Logo DBNL
De boerenkryg (1798). Deel 2 (1853)

De boerenkryg (1798). Deel 2

(1853)–Hendrik Conscience–rechtenstatus Auteursrechtvrij

Vorige Volgende

VII.

Terwyl de arme inwooners van Waldeghem door hunne wreede vyanden in de bosschen werden nagejaegd, bood de stad Herenthals een zonderling vertoog aen.

Al de straten, maer byzonderlyk de markt, krielden van volk dat juichend, roepend of klagend dooreen zwermde en de lucht met een dof en verward gerucht vervulde. De groote meerderheid dezer menigte bestond uit gewapende boeren en Lotelingen; hier en daer bemerkte men er ook wel enkelen, die men, aen hunne kleeding, voor inwooners van grootere steden en voor welhebbende lieden kon erkennen.

Eenigen, die zekere teekens op den hoed of aen den arm droegen, liepen met groot gebaer en geroep tusschen het gewoel, en poogden elkeen te doen begrypen wat er moest

gedaen worden; eventwel, ofschoon het zweet hun by druppels van het voorhoofd lekte, zy gelukten er niet in, de verwarring te verminderen: de eene gebood dit, de andere iets anders, en zoo bleef het onstuimig dooreenwentelen immer voortduren.

In meer afgelegene straten kon men echter ook kleine benden gewapende mannen zien staen, die, in gelederen geschaerd en onder geleide van eenen Overste, ernstig bezig waren met zich in het behandelen van het geweer en in de krygsbeweging te oefenen.

Langs de huizen rond de Markt, op hoopen beddegoed, zaten de vrouwen en kinderen die uit de omliggende dorpen naer hier waren gevlugt. Velen weenden en klaegden over hun bitter lot; de meesten aenschouwden in stommen angst en roerloos het koortsig gewoel der mannen. By het stadhuis, onder den klokkentoren, had men den grond met strooi overdekt; op dit legerbed zaten of lagen een vyftigtal gekwetsten, met hoofd of armen in bebloede doeken gewonden. Tusschen hen wandelden eenige Gasthuisnonnen, om voedsel, hulp of troost te brengen aen wien zulks mogt behoeven; de weldadige Zusters verzorgden hunne ongelukkige landgenoten met de teederste bekommernis, met de innigste liefde.(*)

De morgen was reeds ver gevoorderd; nog altyd zwermde de gewapende mannen door elkander en liepen van den eenen kant tot den anderen om hunne Oversten te zoeken of hunne makkers te vergaderen.

Eensklaps hoorde men, buiten de stad en nog zeer verwyderd, eenige geweerscheuten lossen. Terwyl iedereen met verrassing in de hoogte zag en luisterde, begon de noodklok storm te luiden.....

Eenige mannen daelden van het stadhuis en kwamen op de Markt tusschen de menigte gesprongen, daer zy riepen:

‘Te wapen! Op! Naer de Beneden-Poort! De vliegende kolommen! De vliegende kolommen!’

Een verward gerucht steeg boven de stad; de mannen herhaelden den noodkreet, of riepen elkander op om naer de poort te trekken; trommels en trompetten mengden hunne strydzuchtige galmen tusschen het magtig gedommel der stormklok, vrouwen en kinderen kermden met akelig misbaer.....

De mannen liepen in wanorde vooruit naer de aengewezene poort; de vrouwen en kinderen vlugtten de huizen in; de gekwetsten, die zich nog oprigten of nog kruipen konden, zochten insgelyks eene veiligere schuilplaets..... en, in min dan eenige oogenblikken, waren Markt en straten eenzaem en stil. Deuren en vensters werden gesloten;

wie niet stryden kon of niet stryden durfde, verborg zich in kelders of andere schuilhoeken, - en de stad werd doodsch en verlaten als ware zy onbewoond geweest.

De gewapende mannen hadden intusschen de poort bereikt, die door den aenval des vyands bedreigd scheen. Daer zy nog altyd in de verte geweerscheuten hoorden lossen, wilden de meesten in het veld de Franschen te gemoet loopen; doch het gelukte de Oversten hen te overtuigen, dat zy beter zouden doen met zich by de eerste huizen der stad verschanst te houden en den vyand in te wachten. Eenigen der onversaegdsten miskenden dit bevel en begaven zich veldewaerts in.

Tusschen vele andere maetregelen, die in allerhaest beraemd werden, vond men goed al de huizen van dit deel der stad, Benedery genaemd, met mannen te bezetten, om uit vensters en kelders op den vyand te schieten indien het hem gelukte de Patriotten zoo verre achteruit te dryven.

Nauwelyks was men bezig met de uitvoering dezer beslissing te bezorgen, of degenen die buiten de stad zich in gelederen hadden geschaerd, zagen uit de verte het stof der baen in de hoogte stygen, en een verwarde hoop menschen, waeronder vele vrouwen en kinderen waren, tot hen komen geloopen. Ofschoon men, aen de snelheid waermede zy naderden, mogt denken dat zy vervolgd waren en voor den vyand vlugtten, men hoorde geene geweerscheuten

meer. Daerom, de gewapende mannen bleven met het wapen in den arm, in afwachting van hetgeen er ging gebeuren.

Daer de vlugtelingen met grooten spoed vooruitsnelden, kon men welhaest beter onderscheiden wat dit gevaerte beteekende.

Het was onmiskenbaer de bevolking van een of ander dorp, dat door den vyand was ingenomen; want men zag er vrouwen onder en jonge meisjes en kinderen en grysaerds. Velen droegen nog een pak geredde goederen, anderen hielden hunne schoenen in de hand en liepen barrevoets.

Met een droevig misbaer naderden de eersten tot den ingang der stad; men poogde hen te wederhouden, om te weten van waer zy kwamen en wat er was geschied; doch de arme vlugtelingen stroomden sprakeloos en buiten adem ter stad in. Slechts eenigen antwoordden in het voorbygaen:

‘Van Waldeghem! De vliegende kolommen! Zy komen!’

Een enkel gewapend man vertoonde zich tusschen de vlugtelingen: het was een tamelyk bejaerde boer, klein van gestalte, met krom gebogen rug, houdende eene vrouw by de hand en haer poogende te troosten, daer zy aen de grievendste wanhoop overgeleverd scheen. Aen de andere zyde der vrouw, en haer ondersteunende, ging eene jonge maegd, wier vonkelend oog en indrukwekkende schoonheid de aenschouwers met verwondering sloegen.

Een man met gryze haren sukkelde afgemat en moedeloos achter de vrouw en hare geleiders voort.

Deze vier persoonen waren Jan de knecht, Bruno's moeder, zyne vriendin Genoveva, en hun ongelukkige dorpgenoot de Brouwer, Simon's vader.

Tamelyk lang duerde het, vooraleer het aenkomen der vlugtelingen ophield; velen, gansch uitgeput van vermoeidheid en schrikkelyk aen de voeten bezeerd, hadden de voorsten niet kunnen volgen en waren achteruit gebleven; maer de vervaerdheid zweepte hen voort, en beurtelings kwamen zy insgelyks stedewaerts geloopen.

Eensklaps zag men dat het stof der baen in de verte weder als eene wolk zich verhief; men twyfelde niet of de vyand naderde. De Oversten deden den haen overtrekken en elk zich veerdig houden tot den aenval.

Nochtans, toen men beter onderscheiden kon wat zich in het verschiet opdeed, bemerkte men dat men zich had misgrepen: het was eene bende gewapende boeren; hun kleedsel liet daerover geenen twyfel.

In korten tyd had ook dit gevaerte de stad bereikt. Het waren de strydbare mannen van Waldeghem, onder geleide van Bruno, die, ten koste van hun leven, de vlugt hunner dorpgenoten hadden beschermd, en den aenval des vyands zoo lang hadden weêrstaen om aen de vrouwen en weerlooze grysaerds den tyd tot redding te geven.

Vele gezellen hadden zy verloren, vele lyken hadden zy in de bosschen laten liggen. Slechts vier gekwetsten voerden zy met zich; dezen werden door de anderen op geweeren, in vorm eener berrie, gedragen.

Bruno zelf had eene wonde aen het voorhoofd: bloed liep hem van de wangen en over de borst; hy scheen eventwel daerdoor noch van kracht noch van moed beroofd.

Nadat de jongelingen van Waldeghem aen de Oversten, by de poort, in eenige woorden hadden doen verstaen, dat zy hun dorp waren ontvlugt en, door eene vliegende kolom vervolgd, al vechtend tot hier waren geweken, trokken zy insgelyks ter stad in om hunne gekwetsten ergens in een huis te doen verbinden en verzorgen.

Terwyl de oude Brouwer de andere vlugtelingen dieper in de stad was gevolgd, had Jan de knecht in de eerste straet stil gehouden om zynen meester in te wachten; de moeder van Bruno stond nevens hem, benauwd en bevend, uitziende of zy haer zoon niet naderen zag. Nauwelyks had zy hem bemerkt, of zy sprong met eenen angstschreeuw vooruit en vloog hem om den hals. Het bloed op zyn aengezigt had haer den noodkreet ontrukt, doch nu zy zyne borst tegen haren boezem voelde kloppen, nu zy de stem haers kinds hoorde, nu juichte zy dankbaer en bly en bezweek schier van geluk.

De jongeling omhelsde haer tusschen het uitspreken

van troostende woorden, stelde haer gerust over het bloed dat hem van het voorhoofd lekte, en leidde haer met de hand voort tot in een huis der Benedery.

In allerhaest deed hy daer een rustbed voor zyne ongelukkige gezellen schikken; en, door zyne moeder en Genoveva geholpen, verbond hy zelf zoo goed mogelyk hunne wonden, terwyl hy iemand uitzond om te gaen vernemen of er geen geneesheer te vinden was.

Alzoo hy zyne gekwetste vrienden de eerste zorgen had toegediend, en nu met zyne moeder en Genoveva in stilte zoete woorden sprak, klonk eensklaps door de straet de krygsroep, door de lieden van Waldeghem aengeheven:

‘Bruno, te wapen! te wapen! De vyand komt. Naer de poort! naer de poort!’

De jongeling sprong regt en vatte zyn geweer; zyne moeder omhelsde hem met grievende klagten en scheen hem te willen wederhouden; doch hy rukte zich zachtjes uit hare armen, daer hy zegde:

‘Moeder, moeder, het oogenblik is daer! Zou ik de eenigste zyn die het gevaer zou ontvlugten, nu het misschien het begin der verlossing van myn Vaderland geldt? Ons lot is zoo: God wil het!’

De bange vrouw sloeg zich weenend de handen voor het aengezigt, daer zy pynelyk zuchtte:

‘Ga, ga, een goede engel bescherme myn kind!’

Bruno drukte Genoveva's hand, legde nog eenen kus op het voorhoofd zyner moeder, gebood aen zynen knecht dat hy blyven zou om de vrouwen te bewaken, en sprong dan ter deure uit. Zyne gezellen, die met ongeduld op hem gewacht hadden, juichten by zyne verschyning in de straet en volgden hem in zynen snellen gang naer de poort.

Hier schikte hy zyne mannen nevens de benden die er reeds strydveerdig stonden, en blikte in de verte naer het vyandlyke leger, dat zeer langzaem naderde, of misschien zelfs nu stil hield; want men kon weinig beweging tusschen zyne verschillende vaendels bespeuren.

Welhaest kwam eene bende peerdenvolk tot op weinigen afstand der stad gereden, als om van naderby te bespieden welke schikkingen de Boeren tot hunne verdediging genomen hadden.

Er werd hevig op deze bespieders geschoten; een tiental peerden tuimelden met hunne ruiters omverre, de anderen wendden zich om en vlugtten terug naer hun leger.

Dit eerste voordeel, zoo gemakkelyk behaeld, en bovenal het gezigt van der vyanden vlugt, ontstak de harten der Boeren in strydlust en zy juichten met blyde galmen, als ware dit een zeker voorteeken der naderende overwinning.

De Oversten moesten vele moeite aenwenden om hen het vooruitgaen te beletten: de meesten wilden de stad verla-

ten en onmiddelyk tegen de vliegende kolommen optrekken.

Er verliep eene lange wyle tyds eer men in het fransche leger nog de minste beweging kon bemerken. Degenen wier gezigt het verste droeg, beweerden echter dat de vyand bezig was met zyne benden in digtgeslotene gelederen op de groote baen te schikken.

Een oogenblik daerna kwamen weder eenige fransche ruiters stadwaerts aengerend. Dit mael waren zy slechts vier of vyf in getal; de voorste zwaeide een wit vaendel boven zyn hoofd; een trompetter reed hem ter zyde.

Daer de Boeren zich bereid maekten om weder op deze mannen te schieten, liepen de Oversten met groote haest rond om hunne mannen te doen begrypen, dat deze ruiters onderhandelaers waren en men zulken, volgens krygsgebruik, ongehinderd moest laten naderen. Ofschoon de meesten niet verstonden wat hier de woorden onderhandelaers, wapenbode en parlementaire beteekenden, zy beloofden te gehoorzamen en stelden het geweer aen den voet.

Ongelukkiglyk was er, om die verklaring te doen, niemand by de eenige jonge lieden die waren vooruitgeloopen en zich in het hout op den loer gelegd hadden.

De onderhandelaers waren nog tamelyk verre van de stad, toen reeds een tiental geweerscheuten uit het loover klonken: de wapenbode en de trompetter vielen gewond uit den zadel; de anderen vloden terug in de baen.

Uit het fransche leger had men dien onverwachten aenval en zyn noodlottig gevolg bespeurd: een donderende wraekkreet steeg op over de gansche kolom; de gelederen bewogen er zich met onstuimigheid; trommels en trompetten galmden boven het verward geschreeuw...... en, opeens kwam het vyandlyke leger als een stormgevaerte naer de stad afgezakt.

Eventwel, toen de Franschen de plaets naderden waer de Patriotten hen verwachtten, werden zy door eene wolk kogels begroet, en, zoo velen hunner vielen neder, dat de voorste benden hunne vaert stuitten en aerzelden over hetgeen hun te doen stond. Zy hadden gemeend de Boeren over het lyf te loopen en de stad binnen te dringen, doch het getal der Patriotten was te groot om zoo ligtelyk te worden overrompeld.

De Franschen zagen zich diensvolgens genoodzaekt, van den storm af te zien en naer middelen te zoeken om insgelyks hunne benden te ontplooijen, ten einde al hunne mannen in het vuer te kunnen brengen.

Onderwyl schoten de Boeren even aenhoudend onder den vyand en deden hem oneindig veel schade. Hun stand was hiertoe zeer voordeelig: zy waren wyd uiteen geschaerd, gaven vuer uit alle geweeren en mikten op eene digtgeslotene kolom, zoodat byna geen enkele hunner kogels het doel kon missen.

De Generael der Franschen, die al spoedig den neteligen toestand zyns legers bemerkt had, was intusschen bezig met eene beweging te gebieden, die de kans mogt doen keeren. Hy deed met spoed eenige hagen omver hakken en ontplooide zyne mannen langs daer tot dat hunne slagorde zich nog breeder uitstrekte dan die der Boeren.

Intusschen had eene ruiterschaer in de Kleine Nethe eene plaets gevonden die waedbaer was. Door deze ondiepte geraekten de peerden over het water, en de ruitery viel de Boeren ter zyde aen.

Nu eerst werd de aenval allerhevigst. Van wederzyde overdekte eene rookwolk de strydenden; het moordend lood vervulde de lucht met pynelyk gefluit, waertusschen de klagten der gekwetsten, het krygsgeschreeuw en de aenwakkeringen der Oversten tot een dof en akelig gebruis versmolten.

Nu verloren de Boeren insgelyks veel volk. Bovenal aen den linkervleugel, waer de vyand in overmagt was, kon men zien dat zy het niet lang zouden uithouden, want daer lagen gansche gelederen neêrgeveld.

Eventwel voor den ingang der stad en aen den regtervleugel stonden hunne zaken nog gunstig; daer hielden zy moedig stand en braken, door een scherp vuer, groote gaten in de vyandlyke slagorde.

Het ware nog moeijelyk geweest, te vermoeden wie er zegepralen zou, toen eensklaps, op de groote baen, de middelste schaer der Franschen zich opende, en vier kanons hunne schrikkelyke monden toonden. Daerop borsten de magtige oorlogstuigen donderend los en zonden eenen hagel schroot onder de Boeren(*).

Het uitwerksel dezer vier scheuten was schrikkelyk. Daer de volle lading door het digtste van der Belgen gelederen gevlogen was, had zy een vyftigtal mannen gewond en gedood; nog noodlottiger was echter de zedelyke indruk dezer onverwachte donderslagen, die over stad en velden weêrgalmend voortrolden, en hopeloosheid of schrik onder de Landlieden verspreidden.

By de tweede ontploffing der kanons begonnen de Boeren van de beide vleugels naer de poort te wyken; de Franschen bemerkten het, en drongen met nieuwen moed vooruit, onder het aenheffen van den wapenkreet: Vive la République française!

Nog eenigen tyd hielden de bezwykende Patriotten stand by de poort, tot dat de Oversten zelven het bevel gaven om de stad in te rukken, en, van tusschen de huizen en beschut

voor kanons en schroot, den wanhopigen stryd voort te zetten.

Onder den aendrang des vyands kon deze terugtogt niet met regelmaet geschieden; er was eene groote verwarring onder de Boeren, en nog vermeerderde deze toen de fransche Generael zyne ruitery vooruit zond en storm deed loopen tegen de wykende Landlieden.

De laetsten die, vechtend als leeuwen, de stad intogen, waren de jongelingen van Waldeghem welke, door Bruno aengevoerd, zelfs tegen het peerdenvolk zich opwierpen en slechts stap voor stap zich van de plaets verwyderden waer zy eerst hadden gestaen; - maer de bevelen der fransche Oversten werden zoo krachtig en zoo aenjagend, dat de ruitery welhaest als een onweêrstaenbare drom zich vooruitwierp, en, door de ruwe magt van der peerden lichaem alleen, de belgische stryders verpletterde of tot diep in de stad terugdreef.

Nu nam de bloedige worsteling een ander voorkomen aen: uit de huizen, waertusschen de Franschen gedrongen waren, werd een hevig vuer op hen gerigt; kelders, vensters, daken, het spuwde al dood en vernieling op hen..... De soldaten, door dezen nieuwen aenval verrast, zouden waerschynelyk teruggeweken zyn, hadde het voortdringen van het achterste gedeelte des legers hun dit niet belet.

Er kwam onder het fransche peerdenvolk een oogenblik van aerzeling, eene pooging tot terugkeeren, die de strydende Boeren eenige verpoozing gaf.

Bruno, nog omringd van het grootst gedeelte zyner gezellen, riep op dit oogenblik tot hen, daer hy met wanhoop naer den vyand vooruitsprong:

‘Vrienden, volgt my! Onze gewonde broeders, myne moeder! Zy vallen in handen des vyands. Om Gods wil, nog eene pooging!’

Onversaegd tegen het peerdenvolk oploopend en door zyne moedigste gezellen gevolgd, drong hy waerlyk een eind verre door den vyand, tot dat hy het huis bereikte waer hy zyne moeder en Genoveva by de gekwetsten had gelaten. Maer hier kwam eene grootere bende ruitery op hem en zyne makkers aengedrongen; deze laetsten werden teruggedreven. Bruno stond alleen en verweerde zich met ongemeene verwoedheid, tot dat een sabelhouw hem het geweer in de handen verbryzelde. Ter zelfder tyd riep eene bekende stem hem toe:

‘Geef u gevangen, snoode dweeper, of gy zyt dood!’

‘Ah, Simon! Simon!’ riep Bruno met bitteren spot ‘uw Vaderland vergaet: gy zegepraelt!’

Reeds waren eenige soldaten toegeloopen; het zweerd hing reeds boven Bruno's hoofd; maer Simon-Brutus riep op bevelenden toon:

‘Houdt op! Neemt hem gevangen: gy verantwoordt my voor zynen persoon en zyn leven!’

Ondertusschen waren de Franschen bezig met de deuren der huizen open te loopen, om de mannen te zoeken die uit vensters en kelders op hen schoten. Zoo gelukte het hun, na zekeren tyd deze bevechting te doen ophouden; en welhaest drongen zy onweêrstaenbaer voort tot op de Markt.

De Boeren hadden eindelyk hunne onmagt bespeurd; de meesten waren langs andere poorten in het veld gevlugt; velen echter hadden zich in de huizen der burgers verborgen, met de hoop dat men hen niet zou herkennen.

De vlugtelingen van andere dorpen, vrouwen, kinderen en grysaerds, hadden reeds by het gezigt der gewondenen die men uit den stryd naer de Markt had gebragt, en bovenal by het gedonder der kanons, in aller yl de stad verlaten en in de omliggende bosschen eene schuilplaets gezocht.

Toen de Franschen de Markt betrokken, zagen zy geene gewapende Boeren meer, en zy namen zonder wederstand bezit van de stad.

Terwyl in alle rigtingen benden werden uitgezonden, om de huizen open te slaen en de gevlugte Boeren op te zoeken en te vermoorden, stond de Generael met een deel zyns legers by het stadhuis.

Hy raesde en tierde over het allezins aenzienlyk verlies dat hy had onderstaen, en deelde de wreedste bevelen uit

onder het mompelen van allerlei wraekzuchtige bedreigingen.

Nevens hem stond Simon-Brutus, die zyne gramschap nog meer aenvuerde. De zoon des Brouwers van Waldeghem scheen in groote gemeenzaemheid met den Generael te verkeeren en zyne volle genegenheid te bezitten. Al hadde zyne ware onversaegdheid en zyne diepe verkleefdheid aen al wat fransch was, hem deze genegenheid niet aengewonnen, zyne hoedanigheid van Kommissaris van het Centrael Bestuer gaf hem regt op de achting en op den eerbied des Generaels.

Tegen het stadhuis, tusschen eene sterke wacht soldaten, stonden de Boeren die men in den stryd had gevangen genomen. Bruno, aen eene byzondere wacht toevertrouwd, zat niet verre van daer met gebondene handen op eenen steen. Een fransch soldaet, uit barmhartigheid, had hem het bloedend hoofd met eenen nieuwen doek omwonden.

De jongeling staerde met verglaesden blik ten gronde en scheen in doodsche mymering verzonken. Gewis, hy moest hevige martelpynen lyden, daer hy het lot zyns vaderlands, het lot zyner moeder en zyner vriendinne overwoog.....

Reeds waren sommige Oversten den Generael oorlof komen vragen om de krygsgevangenen onmiddelyk door den kop te doen schieten; doch de Veldheer scheen onder-

scheid te maken tusschen de Boeren die men onder de opene lucht had gevangen genomen en degenen die men binnen de huizen der Benedery had ontdekt: de eersten wilde hy slechts ter dood brengen na eene zoogezegde beslissing van den krygsraed; de laetsten moesten oogenblikkelyk worden vermoord.

De geweerscheuten, welke men in alle straten hoorde weêrklinken, waren zoo vele mannen die men uit de huizen had gerukt en voor derzelver deuren door den kop schoot. Gewis werd op deze wyze ook menig burger gedood die niet in den stryd was geweest; want, daer de Franschen de verregtveerdigingen niet konden verstaen die zy, in hunne vlaemsche moedertael, deden gelden, werden zy meestal op de straet gesleurd en onbarmhartiglyk vermoord.

Terwyl de Generael en Simon-Brutus deze bloedige wraekneming in de naeste straten en rond de Markt aenschouwden, bragt men uit de Benedery, langswaer de Franschen in de stad gedrongen waren, vyf of zes gekwetste soldaten uit wier wonden het bloed nog vloeide.

De Generael reed hun te gemoet en vroeg met vlammende blikken wat dit beduidde.

Hem werd gezegd dat de huizen, waertusschen het hevigste gevecht was geschied, vol vlugtelingen zaten, die zich verstout hadden de opzoekers aen te vallen en met

geweerscheuten te begroeten. De kapitein, willende zyne soldaten niet blootstellen om binnen de huizen te worden gedood, had alle opzoeking doen staken tot nader bevel des Generaels.

Deze, by dit berigt, ontstak in eene hevige gramschap en zwoer, onder yselyke bedreigingen, dat de Brigands - anders noemden de Franschen de strydende Belgen niet, - dat deze vuige roovers, die zynen parlementaire vermoord hadden, zich zynen doorgang in Herenthals zouden herinneren.

Daerop zond hy eenen Officier tot den Kapitein der gekwetste soldaten, met het bevel om al de huizen der straet waer het feit geschied was, in brand te steken en geene levende ziel eruit te laten ontsnappen.

Na eenigen tyd stegen de vlammen als een onmeetbare vuergloed boven zestig huizen; eene dikke rookwolk verduisterde het daglicht en rolde in akelige golving over de stad.

In den brand, tusschen het geloei der vlammen, tusschen het gekraek der instortende verdiepen, hoorde men het akelig noodgehuil der ongelukkigen, die, veroordeeld om levend door het vuer te worden verslonden, zich aen de vensters en op de daken vertoonden om deze schrikkelyke dood te ontvlugten..... maer van alle kanten mikten de gevelde geweeren der soldaten op hen: wie eenige kans

scheen te hebben om het gevaer te ontkomen werd door de kogels neêrgeworpen en stortte huilend terug in de vlammen(*).

Bruno die, als een dief gebonden, gevoelloos tusschen zyne wachten op eenen steen gezeten was en in yselyke droomen aen degenen dacht die hem dierbaer waren, werd eensklaps door den rooden blaek van den vuergloed uit zyne doodsche mymering opgewekt.

Hy staerde een kort oogenblik als zinnneloos en dwaes naer de vlammen en sprong dan met eenen akeligen angstschreeuw regt, daer het woord ‘moeder!’ in grievenden galm uit zyne borst opvloog.

Maer dewyl hy vooruitloopen wilde, grepen zyne wachten hem aen, en rukten hem achterover op den steen.

Simon-Brutus, die op eenige stappen van daer nevens den Generael zich bevond, had den indrukwekkenden angstschreeuw van Bruno gehoord. Hy keerde zich om en zag hoe de jongeling, met krampachtige gebaren, op de knien viel en de armen biddend tot hem uitstak. Over deze houding van Bruno verwonderd naderde hy hem.

De bezwykende jongeling riep hem toe:

‘Ach, Simon, Simon, myne moeder, zy is in de vlammen!’

Eene koele uitdrukking en het ophalen der schouders was alles wat hy van Simon-Brutus ten antwoord kreeg.

‘ô, Simon!’ riep hy nogmaels, daer hy op de knien voortkroop. ‘Red, red myne arme moeder! Red de ongelukkige Genoveva!’

‘Hoe, Genoveva?’ riep Simon-Brutus met plotselinge ontsteltenis. ‘Genoveva in de vlammen!’

Op de bevestiging van Bruno riep hy tot de wachten:

‘Maekt zyne handen los! Volgt my. - Kom, Bruno, gauw, wys het huis waer zy is. Spoed u, spoed u, of het is te laet!’

En, vooruitloopend, riep hy eenige woorden tot den Generael, die hem niet gansch verstond, doch eventwel goedkeurend met het hoofd knikte.

Naermate Bruno en Simon-Brutus met snelle stappen den brand naderden, verengden hunne borsten van angst

en benauwdheid; zy zagen van verre hoe reeds eenige huizen waren ingestort en hoe de vlammen uit vensters en deuren der andere wooningen in de hoogte sloegen.

Bruno verbleekte, zyne beenen werden zwaer, het hoofd begon hem te draeijen. Een laetste sprankel der hoop behield hem echter nog de kracht om zynen loop voort te zetten.

‘Waer, waer is het huis?’ vroeg Simon-Brutus.

‘Daer, daer achter den hoek!’ zuchtte Bruno, byna van spraek beroofd.

En, alzoo zy nu om den hoek gekeerd waren, wees de jongeling met de sidderende hand op eenige rookende puinhoopen; een schreeuw als een doodkreet brak hem uit de borst, hy wankelde op zyne beenen en stortte loodzwaer neder op den grond.

Simon-Brutus staerde eene wyl als bewusteloos in de blakende assche, waeronder het lyk van Genoveva volgens aenwyzing van Bruno moest begraven liggen; dan keerde hy het gezigt ervan af en zonk in droeve overpeinzingen weg.

Welhaest echter hief hy weder het hoofd op, en sprak met koele uitdrukking tot de soldaten die hem hadden gevolgd:

‘Draegt dezen gevangene terug naer de Markt en bewaekt hem daer tot dat ik u andere bevelen zende.’

De soldaten ligtten den ongelukkigen jongeling van den

grond en droegen hem door de straet; zyne lidmaten hingen slap en ontzenuwd, als ware hy reeds een lyk geweest.

Simon-Brutus volgde van verre met den blik ter aerde gerigt; hoe zeer hy ook worstelde tegen smart en wroeging, het beeld van Genoveva, in het midden der vlammen tegen de schrikkelykste dood worstelende, wilde hem niet verlaten.

Intusschen hadden de Markt en de aenpalende straten een ander droevig tooneel aengeboden.

By het zien van den rooden blaek, die tot het binnenste der huizen den brand verkondigde, waren de bevende inwooners achter hunne vensters verschenen en hadden, met de dood op het lyf, den uitgestrekten vuergloed gezien.

Daer zy meenden dat de gansche stad veroordeeld was om door de vlammen vernield te worden, sprongen de meesten uit hunne huizen en poogden zich door de vlugt te redden. In den eerste wilden de fransche soldaten hen terugdryven en hun beletten de poorten te bereiken; zy hadden zelfs meermalen onder het vliedende volk geschoten; doch daer de menigte meest uit vrouwen, kinderen en stramme grysaerds bestond, lieten zy ze eindelyk ongehinderd ter stad uitstroomen. Zoo veel het hun doenlyk was, namen zy de mannen gevangen die nog in staet schenen om de wapens te dragen: eventwel, velen dezer laetsten geraekten insgelyks uit de stad en in het open veld.

Dit vlieden, dit gekerm duerde voort, toen eensklaps in de verte zich een zonderling schouwspel vertoonde.

Het was eene rei Nonnen met hare Overste aen het hoofd; zy kwamen langzaem van den kant waer het Beggynhof stond, en schenen zich naer de plaets der Markt te rigten waer zy den Generael te peerd zagen zitten.

De soldaten erkenden aen de kleeding dezer vrouwen dit slach van Nonnen, dat overal de zieken en gekwetsten, van vriend en van vyand, met dezelfde liefde verzorgde, en daerom, zelfs onder de legers der Franschen, met eerbied en genegenheid werd omringd. Hetzelfde hadden zy ook dezen dag gepleegd: geen gewonde Franschman lag er in Herenthals, of de liefderyke Zusters hadden hem reeds voedsel bezorgd of troost en lafenis gebragt.

Nu naderden de moedige maegden met statige kalmte op het gelaet: onbevreesd en sterk door overtuiging, daer zelfs, waer ieder vlugtte voor eene zekere dood.

By het voorbygaen der Nonnen schikten de fransche soldaten zich ter zyde en bragten met ontzag de hand aen den hoed.

Met denzelfden langzamen indrukwekkenden gang stapten de Nonnen voort tot voor den Generael, die met verwondering haer had zien naderen.

Al de Nonnen knielden neder en staken de handen als een gebed tot den Veldheer uit.

In goed Fransch sprak der Nonnen Overste hem toe, daer zy echter ten gronde geknield bleef:

‘In den naem des Heeren, in den naem der menschlievendheid, Generael, genade, genade voor deze ongelukkige stad! Kan zy uwe wraek verdiend hebben, zy heeft genoeg geboet. Een gedeelte reeds is door de vlammen verteerd, ô spaer het overige! Verhoor, verhoor de ootmoedige bede van zwakke vrouwen, die haer leven ten dienste der lydende menschheid hebben gesteld. Zie, wy knielen smeekend voor u neder; moge onze noodklagt weêrklank in uw hart vinden..... Ach, wy zullen God bidden dat hy u barmhartig zy!’

De Generael reikte de hand tot de Overste der Nonnen en deed haer teeken dat zy van den grond zou opstaen. Hy zegde met zekere minzaemheid:

‘Gy vraegt my, Citoyenne, dat ik het overige gedeelte der stad spare; myne meening was niet het te vernielen, zoo men my geene nieuwe redenen ertoe gaf. Maer, vermits gy my eene bede doet, wil ik ze verhooren zoo veel het my mogelyk is.’

Hy keerde zich tot eenen Stafofficier en bevool:

‘Men doe de wraekneming staken! Men zende mannen naer den brand om het vuer af te zonderen, en te beletten dat het tot de andere huizen overga. Men late de vreedzame burgers ongehinderd, en vange slechts degenen die weêr-

stand bieden by de doorzoeking der huizen. In een woord, ik wil dat alle geweld ophoude, voor zoo veel de belangen der Republiek en onze eigene veiligheid het toelaten!’

Dan keerde hy zich weder tot der Nonnen Overste en vroeg:

‘Zyt gy tevreden, Citoyenne?’

‘Ach, ik dank u uit den grond des harten’ antwoordde zy.

‘Wat u betreft, goede Zusters’ hernam de Generael ‘ik hoop dat gy myne mannen liefderyk zult bezorgen, uit herdenking van hetgeen ik voor u doe.’

‘Generael’ antwoordde de Overste ‘hoe uwe beslissing ook ware geweest, dien pligt zouden wy even godvruchtig hebben vervuld. Al wie mensch is en lydt, is ons tot broeder gegeven; de kristene menschenliefde heeft geene andere wet.....’

‘Het is wel’ viel de Generael haer glimlachend in de rede ‘spaer ons een sermoon. Gaet, Zusters, keert terug in vrede.....’

Terwyl de Nonnen met even veel plegtigheid van deze plaets zich verwyderden en, onder der soldaten eerbetuiging, naer het Beggynhof wederkeerden, riep de Generael:

‘Men neme schikkingen tot het legeren onzer mannen op de Markt! Men brenge de gevangenen in veiligheid tot dat de krygsraed over hun lot hebbe beslist?’

Er kwam meer beweging tusschen de soldaten op de Markt. Officieren liepen in alle rigtingen om de bevelen des Generaels aen de verspreide Oversten te dragen.

De wachten deden de gevangenen opstaen en bereidden zich om ze naer eene andere plaets te voeren.

Bruno was eindelyk uit zyne lange bezwyming ontwaekt; hy zat weder op den zelfden steen, met het neêrhangend hoofd op de borst gebogen en, in yselyke zielepyn, een schrikkelyk ongeluk overpeinzend.

Men deed hem insgelyks opstaen en bragt hem tusschen eenige andere gevangenen, welke als hy gekwetst waren. Hy werd met dezen in eene byzondere rigting weggevoerd.


Vorige Volgende

Over het gehele werk

datums