|
| |
| |
| |
IV.
Het was denzelfden dag, omtrent dry ure na den noen.
Simon-Brutus wandelde op en neder voor de afspanning den Arend. Hy scheen in diepe mymering verzonken; somwylen weêrhield hy eensklaps zyne stappen en bragt zich de hand aen het voorhoofd; dan weder stuerde hy den Schildwacht, voor de deur, eenige verstrooide woorden toe, of ging voor de dorpsbaen staen om uit te zien of hy in de verte niets naderen zag.
Achter het venster der herberg stond Baes Cuylen die, schynbaer onverschillig, doch vol angst en bevend, het oog op den Overste gevestigd hield.
Dien morgen had de Molenaer zulke schrikkelyke dingen gezien! Men had in zyn huis een lyk gebragt; in zynen
| |
| |
stal zat de Pastor opgesloten; hy had dezen ganschen dag nog niets gehoord dan yselyke wraekkreten en bedreigingen van brand en moord tegen het geheele dorp! Benauwd als hy was, volgde hy nu den Overste met vreesachtige blikken; want voor hem was het klaerblykend dat Simon-Brutus, op dien stond, bezig was met in zyn hoofd ontwerpen van wraek en van verwoesting te beramen.
Ongetwyfeld bedroog zich de Molenaer toch. Hoe hard en kwaedvoorspellend de wezenstrekken van Simon-Brutus gewoonlyk waren, nu kwam echter by poozen een vlugtige glimlach op zyn gelaet de norsche uitdrukking vervangen. Het ongeduld dat hem zigtbaer vervolgde, getuigde dat hy, wel verre van op wraekplegingen te denken, integendeel met ontsteltenis op iets wachtte welks verschyning hy vurig verlangde.
Na eenigen tyd was hy voor de vierde mael reeds by het begin der dorpsbaen gaen uitzien, toen hy in de verte eenige soldaten zag verschynen.
Hy keerde haestig terug tot den Schildwacht en zegde hem op strengen toon:
‘De Sergeant is daer: hy brengt eene vrouw die ik in hechtenis deed nemen. Let wel op dat men niemand, wie het ook zy, in den Arend toelate, zoolang ik zelf niet buiten kome om u andere bevelen te geven. De Sergeant zal de vrouw tot my leiden in de groote kamer!’
| |
| |
Met deze woorden trad hy ter herberg in.
Intusschen vertoonden zich op het einde der dorpsbaen, een tiental soldaten, die eene jonge vrouw by de armen voortleidden, en haer van tyd tot tyd met zacht geweld in den rug duwden om haren gang te bespoedigen.
Het was eene allerschoonste maegd, lang van gestalte, met ravenzwarte haren, met vurigen oogappel, met iets grootsch, iets edels op het betooverend gelaet. Alhoewel tranen uit hare oogen perelden, doch bukte zy het hoofd niet diep: haer gang, hare houding getuigden nog van fierheid en moed.
De soldaten zelven ondergingen den indruk dezer maegdelyke grootschheid; de woorden die zy tot haer spraken waren niet zoo ruw als naer gewoonte en schenen door een gevoel van eerbied gematigd.
Maer hare geleiders vielen des te barscher uit tegen eenen bejaerden man, die hen hardnekkig volgde ofschoon zy hem meer dan eens met schrikkelyke bedreigingen hadden achteruit gedreven,
Deze man was de Koster-Schoolmeester; hy liep de soldaten achterna met teekens eener onbeschryvelyke wanhoop, rukte zich de haren uit het boofd, neep zich de borst ten bloede, en stortte eenen stroom bittere tranen: in een woord, hy ging te werk als hadden smart en vertwyfeling hem zinneloos gemaekt.
| |
| |
Er kwamen insgelyks oogenblikken dat de zenuwstorm in hem scheen te bedaren; dan hief hy oogen en handen hemelwaerts en riep in grievende galmen tot God om hulp, of hy trotste de bedreigingen der soldaten, naderde meer tot hen en riep in grievende galmen:
‘ô, Veva, myn kind, myn ongelukkig kind! Gy, al wat my overblyft op aerde, geschenk des Heeren, myn hoogmoed, myne vreugd, gy in handen der barbaren! Gy overgeleverd aen de goddelooze boosheid! Onnoozel lam, wat willen de snoodaerds met u? God, God, ik sterf van angst en schrik!’
En na een oogenblik, bewusteloos en als vernietigd, nevens de baen zwymelend voortgesukkeld te hebben, verhief hy weder zyne klagende stemme:
‘ô, Veva, Veva-lief, wees niet zoo benauwd, betrouw op God die zyne martelaren steunt in het lyden. Ach, denk dat der beulen goddeloosheid het onschuldig slagtoffer niet kan besmetten.....’
Alsof het beloochenen zyner eigene wanhoop hem nog hevigere pynen lyden deed, hy wrong zyne leden yselyk ineeen, scheurde zich de kleederen van rouw, en gilde met de handen in de hoogte:
‘Wee, wee my, ô God, dat ik geboren ben! Wee my, dat het u behaegde my een kind te geven, eenen engel van liefde en kuischheid! Wee, wee, om tot voedsel te worden
| |
| |
voorgeworpen aen wangedrochten door de hel uitgebraekt....!!’
De maegd bleef staen, hoe zeer men haer ook voortstuwen wilde; zy keerde zich om en riep op troostenden toon:
‘Vader, ach, bedroef u zoo niet; uwe stem doorboort my het hart. Bedaer, stil uw verbryzeld gemoed. Laet ons met gelatenheid het bloedig kruis dragen.....’
‘Myn kind, myn dierbaer kind’ gilde de Schoolmeester ‘gy beseft uw akelig lot niet!’
‘Ik besef het’ antwoordde de maegd, terwyl zy de soldaten van haer weg stiet ‘maer ik vrees het niet, vader. God heeft my moed en wil gegeven: er is iets magtiger nog dan der beulen woestheid.’
‘ô, Neen, neen’ zuchtte de vader ‘wie kan u beschutten anders dan God?’
‘Ah’ riep de maegd met bitteren lach ‘wie my heden beschutten zal, indien het grootste gevaer my dreigt? De dood!’
‘De dood! De dood!’ herhaelde de ongelukkige vader, daer hy zich in nieuwe stuiptrekkingen samenwrong. ‘Tot éénigen toevlugt de dood!’
Daer het meisje, met een soort van overheid en met zigtbare misachting, de soldaten afkeerde die haer wilden doen voortgaen, ontstak de Sergeant in hevige gramschap
| |
[pagina t.o. 157]
[p. t.o. 157] | |
| |
| |
en gebood dat men den ouden man met geweld, en des noods met slagen, in de baen zou terugdryven.
Een soldaet liep met opgeheven sabel tot den Koster, vatte hem by den arm en wilde hem onder wreede bedreigingen voortstuwen; maer de verdwaelde man bood eenigen tegenstand, rukte zich los en ylde naer zyne dochter, die men reeds een eind verder had vervoerd.
Gansch verwoed sprong de soldaet den Koster achterna, vatte hem voor de tweede mael, smeet hem op den grond en hief den sabel dreigend boven zyn hoofd.
Genoveva, die het zag, liet eenen snydenden angst-schreeuw, duwde de verbaesde Franschen van zich weg, ylde tot haren vader, greep den soldaet by de schouders en rukte hem achterover in het zand. Even ras hief zy haren vader op, stelde zich voor hem, kruiste de armen op de borst, en riep in goed Fransch tot hare geleiders, die allen kwamen toegeloopen:
‘Welaen, bloedzuchtige dwingelanden, komt, doorboort het hart eener dochter die haren vader tegen uwe snoode aenvallen verdedigt! Wat aerzelt gy, laffe beulen, of beeft gy voor eene zwakke vrouw?’
Er was iets zoo majestatisch, zoo indrukwekkend in het schoon gelaet der maegd, iets zoo grootsch in hare gloeijende oogen, dat de soldaten, als door verstomdheid geslagen, elkander met vragende bewondering in de oogen blikten.
| |
| |
‘Schoone vrouw!’ morde de eene ‘men zou zeggen dat er fransch bloed door haer hart stroomt!’
‘Dit is er eene die moed heeft!’ mompelde de andere.
‘Het is alsof ik het standbeeld der Republiek voor myne oogen zag staen!’ riep de Korporael.
‘Wat zou zy ontzaggelyk schoon zyn met de roode muts op het hoofd!’ bemerkte Mucius-Scevola in vollen ernst.
De Sergeant glimlachte met welwillendheid en zegde tot Genoveva:
‘Goed; zoo zien wy het geerne. Gy zyt eene moedige vrouw. Uw gedacht over ons is niet gunstig; maer gy bedriegt u, schoone dochter: een Republíkein is toch niet tot zoo verre monster of beul, dat hy eene weerdige maegd als gy zou hinderen. Integendeel, hy zal u zelfs al die onregtveerdige scheldwoorden vergeven. Kom, volg ons zonder wederstand; uit eerbied tot u zullen wy uwen vader met vrede laten.’
De maegd sloeg hare beide armen om den hals haers vaders en murmelde hem eenige zoete woorden in het oor. Toen zy hem losliet, om het bevel des Sergeants te gehoorzamen, sprongen de tranen als beken over hare wangen en zy begon luidop te snikken en te weenen.
De Koster stapte niet verre van haer nevens den weg en hield de handen voor de oogen.
| |
| |
Stilzwygend naderde de troep de afspanning den Arend. Genoveva vaegde de tranen van hare wangen en sloeg met hygende borst den blik naer de herberg, waer zy wist dat Simon-Brutus haer verwachtte; zy scheen zich zelven tot den stryd aen te wakkeren en zich tot wederstand te bereiden.
De Schildwacht hield den Koster terug, daer hy achter zyne dochter de afspanning wilde ingaen. Wanneer hy de deur, na het verdwynen van zyn kind, zag toevallen, huiverde hy van angstige ontsteltenis. Duizend gedachten, om ter akeligst, vlotten hem door het hoofd; van tyd tot tyd ontvloog hem zelfs een schreeuw, alsof hy voor zyne verbysterde oogen schrikkelyke verschynselen zag ontstaen.
Eensklaps, door wanhoop dwalend, sprong hy naer de deur en wilde ze openen; doch de Schildwacht rukte hem met barsche woorden ervan weg en rigtte het geveld bayonnet op zyne borst om hem het naderen te beletten.
Als bewusteloos van zynen toestand liet de arme Koster zich op de knien zakken en kroop, om barmhartigheid smeekende, door het zand naer den Schildwacht. Met de handen biddend opgeheven, kermde hy in grievende galmen om zyn kind te mogen volgen.
Na vruchteloos in bedreigingen te zyn uitgevallen, greep de Schildwacht den ongelukkigen man by den kraeg,
| |
| |
sleepte hem tot by den overkant der baen en wierp hem daer neder.
Zich oprigtende ging de Koster, als verpletterd onder het gewigt zyner smart, met het hoofd tegen eenen boom staen weenen.
Eenigen tyd daerna verliet hy deze plaets en stapte haestig, ofschoon wankelend, in de rigting naer het dorp. Men zou gezegd hebben dat zyn verwarde geest hem eene laetste hulp had aengewezen en dat hy nu spoed maekte om deze hulp te gaen inroepen.
Onderwyl werd Genoveva voor Simon-Brutus gebragt. De Sergeant leidde haer te midden der kamer, groette zynen Overste en verdween.
Terwyl de maegd met de oogen ten gronde daer staen bleef, ging Simon-Brutus, tot de deur en draeide het slot vast.
Deze geheimzinnige voorzorg deed de maegd van benauwdheid en verontweerdiging sidderen. Zy hief het hoofd met fierheid regt, wierp eenen bliksemenden oogslag op den Overste en sprak:
‘Ik weet niet welk het lot is dat gy my voorbewaert; maer ik bid u, mynheer, geloof het: er mogt soms in den boezem eener zwakke vrouw meer moed verborgen liggen dan in het hart der mannen die vlugten voor uwe dwingelandy!’
| |
| |
Simon-Brutus bleef verbaesd by de deur staen, daer hy met bewondering op de maegd blikte, die hem door haren stouten oogslag ontstelde. Trotsch en statig, met bleek gelaet en bevende wangen, stond zy daer, schoon en indrukwekkend als het marmeren beeld eener grieksche heldinne.
Hy naderde tot haer en zegde:
‘Veva, waerom schrikt gy van my? Waent gy dan dat Simon u halen deed om u kwaed te doen? Zet u neder, Veva, en wees gerust. Ten zy gy zelve het wilt, er zal u geen kwaed geschieden.....’
Hy bragt eenen zetel by de maegd en vatte hare hand als om haer tot zitten aen te manen.
Het geweld waermede zy hem hare hand ontrukte en de blik van verontweerdiging dien zy hem toewierp, deden hem verschieten, en kwetsten zynen hoogmoed zeer diep. Sidderende van spyt, verwyderde hy zich eenigzins van haer, zette zich neder en sprak op verstoorden toon:
‘Het schynt dat gy my vergrammen wilt! Nochtans, Citoyenne, vergeet niet dat gy in myne magt zyt. Vreest gy dat de Leeuw u zou kunnen byten, zoo terg hem niet!’
‘Mag ik weten, waerom ik zoo baldadig door uwe soldaten uit myne wooning werd gerukt?’ vroeg het meisje zonder op zyne bedreiging te letten. ‘Zeg, mynheer, wat eischt gy van my? Wat is uw inzigt?’
| |
| |
‘Myn inzigt? Ik weet het zelf niet. In alle geval, ik meende u niet te beleedigen. De begeerte alleen om u te zien en te spreken dreef my aen om u te doen halen. Was de uitnoodiging wat ruw, hetgeen ik nu zelf betreur, dit spruit uit onze zeden, Veva: de Republikeinen hebben geenen tyd om beleefd te zyn; eventwel, hun gemoed is niet zoo hard als hunne daden misschien doen veronderstellen.’
De zachtere toon dezer laetste woorden stelde Genoveva eenigzins gerust; de angst verdween gedeeltelyk van haer gelaet. Zy zette zich neder en sprak met koelheid:
‘Welaen, mynheer, hebt gy my nog iets te zeggen, ik luister; is integendeel uw verlangen vervuld, ik verzoek u, laet my vertrekken. Myn arme vader lydt onzeggelyke pynen: de schrik doet hem de dood smaken.’
Simon-Brutus scheen verblyd over de verandering die in 's meisjes gemoed was geschied; hy sprak met ontroerde stemme:
‘Veva, ik heb sedert vyf jaren een woest leven geleid, omwentelingen en moorderyen gezien, de dood twintig mael getrotst, deel genomen in 's volks koortsigen zegeprael na de overwinning, in 's volks verteerende razerny by het plegen zyner wraek; stroomen bloed heb ik zien vlieten, honderde hoofden heb ik op het schavot zien rollen. Ik werd door de gebeurtenissen in Parys over en weder geslingerd als een speelbal van het lot; in dien
| |
| |
maelstroom der gistende samenleving heb ik alles vergeten: myn Land, myn dorp, mynen vader, alles behalven een eenig gevoel dat in het diepste myns harten geworteld lag..... Gy, Veva, gy alleen leefdet voor myne oogen; uw beeld alleen heeft my nimmer verlaten.’
Sprakeloos en met het hoofd op de borst gebogen luisterde de maegd op deze woorden.
De Overste hernam:
‘Toen wy jonger waren, Veva, heeft het my menigmael toegeschenen, dat gy niet onverschillig waert voor de poogingen die ik aenwendde om van u eenen vriendelyken oogslag te bekomen. Zeg my, Veva, heb ik my bedrogen? Heeft er nooit iets in uw hart ten mynen voordeele gesproken?..... Gy antwoord niet?’
‘Is het de waerheid die gy verlangt te hooren?’ vroeg Genoveva. ‘En zoo deze waerheid u wonden moest?’
‘Zeg eventwel de waerheid, Veva.’
‘Welnu, het is mogelyk dat ik, in onze eerste kindschheid, den blymoedigen Simon Meulemans niet min genegen was dan myne andere speelgenoten; maer later, toen hy een barsch en hoogmoedig jongeling geworden was, toen hy zyns vaders raed en bevelen miskende en opentlyk de goddelooze gedachten der fransche dwingelanden aenkleefde, dan is myne genegenheid voor hem in afkeer veranderd.....’
| |
| |
Eene plotselinge siddering liep den Overste by deze woorden over het gansche lichaem; hy weêrhield eventwel den storm zyner spytige gedachten en zegde:
‘In dien tyd, Veva, mogt het verachterd België nog hopen, dat het de vryheid zou kunnen verstooten om in domheid en slaverny voort te leven; maer nu is deze hoop verdwenen. Ons voormalig vaderland maekt deel van de fransche Republiek, en het zal welhaest, niet alleen in wetten maer ook in tael en zeden, met het magtige Frankryk gelyk zyn. Wat vroeger hier een kwaed en eene schande scheen, is nu eene deugd en eene eer. Zou het niet mogelyk zyn, Veva, dat gy meer genegenheid in uw hart zoudet vinden voor Simon-Brutus, den Kommissaris van het Centrael Bestuer, dan voor den driftigen jongeling dien gy vroeger hebt gekend?’
‘Ah, Simon’ riep de maegd ‘waerom dwingt gy my, u te beleedigen? Waerom vraegt gy my naer hetgeen gy wel vermoeden kunt? Laet my gaen; spaer u zelven de onaengename verklaring van het gevoel dat gy my inboezemt.’
‘Dit gevoel is dan wel schrikkelyk!’ morde de Overste met eenen bitteren spotlach. ‘Gy haet my dus wel diep, dat gy terugwykt om my dien haet met woorden te betuigen. Hoe het zy, ik verlang dat gy spreket.’
‘Ziet gy, Simon, vroeger gevoelde ik voor u eenen
| |
| |
stillen doch innigen afkeer; maer nu, nu gy u, door de Godvergetene booswichten van Frankryk, hebt laten kiezen als de beul die ons martelen moet in ziel en lichaem, die onze broeders komt vangen, die de schuldige handen aen onze Priesters komt slaen, die de tempels van onzen God door yselyken laster komt ontheiligen, die onze wooningen verbrandt, en ons behandelt als waren wy eenen hoop lastdieren of eene kudde redeloos vee..... nu roepen het belasterd Geloof, myn weenend Vaderland, al wat my als mensch op aerde dierbaer is, dat ik u moet verachten, dat ik u moet haten als een werktuig der hel, als eenen zendeling der bloedzuchtige wangedrochten, die van uit Parys de wereld overdekken met ramp, met moord en met tranen....!’
Gedurende deze woorden had de maegd allengskens hare eerste trotsche houding hernomen; door eene klimmende verontweerdiging ontheven scheen zy vergeten te hebben dat eenig gevaer haer bedreigde.
Wat Simon-Brutus betreft, op diens gelaet was insgelyks eene groote verandering geschied; naermate de strenge woorden der maegd hem alle hoop ontrukten en zynen hoogmoed diepe wonden toebragten, had de bleekheid der woede zich over zyn aengezigt gespreid. Nu zat hy te beven en wrong de greep van zynen sabel met gramschap in de vuist. - By het einde van 's meisjes rede sprong hy regt.
‘Onbeschaemde!’ viel hy uit ‘gy vreest my niet?
| |
| |
Weet gy wel dat ik met u handelen kan gelyk ik wil? Dat niets, geene magt op aerde, my in den weg staet of u beschermen kan?’
‘Gy hebt my de waerheid gevraegd, ik heb ze u gezegd’ antwoordde Genoveva. ‘Ik vrees u niet genoeg om te liegen.’
Door den verachtenden toon van dit laetste gezegde tot den hoogsten trap van woede vervoerd, liep de Overste tot de maegd, rukte haer uit den stoel en haren arm in zyne vuist pletterende, riep hy:
‘Ah, gy vreest my niet genoeg? Ik moet u dus myne magt doen voelen, hardnekkige dweepster!’
Genoveva liet zich over en weder stooten, terwyl zy met eenen zuren spotlach haren vervolger aenschouwde en hierdoor zyne gramschap nog heviger deed ontvlammen.
Toen Simon-Brutus haer losliet en, van toorn sidderend, voor haer met de armen op de borst bleef staen, zweefde de tergende glimlach nog op haer gelaet.
‘Gy hebt dus inderdaed geen besef van het gevaer dat u dreigt! Zyt gy dan zinneloos?’ bulderde de Overste.
‘Zinneloos?’ sprak de maegd. ‘Waren zy dan zinneloos, de Kristene martelaers, die hunne beulen uit het midden der vlammen nog tergden?’
‘Domheden uit den tyd van het blindste fanatismus!’ morde de Overste.
| |
| |
‘Welnu’ riep de maegd ‘was zy zinneloos de fransche heldinne, die de wereld van het bloedigst monster verloste? Was zy zinneloos Charlotte Corday?’
Onder het uitspreken dezer woorden had Genoveva het hoofd opgerigt; op haer gelaet was eene zoo diepe uitdrukking van wil en besluit verschenen, hare blikken waren zoo geheimzinnig en zoo dreigend, alles in haer sprak van zulke innige begeestering, dat Simon-Brutus als overheerscht of verschrikt achteruit sprong. Hy trok een pistool uit zynen sluijer en spande den haen ervan.
‘Zoo, zoo’ riep hy uit ‘Charlotte Corday! Ik, die kinderachtig genoeg was om u van liefde te spreken! En gy, gy kwaemt om my te vermoorden! Misschien meendet gy door deze vuige daed eene plaets in den hemel te verdienen? Maer het zal u niet gelukken, uitzinnige die gy zyt!’
‘Gy misgrypt u over myn inzigt’ antwoordde Genoveva ‘de dood vrees ik niet; en haddet gy my gemarteld, ik zou met onderwerping myn lot onderstaen hebben tot het einde.....’
‘Wat spreekt gy dan van Charlotte Corday? Of dryft gy den spot met my?’
‘Er is een grooter ongeluk dan de dood....!’ zuchtte de maegd op somberen toon, daer hare oogen ontstaken met een geheimzinnig vuer.
| |
| |
Op dit oogenblik klopte men zachtjes aen de deur. De Overste scheen over deze stoornis niet tevreden; eventwel hy ging openen.
‘Wat geeft u de stoutheid om myne bevelen te miskennen?’ vroeg hy den Sergeant die had geklopt.
‘Citoyen Commissaire’ antwoordde deze ‘ik heb gedacht dat gy het niet kwalyk zoudt nemen. Aen de deur der afspanning staet een man, die met geweld hier binnen wil dringen. Om hem te wederhouden zouden wy hem moeten mishandelen; en, daer hy zegt dat hy de eigen vader van den Citoyen Commissaire is, kan dit niet wel geschieden. Wat moeten wy doen?’
Simon-Brutus stampte ongeduldig op den grond en zegde:
‘Alweêr verzuchtingen en gekerm! Zeg den Citoyen dat hy wat wachte; ik zal u aenstonds roepen om hem binnen te leiden.’
Hy sloot de deur weder, keerde zich tot Genoveva en sprak:
‘Alzoo, Citoyenne, tusschen ons is alles afgedaen? Gy meent het? Welnu, gy bedriegt u. Ik weet waerom gy my haet: gy zyt verloofd aen eenen anderen man, aen eenen lafaerd die, in stede van zyn Vaderland te dienen, met eenen hoop domme boeren in de bosschen vlugt, - aen eenen Brigand, die de soldaten der fransche Republiek
| |
| |
by nachte verrast en vermoordt. Gy hoopt en hy hoopt insgelyks, dat myn vertrek u gelegenheid zal geven om het huwelyk te voltrekken. Wy zullen het eens zien! Gy zyt van nu af gevangene der fransche Republiek; als gyzelaresse, als onderpand voor Bruno's vertrek naer het leger, zult gy naer Antwerpen worden gevoerd en in het kasteel worden opgesloten. Maek u diensvolgens gereed; dezen avond nog zult gy met den Pastor op reis gaen.’
‘Mag ik mynen vader zien voor myn vertrek?’ vroeg de maegd met groote koelheid.
‘Uw vader, uw vader is een slaef der dweepzucht; hy kan u niets zeggen dat u betere gedachten inboezeme. Gy zult hem niet meer zien!’
Tranen welden op in Genoveva's oogen; doch zy deed geweld op haer gemoed, en dreef die teekens der smart met pynelyke inspanning terug in haer hart.
Onderwyl was Simon-Brutus tot de deur gegaen en had den Sergeant geroepen.
‘Citoyen Sergeant’ gebood hy ‘deze vrouw worde by den Pastor in den stal gesloten; men geve haer eenen stoel en wat zy verder zou eischen. Ga, men versterke de wacht by den stal..... Breng insgelyks den Citoyen binnen die my verlangt te spreken.’
Terwyl de Sergeant de maegd tot de deur leidde, zegde Simon-Brutus tot haer:
| |
| |
‘Gy ziet wel, Veva, dat ik nog niet geheel de hoop verloren heb om u tot redelykheid te zien overgaen. Waer gy u ook bevinden moogt, herinner u dat ik de magt heb om u te redden en zelfs om u een benydensweerdig lot te verzekeren. Een enkel woord uit uwen mond en gy zyt vry.....’
De maegd verliet de kamer zonder hem te antwoorden.
In diepe en onrustige gepeinzen liep Simon-Brutus door het vertrek en mompelde in zich zelven met ontevredenheid:
‘Myn vader! Tusschen al het zwoegen en denken had ik byna vergeten dat ik my zoo digt by hem bevind. Wat wil hy? My bezoeken, my zien? Hy is geen minder dweeper dan de anderen. Het gansche dorp is verwoest en vermemeld. Met groot misbaer, en waerschynelyk al weder met tranen, zal hy my dingen afbidden die met myne pligten strydig zyn. Ik kan zyne dwaling verontschuldigen; maer myn republikeinsch geloof in eenig punt daerom verzaken? Het ware eene zwakheid..... En vermits iedereen my hier haet en veracht, waerom zou ik om hunnentwille den geest der bevelen van het Centrael Bestuer miskennen en in de oogen myner makkers een lafaerd schynen? - Het zy zoo, dat hy kome, myn vader! Is hy redelyk ik wil het insgelyks zyn.’
Alhoewel Simon-Brutus deze woorden met eene schyn- | |
| |
bare koelheid sprak, in den grond zyns harten was zoo veel gerustheid niet. De komst zyns vaders ontstelde hem: natuer en hoogmoed worstelden in zyn binnenste. Deze stryd kon eventwel niet lang twyfelachtig blyven.
‘Hoe kinderachtig!’ riep hy uit. ‘Is de mensch op aerde niet een gansch onafhankelyk wezen, verantwoordelyk voor zyne eigene daden alleen? En heeft het geval my eerder de zoon van eenen Brouwer, van eenen verdwaelden dorpeling gemaekt dan van eenen volksman of van eenen wysgeer, wat schuld heb ik eraen, dewyl my de keus niet gelaten werd? Kan het geringe verstand des vaders den zoon tot gelyke domheid verwyzen?’
Hy schudde het hoofd met spyt, als iemand die niet gansch overtuigd is van hetgeen hy zegt. Het was zelfs met eenige moedeloosheid dat hy hernam:
‘In der waerheid, een Republikein zou op aerde noch vader, noch moeder, noch vrienden mogen hebben; zelfs geen vorig leven! Dan ware hy van alle banden vry, en magtig als een reus door de kracht van zynen ongehinderden wil....!’
Op dit oogenblik werd de deur geopend; een bejaerd man met gryze haren en eenigzins gebogen rugge trad weenend ter kamer in.
Met zigtbare ontsteltenis liep Simon-Brutus hem te
| |
| |
gemoet, vatte hem de hand; en, ze minzaem drukkende, sprak hy:
‘Vader, waerom stort gy tranen? Kom, stil u; zeg my wat u bedroeft.’
Een heldere glimlach beglanste het gelaet des Brouwers; de zoete en ontstelde toon van zyns zoons stemme scheen hem te verwonderen en gelukkig te maken.
‘Daer, zet u neder’ hernam de Overste ‘uwe tranen doen my zeer. Het is zoo niet dat ik, na vyf jaren afwezigheid, mynen vader moest terugzien.’
‘Myn kind, myn kind!’ riep de Brouwer, zich om den hals van Simon-Brutus werpende ‘er is liefde in uwe stem! Ik bedrieg my misschien; maer, om Gods wille, laet my eenigen tyd in de zoete dwaling!’
Hy omhelsde en zoende zynen zoon met koortsige ontroering; deze leende zich een oogenblik aen dit liefdebewys, doch hief welhaest de armen zyns vaders zachtjes van zyne schouders, en sprak:
‘Ik dank u, vader, dat gy my nog zoo innig bemint, alhoewel onze denkwyze wereldbreed verschilt. Gy zyt hier gekomen om my van gewigtige zaken te spreken, ik denk het ten minste. Zeg my wat gy verlangt; kan ik het doen zonder myne pligten te verzaken, ik zal my verheugen zoo ik u in iets believen mag.’
‘Ach, Simon’ sprak de Brouwer ‘mogt God op dit
| |
| |
oogenblik uwen geest verlichten! Mogt Hy myn wanhopig gebed verhooren, en de akeligste dood, de dood der vertwyfeling van my afkeeren. Simon, er zyn in ons dorp een vyftigtal beulen verschenen, gezonden door de bloedigste tyrannen om ons van schrik en lyden te doen vergaen, en gy, myn zoon, gy zyt de Overste dier woeste zendelingen! Oh, myne smart, myne schaemte is onzeggelyk! Ik wilde dat ik niet geboren ware, dan zou myn zoon nooit de dwingeland zyner broederen geworden zyn, dan ware myn bloed nooit tegen God opgestaen!’
Het gelaet van Simon-Brutus versomberde; hy bewoog zich met ongeduld op zynen zetel en zegde:
‘Dit zyn andere zaken, vader. Veronderstel dat ik, uit eerbied tot u, myne denkwyze wenschte te veranderen, myne republikeinsche overtuiging wilde verzaken, dit ware immers onmogelyk? Kan een mensch van ziel verwisselen gelyk van kleederen?’
‘ô, Simon’ sprak de vader ‘verlaet dit goddeloos leven; geef de vryheid aen uwe gevangenen, leid uwe woeste soldaten terug naer Antwerpen, keer weder naer ons dorp. Ik zal al myn goed u afstaen, u meester maken over alles wat ik bezit. Gy zult nog zoete dagen beleven en gelukkig zyn op aerde.....’
Met eenen zuren glimlach antwoordde Simon-Brutus:
‘Gy dwaelt, vader. Hoe is het toch mogelyk dat gy
| |
| |
tot zoo verre u hebt laten verblinden? Ziet gy dan niet dat de fransche Republiek u diezelfde vryheid komt schenken, voor welke gy nutteloos zoo veel bloed hebt gestort?’
‘Vryheid?’ zuchtte de verbaesde vader. ‘Gy brengt ons de vryheid? Onder de Keizers waren wy onafhankelyk; onze regten waren onschendbaer; geen vryer volk bestond er op aerde. Nu komt de Vreemdeling en neemt bezit van ons Land zonder voorwaerde, door de enkele magt van den sterksten. Zonder ons te raedplegen vernietigt hy alles wat ons dierbaer is: wetten, tael, zeden, godsdienst. Zyne woeste huerlingen behandelen ons als slaven: zy slaen ons, zy rooven ons goed, zy verbranden onze wooningen..... en, durft iemand onzer eene klagt uitspreken, de dood of de gevangenis versmachten die vreesachtige herinnering aen ons verloren volksregt. Ah, en wy zouden ze moeten beminnen die afschuwelyke slaverny, omdat onze beulen beweeren dat zy vryheid heet?’
‘Hoe onregtveerdig, hoe ondankbaer!’ riep Simon-Brutus ‘Wy zyn uwe weldoeners en gy noemt ons beulen!’
‘Onze weldoeners!’ herhaelde de Brouwer, de handen in de hoogte heffende. ‘Vervolging, moord en brand, weldaden? Zou de menschelyke tael van beteekenis veranderd zyn?’
‘Het is dat gy het niet begrypt. De eeuwenlange onwetendheid, die de wereld in duisternis hield gedompeld,
| |
| |
heeft uwe geesten beneveld en u onbekwaem tot het beseffen der waerheid gemaekt. Gy hecht den hoogsten prys prys aen nietsbeduidende dingen, aen zaken die men u heeft doen eeren en beminnen gelyk men de kinderen hun speelgoed doet liefhebben, om hun verstand van ernstigere overwegingen af te keeren. En zoo miskent gy de kostbaerste weldaden die der Menschheid kunnen worden geschonken; namelyk het licht, de rede, de onafhankelykheid, de vryheid, de broederliefde..... En toch, dit alles brengen wy u, in naem der edelmoedige fransche Republiek!’
De Brouwer had sedert een oogenblk bevend en met glinsterende oogen op de woorden zyns zoons geluisterd. Eensklaps stond hy regt en riep met klimmende verontweerdiging, ja, eindelyk met gramschap:
‘Licht? In bloedige lastering den spot ten hemel werpen en God hoonen; de woeste begeerlykheid in de plaets der deugden stellen, de driften den teugel vieren, geene andere wet erkennen dan den onverzadelyken hoogmoed, in daed en woord de laegste dierlykheid tot eenige dryfveer kiezen..... dit is licht! dit is rede! - Onafhankelykheid? Een volk, dat sedert eeuwen vry en onafhankelyk was, - omdat het klein en onmagtig is, van zyne tael, zyne wetten, zyne zeden berooven; het zyne schatten ontstelen, het vervolgen, martelen en verdrukken, het op het hoofd
| |
| |
trappen en als een slavenhoop in dienstbaerheid kluisteren..... Dit is de onafhankelykheid die gy ons brengt! - Broederliefde? Heeft dit gevoel ooit bestaen in het vloekbaer Land dat gy dient, men heeft het versmacht in menschenbloed. Is het de broederliefde die de guillotien uit de hel ophaelde, omdat er geene zweerden genoeg tot de slagting gevonden werden? Is het de broederliefde die den onschuldigen koning en zyn huisgezin op het schavot leidde? Is het de broederliefde die gansche bevolkingen in het water deed versmooren, omdat de guillotien zelve niet snel genoeg meer werken kon? Is zy het die de kanons, in de straten van Parys, zelf op Republiekeinen rigtte, omdat het schroot veel werk afdoet en de menschen neêrvelt als de maeijer het koorn? Is zy het misschien, die den helschen Marat om honderdduizend menschenhoofden deed huilen, opdat het gezigt van stroomen bloed de liefde tot uwe goddelooze vryheid, en uwen brandenden haet tegen het menschdom nog zou aenvuren? Is zy het die u naer de opgepropte kerkers dreef en u insprak, met ongehoorde razerny de duizende gevangenen te vermoorden en u tot aen de knien in het edelste bloed van Frankryk te baden? Ah, zeg veeleer dat gy van God verlaten zyt, dat de geest des kwaeds u bezit en u, door het ophoopen van alle euveldaden, tot eeuwige doemnis aenwint. - Gy brengt ons de vryheid? Wanneer heeft de
| |
| |
Vreemdeling de vryheid aen een volk gebragt? Wie heeft u geroepen? Gy hecht ons Vaderland aen het vuige Frankryk. Wie heeft u het regt gegeven om ons tot slaven van den Vreemdeling te maken? - Gy brengt ons licht? Voor ons komt alle licht uit de bron der eeuwige wysheid; het daelt van hooger op den ootmoedigen mensch; by u is het niets dan de verzengende bliksem, die uit den poel uwer koortsige driften stygt en als eene yselyke godverloochening tegen den Hemel opschiet......!’
‘Houd op! Geen woord meer!’ riep Simon-Brutus met woede regtspringende ‘Hebt gy Goden die gy niet geern hoort lasteren, ik ook heb een geloof dat ik niet wil laten verachten! Ah, gy hebt my byna doen bezwyken van verontweerdiging..... en, waert gy myn vader niet....!’
By deze laetste uitroeping greep hy een pistool en wrong het krampachtig in de vuist.
‘ô, God!’ gilde de arme vader, met zyn hoofd achterover tegen den stoel vallende en de handen in de hoogte stekende ‘ô, God, spaer myn kind die euveldaed!’
De bleekheid der dood verspreidde zich over zyn gelaet; zyne oogen sloten zich, zyne armen vielen ontzenuwd nevens zyn lichaem: hy lag daer ineen als een levenloos lyk.
By dit gezigt verschrikte Simon-Brutus uitermate; hy liep bevend tot zynen vader, drukte hem de handen, ver- | |
| |
liet hem weder, nam water en wreef het hem op het kille voorhoofd, onder het uitspreken van troostende woorden.
Na lange poogingen zag hy eindelyk het leven in zynen vader terugkeeren. De grysaerd opende de oogen als met verbaesdheid, staerde eene wyl bewusteloos rond de kamer, en sloeg zich dan, met eenen angstschreeuw, de handen voor de oogen om den tranenvloed te verbergen die eensklaps over zyne wangen begon te vlieten.
Simon-Brutus wist niet wat doen; men kon, op zyn gelaet en aen zyne onrustige bewegingen, merken dat eene diepe spyt hem ontstelde: een gevoel dat uit eene vermenging van ongeduld en schaemte ontstond.
Er was iets dat hem zegde, dat zyn toestand belachelyk was; een ander gevoel poogde in zyn hart insgelyks eene plaets te vinden: het medelyden voor zyns vaders droefheid.
Hy vatte op nieuw zyne hand en sprak:
‘Vader, gy hebt u bedrogen; myne meening was niet u te bedreigen. Ik wilde u slechts zeggen, dat een ander man in myne tegenwoordigheid de fransche Republiek niet ongestraft belasteren zou. Gy waent my dan wel verdorven, wel boosaerdig, dat gy van my geschrikt hebt als konde ik u kwaed doen? Nu, stil uw gemoed; laet ons van deze zaken niet meer spreken.....’
De grysaerd stond zwygend op, trok zyne hand terug en keerde zich tot de deur.
| |
| |
‘Gy verlaet my na zulk noodlottig voorval?’ zuchtte Simon-Brutus op stillen toon. ‘Vergeef my veeleer myne oploopendheid; zy spruit voort uit myne diepe overtuiging. De twist was niet tusschen ons beiden, vader; uwe meening strydt tegen myne grondbeginsels, en, in deze tyden van wereldhervorming, verdwynt de Mensch voor de worstelende gedachten.’
‘Ik was hier gekomen om eene genade van u af te smeeken’ sprak de vader, daer hy met neêrslagtige kalmte te midden der kamer staen bleef ‘maer ik gevoel dat myn gebed zal verworpen worden. Het is dus nutteloos dat ik eene pooging doe: gy zult onverbiddelyk blyven en onmeêdoogend gelyk degenen wier zendeling gy zyt.’
‘Spreek toch’ antwoordde de Overste ‘misschien zal het my mogelyk zyn u het tegendeel te bewyzen.’
‘Simon’ zegde de vader op droeven toon ‘onze arme Pastor is tachentig jaren oud; zyn leven is ten einde, hy zal sterven in de gevangenis. Gy gelooft dat gy den gryzen Priester aen uwe overheid zult kunnen leveren? Eilaes, het is een lyk dat gy hun zult aenbieden. De goede man, hy heeft u gedoopt! Hy heeft zich in uwe geboorte zoo verblyd, want hy was myn vriend en had God gebeden opdat Hy myn huwelyk met uwe moeder zegenen mogt..... Uit medelyden tot my en tot hem, laet hem gaen, gun hem genade om nevens zyn kerkje in vrede te sterven!’
| |
| |
De Overste schudde ontkennend met het hoofd en scheen diep bedroefd.
‘En, Genoveva’ ging de Brouwer voort ‘zy is eene vrouw; zy heeft niets gedaen dat u verstooren kan; zy is onschuldig als een lam. Simon, myn zoon, geef haer de vryheid! Haer vader ligt te bedde in doodstryd; het verlies van zyn eenig kind heeft hem het hart doorboord.....’
‘Wist gy, vader, wat gy my vraegt!’ viel Simon-Brutus pynelyk in.
De Brouwer meende gewis dat zyn zoon wankelde tot het nemen van een gunstig besluit. Dit gedacht verlichtte eensklaps zyn gelaet met het vuer der hoop; hy liet zich voor de voeten van Simon-Brutus vallen en riep met de handen in de hoogte:
‘Myn zoon, zie, uw vader ligt geknield voor uwe voeten; ô, wees niet onverbiddelyk, verhoor, verhoor myn gebed! Schenk my de vryheid der onschuldige slagtoffers: ik zal u zegenen en God voor u bidden!’
Simon-Brutus, bevend van ontsteltenis, hief zynen vader van den grond op, en bleef eene wyl in sprakelooze overweging verslonden.
‘Ach, Simon, laet de geest des kwaeds u niet overmeesteren!’ smeekte de grysaerd.
De Overste regtte, met de uitdrukking eener diepe droefheid, het hoofd op, en sprak:
| |
| |
‘De Pastor is myn gevangene niet; hy behoort aen het Centrael Bestuer, dat my gelast heeft hem in hechtenis te nemen. Genoveva blyft tot pand van Bruno's onderwerping aen de wetten der fransche Republiek: zy zal met mynen vyand niet trouwen. Wat gy my vraegt, is onmogelyk. Hoe zeer het my spyte, ik moet uw gebed verwerpen: de pligt gebiedt het my.’
De ongelukkige vader rigtte zich, onder het storten van nieuwe tranen, tot de deur en zegde op wanhopigen toon:
‘Simon, ik moet u verlaten, weggaen en my spoeden; want er is iets dat my aendryft tot eene yselyke daed. Myn mond wil den beul vervloeken die uit myn bloed is ontstaen; maer myn hart is nog sterk genoeg om de vermaledyding te weigeren. Ach, gy zult my niet meer zien: uw vader verlaet zyn geboortedorp; hy gaet zyne schaemte en zyne wanhoop verbergen, hy gaet ergens in eenzaemheid de zonde boeten van u te hebben geteeld, hy gaet weenen, klagen, sterven in eene plaets die gy nooit zult kennen.....’
Simon-Brutus sprong zynen vader achterna; doch de weenende grysaerd was uit de kamer verdwenen eer hy hem kon bereiken.
Dan keerde de onverbiddelyke zoon weder in de kamer, en legde zich, onder de ontroering neêrgedrukt, met het hoofd op de tafel.
| |
| |
Hy morde eenige onverstaenbare woorden, neep zich het voorhoofd met de hand te pletten en bleef lang als vernietigd in pynelyke overweging bedolven.
Eindelyk, na een kwartier uers, regtte hy zich op. Een bittere grynslach verkrampte zyn gelaet; zyne oogen gloeiden met een somber vuer.
Tot de deur gaende, riep hy den Sergeant en zegde hem met afgebrokene stemme:
‘Men bewake den Priester en de vrouw zorgvuldig. Werden myne bevelen miskend, ik brandde de schuldigen door den kop zonder genade! Men bereidde wat er noodig is tot de wraek over de moord van den Korporael; binnen een uer zullen wy naer het dorp gaen en in brand steken wat vernield moet worden. Men houde zich gereed!’
Dit bevel gegeven zynde, begon Simon-Brutus bulderend en vermaledydend door de kamer te loopen, alsof een akelig gedacht hem hadde voortgezweept.
|
|
Auteursrechtvrij
