|
| |
| |
[pagina t.o. 3]
[p. t.o. 3] | |
| |
| |
| |
VI.
Het grootst gedeelte der inwooners van Waldeghem had den nacht by den Zandberg tusschen het geboomte doorgebragt.
De dag schemerde in het Oosten; verdwynen ging de troostelooze duisternis, die de arme vlugtelingen als een graf had omsloten gehouden en, by den slapeloozen angst hunner zielen, nog de verstyvende koude des lichaems had gevoegd.
In de halve donkerheid van den eersten morgenstond, kon men, by den zandheuvel, den twyfelachtigen omtrek bespeuren der huisgezinnen die nevens de boorden des wouds lagen: - moeders, dochters, kinderen, grysaerds,
| |
| |
van koude tot onkennelyke klompen te saemgewrongen, beweegloos en stom als hadde de sluipende dood haer baerkleed over die rampzaligen gespreid.....
Zoo zaten overal, onder het loover der eerste boomen, hoopjes menschen met het hoofd op de borst geplooid en de halsstarrige oogen in wanhopige overweging ten gronde gerigt. Lydzaem en moedeloos worstelden zy tegen de vochtige koude des nachts, die nu, by het nederslaen van den overvloedigen dauw, het water in groote druppels van het geboomte op hunne reeds doordrongene kleederen storten liet.
Soms verhief eene moeder of een grysaerd het oog en blikte met hoop naer de Oosterkim: daer vormde zich een heldere lichtkrans, op de baen die de naderende zon, de bron der verkwikkende warmte, doorloopen zou; - maer even spoedig sloegen de ellendigen dan weder het gezigt ten gronde, en sidderden van angst by de nare overweging van hetgeen de komende dag hun brengen moest.
Had de nacht hen gepynigd door smartelyke slapeloosheid, door verstyvende koude, - de dag beloofde hun niets anders dan vervolging, brand en moord.....
Aen den voet van den zandheuvel zag men reeds eenige jongelingen, met het geweer in de hand, by elkander staen, naer alle kanten uitziende als wachtten zy op iets. En inderdaed, van tyd tot tyd kwamen eenigen hunner gezel- | |
| |
len uit het bosch gedrongen en naderden tot hen. Hadden de aenkomenden dan eenige geweeren, poeder of lood gevonden, of bragten zy andere gewapende vlugtelingen mede, dan werden de handen blymoedig gedrukt en men juichte met ingetogene stemme over de bekomene versterking.
De hut, die Jan voor Bruno's moeder van hout en gebladerte had gemaekt, stond achter den Zandberg.
De goede knecht zat, op eenigen afstand, met bezorgdheid rondziende als een schildwacht die waekt over den slaep zyner meesters. Een ossenhoorn, als die waermede de veehoeders de koeijen samen roepen, hing hem nevens de zyde.
Alles was stil rondom de hut; de knecht, met een teeken der hand, verwyderde elkeen van de plaets waer hy meende dat zyn jonge meester na den onstuimigen nacht eene korte rust genoot.
Bruno zat eventwel wakend in de hut. Zyne kleederen waren bemorst met slyk, ja, zelfs met roode vagen en vlekken, als van bloed dat men nutteloos gepoogd had af te wasschen; zyn hair was verward, de oogen gloeiden hem in het hoofd van vermoeidheid.
Met de armen op de borst gevouwen hield hy den vasten blik naer de overzyde der hut gerigt. Daer lag zyne moeder, slapend op een legerbed van dunne twygen en
| |
| |
bladeren; nevens haer, in haren regter arm rustend, lag Genoveva. Gansch gekleed waren de vrouwen; een deken beschutte haer voor de nachtelyke koude.
Ofschoon zy waerlyk sliepen, toch stond de smart op beider aengezigt diep ingedrukt. Het gelaet der oudere vrouw was bleek en ontspannen; hare wangen bewogen somwylen sidderend, of lange zuchten, van eenen onderdrukten klaegtoon vergezeld, klommen op uit hare beklemde borst.
De aendoeningen van Genoveva, alhoewel even smartelyk, moesten echter verschillend zyn; want rondom haren mond teekende zich by poozen eenen grimlach van mispryzen, en eene langere ademhaling deed haren boezem zwellen, als hadde zy, in een droomvertoog, de vreemde vyanden uitgedaegd en getergd.
Aen het ander einde der tent sliep de oude Pastor, wiens stil en zoet gelaet tusschen zyne zilveren hairkroon uitblonk als hadde hy reeds de booze wereld verlaten en den eeuwigen vrede in den schoot der Godheid gevonden.
Arme Bruno, hy zat reeds zoo lang in de diepste stilte met de vochtige oogen starende op zyne moeder, op Genoveva, op al wat hy meest beminde op aerde. Alleen met zyne smart, met zyne vrees, met zyne vertwyfeling, overwoog hy het lot dat aen die voorwerpen zyner innige liefde was beschoren. Niets verlichtte zyn verplet gemoed;
| |
| |
geene enkele strael der hoop daelde in zynen benauwden boezem: de dood voor allen! was het eenig uitzigt, dat het noodlottig verschiet hem aenbood.
Welken akeligen nacht had de jongeling niet beleefd! Hy had zyne vriendinne uit de handen der woeste dwingelanden gerukt; hy had hare schynbare dood beweend, en al de pynen doorstaen die zulk ongeluk zyne gevoelige ziel kon doen lyden. Dan had hy eenen nog harderen slag doorstaen misschien, toen het leven in haer terugkeerde, en hy van blydschap meende te bezwyken. Hy had Genoveva by zyne moeder gebragt; en was dan, als een nachtelyk roofdier, met zynen knecht, door bosch en struik tot by de rookende puinen zyner wooning in het dorp geslopen. Hier had hy het lyk zyns vaders uit den vuilen waterpoel opgehaeld; hy had het langs den grond tot op het kerkhof gesleurd, en, tusschen het storten van bloedige tranen, had hy het begraven onder de schaduw van den nederigen tempel, in den schoot der gewyde aerde.
Nog sidderend, gansch ontsteld van dien akeligen arbeid, zat hy nu met den blik op zyne moeder gerigt en gemarteld door de grievendste beschouwingen.
Daer het daglicht allengskens de hut met klaerheid vervulde, bezag hy zyne kleederen, en beefde by de gedachte dat zyne moeder, hem in dien toestand ziende, welligt door eenen onuitsprekelyken angst zou worden getroffen.
| |
| |
Met versmachte stemme zuchtte hy, daer hy de hand aen zyn kleed bragt:
‘Bloed myns vaders, bloed myner vriendinne, bloed myner gezellen! Een enkele nacht is er verloopen..... reeds bloed, dierbaer bloed van hoofd tot voeten! En zoo moet het nu voortgaen, voortgaen tot het onfeilbaer einde: de dood!..... ô, Moeder, arme vrouw, gy die leefdet voor hem en voor my, gy droomt misschien dat uwe oogen hem zien, dat hy den blyden kus der terugkomst op uwe lippen drukt, - en, eilaes! het is zoo yselyk, zoo yselyk dat ik het zelf in myn hart niet zeggen durf..... Zoo sterven, zoo behandeld worden, nog na de dood! Oh, weg, weg, dit schrikkelyk beeld!.... Ongelukkige moeder, alles moet u worden ontnomen. Uw zoon, uw welbeminde, die alleen op aerde ten steun uws ouderdoms kon zyn, - het eenig voorwerp der milde liefdevlam uwer ziel, - hy ook zal welhaest door eenen kogel worden neêrgeveld: Geloof en Vaderland eischen zyne dood..... En, ware hy laf genoeg om zyne handen naer de ketenen der slaverny te reiken, om de genade der vreemde dwingelanden te verwerven, hy zou verre van hier worden vervoerd om andere ongelukkige volkeren te gaen martelen, gelyk de Belgen door hunne beulen nu worden gemarteld. Geen keus, geene genade: overal, langs alle kanten, ramp, oneer, slaverny of dood! Moeder, moeder, ik heb geenen vader meer; gy
| |
| |
zult op aerde blyven, zonder kind, zonder echtgenoot....! En gy, arme, lieve Veva, de vermoeijenis heeft u in stille vergetelheid gedompeld. Oh, wist gy welke slag u misschien treffen gaet! Uw vader, ik heb hem gezien; hy kende my niet meer; ik heb hem gesproken van zyn kind, hy hoort, hy begrypt niet meer. Zyne ziel is getroffen; zy doet geweld om uit het verbryzeld lichaem zich los te rukken. Nog eenige dagen en hy zal met mynen vader by God in den Hemel vereenigd zyn. - Maer ik mag u dit niet zeggen: u ook moet ik bedriegen!’
De gemartelde jongeling sloeg zich de hand voor het aengezigt als wilde hy de tranen verbergen, die sedert lang ongemerkt over zyne wangen lekten en nu overvloediger zyner oogen ontsprongen.
Welhaest echter stuerde hy weder den blik naer de legerstede en murmelde met ontsteltenis:
‘ô, Moeder, mogt ik u den kus geven die my zoolang reeds op de lippen blaekt! Mogt ik, met den koortsigen liefdezoen, een deel myner smarten in uwen boezem gieten, een weinig troost vinden in myne duistere wanhoop! Maer, neen, slaep gerust, ô moeder; slaept, dierbaren altemael. Ah, slapen? Vergeten? Van vryheid droomen, het kwaed verplet zien en juichen van geluk, van vrede en van liefde. Oh, konden wy allen insluimeren: eeuwig, eeuwig slapen, tot den dag der algemeene verlossing!’
| |
| |
Hy zweeg eene wyl; de wanhoop scheen hem alle kracht ontroofd te hebben; want zyn aengezigt en zyne leden ontspanden zich, het hoofd zonk hem langzaem op de borst.
Eene plotselinge siddering greep hem aen, toen hy op den mond zyner moeder eenen helderen glimlach verraste; hy dacht zelfs dat hare lippen den naem zyns vaders in zoete toonen murmelden.
‘Hoe akelig!’ sprak hy tot zich zelven, daer hy zyne leden pynelyk samenwrong. ‘Zy droomt van zyne terugkomst, zy lacht hem toe, zy juicht, zy is gelukkig! Er is iets onzeggelyk wreed, iets onmenschelyk in dit bedrog..... En nochtans, het geheim moet voortduren; haer wee, hare tranen zouden my vermorselen: ik heb moed en zielekracht noodig tot de wraek.....’
Op dit oogenblik verscheen Jan de knecht by den ingang der hut, en wenkte zynen meester. Deze verliet de tent met looze stappen en vroeg den knecht wat hy hem zeggen wilde.
Jan toonde zynen meester eenen ouden man die, met gebogen hoofde, op eenigen afstand scheen te wachten, en bezig was met zich het zweet van het rookend voorhoofd te vagen. Het was de Brouwer, Simon's vader.
‘Welnu, Baes Meulemans’ vroeg Bruno, hem treurig de hand drukkend ‘welk slecht nieuws brengt gy ons? Het moet voorwaer ernstig zyn, dat gy, die niets te vreezen hebt, het dorp verlaet.’
| |
| |
‘Myn huis is tot den grond afgebrand!’ zuchtte de Brouwer.
‘Uw huis? De brouwery? Heeft uw zoon dan het vuer in zyns vaders wooning doen steken? Het is ongehoord!’
‘Ach, hy is schuldig genoeg; betigt hem niet met die onmenschelykheid. Het vuer, dat uwe wooning verslond, is door den wind op de brouwery gedreven. Myn zoon en zyne fransche gezellen hebben het poogen te blusschen; alles was nutteloos. Maer daerom ben ik zoo overhaestig niet tot u gekomen. Ik heb eene schrikkelyke tyding u te melden.’
‘Zoo, wat kan er schrikkelyker zyn dan hetgeen wy weten?’
De Brouwer antwoordde met neêrslagtigheid:
‘Ons dorp is vol fransche soldaten, wel zes honderd, met kanons en mannen te peerd. Een Generael voert hen aen. Er zyn er ook eenigen onder die Vlaemsch spreken. Zy noemen hun leger eene Colonne mobile, en zeggen dat zy gekomen zyn om alles te vermoorden wat wederstand durft bieden. Van Parys is het bevel gezonden dat de gansche Kempen binnen de acht dagen moeten zuiver gevaegd of plat gebrand zyn. Zulke vliegende legers zyn uit verschillige steden het Kempenland in getogen. Het is gedaen Bruno: er is geene hoop meer!’
Bruno stond sedert eene wyl als vernietigd; hy scheen
| |
| |
op des Brouwers woorden niet te luisteren en wrong zich in sombere wanhoop de armen nevens het lichaem.
‘Zes honderd!’ mompelde hy ‘Peerdenvolk, kanons! Wat gedaen? Denkt gy, Baes Meulemans, dat zy ons hier zouden komen zoeken?’
‘Myn zoon heeft het my gezegd.’
‘Uw zoon? Is Simon met hen?’
‘Ik heb hem ontmoet daer hy den Generael door het dorp leidde. De soldaten zyn vermoeid: zy hebben den ganschen nacht gegaen. Er blyft u diensvolgens waerschynelyk nog wat tyd tot het nemen van een besluit; doch maekt spoed, onderwerpt u, vraegt genade, of vlugt van hier op Godsgeleide: een andere keus is er niet.’
Een pynelyke spotlach verkrampte Bruno's gelaet, daer hy met het oog ten gronde in bedenking wegzonk.
‘Vraegt genade!’ mompelde hy met akelig keelgeluid ‘knielt neder voor de vreemde dwingelanden, voor de moordenaers van al wie u dierbaer zyn..... Ziet af van de regtveerdige wraek; weigert uw bloed aen uw Vaderland en gaet het vergieten ten voordeele der dwingelandy! Neen, neen! Sterven, vallen, maer toch eerst ook booswichten nedervellen en vuig bloed zien vlieten.....’
Hy keerde zich tot zynen knecht en sprak:
‘Jan, geef het teeken, roep onze gezellen te saem!’
De knecht bragt den hoorn aen de lippen en zond eenige
| |
| |
lange toonen naer alle kanten over het woud. Akelig en doodsch waren de holle klanken des hoorns: zy weêrgalmden over den heuvel en tusschen het geboomte als het gehuil van een lydend dier.
Terzelfder tyd rigtte Bruno zyne stappen naer de breedere helling des heuvels, gewis de vergaderplaets die hy zyne makkers in geval van byeenroeping had aengewezen.
Nauwelyks stond hy daer of van alle zyden kwamen jonge boeren, zelfs ook bejaerde landlieden, met het geweer in den arm, uit het loover gedrongen. Hun getal was veel aenzienlyker dan den vorigen dag: na eene wyle tyds kon men er ten minste tachtig tellen, en nog eenigen naderden in de verte.
Karel uit den Leeuw greep Bruno's hand; en, dezelve met blydschap drukkende sprak hy, daer hy de gewapende gezellen scheen aen te wyzen:
‘Welnu, Bruno, zwelt u het hart niet van moed? Nu zyn er geweeren genoeg onder ons; wy hebben poeder en lood in overvloed. Onze makkers hebben dezen nacht de dorpen afgeloopen en goede hulp medegebragt; alle oogenblikken komen er nog gewapende Lotelingen uit de omliggende gemeenten. Dat ze nu maer verschynen, de snoode Sankulotten! Wy zullen hun toonen, dat, zoo heel Europa voor hunnen hoogmoed zwicht, de kempische boeren toch wel kogel tegen kogel durven stellen. Het spotten met de
| |
| |
verdrukte Belgen zal hun vergaen, wanneer elke boom, elke struik het lood op hen zal spuwen alsof de stomme natuer zelve zich opwierp tegen het vreemd gebroed. Oh, was het spel al aen den gang! Zoo wy maer seffens naer het dorp trokken? Wy zyn sterk genoeg om de Franschmans te verjagen!’
Bruno stuerde eenen bitteren glimlach in de oogen van zynen dapperen gezel, en zegde:
‘Houd u stil, Karel; ik heb slecht nieuws.’
Dan teeken doende dat men digter tot hem zou naderen, sprak hy dus tot de gezellen die rondom hem zich schaerden:
‘Vrienden, luistert met koelen bloede op hetgeen ik u melden ga. Dezen morgen, by het aenbreken van den dag, zyn er zes honderd soldaten in Waldeghem verschenen; zy hebben kanons en peerdenvolk, en zyn aengevoerd door eenen Generael. Zy komen om ons te vangen of te dooden. Ik weet dat zy zich voorstellen, heden nog onze schuilplaets aen te vallen..... Vrienden, er is weinig tyd; neemt een besluit eer het te laet worde.’
Eenigen der aenhoorders verbleekten, sommigen aenschouwden malkander in wanhoop, anderen zagen sprakeloos ten gronde.
‘Laet ons dieper het Land in vlugten’ zegde er een.
| |
| |
‘Ja, laet ons naer het Nederbosch wyken, dan zullen de Sankulotten ons niet vinden’ sprak een andere.
Karel uit den Leeuw wrong zyn geweer krampachtig in de vuist, daer hy uitriep:
‘God! Zes honderd soldaten tegen eenige arme boeren; het is te veel!’
‘Gezellen, ik zal u helpen beslissen’ zegde Bruno met koelheid. ‘Wat ik van u wil weten, is niet welke andere schuilplaets gy vermeent te moeten kiezen. Weet dat zulke kleine legers het gansche Kempenland doorkruisen; het is dus onwaerschynelyk dat wy aen der dwingenlanden opzoeking zouden ontsnappen. Er is nog een middel tot redding; het is geen middel dat u behagen kan, uwe tegenwoordigheid in deze plaets bewyst het. Eventwel de dood, de onfeilbare dood is ook bitter. Dat degenen die zulken hopeloozen stryd niet wagen durven hunne wapens en hunnen krygsvoorraed aen anderen overlaten; dat zy naer Waldeghem gaen en zich onderwerpen. Ik wil voor niemand verantwoordelyk blyven; ik wil niemand die de dood vreest naer de slagtbank leiden.....’
‘En zoo wy naer Waldeghem gaen en onze onderwerping doen?’ vroeg een zeer jonge Loteling.
‘Dan krygt gy een vreemd geweer in de hand’ bulderde Karel uit den Leeuw ‘de knecht der dwingelanden moet gy worden en op ons moet gy schieten, en de wooning
| |
| |
uwer landgenoten, uwer vrienden, uwer ouders moet gy verbranden, en de kerken van uwen God moet gy schenden!’
De jonge Loteling schudde met het hoofd en mompelde op somberen toon:
‘Nog liever sterven!’
Allen stonden radeloos voor Bruno en aenzagen hem ondervragend.
‘Maer gy, Bruno, wat zult gy doen?’ riep Karel.
‘Zoo myne vrienden tot de onderwerping overhelden, ik zou toch in myn eerste besluit volharden’ antwoordde de jongeling. ‘In myn hart ligt meer dan in het uwe de zucht naer wraek; ik moet vreemdelingen dooden: het is my een pligt. - Bleve ik alleen, ik zou my versteken in een bosch, wegkruipen in eenen kuil als een schadelyk dier, en op gunstige tyden myn hol verlaten, om met myn geweer op loer te liggen en de vyanden van mynen God en van myn Vaderland naer het leven te staen. Zy gebruiken tegen een ongelukkig volk het regt van den sterkste; welnu, ik zou tegen hen het regt van den zwakste gebruiken: list, voorzigtigheid en rustelooze wraekzucht.’
‘En zoo de meesten onzer u getrouw wilden volgen?’ vroeg Karel weder.
‘In dit geval zouden wy nog hetzelfde doen: wy zouden de vrouwen en kinderen, alsook de ongewapende mannen,
| |
| |
zooveel mogelyk in het diepste des wouds zich doen verspreiden, verre van hier, dat zy niet onder het onmiddelyk bereik der vyanden kunnen vallen. Wy, van onzen kant, zouden den zandheuvel verlaten en ons gaen verbergen langs de baen die van Waldeghem naer hier leidt; wy zouden het vreemd leger inwachten en gedeeltelyk laten voorbygaen. In hunne digte gelederen zouden wy elk eenen man uitkiezen, en, op een gegeven teeken, tachtig vreemdelingen nedervellen. Konden wy dan niet langer met voordeel uit deze hinderlaeg blyven stryden, ieder van ons zou zich in het diepe van het bosch door de vlugt redden, om altesamen ons in eene op voorhand aengewezene plaets weder te vereenigen. Dagelyks zouden wy zulke aenvallen doen; onze vyanden vergezellen waer ze gaen, ons aen hunne zyden hechten als onzigtbare spooken, en dooden, immer dooden, tot dat de kogel der dwingelanden ook de laetste van ons heeft neêrgêveld. Ah, vrienden, wy zyn ongeoefend en zwak; maer toch, op zulke wys zouden wy, hoe gering in getal ook, ons leven duer verkoopen, en de Vreemdeling zou weten, wat het hem kostte een enkel dorp der Kempen in slaverny te slaen!’
‘Welnu?’ riep Karel tot de omstaenders ‘gy spreekt niet? Zoudt gy inderdaed laf genoeg zyn om in twyfel te geraken over hetgeen gy wilt doen? Zegt op, wie gaet er naer Waldeghem om het leven te behouden?’
| |
| |
Hy wendde zich tot zyne gezellen, doch altemael schudden beurtelings ontkennend met het hoofd.
‘Alzoo’ riep Karel ‘het is wel verstaen: wy blyven allen met Bruno tot der dood?’
Een bevestigend gemor steeg op onder de omstaenders; sommigen stampten met den kolf van hun geweer tegen den grond. Het was alsof allengskens de indruk der akelige tyding in hen verminderde, en de zucht naer wraek weder in hunne boezems ontbrandde..... Maer, vooraleer uit hunne woorden iets verstaenbaer werd, trok eene onverwachte verschyning hunne aendacht af.
Beneden den Zandberg trad, van tusschen het geboomte, een persoon gekleed als een stadsche heer en vergezeld van dry of vier ongekende boeren, die hem zigtbaer tot leidsmannen hadden gediend. Een dezer laetsten droeg eenen kleinen reiszak aen de hand.
Terwyl de gewapende Lotelingen met nieuwsgierigheid naer den onbekenden heer zagen, kwam hy regt tot hen, en vroeg aen de eersten, wie hun Overste was. Allen wezen op Bruno, die, wel is waer, nog niet tot bevelhebber was uitgeroepen, doch immer als dusdanig was beschouwd geworden.
De heer naderde hem en vroeg met stille stem by zyn oor:
‘Kapitein, zyt gy zeker van al uwe mannen? Hebt gy geene geheimen voor hen?’
| |
| |
‘Waertoe die zonderlinge vraeg?’ zegde Bruno met eenig mistrouwen.
‘Ik moet u over belangryke en haestige zaken spreken. Zoo gy van de getrouwheid uwer gezellen verzekerd zyt, wilde ik liefst door hen gehoord worden: het zou ons tyd sparen.’
‘Wie zyt gy dan?’ vroeg de jongeling.
‘Doe uwe mannen wat meer tot ons naderen, ik zal u zeggen, waerom ik u zoo diep in de bosschen kom opzoeken.’
Toen aen het verzoek des onbekenden voldaen was, sprak hy in dezer voege tot de omstaenders, daer hy een papier uit zyne borst haelde en het toonde:
‘Die brief bewyst dat ik een afgezondene van uwe vrienden ben; hy is geteekend door den Kolonel der Patriotten van Gheel. Zoo de Franschen dit geschrift op my ontdekten, ik wierd oogenblikkelyk voor den kop geschoten. Hebt dus een volle betrouwen in hetgeen ik u zeggen ga. - Gy zit hier gevlugt omtrent uw geboortedorp; in al de bosschen der Kempen schuilen aldus mannen, die gereed zyn om hun bloed voor het Vaderland te geven. Gy insgelyks, vrienden, ik zie het, zyt bereid om te stryden voor Vryheid en Geloof. Maer zoo, van elkander verwyderd, kan men nooit het doel bereiken. De vreemdelingen hebben het gemakkelyk; zy trekken in
| |
| |
magtige benden door het Land en zoeken beurtelings de verspreidde Patriotten op, en vangen of dooden ze zonder moeite. Een nieuw gevaer bedreigt ons; wy moeten te samen loopen en in groote magt vergaderen, om niet opvolgend te worden verpletterd. In Parys heeft men gevoeld dat het onvoorzigtig was, met de verdrukte Belgen te blyven spotten! En, om indien het mogelyk is, een spoedig einde met ons te maken, heeft men beslist eene groote magt tegen ons uit te zenden; ter zelfder tyd in alle streken ons na te jagen, te vervolgen, te dooden, te verpletten; en zoo, zelfs de geheugenis van onzen vaderlandschen opstand te vernietigen. Welnu, de oneindigheid van het gevaer heeft, als een bloedige spoorslag, de Belgen tot eene laetste pooging doen besluiten; de ryke lieden in de steden, de gevlugte kloosterlingen stellen hunne schatten ten onzen dienste en voeren ons overvloedigen voorraed aen van alles wat tot den oorlog noodig is. Oude Kapiteins, moedige mannen, die in den eersten Patriottentyd hun leven voor de Vryheid waegden, komen in menigte tot ons en stellen hunne ervarenheid ten dienste der heilige Zaek die wy verdedigen. Ik ben een zendeling van het leger, om de verspreide vlugtelingen op te zoeken en naer het middenpunt onzer werking te roepen; zulke gemagtigden zyn naer alle streken des Lands vertrokken. Al de krachten, die nog ter verdediging van het bedreigde
| |
| |
Vaderland beschikbaer zyn, moeten te samen gebragt worden; men moet een enkel sterk leger vormen, dat tienmael magtiger zy dan de benden die de Franschen ons op het lyf zenden willen. Dan zal de kans keeren; wy zullen zelven de mobiele kolommen gaen opzoeken, en ze, de eene na de andere, vernietigen. Gelukken wy hierin naer wensch, gansch Europa zal misschien aen ons zyne vryheid verschuldigd zyn!’
De Lotelingen aenzagen den spreker met ongeloof; wel waren er eenigen, op wiens gelaet een heldere glimlach, de groeijende hoop aenkondigde; eventwel, de meesten aenzagen elkander met twyfel, alsof zy de woorden des onbekenden voor louter grootspraek aenzagen.
De vreemde heer scheen spytig getroffen door den weinigen indruk zyner woorden.
‘Wat er ook van zy, mynheer heeft gelyk’ sprak Karel uit den Leeuw ‘wy moeten te samen loopen en in groot getal op de Sankulotten vallen, dan zal de kans misschien gelyk worden.’
‘Vrienden, ik heb my bedrogen’ zuchtte de zendeling met mismoed ‘ik dacht dat uwe harten gereed waren om mynen oproep te hooren; en gy blyft koel als ys by myne woorden. Het moest u toch verblyden dat de zon der verlossing eenige zigtbare stralen op ons begint te schieten, en dat onze magt sedert eenige dagen zoodanig is aen- | |
| |
gegroeid, dat de vreemde overheerschers met reden zyn bekommerd geworden over den uitslag onzer pooging. Nog eens, by al wat u dierbaer is, by het treurend Vaderland, by de verlorene Vryheid, by uw bespot Geloof, by uw eigen leven, stemt toe tot deze laetste pooging; gaet naer het leger der Patriotten en voegt uwe krachten te samen tot verdelging der dwingelandy!’
De toon van droefheid waerop deze woorden gesproken waren, ontroerde Bruno diep; zy gaven hem betrouwen in den onbekenden en deden hem gelooven dat hy het gansch regtzinnig meende. Zyne hand vattende, sprak hy:
‘Gy bedriegt u over ons, mynheer. Geen enkele myner gezellen zou eenen stap achteruit wyken, al stond de dood zelve uit den grond voor hem op. Uw raed is goed; maer in geval wy hem volgen wilden, waer is de plaets der vergadering die gy aenwyst? Waer is het vaderlandsch leger van welk gy spreekt? Gy toont ons een schrift van eenen Kolonel der mannen van Gheel. Is de stad Gheel dan in de magt der Patriotten?’
‘Gy weet dus niet wat er omgaet?’ vroeg de heer met verwondering. ‘Luistert, ik zal u, in weinige woorden, den toestand der zaken verklaren. Al de kleine steden en dorpen van hier tot Diest, van Lier tot Beringen zyn in onze magt: Herenthals, Gheel, Moll, Meerhout, Westerloo, Sichem zyn in het bezit onzer vrienden. Al de Patriotten
| |
| |
uit Vlaenderen en uit Braband zyn reeds in de Kempen, by het Hageland, vergaderd; zy hebben de Franschen overal uit die streken verjaegd. Hun getal beloopt reeds tot boven de vyf duizend; dagelyks slaen zy den vyand verder achteruit.....’
‘Ach, is dit altemael waer?’ riep Bruno met de tranen der opgetogenheid in de stem, terwyl zyne makkers reeds elkander de handen drukten en over de blyde tyding juichten.
De zendeling antwoordde op plegtigen toon:
‘Vrienden, broeders, ik eerbiedig te veel den heiligen naem van God om myne woorden door eenen eed te willen bekrachtigen. Wy allen gaen ons leven beslissend op het spel zetten voor het Vaderland; het is niet in het aenschyn der dood dat men zwetst of liegt: wat ik u zegde is waerheid, enkel waerheid!’
Een bly geschal klom op uit der jongelingen schaer; zy spraken woorden van hoop en geestdrift tot elkander en wischten tranen van ontheffing en vreugd uit hunne oogen. De geweeren werden opgeheven en de pan onderzocht; de lading werd vaster aengestooten en den haen overgetrokken. In een woord, zy gingen te werk alsof stryd en vuer hun eensklaps een geliefkoosd spel waren geworden.
By de aenkondiging van eenen toestand zonder uitzigt, waren zy in stommen angst vervallen. Er zyn weinige sol- | |
| |
daten, hoe heldhaftig anders, die voor eene zekere dood niet beven; de minste hoop is echter genoeg om den moed de noodige breedte tot uitzetting te geven. Nu ook kende de manhaftigheid der Lotelingen geene palen; zy wenschten zelfs luidop de onmiddelyke komst des vyands.
Bruno sloeg intusschen zyn oog ten hemel en riep in geestdrift uit:
‘Er zou nog vryheid, nog verlossing zyn? Wy zouden terug kunnen keeren naer ons nederig dorp; er in vrede leven, er bidden voor de martelaers? Dank, dank, ô Heer, dat gy u onzer hebt herinnerd!’
‘Luistert nog’ hernam de afgezondene, daer hy met een gebaer der handen de aendacht tot zich riep. ‘Ziet hier wat gy te doen hebt. Heden nog zult gy te gelyk naer Herenthals vertrekken: gy zult er een groot getal Patriotten vinden. De Overste zal u eene plaets onder zyn bevel aenwyzen. Laet al de vrouwen en onweerbare mannen achter; anders ontbreekt hun en ons den nooddruft. Ik ben haestig, ik moet voort naer andere gemeenten om de vlugtelingen op te sporen.’
Hy vatte Bruno's hand en vroeg:
‘Welnu, Kapitein, blyft het aldus gezegd? Zal ik u dezen avond te Herenthals vinden?’
‘Wy vertrekken aenstonds’ antwoordde Bruno. ‘God geleide u, en geve u eenen gelukkigen uitslag!’
| |
| |
De zendeling nam den reiszak uit de hand van dengenen die hem droeg; en, hem openende, haelde hy eene handvol gouden geld eruit.
‘Zie’ sprak hy tot Bruno ‘neem dit geld: het zal u dienen om onderwege het voedsel te betalen dat gy van de lieden eischt.’
‘Wy hebben geld’ antwoordde Bruno, daer hy weigerend met het hoofd schudde.
‘Des te beter’ bemerkte de heer ‘het blyft my dus over voor anderen die het noodig kunnen hebben..... Vaerwel, spoedt u; tot dezen avond dan?’
De zendeling gaf den reiszak terug aen eenen zyner leidsmannen en verwyderde zich; hy verdween onmiddelyk tusschen het geboomte.
‘Met haest nu!’ sprak Bruno tot zyne mannen. ‘Gy gaet overal tot de lieden van het dorp, en zegt hun dat wy verre van hier ten oorlog trekken tegen den vyand. Raedt hun aen dat zy onmiddelyk zeer diep in de bosschen zich verwyderen; meldt hun dat de Sankulotten dezen morgen nog naer den Zandberg komen zullen. Neemt gylieden in aller haest afscheid van magen en vrienden, en houdt u bereid om binnen eenige oogenblikken deze plaets te verlaten. Mogt het geschieden dat wy onderwege door soldaten werden aengevallen, wy zouden doen zoo als ik u daer straks heb gezegd: uit de bosschen vuer geven, eenige
| |
| |
vyanden neêrvellen; en, zoohaest wy zien dat wy tegen de overmagt niet kunnen staen, dan vlugten wy elk langs zynen kant om verre van daer op eene bekende plaets weder te vergaderen. Zoo wy uiteen geslagen worden op onzen togt naer Herenthals, de vereenigingsplaets is in den Sassenhout, achter Proosthoven.’
Hy nam den koehoorn die den knecht aen den hals hing, en zegde:
‘Ik zal zelf den hoorn dragen. Waer gy zyne galmen hoort, komt daer te samen, gelyk het is gezegd. Gaet, maekt spoed!’
Ieder verwyderde zich om tot den boord van het woud te gaen. Bruno, door zynen knecht gevolgd, beklom integendeel den Zandberg om de andere helling te bereiken, waer de hut zyner moeder stond; maer nauwelyks had hy eenige stappen gedaen en den knecht eenige onderrigtingen aengaende zyne moeder en zyne vriendinne gegeven, of een aental geweerscheuten galmden in het loover, en eenige kogels vlogen fluitend over den Zandberg. Een akelig gekerm ontstond by de boorden van het woud; vrouwen, kinderen, grysaerds, alles sprong huilend regt en vlood met pynelyk misbaer tusschen de heesters.
Onverwyld namen de geweerscheuten in menigte toe, en de zucht van het bliksemsnelle lood jankte yselyk tusschen het gekryt der kinderen en het hulpgeroep der vrouwen.
| |
| |
By de boorden van het bosch lagen zelfs eenigen dier ongelukkigen op het gras roerloos uitgestrekt. Had de overmaet van schrik hen doen bezwyken, of had de vyandlyke kogel hen getroffen? Zoo snel was de aenval, dat niemand acht geven kon dan alleen op zyne eigene redding en behoudenis.
Bruno was tot de tent zyner moeder geloopen. Hy vondt haer en Genoveva en den Priester op de kniën zittend en den hemel om hulp smeekend.
By den klank zyner gebiedende stem sprongen allen regt.
‘Gauw, moeder, Veva, Eerweerde vader, op! Het bosch in gevlugt! Jan zal u leiden, hy kent de baen, ik zal u volgen, u verdedigen; maer gauw, geen woord, vertrekt!’
De knecht sprong tot de vrouwen, greep van elk eene hand en rukte haer dwars door het heesterhout in den schoot des wouds.
Bruno keerde tot den Zandberg, ging eenige stappen vooruit en begon uit al zyne kracht op den koehoorn te blazen.
De Lotelingen, om tot hem te komen zonder van de soldaten bemerkt te worden, kropen door het loover en verschenen beurtelings achter zynen rug by den kant van het bosch. - Langs daer waren ze door den heuvel beschut.
Ofschoon de fransche soldaten niemand meer in de
| |
| |
vlakte bemerkten, toch bleven zy immer en onophoudend hunne geweeren lossen. Waerschynelyk dat zy insgelyks met voorzigtigheid wilden te werk gaen: men zag hunne hoofden wel hier en daer tusschen het gebladerte verschynen, doch zy ook hielden zich achter en tusschen de boomen.
Dit gaf Bruno den tyd om op de meesten zyner gezellen te wachten. Eenigen drongen aen om de plaets te verlaten en in aller yl naer Herenthals te trekken.
‘Neen, zoo niet!’ gebood Bruno, daer hy hun een teeken deed dat zy hem volgen zouden. ‘Wy moeten onze dorpgenoten beschutten. De vyand moet ons eerst over het lyf; zoo lang wy hier zyn, kan hy onze ouders of vrienden niet bereiken. Verbergen wy ons eenige stappen dieper in het bosch; doch op zulke wyze dat onze kogels de vlakte zonder eenig beletsel kunnen bereiden. Indien de Sankulotten het hout verlaten om in deze rigting te komen, wy mikken goed en vellen er een deel neder; dan dringen wy dieper het bosch in en vuren immer voort, achteruitwykend tot dat de vlugt..... Ter aerde! Ligt neêr! Kruipt weg in het bosch! Daer zyn ze!’
Inderdaed, een krachtig bevel om vooruit te gaen weêrgalmde boven het gedeelte des wouds, waerin de fransche soldaten zich bevonden; en, op hetzelfde oogenblik sprongen er een honderdtal uit het hout op de vlakte. Alsof dit
| |
| |
bevel hen verblydde, juichten zy in donderend krygsgedruis.
‘Simon-Brutus!’ mompelde Bruno tot Karel uit den Leeuw, die nevens hem lag en loerde.
‘Voor hem myn eerste kogel!’ brulde Karel.
Zoohaest de Franschen de helling des heuvels hadden bereikt, die aen de schuilplaets der Lotelingen raekte, bragt Bruno den hoorn aen den mond en trok er eenen enkelen doffen galm uit.
Tachentig geweerscheuten weêrgalmden kort na elkander; dertig soldaten vielen doodelyk getroffen in het zand.
‘Het bosch in, en geladen!’ riep Bruno.
Zyne mannen stonden op en volgden hem dieper in het woud.
Onderwyl hadden de vreemde soldaten insgelyks een groot getal scheuten in het bosch gerigt; doch het noodlottig verlies, dat zy zoo onvoorziens geleden hadden, deed de meesten een oogenblik aerzelen, ja, zelfs eenigzins terugwyken naer het grootere deel der krygskolom, dat zich nu eerst by den boord des wouds vertoonde.
In min dan een oogenblik was echter het gansche plein overdekt met soldaten; en dan ontvingen zy bevel, om zonder ontzien in het bosch te dringen.
Niet zoohaest waren de voorsten eenige treden tusschen het hout gevoorderd, of van alle kanten kwamen uit de
| |
| |
verte eenzame kogels hun te gemoet gevlogen; en goed moesten dezen gemikt zyn, want velen troffen het doel op de regte plaets en veroorzaekten den vyand een aenzienlyk verlies.
De soldaten morden tegen hun lot en tegen hunne onzigtbare vyanden; eventwel, door de stem hunner Oversten voortgedreven, versnelden zy hunnen gang en drongen verder en verder in het bosch, onderwyl in het wilde schietende zonder te weten waer hunne kogels hunnen loop zouden eindigen.
Lang weêrgalmde het woud van den knal der vuerroers, tot dat allengskens het akelig gerucht zich verwyderde, en eindelyk verdoofde, verflauwde en geheel verging, zonder dat de bewooners der omliggende gehuchten zeggen konden, of de stryd opgehouden had of niet.
|
|
Auteursrechtvrij
