|
| |
| |
| |
I.
Laet niet toe mynen soon, dat de Nederlanders van den uytheemschen verdruckt worden, ten ware dat gy u selven in een jammerlycken en gheduyrighen inlandschen oorlog wilde steken.
Keizer Karel aen zynen zoon Philips II.
Scriverius.
Het was in den jare onzes heeren 1566, den 16e der maend augustus.
De nacht was duister en de regen, die by afwisselende vlagen nederstortte, had de nare straten der stad Antwerpen tot menigvuldige waterplassen gemaekt. Geen ander licht deed zich in het verschiet aen het oog op, dan de weinige flikkerende keersjens, welke de inwooners voor de beelden ontsteken hadden. Luttel burgeren durven zich in die tyden, alleen om middernacht, in de straten begeven; want de verschillende gevoelens, die er alsdan heerschten hadden
| |
| |
ieder mensch den anderen tot een vyand gemaekt. De nachtwaker alleen, met piek en lanteern, doorkruiste de stad.
‘Twaelf uren slaet de klok!’ riep hy op dit oogenblik; - en zyne schaduw verdween, als eene reuzenschim, in de zwartzusterstraet.
‘Pst! - kom, hy is wech’ zei toen een man, achter de pomp der veemarkt uitkomende, en werdt zoodra door een andere gevolgd. Deze twee hadden breede hoeden op het hoofd. Een wyde bruine mantel hing hen op de schouders; - verder was het niet mogelyk hunne andere kleedingstukken te onderscheiden, doordien het uitnemende donker was.
‘Wel, heer Koenraet,’ vroeg de eene ‘gy zegt dat onze vrienden daer zyn?’ ‘Ja,’ antwoordde de andere ‘dezen nacht word de groote zaek beslist. - Zoo wy den schrikverwekkenden Wolfangh, met zyne bende, tot ons krygen kunnen, zal 't spel haest in gang zyn. - Kom, stappen wy wat beter aen; - my dunkt dat ik de wapenbroeders der Burcht op ons hoor af komen.’
Nu draeiden zy, met eenen loozen tred, achter het vleeschhuis en daelden de lage krabbestraet in.-Over de vischmarkt tredende vroeg de eerste: ‘Wat middelen zullen wy toch in 't werk stellen om Wolfangh tot ons te trekken? - Geld hebben wy niet veel; en de minste veropenbaring kan ons het leven kosten.’
‘Godmaert heeft alles beraemd’ antwoordde Koenraet ‘hy heeft zich een jong edelman beschikt, die hem veel schynt verschuldigd te zyn. - Deze zal ons
| |
| |
tot werktuig verstrekken.- Hy ziet er een weinig kardinaelsch uit. Heden wordt hy in onze geheimen en aenslagen gewikkeld, - en zoo hy weigert den eed te doen, welken wy allen gedaen hebben; zal ik wel maken, dat hy zyne moeder niet vertellen zal, het geen hy van ons zien of hooren kan.’
Met eenen wreeden grimlach, vatte hy den dolk van zyne borst en toonde, by het licht eener lieve vrouw, het scherp daervan aen zynen gezel.
Stilzwygend vervolgden zy hunnen weg, tot aen de korte Peeter-Pot straet. In deze afgelegene en enge steeg, bleven zy voor een huis plotselings staen; - en zachtjes lieten zy den yzeren klopper, driemael op de deur nedervallen.
‘Wie is daer?’ vroeg eene heesche en bevende stem, door het schuifje dat op 't midden der deur was.
‘Dolk en bedelzak’ was het suizelend antwoord.
Zy werden binnen gelaten en het poortje achter hen toegegrendeld.
‘Eh wel! verroeste tooverheks’ vroeg Koenraet, ‘zyn de bedelzakken hier?’
‘Altemael’ antwoordde het oude wyf ‘behalven Godmaert. Gaet toch binnen!- De heeren zyn braef aen 't redeneren. Ik ben maer een' oude sloore; maer zoo ze wat minder klapten, zouden ze veel beter doen- want wie weet, of er geene latten aen het huis zyn!’
‘Wat zegt gy daer moeder?’
‘Ja, ja, heer Koenraet, daer is een jonge droomer in de kamer, - en dien zou ik geen kruis betrouwen.’-
‘Zwyg, en zorg maer voor uw eigen vel’ zei Koen- | |
| |
raet,
- en hy stiet de deur der diepgelegene zael open.
Het vertrek in hetwelk zy traden, was tamelyk wyd en ten allen kant met gouden leêr behangen. Onder het arduinen beeldwerk der berookte schouw, blaekte een klein en krakend vuer. Eene yzeren lamp, met twee bekken van het verdiep dalende, zond hare stralen twyfelachtig en bleek tot in de hoeken der kamer. Op eene langvormige tafel, waerover beken van wyn stroomden, lagen eenige opene brieven, een groote bedelzak, pistolen en dolken. In eenen hoek, op eenen kleinen lessenaer, lag de Bybel geopend tot het afleggen der eeden.
Een twintigtal persoonen, zaten in zware uitgesnedene leunstoelen, rondom de tafel. Allen hadden zy, als de twee inkomenden, bruine mantels en breede hoeden. Hunne knevels waren niet, als by de Spaenjaerden, in de hoogte gekruld; maer daelden zwart en dik tot over den mond. Een dolk hing hen by een lederen draegband, blinkend aen den hals: gulde medaliën, waerop een bedelzak gesneden was, droegen zy op de borst; - en dit ten teeken dat zy allen den naem van Geus liefhadden; alhoewel hun denzelven uit smaed gegeven was. Menigvuldige tinnen potten stonden vóór hen op de tafel. Echter waren de drinkvaten niet zoo kostelyk, mits zy allen uit houten schoteltjes dronken.
Een fraei jong Edelman, had zich van dit slempend gezelschap verwyderd en zat, in diepe mymering verzonken, met het hoofd in de hand tegen den muer.
Zyne gelaetstrekken waren zuiver en ernstig. Lang
| |
| |
van gestalte was hy, en schoone blonde hairlokken zweefden hem zachtjes over de schouders. Hy had noch mantel, noch dolk, - en géén teeken der geuzen was by hem te vinden. Terwyl deze laetsten, gryze onderkleederen hadden, was de jonker in fluweel en zyde, ten kostelykste uitgedost. Zyne linke hand leunde zwaer en achteloos, op het vergulde handvest van een lang rapier, welkers stael onder zyne drukking buigde.
By het inkomen van Koenraet, sloeg hy de oogen op het woelende gezelschap. Een verachtende grimlach, kwam zyn glad voorhoofd berimpelen en het woord: ‘Verdwaelden!’ suizelde grommelend van zyne lippen.
‘Weest gegroet! Houtappel, Van Halen, Schuermans, De Rydt, Van der Voort, - en gy allen, Broedes!’ riep Koenraet zich by de tafel nederzettende. ‘Welkom!- en leve de Geuzen!’ schreeuwden alle de anderen, terwyl de potten geledigd wierden.
‘Waer zyt gy oude zielverkoopster?’ riep Van der Voort.
‘Hier, hier!’ antwoordde het slordige wyf, ‘zal ik de heeren nog eenige potten opdienen?’
‘Breng maer toe’ was het algemeen antwoord ‘de Geuzen alleen, zouden de Schelde leêg drinken; ware haer nat maer zoo smakelyk, als de gedoopte wyn van moêr Schrikkel.’
‘Gedoopt! gedoopt!’ morde het oude wyf, met eene spytige uitdrukking.- Zy week de kamer uit.
‘Maer zeg my Van Halen’ vroeg Koenraet, op den
| |
| |
eenzamen jonker wyzende ‘wat doet toch die opgepronkte jonkvrouw onder ons gezelschap? Hy gelykt eer een' bruiloftsgast dan een' Geus!’ ‘Godmaert weet alleen, wat er met hem te doen staet’ was het antwoord- ‘en heeft verboden hem eenigen hoon toe te brengen.’
‘Dat geeft er niet aen!’ brulde de dronke Schuermans, die dit gehoord had ‘eh! hee donkergeest! kom eens by de tafel! - en zoo gy op der Geuzen gezondheid, deze schotel wyns niet ledigt; zeg ik dat gy een verbasterde Belg zyt! hoort gy niet jonker?’ schreenwde hy nog harder.
Nu rechtte de jonge Lodewyk zich op, en de hand aen het rapier slaende: ‘ja’ antwoordde hy ‘ik versta u zeer wel! - en zoo ik de gehoorzaemheid die ik Godmaert schuldig ben, niet geheugde, zou ik op dit oogenblik uwe lastertael met bloed uitwisschen.’
‘Zyt gy edel?’ schreeuwde de razende Schuermans, zyn dolk vattende.
‘Edeler dan gy zelve’ sprak Lodewyk, ‘daer gy den naem uwer voorvaderen bevlekt, door een gedrag waerover zich een zakkedrager schamen zou.’
‘Die hoon zal u 't leven kosten, jonker!’ riep Schuermans, over de tafel springende ‘Hier!- melkmuil!’ - en hy stiet zynen dolk op Lodewyks heigende borst; doch eer dezelve het naekte vleesch bereikte, had de jongeling, door eene kundige tegenweer, den punt nevens zyne zyde gestuerd.
Twintig dolken flikkerden nu te gelyk in de kamer. Vele stemmen van verzoening mengden zich met de
| |
| |
weêrgalmende slagen, die de twee strydende edelen zich toebrachten. Men kon hen, door geweld noch woorden stillen. Schuermans schuimde van angstige razerny en zocht, met eene styfhoofdige furie, de baen die zynen dolk door Lodewyks hart zou jagen. Alle de omstaenders, wilden zich te gelyk tusschen de twee edele stryders werpen: de eene stiet den anderen achteruit: er werd van alle zyden geschreeuwt: de potten rolden, door het woelen, van de tafel: de stoelen lagen omver;- en dusdanige verwarring ontstond er in de kamer, dat de eene den anderen niet meer verstond.
Het oude wyf schreide met bittere tranen, dat de wapenbroeders der wyk daer waren. Zy sprak van gevangenis, van galg, doch alles te vergeefs.
Op eenmael vloog eene strael bloeds tegen den muer, en de rampzalige Schuermans viel onmachtig op den vloer neder.
Lodewyk had den punt van zyn rapier uit de wonde getrokken en na beneden gevestigd.
Schuermans werdt met zorgend medelyden, van zyne kleederen ontdaen en zoo veel men kon, was men bezig met het bloed zyner wonde te stutten; - wanneer er op eens, driemael aen de deur werdt geklopt.
‘Och God!’ riep het oude wyf ‘daer zyn ze!’
‘Wie?’ vroeg De Rydt.
‘Wel de wapenbroeders’ antwoordde moeder Schrikkel.
‘Houdt u allen stil’ zei Koenraet ‘ik zal gaen zien. Wie is daer?’ riep hy by de deur.
| |
| |
‘Dolk en Bedelzak’ antwoordde eene zware stem.- En de gryze Godmaert, trad na eenige oogenblikken de bebloede kamer in. Verwonderd bleef by by den ingang staen en staerde, met vergramde blikken, op het roerlooze lichaem van den gewondenen Schuermans.
‘Wat gaet hier om?’ vroeg hy met ernstig gelaet, ‘hebt gy de eeden vergeten, van elkander getrouw te zyn tot den dood; en uwe dolken met geen ander dan spaensch bloed te verwen. Wee hem, die tegen zynen eed, het geuzenbloed vergoten heeft!’
Allen zwegen stil en stonden bedrukt en weemoedig, vóór den gryzaerd die zy zich als hoofd verkoren hadden.
‘Wie heeft deze roekelooze daed begaen?’ vroeg hy.
Nu vertelde Van der Voort hem de gansche zaek, welke Godmaert, niet zonder van toorn en diepe weemoed te trillen, aenhoorde. Na zyne oogen op den neêrslachtigen Lodewyk gevestigd te hebben, wendde hy zich tot den gewonden en riep met eene donderende stemme:
‘Schuermans!!’
Deze op den roep van zynen vriend en meester, ontsloot zyne oogen als of hy uit eenen diepen slaep ontwaekte.
‘Schuermans!’ sprak Godmaert hem toe ‘waerom hebt gy myne geboden niet nagekomen? ik zie met schroom dat weinigen van u den waren weg weten om het doel, dat wy ons voorstellen, te bereiken.- Waerom hebt gy de jonge Lodewyk gehoond?’
| |
| |
Schuermans, die nu, door het verliezen zyns bloeds, nuchter geworden was, na eenigen tyd zyne gedachten by een gezameld te hebben, antwoordde met eene zwakke doch klare stem:
‘De drank had my het bloed gaende gemaekt, Godmaert. Daerin heb ik ongelyk, dat ik, tegens uwe bevelen, dien jonker niet in zynen hoek heb laten droomen. Ik vergeef hem geerne de wonde die hy my toegebracht heeft en die, God zy geloofd, niet doodelyk is - doch een ding zweer ik: dat zoo lang die Lodewyk, niet op der Geuzen gezondheid, een schoteltje wyns ledigt; ik hem als een Spaenjaerd zal aenzien en diensvolgens zyn bloed, dorstig en met vlyt najagen.’
‘Lodewyk! Lodewyk!’ riep Godmaert ‘weet gy niet, roekelooze jongeling, dat men voor het Vaderland, eigen baet en eer moet verzaken? - Koom hier by de tafel, en ledig op myn bevel, deze schotel.’
Hy reikte het opgepropte drink vat aen Lodewyk, die hetzelve bevend en in tegendank aennam.
‘Wel nu’ sprak de bange jonkheer ‘op aller Vaderlandsvrienden gezondheid’ en hy bracht de kom aen zyne lippen.- doch Godmaert weêrhield zynen arm met zulken kracht, dat den wyn uit de schotel op des jongmans fraeie kleederen stortte.
‘Op der Geuzen gezondheid!’ riep Godmaert ‘de Geuzen zoo hieten de Vaderlandsvrienden.’
Lodewyk, bleek van angst, durf den ouderling niet langer tegenspreken. Eene andere kom vattende riep hy: ‘lang leve de Geuzen! -’ en dronk. Allen, zelfs Godmaert, antwoordden door blymoedig gejuich, als of zy over den vyand gezegenpraeld hadden.
| |
| |
‘Lodewyk’ zeide Van der Voort ‘gy zyt een hupsch en braef jonker. Onze naem verschrikt u, dat zien ik wel: doch zoodra gy ons beter kennen zult zal dezen afkeer vergaen. Ik kan niet gelooven, dat gy ooit om eenige rede, de Spaensche zyde zoud kiezen en den moed welken gy daereven getoond hebt, tegen uwe broederen de Geuzen keeren.’
‘Neen, Van der Voort, nooit!’ antwoordde Lodewyk ‘niemand weet wat rede ik heb, om de Spaenjaerden te haten;- eventwel wil ik hen, in hunnen verraderlyken aerd niet navolgen.’
Alles was nu weder op zyne plaets geschikt. Het oude wyf had het bloed van den wand gevaegd: De stoelen waren gerecht, de potten weder gevuld. Allen hadden zich in hunne vorige zetels nedergezet en de zael weêrgalmde op nieuw door den herhaelden roep: leve de Geuzen!
Schuermans wilde, niet tegenstaende het aendringen zyner vrienden, in de kamer blyven; om zoo hy zei, met Lodewyk nader kennis te maken. Kwaed van aerd kon hy toch niet zyn; mits niet het minste teeken van haet of gramschap op zyn gelaet te lezen was.
‘Laet ons nog eens drinken’ sprak Godmaert ‘en verleent my een luttel tyds aendacht, opdat ik u uitlegge, waerom gy dezen nacht geroepen zyt.’ Na gedronken te hebben sprak hy:
‘Gylieden weet wat smaed de kardinael van Granvelle, over alle de edelen onzes Vaderlands geworpen heeft, met ons den naem van bedelaren toe te eigenen. Ons land hebben zy met spaensche soldaten omzet,
| |
| |
om ons te doen gevoelen, dat wy slaven in eene wyde gevangenis waren.- En nu nog, durven zy ons als gekochte slaven toespreken en handelen. Dat ze schrikken! de belgsche leeuw zal door de knarsing zyner tanden, wel eens de schakels der lastige ketens doorbyten.- En dan, zal onze Schelde, duizenden van spaenjaerden den visschen der wyde zee ten roof dragen!- Om de ure der verlossing te verhaesten, hoeft er nu alles ingespannen te worden wat mogelyk is. Lodewyk! luister wel na dees. Het raekt u alleen. Wanneer een booswicht door het noodlot sterk gemaekt, den zwakken rechtzinnigen onderdrukt; mag dan deze, zoo de hemel hem schynt te verlaten, het onrechtvaerdige geweld zyns vyands niet tegengaen en zich wreeken, al waer 't door verradery?’
‘Neen’ antwoordde Lodewyk ‘verradery, myneedigheid, mag niet gepleegd worden. Dit heeft de godsdienst en gy zelve my geleerd.’
‘Dit weet ik wel, Lodewyk, doch zie wel in, dat wy niet dan door kromme wegen ons doel kunnen bereiken. Zoo wy allen als gy, over de zaek dachten; zouden wy weldra van den lyst der volken gevaegd zyn. Wy moeten list tegen geweld stellen: alles plegen wat hen maer mag ontrusten.- En denkt gy, Lodewyk, dat één onder hen den dood niet verdiene? zy hebben ons onze vryheden ontnomen en tot slaven gemaekt. Zy hebben onze vrouwen ongestraft verkracht: onze dochters ongestraft onteerd: onze broeders ongestraft gemoord!......... En wy- wy!- het aloude krygsvolk van Ambiorix, wy zouden onze
| |
| |
dolken laten roesten; met de armen toegevouwen het bloed onzer vrienden zien rooken! - En niets tot wraek hebben, dan de wanhopige vringing onzer vuisten en het doemen onzer vyanden?!..... Neen, het bloed dat my, niettegenstaende myn ouderdom, nog warm door de aderen loopt, wil ik den lande myner vaderen opofferen.- En den laetsten spaenjaerd, met wellust de ziel uit het lichaem rukken!’
Hy zweeg eenige oogenblikken, want te zeer was zyn hart, door spyt en toorn ontroerd.
‘Weet dan’, ging hy na eene korte poos voort, ‘dat Philips het smeekschrift zyner nederlandsche onderdanen, met smaed verworpen heeft, en aen onze Gouvernante Margareta uitdrukkelyk heeft bevolen de doemniswaerdige Inquisitie niet te laten verslappen: de nieuwe Bisschoppen te bevestigen en meer andere middelen om ons tot het uiterste te brengen; Granvelle tergt ons nog uit het midden van Spaenjen!- De Prins van Oraenjen, de Graven van Egmont en Van Hoorn en alle andere vaderlandsvrienden van Brussel wakkeren ons, Antwerpsche Geuzen, aen om zoo veel volk als mogelyk by een te zoeken tegen de groote omwenteling die welhaest gebeuren zal, gelooft my.... En dan zullen wy onze verdrukkers doen zien, dat wy niet verbasterd zyn en zoo min als onze vaderen, de beheersching der vreemde volken verdragen.’
Hier zweeg de gryze redenaer- en zyne kom vattende, riep hy door de anderen toegejuicht: ‘Leve de Geuzen!’
Allen hadden in het diepste stilzwygen geluisterd,
| |
| |
toen hy nog sprekende was; maer nu hy zweeg begonnen zy weder op nieuw te drinken: luidkeels de spaenjaerden te doemen en hunne harten door wederzydsche aenwakkering tot wraek op te tuigen. Het oude wyf door vaek overwonnen, zat in eenen hoek der kamer te ronken. De oploopende doch goedaerdige Schuermans, had zyne wonde bykans vergeten en dronk ten besten met zyne gezellen, op de toekomende vryheid des Vaderlands en de afschaffing der Inquisitie.
Onderwyl had Godmaert, den verwonderden Lodewyk een weinig ter zyde getrokken, en zocht hem door alle middelen tot zyne staetkundige gedachten over te halen. Reeds hadden zy eene halve uer te zamen gesproken, wanneer Lodewyk op eens uitriep:
‘Wel nu dan Godmaert, ik betrouw my op uwe vaderlyke zorg.- De Bybel, dat ik zwere!’
Nu werdt den Bybel op de tafel gebragt en Godmaert eerbiediglyk zyn hoofd ontdekkende, waerin hy van allen gevolgd werdt, sprak met plechtige stemme tot Lodewyk:
‘Jongeling! gy zweert by de heilige passie ons liefs Heeren Jesu Christi: dat gy uwe broederen de Geuzen, overal zult bystaen: dat gy zult stryden met lyf en have tot het verjagen onzer gemeene vyanden - en dat gy zult gehoorzamen aen het hoofd welk gy en de anderen u zult verkozen hebben. Wat uwe Godsdienstige gevoelens aengaet, niemand zal u daer over rekening vragen.’
Lodewyk hief zyne regterhand in de hoogte: ‘dit zweer ik by mynen God en myne eer’ riep hy.
| |
| |
Nu werdt er braef, op zyne gezondheid gedronken en Schuermans zelf reikte hem vriendelyk de hand.
‘Heeren’ sprak Godmaert ‘de dag stipt in het oosten: de tyd wordt kort. Daerom is het noodig dat ik u, met weinige woorden, het overblyvende myner taek uitlegge. By het dorp Zoersel woont Wolfangh, die met eene bende van omtrent twintig boeven, reeds lang de galg ontloopen is en veel kwaed doet, zoowel aen Belgen als aen Spaenjaerden. Dezen man moet ik door Prinses bevel, gy weet het, door geld of eenen anderen middel poogen tot ons te trekken. Wy allen zyn openbaerlyk voor Geuzen gekend; dus zou dit met bedektelyk door ons kunnen uitgevoerd worden. Lodewyk alleen beveel ik, uit kracht van zynen eed, zich by Wolfangh te begeven.’
‘Het is bitter’ antwoordde Lodewyk ‘de eer der vrymaking des Vaderlands, met dieven en galgenaes, te deelen: doch nu ik door mynen eed gebonden ben, zal ik my volgens uwe bevelen gedragen.’
‘Morgen of later, na de omstandigheden,’ hernam Godmaert ‘zal u een schriftelyk order gegeven worden. Gy zult volgens den inhoud deszelfs getrouwelyk te werk gaen.- Nu heeren, ik heb u verder niets meer te zeggen; dan alles geheim te houden. Ik heb in deze vergadering myn oogwit bereikt.- Lodewyk, Geertruid noodigt u morgen ten noenmael.’ En hy wierp zich den mantel voor de borst,- en vertrok. Lodewyks oogen schitterden van blydschap. De naem zyner lieve Geertruid had den nevel zyner duistere gedachten verdreven - en hy ook nam blymoedig zyn afscheid van de halfslapende Geuzen.
| |
| |
Koenraet en Van der Voort namen Schuermans onder den arm en na dat zy allen het vertrek geruimd hadden, werdt de deur gesloten- en het huis in de diepste stilte gedompeld.
|
|
Auteursrechtvrij