de Vlamingen; maer dit mael was zyne nederlaeg nog schriklyker, want hy werd genoodzaekt op het eiland Schouwen te vluchten. Korts hier op veroverde de Vlamingen de stad Middelburg met nog vele andere steden. Dit bracht Willem van Henegauwen tot een tydelyk bestand, by hetwelk het grootste gedeelte van Zeeland aen de Vlamingen werd afgestaen.

Philippe le Bel vergaderde onderwyl een machtig leger om zich over den slag van Kortryk te wreken; hy gaf het opperbevel deszelfs aen Walter De Chatillon, hem bevelende, by zyne aenkomst in Vlaenderen, alle de bezettingen uit de grenssteden te lichten, waer door

zyn leger boven de 100,000 man sterk moest worden.

Philippus een der zonen van den ouden Graef van Vlaenderen, die in Italië de graefschappen van Tyetta en van Lorette beërfd had, de vorming van het fransch leger vernemende, kwam met eenige hulpbenden naer Vlaenderen, waer hy door zyne broeders tot Opperveldheer werd verkozen. By het leger dat in Zeeland geoorlogd had nog meer mannen voegende, bracht hy zyne macht tot 50,000 man, toog tot by St-Omer om de Franschen af te wachten en overrompelde het kasteel van Arcques.

De twee legers kwamen weldra voor elkander. De twee eerste dagen hadden er eenige afzonderlyke gevechten plaets, in dewelke Pierre De Courtrenel, een der Fransche Veldheeren, met zyne zonen het leven leit en de Franschen veel volks verloren. Walter De Chatillon met vrees bevangen dorst den algemeenen slag niet wagen; hy trok dan des nachts met zyn leger naer Atrecht, en dit zoo bedektelyk dat de Vlamingen, niets van dien aftocht gemerkt hebbende, des morgens verwonderd en verbaesd waren daer zy geenen enkelen Franschman meer ontwaerden. Philippus, de ontwyking des vyands ten nutte makende, bestormde en nam de steden Terwanen, Lens, Lillers en Bassée. Uit wederwraek van hetgeen de Franschen vóór den slag van Kortryk in Vlaenderen gepleegd hadden, werd het gansche land daer omtrent door de Vlamingen verwoest en verdorven, tot dat zy, met ryken buit beladen, weder terug in Vlaenderen kwamen.

De Koning van Frankryk door zoo tallyke nederlagen vertuigd zynde, dat het hem onmogelyk was Vlaende-

ren door de wapenen nog te winnen, zond Amedeus van Savoyë, als vredegezant naer den Vlaemschen Veldheer Philippus. De kinderen van den gevangen Graef niets meer verlangende dan de verlossing huns vaders Gwyde en huns broeders Robrecht van Bethune te kunnen verkrygen, wenschten innig om den vrede met Frankryk, en stapten geerne over eenige moeielykheden; er werd dan eenen stilstand van wapenen getroffen, tot dat de voorwaerden van wederzyde zouden aengenomen zyn.

Ondertusschen werd er aen het fransche Hof een vredeverdrag opgesteld, hetwelk verschillende voor Vlaenderen schadelyke punten inhield; echter hoopte Philippe le Bel dezelve door list te doen aennemen. Hy liet den tachentigjarigen Graef van Vlaenderen uit zyne gevangenis, van Compiègne, naer Vlaenderen gaen, hem zyn eerewoord afeischende dat, indien hy de aenneming van het verdrag, zoo als het by het fransche Hof was opgesteld, niet kon verkrygen, hy in de maend Mei van het volgende jaer in zynen kerker zou terugkomen. De oude Graef werd door zyne onderdanen met pracht ingehaeld en ging op het slot Wynendael woonen. De voorwaerden der vrede met Frankryk, voorgesteld hebbende, werden dezelve in het algemeen door de steden afgekeurd, doch de oude Graef, nog tyd voor zich hebbende, hoopte dat hy derzelver goedkeuring met meer moeite zou kunnen verkrygen.

De wapenstilstand met Willem van Henegauwen geëindigd zynde, vernam de Graef, dat er een Hollandsch leger te been gebracht werd, om Zeeland in te nemen; met allerhaest werden Jan van Renesse en

Florens van Borsele derwaerts gezonden om die nieuwe vyanden het hoofd te bieden. - De Vlamingen verwonnen de hollandsche vloot in eenen Zeeslag, waer in de Hollanders en Henegauwers meer dan 3,000 man en meest alle hunne schepen verloren; men nam den Bisschop van Utrecht, Veldheer der Utrechtsche benden, gevangen en men bracht hem naer Wynendael, waer hy bewaerd werd. In denzelfden slag sneuvelden Willem van Horn, Diederik van Haerlem, Diederik van Zulen en Suederus van Beverenweerdt. De Vlamingen, zegepralend door geheel het Noordholland trekkende, veroverden meest alle de steden, behalven Haerlem, dat zich hardnekkig bleef verweeren; de voornaemste inwooners van Noorholland werden als gyzelaers gevangen en naer Gent overgebracht.

Terwyl de Graef van Henegauwen, het veld verlatende, Holland aen de Vlamingen overleverde stond in Dordrecht een dapper man op, met name Nicolaus van den Putte; deze zyn Vaderland willende verlossen vergaderde eenige krygsbenden en, met dezelve op eene afdeeling Vlamingen vallende, versloeg hy er by de 2,000 in een langdurig gevecht: langs eenen anderen kant bracht Witte, van Haemstede, ook een dapper man, insgelyks veel krygers, by eenen kort daerna een legergedeelte der Vlamingen te Hillegom ontmoetende, versloeg hy hetzelve tot den laetsten man. Die afzonderlyke gevechten veranderden weinig aen den stand van zaken in Zeeland, en beletteden niet, dat men steeds in het beleg van Zierickzee voortging.

Onderwyl naderde het einde van het bestand met Frankryk en alles voorspelde eenen nieuwen oorlog,

mits men de vrede niet had kunnen treffen, de voorwaerden derzelve niet aennemelyk voor de Vlamingen zynde. Vóór den laetsten dag der maend april keerde de oude Gwyde met ziekte en ongemak beladen, als een andere Regulus terug naer Frankryk in zyne gevangenis. - Philippe le Bel had gedurende het bestand alle mogelyke middelen gebruikt om een ontzagchelyk leger by een te krygen; in alle landen had men voor zyne rekening hulpbenden aengeworven en verscheidene nieuwe schattingen waren op het volk gebracht om in de kosten van den oorlog te kunnen voorzien. De Koning zelf kwam op het einde van juny in persoon met zyn leger op de vlaemsche grenzen; alhoewel hy onder zich de grootste krygsmacht die Frankryk immers bezeten had, voerde, kwam er nog eene ontzagchelyke vloot, onder Reinier Grimaldi van Genua, op de vlaemsche zeekust, om den jongen Gwyden en Jan van Renesse, die in Zeeland waren, te bestryden.

Philippus van Vlaenderen had intusschen ook eenen roep in het land gedaen en veel krygsbenden onder zyn bevel vergaderd; met dezelve toog hy vóór het fransche leger om Philippe le Bel den slag aen te bieden: de twee legers waren zoo dicht by elkander dat men uit dezelve de beide vaendels kon zien waeien. Den eersten dag gebeurde er een gevecht, in hetwelke de fransche aenleider Genuilla, met alle zyne mannen, verslagen werd. De Vlamingen, ongedurig zynde, en om den stryd roepende, stelden zich des anderendaegs in slagorde en bereidden zich tot eenen geweldigen aenval; maer de Franschen dit bemerkende trokken in allerhaest naer Atrecht af, en lieten hunne legerplaets ten roof der

Vlamingen, die eenen grooten buit maekten en alle de werken, welke de Franschen gebouwd hadden, afbraken en vernietigden. De stad Bassée werd voor de tweede mael door hen veroverd en de voorgeborchten der stad Lens afgebrand.

Philippe le Bel, willende Vlaenderen langs de Henegauwsche grenzen aenvallen, toog met zyn leger naer Doornik; maer reeds den eersten dag zyner aenkomst waren de Vlamingen by hem; hy was niet gezind den slag aen te nemen, vooraleer hy weten zou wat zyne vloot in Zeeland zou hebben verricht; om niet handgemeen te worden brak hy byna alle nachten het leger op en zweefde, steeds door de Vlamingen gevolgd, van den eenen kant naer den anderen.

Den 10n augustus 1304, had den zeeslag tusschen de twee vloten plaets; het gevecht duerde twee dagen, van den morgen tot den avond: den eersten dag was het voordeel aen de zyde der Vlamingen en wellicht zouden zy de zege ten vollen behaeld hebben, maer hunne schepen des nachts op eene zandplaet vastgeraekt zynde, werden zy des anderendaegs door de Franschen, onder den befaemden zeeoverste Reinier Grimaldi, geslagen; hunne schepen werden verbrand en de jonge Gwyde verviel met vele anderen in de handen van den vyand. Jan van Renesse, de moedige Zeelander, die met weinig volks Utrecht bewaerde, willende die stad verlaten, begaf zich in eene schuit om de Leck over te varen; maer het schip te zeer geladen zynde, zonk te midden van den vloed, en de edele ridder Jan vond er een beklagelyk einde, - hy verdronk. De Vlamingen dit door vluchtelingen verstaende, betreurde hem met droeve klachten

en zwoeren dat zy hem niet ongewroken zouden laten.

Wanneer het nieuws van den uitval des zeeslags in het fransch leger kwam bevond hetzelve zich by Ryssel op den Peuvelberg. Philippe le Bel trok een weinig ter zyde af en verliet die gunstige plaets, dewelke dan ook onmiddelyk door de Vlamingen werd ingenomen. Dezen wilden den slag niet langer uitstellen, het was den Veldheeren onmogelyk hen langer nog te wederhouden; zy stelden zich dan in slagorde om den vyand aen te tasten. Philippe le Bel dit ziende zond eenen bode om de vrede voor te stellen, maer de Vlamingen wilden geenzins er naer luisteren en sloegen den bode dood. Korten tyd daerna vielen zy met yslyk geschreeuw, met donderend gehuil op het fransch leger, dat verbaesd en verschrikt dooreenliep. By den eersten schok werden de voorste benden overhoop geworpen en verpletterd; er was onder het vlaemsche leger nog meer razerny dan in den slag te Kortryk; ook konden de Franschen hun slechts eenen zwakken tegenstand bieden, alhoewel zy met even veel moeds vochten. - Philippus van Vlaenderen en Willem van Gulik drongen door alle de vyandlyke benden tot by den koning Philippe le Bel, die daer door in groot gevaer geraekte. Men hakte zyne lyfwachten rondom hem ter neder, en hy ware voorzeker gevangen of dood geweest, indien men hem zynen mantel en andere kenteekenen niet had ontnomen; alzoo onkenlyk gemaekt zynde vluchtte hy van die plaets weg en ontfing eene lichte wonde van eene yzeren schicht. - Dit lang gevecht had voor gevolgen dat het fransche leger in volle vlucht geslagen werd en de Vlamingen de zege behaelden.

De fransche Kroonvaen (Oriflamme) werd aen stukken gescheurd, gelyk het de Cronyke van Vlaenderen, aen dewelke wy dit verhael ontleenen, met de volgende woorden getuigt: Hier wierdt de fransche Oriflamme, op dewelke sy soo seer gewoon waeren te roemen, gescheurt en den standaert-draeger Cherosius gedood. In dien slag verloor Willem van Gulik, de Priester, het leven. De Vlamingen hielden zich tot den avond bezig met 's Konings tente en alle de andere kostelyke goederen tot buit te maken. Zy keerden dan om wat te spyzen naer den Peuvelberg terug, doch niets daer vindende trokken zy op naer Ryssel. Des anderdaegs ging elk naer zyn huis. - Die slag geschiedde den 15 Augustus 1304.

Vyftien dagen daer na kwam Philippe le Bel weder met een leger naer Vlaenderen om Ryssel te belegeren. De vlaemsche Burgery sloot hare winkels en nam in menigte de wapens op; Philippus van Vlaenderen, hen te Kortryk vergaderd hebbende, toog eenige dagen daer na naer Ryssel in het gezicht der Franschen. Hun groot getal ziende riep Philippe le Bel met verwondering uit:

‘My dunkt dat Vlaenderen soldaten spuwt of regent!’

Geene nederlaeg meer durvende wagen stelde hy, na eenige schermutselingen, de vrede voor en men trad in onderhandeling, terwyl er eene wapenschorsing gesloten was. Het duerde vry lang eer men de voorwaerden van wederzyde aennam.

Gedurende dien tyd stierf de oude Graef Gwyde te Compeigne, in zyne gevangenis: Johanna van Navarre overleed insgelyks.

Eindelyk werd de vrede tusschen Philippus van

Vlaenderen en Philippe le Bel gesloten en geteekend.

Robrecht van Bethune, met zyne twee broeders Willem en Gwyde en met alle de andere gevangene ridders, werd losgelaten en naer het Vaderland teruggezonden. - Het volk was over de voorwaerden van het verdrag niet te vrede, en noemde hetzelve het verbond van ongerechtigheid; dit ongenoegen had echter voor alsdan geene gevolgen.

Robrecht van Bethune, in Vlaenderen gekomen, werd met buitengewoone plecht als Graef ingehuld. - Hy leefde nog zeventien jaer, hield de eer en den roem van Vlaenderen staende, en ontsliep in den Heer den 18 September 1322.

..............................

Gy Vlaming, die dit boek gelezen hebt, overweeg, by de roemryke daden welke hetzelve bevat, wat Vlaenderen eertyds was - wat het nu is - en nog meer wat het worden zal indien gy de heilige voorbeelden uwer Vaderen vergeet!

 

EINDE.


Vorige