|
| |
| |
| |
II.
‘Reptile! - dost not dread the arm of an honest man, when raised against thee in just anger?’
F. Cooper's Headsman.
In de keizerstraet stond een gebouw, waervan de gevel met zyne trapjes, zich ver boven de andere daken verhefte. Eene wyde poort, waerop schoon gesnedene beeldwerk en duizenden nagelen waren, stond gapend open. Het groote getal vensters, welke op de straet uitkwamen, waren met zware yzeren traliën voorzien. Deze verzekering was ten uitersten noodig; mits de dieven en roovers in dien tyd van beroerte en mistrouwen, zich wonderlyk vermenigvuldigd hadden: - en de handhaving der wetten dusdanig was verslapt, dat de kwaeddoeners, by klaren dage, den borgeren hun geld ontroofden.
| |
[pagina t.o. 21]
[p. t.o. 21] | |
| |
| |
Dit huis hetwelk eer eene gevangenis geleek dan het verblyf eens edelmans, was de wooning van Godmaert.
In eene diepe zael werd het noenmael opgedischt. - Daer zat de gryze weduwenaer, met ontdekten hoofde, by het oppereinde der tafel. Nevens hem zyne lieve en eenige dochter Geertruid, waerlyk een kostelyk juweel onder hare kunne. Schoonere wezenstrekken, edeler uitdrukking, zedigere houding, kon men by geen andre vrouwpersoon aentreffen. Het hair was heur niet, als by anderen, boven het hoofd gehaeld, maer daelde aen beide zyden harer roosverwige kaekjes neder en vormde van haer bekoorlyk aengezicht, een zoo schoon ovael als ooit schilder malen kon. De maegdelyke borsten waren zediglyk onder haer keurslyf geprangt en aen een wereldsch oog ontdoken.
Een beminnelyke en zuivere grimlach zweefde nu, over hare lippen. - en hare oogen waren met een gevoelen, waerover zy zich niet schaemde, op eenen jongeling die over haer geplaetst was, gevestigd. Deze jongeling was haren beminden Lodewyk. Hy ook, zat eerbiediglyk en stilzwygend. De tegenwoordigheid van een' persoon, die aen het ander einde der tafel zat, en wiens blikken hem yskoud op het hart vielen, weêrhielden hem van met Geertruyd een minzaem gesprek te houden.
Die, welke de gelieven met zulke styve blikken aenzag, was Valdès: een voornaem spaensch heer, die door toedoen des kardinaels, veel vermogen by de Gouvernante verkregen had. Door Godmaert was hy
| |
| |
altyd vriendelyk onthaeld geweest; want zeer gevaerlyk was het, zich den haet dezes Spaenjaerds op den hals te halen. Een fluweele mantel, waervan de kraeg met goud gestikt was, bedekte zyne schouders. Zyn dolk was ook rykelyk met gesteente bezet; en hing hem als een schitterend sieraed aen den hals.
Altyd had Valdès, neiging en liefde tot Geertruid getoond; doch altyd werd hy beleefdelyk afgewezen. Daerom staerde hy nu, met nieuwsgierigheid op den jonker, en verstond de tael, die de gelieven in elkanders oogen lazen.
Lodewyk noch Geertruid, waren des Spaenjaerds vrienden. Godmaert was het alleenlyk uit staetkundige rekening. Dusdanig dat er in het eerst', eene groote stilte in de zael heerschte.- Godmaert willende zynen lastigen genooden eenige nuttige verklaringen onttrekken begon het gesprek met de vraeg:
‘Wel heer Valdès, wat zegt gy van de zaken?- zouden de beroerten haest gestild zyn?’
‘Och dit weet ik niet, heer Godmaert,’ antwoordde de Spaenjaerd; ‘doch ware ik de Koning Philips, zou ik haest met dit graeuw en die weinige slechte edelen, gedaen hebben!’
‘Gelooft gy dat, Valdès?’ hernam de Geus, met eenen spytigen grimlach; ‘weet gy niet dat het vlaemsche volk, nooit met geweld ten onder gebracht is? - Dat uwe Koning alle zyne soldaten beurtelings in de Nederlanden zende: dat hy alle de inwooners volgens zynen lust vermoore; dan zal dit, ons Vaderland, nog vyanden uit het graf opzenden, tegen zyne bloeddorstige verdrukkers.’
| |
| |
‘Godmaert, gy handelt onze natie niet wel.- Waerom wilt gy voor de Spaensche edelen gaen? - Heeft onze Koning geene rede om zyn volk voor te staen?’
‘In zyn land, ja.- In ons land, neen.’
‘Arm als gy zyt, van duistere afkomste, zyt gy al te hoovaerdig van niet voor zulk eene heerlyke natie, als de Spaenjaerden zyn, te zwichten!’
De oude Godmaert, die zulke lasterende tael van zynen genooden niet verwacht had, kon met alle zyne staetkunde zich niet langer wederhouden. Een brandend vuer rees hem door de aderen en zyn bloed kwam, tot in de rimpels van zyn voorhoofd, zîch vertoonen.
De Spaenjaerd, die met inzicht den gryzen Vlaming vertoornde, ging met eene geveinsde matigheid voorts:
‘Wel, Godmaert! denkt gy niet, dat alle die muitmakers, die Edelen, welke zich Geuzen noemen, beter zouden doen de Spaenjaerden te dienen, dan als bedelaren met slechte kleederen, het graeuw tot woelen op te maken?’
‘Valdes!’ antwoordde Godmaert met eene bevende stemme ‘gy vergeet dat ik een Belg ben. - Zoekt gy my in myne wooning te hoonen? - Spreek dan recht uit!’
‘Ho! gy bedriegt u edele Godmaert’ hernam de arglistige Spaenjaerd ‘u en weinige anderen wil ik daer uit zonderen; doch van dezen zyn er nog velen, welke zonder 's Konings gunste zoo arm zouden zyn als de anderen.’
| |
| |
‘Gy zegt dat wy arm zyn Valdès? Hadden wy den inwooneren eener verafgelegene wereld, het bloed tot den laetsten druppel afgezogen, als gy den Amerikauer gedaen hebt, zouden wy ook ryk zyn. Wat aengaet de gelykheid die wy met de spaensche Edelen eisschen, is meer dan billyk, daer wy op ons eigene Vaderland zyn. - Dat wy geene vreemde meesters hebben mogen, zullen de voorvallen beter getuigen;- en dan zullen wy zien of de Spaenjaerden zoo veel moed hebben, als hun lasterende hoogmoed schynt te beloven!’
De Spaenjaerd grimlachte met eene verachtende uitdrukking, en scheen een groot vermaek in des gryzaerds toorn te vinden.
Lodewyk beefde in alle zyne lidmaten. Tienmael had hy reeds het rapier, dat aen zynen stoel hing, met angst in de vuist gevrongen; doch Geertruids smeekende blikken, hadden hem wederhouden des Spaenjaerds lasterenden mond te sluiten.
Het noenmael was ten einde. De dienaren die de schotelen afgenomen hadden, stonden met bange nieuwsgierigheid op het gezegde te luisteren. De Geus gebood hen de zael te verlaten en niet zonder bevel weder te komen.
‘Geertruid!’ sprak hy, zich tot zyne dochter keerende ‘ga in de boekzael. Dat Lodewyk u volge.’
Nu bleef hy alleen met zynen Spaenschen vyand.
De boekzael was een vertrek van groote ruimte en geleek wel de beuk eener kerk. Eenige boekdeelen in folio, welke hier en daer als verloren lagen, hadden
| |
| |
haer dien edelen naem verdiend. Beter ware het geweest deze plaets, de wapenkamer te heeten, mits menigvuldige zwart verroeste helmen, harnassen, slagzwaerden, wapenrokken en meer andere krygsuitrusting er tegen den naekten muer bingen. Eenige schilderyen, door Frans Floris, Hugo, Van Hort, Grimer en andere Meesters, kunstig naer het leven afgemaeld, versierden het diepste der zael. Niet al te klaer was het vertrek, zelfs by de middagzon; daer de duizendkleurige vensterglazen niet dan een twyfelachtig licht doorlieten. In eenen hoek stond een klein altaer, met een ebbenhouten kruisjen en eenige maegdenbeelden versiert. Voor dit alles de knielbank, gewoone plaets waer Geertruid zoo menige gebeden, vuerig en zuiver, den Schepper had toegezonden.
De gelieven traden stilzwygend deze kamer binnen.
‘Lodewyk, lieve Lodewyk!’ schreidde het beminnelyke meisje, in tranen uitberstende, ‘ik kan den hoon die zy de gryze hairen myns vaders toebrengen, niet langer aenzien. - Zy hebben door smaed en laster zyne dagen verkort;- en menigmael hebben des gryzaerds tranen, met de mynen gemengd, als beken over onze wangen gestroomd..!!’
Nu kon zy geen woord meer uitspreken. Angstige snikken en bittere zuchten was alles, wat zy op Lodewyks troostende beden antwoordde.
‘Geertruid’ sprak hy smeekende ‘och stil u een weinig?- De dag komt aen dat alle onze rampen zullen eindigen. Eene koorts van woelen is onder het
| |
| |
gemeene volk.- Welhaest zullen wy dien smaed, tot de laetste vlek met spaensche bloed uitvagen.’-En hy weende met bitterder snikken dan het zwakke meisje; doch met zyne tranen, vloeide hem een koud zweet van geklemde razerny over de wangen.
‘Lodewyk’ hernam het zuchtend meisje ‘hebt gy niet gezien, met wat een' helsche wellust die Spaenjaerd, myns vaders lyden heeft gesmaekt? - en den bitteren toorn myns ouden vaders kan hem ten grave doen neigen! - zal hy dan deze verachting zonder wraek moeten uitstaen?’
‘Lieve Geertruid!’ antwoordde Lodewyk op zyne knieën voor haer gebogen - en hare twee handen stuiptrekkende in de zynen vringende ‘gebied my.- Wil ik myn rapier door Valdès ligchaem jagen?- Wil ik u het hart van den Spaenjaerd, bloedig en rookend, ten geschenke geven?’
‘Oh neen! neen,’ snikte de verschrikte Geertruid ‘Lodewyk, gy zyt ook een wreedaerd!’
‘Wel wat zal ik dan tot uwer vertroosting doen, Geertruid?’
‘Zuchten en tranen storten, over 's Vaderlands slaverny - tot den dag van wraek en verlossing!’ sprak zy met eene krachtige stemme.
Nu vatte zy het brandend hoofd haers beminden en klemde het met opgetogenheid tegen hare heigende borst. Daer zaten zy als twee engelen te weenen. Hunne blonde hairen gemengd: hunne handen te zamen gevrongen: hunne gloeiende wangen vast tegen elkaêr geprangd: hunne zielen op hunne lippen zwe- | |
| |
vende:
de wederzydsche jaging hunner weemoedige harten gevoelende.........
Zoo bleven zy lang hunne tranen mengen en als kinderen gevoelloos te snikken, tot dat Geertruid het vuer van Lodewyks borst, door hare kleederen voelde dringen. Zy ontwaekte als uit eenen naren droom, en haren minnaer zachtjes van haer stootende, zette zy zich op de knielbank neder - en zocht in den Hemel, waertoe zy hare zuivere ziel met het gebed verhief, eenen troost die zy zelfs op de borst hares beminden, niet gevonden had.-
Lodewyk zag zyne Geertruid met verrukking aen, en luisterde godsdienstiglyk het suizelende gebed na. Gedurig kwam de naem hares gryzen vaders, langzaem en weemoedig, over 's meisjes lippen. Lang bleef zy met het hoofd op de knielbank, als in eene hemelsche aenschouwing, verzonken liggen. De jonker door eerbied opgetogen, buigde zich achter haer ten gronde. Met zamengevoegde handen scheen hy in haer gebed te deelen; doch aen zyne vurige minneblikken was het zichtbaer genoeg, dat de liefde hem tot een afgodendienaer gemaekt had; - mits hy het meisje als eene Godheid aenbad.
‘Lodewyk, waer zyt gy?’ riep Geertruid de kamer rond ziende.- Zy bemerkte den verrukten jongeling haer met liefdesblikken aenziende-en stond op. Zachtjes naderde zy den nog nedergebuigden Lodewyk, en hare lippen daelden, ten pryze zyner aenbidding, op hares minnaers brandende voorhoofd neder.
‘Wel’ vroeg zy ‘vind gy niet dat een zuiver gebed, de menschen als een hemelsche balsem vertroost?’
| |
| |
Lodewyk stond verbaesd over de schielyke verandering welke hy op 's meisjes aenzicht bemerkte.
‘Geertruid’ sprak hy, als verdwaeld nevens haer gezeten zynde, ‘in myne verrukking heeft den Hemel my toegeschenen. - Ik heb u als een Engel by God gezien!’
‘Ho! ja zeker,’ antwoordde zy minzaem lachende ‘zoo kan eene godvruchtige ziel zich altyd met God vereenigen; - en dáér aen 's werelds rampen onttogen een' voorsmaek der hemelsche vreugd genieten. Die wellust kennen de goddeloozen niet!’
Lodewyk staerde verwonderd op zyne minnares. ‘Gy zyt de Godsdienst zelf!’ sprak hy. ‘Op uw gebed zal den Heer onze liefde zegenen.’
‘Ja Lodewyk, ik hoop dat den smaedkelk haest van myns vaders hoofd zal gekeerd zyn- en dan.....’ en zy bloosde.
‘En dan’ voegde de jongeling er by ‘zullen wy den zegen eens priesters, over ons roepen: te zamen door liefde en zorgen, de dagen onzes ouden vaders verlengen en - onze zonen eenen eeuwigen haet tegen de Spaenjaerden indrukken!’
‘Zeg my’ vroeg het blozende meisje om het gesprek af te wenden ‘wat middelen zult gylieden in het werk stellen, em het edele doel der verlossing te bereiken?’
‘Geertruid, er zullen schriklyke voorvallen gebeuren’ antwoordde Lodewyk ‘nu wy door onderdrukking, tot het uiterste gebracht zyn, en geene macht hebben om den Spaenjaerden openbaerlyk den oorlog aen te doen; moeten wy godsdienst en eer vergetende
| |
| |
boeven en menschen die beules handen ontloopen zyn, daertoe gebruiken.’
‘Wáér is het Lodewyk, dat ik nooit den beelden eenigen smaed zal toebrengen;- doch daer het lot ons al te hard drukt,- als ik den laster en pyn, welke zy mynen vader aendoen, in overdenking neem; raed ik u zyne bevelen zonder achterdenken te volgen. Ik versta wel dat op dit langgewenschte oogenblik, vele gruweldaden tegen onzen heiligen Godsdienst zullen gedaen worden-maer als er geene andere middelen zyn, laet dan de verdwaelden begaen en wy, kinderen der ware Kerk, zullen alles nog prachtiger dan te voren herstellen. Beloof my, Lodewyk, dat gy nooit in de godvergetene gevoelens der beeldenvyanden zult deelen?’
‘Dit zweer ik by den God die my hoort’ sprak Lodewyk op eenen plechtigen toon.
‘Wel dan’ hernam Geertruid ‘laet het volk, euveldaden begaen die wy niet kunnen beletten. De spaensche verdrukking, heeft hen eenen doodelyken haet ingeboezemd, voor al wat Spaensch is, zelfs den Godsdienst.- Doch zy zullen van hunne dwaling terug komen wanneer de verdrukking zal over zyn. Daer van ben ik.........!’
Zy zweeg. De stem hares vaders weêrgalmde als de donder, tegen de muren der zael. Angstig luisterden zy beiden, om de oorzaek van dit gerucht te vernemen.
‘Spaensche bloedhond!’ schreeuwde Godmaert ‘vertrek uit myne wooning. Zet nooit weder voet over den dorpel. Gy slang!’
| |
| |
‘Wel gy arme Geus’ antwoordde Valdès ‘wat let my, dat ik u niet op dit oogenblik, als een knecht behandele.’ Godmaert brulde van toorn, omdat hy zich om andere oorzaken, niet wreken durf.
Nu sprong Lodewyk, briesschende zyn rapier uit de scheede trekkende, naer de deur. Geertruid, bleek van angst, hechtte zich aen zyne kleederen vast:
‘Lodewyk! ach Lodewyk! wat gaet gy doen?’
‘Myne handen in het bloed dezes Spaenjaerds doopen!’ schreeuwde hy, zich met geweld uit 's meisjes armen rukkende - en vloog als een pyl de boekzael uit. Geertruid volgde hem en poogde nogmaels hem te wederhouden.- Het was te vergeefs.
Met eenen arm door haet en liefde gestyfd, vatte hy de keel van den Spaenjaerd - en deed zyne tong blaeuwverwig op zyne lippen komen.
‘Gy laffe versmader eens weerloozen gryzaerds!’ riep hy uit, den Spaenjaerd op den vloer nederwerpende ‘geef uwe verachtelyke ziel den Schepper weder, want uwen laetsten snik gaet over uwe lippen!’- En hy neep zynen vyand dusdanig dat hy roerloos en zwart op den grond lag.
Godmaert was van toorn en bange vrees, op eenen leunstoel nedergezakt. Daer zat zyne dochter weenend aen zyne voeten; haren vader wanhopig roepende, als of hy hare bede hooren kon.- Hare vingeren joeg zy door zyne gryze hairlokken en zyne wangen poogde zy door brandende kussen te warmen. Op eens draeide zy het hoofd om, en zag Lodewyk met den punt van zyn rapier, op de borst des Spaenjaerds drukken.
| |
| |
Huilend verliet zy haren gevoelloozen vader en hechtte zich zoo vast aen Lodewyks wambuis, dat zy hem achteruit trok en belette deze moord te volbrengen. Hy zocht door nydig geweld hare armen te ontgaen, om zyne wraeklust te voldoen; doch de wanhopige Geertruid hield zoo veel te vaster, dat zy in des jongelings dwaze blikken, niets dan bloeddorstige razerny lezen kon.
‘Lodewyk!’ riep zy op haren vader wyzende ‘dáér-dáér ligt het slagoffer uwer oploopenheid!’
De jonker het zyn rapier op den grond nedervallen en vergat zynen vyand om Godmaert ter hulp te vliegen. Met een, had hy stoel en gryzaerd geligt en liep er een ander vertrek mede binnen. Hier deed hy, door Geertruid geholpen, Godmaerts oogen ontsluiten.
‘Waer is hy?’ vroeg de vader met eene zwakke stem.
‘Hy ligt op den vloer te zieltogen’ - antwoordde Lodewyk ‘het spyt my dat ik zyn bloed niet vergoten heb. Mocht ik het nog doen!’ Hy scheen des gryzaerds verlof daertoe te vragen. Godmaert zou zeker, woorden van verzoening gesproken hebben; maer de gedurige omhelzingen en hartsdrukkingen zyner dochter, lieten hem zulks niet toe.
‘Ach lieve vader!’ schreidde zy van blydschap weenende ‘God heeft myne bede gehoord. - Gy leeft, oh!.......!-’ Van bittere droefheid en krankzinnige vreugd afgemat, zonk zy grimlachend op den schoot hares vaders neder. De roozen harer wangen verdwe- | |
| |
nen:
hare oogen sloten zich - en zy bleef bleek en koud onder de zoen des gryzaerds liggen.
Lodewyk schoot onrustig toe; doch nu ging de deur der kamer open en de Spaenjaerd kwam schuimend op hen aengeloopen.
‘Dáér, dáér! Lodewyk’ riep Godmaert, op een' aen den muer hangenden degen wyzende ‘bewaer uwe machtelooze vriendin van des moorders handen!’
Lodewyk den degen vattende stelde zich vóór zyne minnares.
‘Komt gy van de dooden terug?’ riep hy Valdès toe ‘wilt gy een' gryzaerd nog meer hoonen?’
‘Neen, neen, vlaemsche verraders!’ antwoordde de Spaenjaerd ‘ik koom u allen den prys uwer baldadigheid brengen’- en hy stuerde den punt van zyn wapen op des jongelings borst; doch deze, te kundig in den wapenhandel, wist alle zyne toegezondene steken af te weeren.
De gryze Godmaert klemde zyne dochter met bange zorg tegen zyn hart, en wakkerde Lodewyk aen niet te deinzen. Daertoe had hy geene aenwakkering noodig, want het bloed liep des Spaenjaerds handen af en hy verliet weldra al vloekende de kamer. Lodewyk wierp hem de zware deur voor het aenzicht en liet hem zynen toorn op de muren uitwerken.
‘Schelmen!’ riep de razende Spaenjaerd ‘gy zult haest uwe roekeloosheid betreuren. Dat den ouden Geus zich bereid make eene gevangenis binnen te treden! Mynen naem en eer wil ik verliezen, zoo ik dien muiter niet in beules handen breng!’
| |
| |
Meer anderen smaed en bedreigingen sprak hy tegen hen uit, doch hier werd weinig acht op gegeven; doordien zy zorgelyk bezig waren met Geertruid tot het leven te roepen. Eindelyk verliet de vertoornde Valdès de wooning van Godmaert, en ging zeker op een ander de wraek beramen, die hy hen zoo driftig had toegezworen.
Geertruid was ontwaekt en tusschen haren vader en Lodewyk gezeten. Allen waren zy zoodanig afgemat, dat geen van hen woorden vond, om zich over de zoo even gebeurde voorvallen uit te drukken. Na een lang stilzwygen begon Godmaert eerst, en zeide:
‘Nu ziet gy dat de tyd daer is om het lastige juk voor altyd af te schudden. Dit zal ik poogen te weeg te brengen, al ware het dat alles wat ik bezit er aen moest blyven. Myne Geertruid’ en hy kuste ze ‘is eenen schat, Lodewyk, dien ik u schenk en welke zeker meer waerdig is, dan het goed dat zy u geven kan.-Doch gy weet wat ik u gezegd heb; een spaensch oog zal uwen Echt niet zien. Voor dat wy wederom vry zyn, als onze vaderen, zult gy met Geertruid niet onder één dak woonen.-Om dan uw geluk en de vrymaking des Vaderlands te verhaesten, zult gy morgen uw paerd vroeg doen zadelen en na Wolfanghs verblyf trekken.- Het spyt my dat wy den kwaeddoener gebruiken moeten, maer de nood is een onverbreekbare wet. Zoo er gruweldaden begaen worden, zullen de nakomelingen ons verontschuldigen; wanneer zy overwegen zullen wat haet en wat toorn ons de Spaensche verdrukking inboezemde.- En gy, myne lieve
| |
| |
Geertruid, zoo gy de Heiligen die gy eert en het afbeeldsel van den God die gy aenbid, met voeten ziet vertreden, beschuldig uwen vader niet van goddeloosheid.- Gy weet met wat zorg ik u den heilzame gevoelens der godvrucht, door woorden en werken heb aengeprezen.’
‘Ja, ja, vader’ viel Geertruid hem in de rede ‘gy zult altyd, dit weet ik, Godes vrienden, de Heiligen, in eere houden, opdat zy u en ons beiden voor grootere rampen bewaren. Laet het verdwaelde volk maer begaen. Zoo de Spaenjaerden, die u zoo veel leed toebrengen maer ons land verlaten, zullen wy door zorg en vlyt alles tot zynen vorigen stand brengen, opdat hunne heiligschendende gevoelens niet tot de nakomelingen overgaen.’
‘Loffelyk is uwe rede’ sprak Godmaert ‘dan zullen wy onze kinderen, eene onbesmette vryheid en den Godsdienst onzer Vaderen zuiver overleveren.’
Nu riep hy Lodewyk een weinig ter zyde - en na hem eenige inlichtingen aengaende Wolfangh en zyn verblyf gegeven te hebben, reikte hy hem eenen gesloten brief, om aen denzelven over te handigen. Hy verzocht van den jongeling dat hy zou vertrekken om hen de rust die zy noodig hadden, te laten nemen en hemzelve tot zyne reis te bereiden. ‘Wat verlangt gy meer?’ vroeg de gryzaerd, ziende Lodewyks smeekende blikken.
‘Dat weet ik, vader’ antwoordde Geertruid.
‘Wel wat is dan de zaek?’ vroeg Godmaert nogmaels.
| |
| |
‘Niet waer Lodewyk’ hernam het meisje, met eenen minnelyken grimlach ‘dat gy wel een afscheids-zoen, ten loon uwer dapperheid zoud begeeren?- Zoo myn vader het toelaet, wil ik u dien geerne geven.’
‘Wat gy met een zuiver hart doet kan in myne oogen niet misstaen’ antwoordde Godmaert.
Lodewyk plaetste eerbiediglyk zyne lippen op Geertruids blozende wang: boog zich voor den gryzaerd: zuchtte tweemael - en vertrok.
Een zachte slaep, deed welhaest den gryzen Godmaert en zyne dochter de geledene pyn vergeten.
|
|
Auteursrechtvrij
