|
| |
| |
| |
III.
Niemand had, gedurende den akeligen nacht, in het huis des Notaris kunnen slapen; dit verstaet zich ligtelyk.
Allen lagen verpletterd onder schrik en benauwdheid; de knecht alleen had eenige koelheid des gemoeds behouden. Hy was Bruno gaen opzoeken om hem by zyne ouders te doen komen, en had dan het huis verlaten om in het schaerhout, nevens de dorpsbaen, zich te verbergen, en aldus den eenigsten weg af te spieden, langswaer de soldaten uit den Arend de wooning zyns meesters konden bereiken.
De nacht ging eindigen; reeds begon eene lichte tint het Oosten te verwen; nog een half uer en de dag zou de duisternis vervangen.
| |
| |
Nu zat Bruno met zynen vader en zyne moeder op eene bovenkamer. De vrouw lag met het hoofd op de tafel en stortte overvloedige tranen; de Notaris zat nevens haer en poogde haer te troosten.
De jongeling, met den rug tegen den styl van een bed leunend, blikte halsstarrig ten gronde en scheen in wanhopige overweging verzonken. Van tyd tot tyd liep er eene huivering over zyne leden; dan klemde zyne vuisten zich akelig te samen en zyne tanden kraekten hoorbaer.
Eensklaps hief de vrouw het hoofd op en luisterde sidderend op een verre gerucht.
‘Daer zyn ze! Daer zyn ze!’ gilde zy met de handen boven het hoofd. ‘God, ik sterf van angst!’
‘Gy bedriegt u, Maria, gy hoort niets’ sprak de Notaris met slecht verborgen angst. ‘Laet ons hopen op Gods goedheid; misschien zal het beter gaen dan wy vermeenen.’
‘Zwyg, ô zwyg, gy pynigt my zoo yselyk!’ kreet de bange vrouw. ‘Waerom verbergt gy my uwe eigene vrees? Uw aengezigt is bleek en akelig, gy beeft! Bruno verdwaelt, hy is byna zinneloos! Ach, ik weet wel wat ons bedreigt. Was ik dezen morgen in de kerk niet? Men zal ons martelen, ons vermoorden, onze wooning tot den grond afbranden.....’
‘Maria’ zuchtte de Notaris ‘om Gods wil, ik bid u,
| |
| |
vertrek van hier: het is nog tyd. Vlugt naer eene andere Gemeente.’
‘Alleen? U verlaten? En honderd dooden sterven in de onwetendheid van het lot myns echtgenoots, van het lot myns kinds? Neen, my verschrikt de dood niet; ik lyde en bezwyk by de overtuiging dat degenen die ik bemin met een schrikkelyk gevaer bedreigd zyn. ô, Vlugt beide met my! Levert onze wooning, al wat wy bezitten aen hunne woede, aen hunne wraek; maer redt uw leven, redt uw leven en het myne!’
‘Het kan niet zyn, Maria’ zegde de Notaris met neêrslagtigheid. ‘Onze afwezigheid zou ons verraden; wy zouden hunne wraek niet ontsnappen. Nu mogen wy nog hopen dat zy niets ontdekken zullen.’
Zy wendden beide met schrik het hoofd naer Bruno, wiens leden zy krampachtig hoorden kraken, daer een yselyk gegrol uit zyne keel opwelde.
De jongeling ging tot den muer, greep het jagtgeweer dat ernevens hing, spande den haen ervan; en, zoo tot zyne ouders naderende, zegde hy op somberen toon en met dwazen blik:
‘Ah, hunne onregtveerdigheid zou zoo verre gaen, dat zy mynen vader, myne moeder zouden dooden? En ik, ik zou laf genoeg zyn om uit vrees, uit afschuw voor hetgeen ik heb gedaen, uw leven op te offeren! Neen, vertrekt beide
| |
| |
van hier; vlugt, ik wil het. Alleen zal ik hunne woede trotsen. Ik zal hun zeggen: welnu, ja, ik ben het, ik Bruno, die den Korporael het hoofd insloeg; maer by dit woord zal een ander dwingeland voor myne voeten storten; en, moet ik sterven, het zal zyn in eenen plas bloed, in het hatelyk bloed der vyanden myns vaderlands.....’
Yselyk was hy, onder het uiten dezer woorden; met koortsige stuiptrekking wrong hy het geweer in de vuist; zyne oogen schenen hem uit het hoofd te staen, zyn aengezigt was bleek, zyne wangen beefden. Men zou gezegd hebben dat de arme jongeling eensklaps met zinneloosheid was geslagen geworden.
‘Uit medelyden tot ons, Bruno’ smeekte de Notaris ‘vergroot ons lyden niet. Verlaet dit wapen, blyf koel en wacht in stilte den uitslag af. Zie uwe moeder, ach arme, gy doet haer de dood smaken van benauwdheid!’
De jongeling stond sprakeloos te beven, met het oog op den haen van het geweer gevestigd. Het was alsof hy, in volle bewusteloosheid gedompeld, vergeten had waer hy zich bevond en wat er geschiedde.
Bevend van angst liet de moeder zich voor hem op de knien vallen en, onder het storten van eenen tranenvloed de handen tot hem opstekende, kermde zy:
‘ô, Bruno, myn zoon, schei uit; leg dit wapen af, ik
| |
| |
smeek u. Gy wilt dan nog meer bloed storten en eene akelige dood sterven?’
‘Moeder, moeder-lief, ik wil u redden’ stamelde hy, daer hy met hevige ontroering haer van den grond ophief.
‘My redden?’ herhaelde de vrouw ‘kan de dood van haer eenig kind eene moeder redden? Is zyn leven dan haer leven niet? Bruno, Bruno, ik bezweer u, by myne liefde tot u, word kalm, verlaet uw schrikkelyk besluit.’
‘Maer dan moeten wy al te samen door de handen der vreemde beulen sterven!’ klaegde de jongeling in vertwyfeling.
‘Al te samen sterven’ herhaelde de vrouw ‘het is toch beter dan dat myn kind alleen de wereld verlate.’
‘Arme moeder’ zuchtte Bruno, daer hy gedeeltelyk van den zenuwstorm verlost, haer omhelsde ‘vergeef het my. Er gebeurt iets schrikkelyks in myn binnenste: het bloed bruist my door de aderen; de hersens gloeijen my in het hoofd..... het gevoel onzer onmagt is my eene hel.....’
Hy zag hoe de drift, die zyne woorden nog bezielde, zyne benauwde moeder beven deed. Vol wanhoop en bitterheid hernam hy:
‘Maer, wees gerust, moeder, ik zal my stilhouden; en, moet het zyn, ik zal veinzen, laf worden, kruipen voor het vreemd gebroed.....’
Hy ging tot den muer en meende het geweer weder op
| |
| |
zyne vorige plaets te hangen; doch nu liet een byna onvatbaer gerucht zich beneden aen de achterdeur hooren.
Bruno bleef met de hand aen het opgehangen geweer staen; maer zyne moeder sprong naer hem toe en rukte hem van het wapen weg.
Terwyl allen met onbeschryvelyke benauwdheid luisterden, hoorden zy de achterdeur opengaen en iemand den trap opklimmen.
‘Ah, het is Jan!’ zuchtte de Notaris.
Inderdaed, de oude knecht trad in de kamer. Hy was uitnemend bleek en scheen in al zyne leden te beven.
‘Zy komen, zy komen!’ zegde hy met verkropte stemme.
En dan, haestig tot Bruno gaende, trok hy hem in eenen hoek en sprak zeer stil in zyn oor:
‘Bruno, het oogenblik is gekomen: toon dat gy een man zyt. De honden hebben rond den sterfput geloopen, het Vlierhout vertreden en de aerde opgekrabt. Het lyk moet verder weg; nog eenige minuten, en de Sankulotten zyn hier. Gauw, kom, help my; ik zal eene spade nemen, wy zullen het in den Elsbosch begraven.....’
De jongeling ging tot zyne moeder en tot zynen vader, omhelsde elk nog eens met ongemeene vurigheid, zegde hun dat hy zich verbergen ging, en volgde den knecht met snelle stappen.
| |
| |
Zy liepen tot den sterfput, trokken het lyk eruit en sleurden het by overyling door eenen eikenkant in de rigting van den Elsbosch.
Weinige oogenblikken daerna werd er hevig op de deur der wooning van den Notaris geklopt; men riep van buiten dat men, in naem der Wet, openen zou.
De vrouw bleef op de bovenkamer terwyl de Notaris naer beneden ging om de poort te ontsluiten.
Een dertigtal soldaten met bloote zweerden drongen de benedenzael binnen. Hunne blikken waren vol wraekzucht, en zy overlaedden in den eersten den verschrikten Notaris met allerlei dreigende woorden; doch hy, met schynbare koelheid, vroeg hun in de fransche tael wat zy begeerden.
Simon-Brutus deed zyne mannen zwygen, zette zich in eenen stoel en vroeg met strenge stem:
‘Is hier gister avond of dezen nacht een fransch soldaet gekomen?’
‘Er is een soldaet gekomen’ antwoordde de Notaris.
‘Om welk uer?’
‘Tusschen elf ure en middernacht, geloof ik.’
‘Wat kwam hy hier doen?’
‘Hy is my komen verzoeken, hem twintig flesschen wyn te leveren; ik heb ze hem gegeven.’
‘En is hy alsdan vertrokken?’
| |
| |
‘Hy is vertrokken.’
‘Wie was met hem?’
‘Myn knecht Jan.’
‘Waer is uw knecht?’
‘Ik weet het niet; hy is met den soldaet voortgegaen.’
‘Dit is alles wat gy weet?’
‘Het is alles.’
Simon-Brutus stond met eenen spottenden grimlach van den stoel op en zegde:
‘Gy zyt zoo bleek, Citoyen Notaris. Als men waerheid spreekt, beeft men zoo niet! In alle geval, wy zullen het haest weten. Gy gaet ons volgen; neem uwe sleutels om alle deuren te openen.’
Hy verdeelde zyne mannen; zondt er omtrent de helft in den hof om er opzoekingen te beginnen en behield de andere helft by zich.
De Notaris had te veel van zyne krachten verhoopt; zyne koelbloedigheid verliet hem gansch; en toen Simon-Brutus hem met het woord vooruit! by den kraeg vatte, was hy meer dood dan levend en sidderde yselyk.
Niettemin hy gehoorzaemde de bevelen der soldaten, vergezelde hen door gansch zyn huis en opende alle deuren die hem werden aengewezen.
Wanneer men op de kamer kwam, waer zyne vrouw met het hoofd op de tafel lag te weenen, vergenoegden de
| |
| |
soldaten zich met eenige barsche zinspelingen op haer te maken, doch zy lieten haer onaengeroerd.
Zoo doorzocht men de wooning, van onder tot boven, in kamers, in zolders, in kelders, in kassen. Alles werd overhoop geworpen, het lynwaed over den grond gespreid, en, wat breekbaer was met boosheid op den vloer aen stukken gesmeten.
Men had eventwel geen het minste spoor ontdekt van hetgeen men zocht; en reeds begonnen Simon-Brutus en de mannen die met hem waren, te denken dat zy zich in hun vermoeden hadden bedrogen.
Zy begaven zich op den hof om hunne overige makkers in het doorzoeken van stallen en schuren behulpzaem te zyn, en dwongen den Notaris hen onophoudend te volgen.
Het scheen de soldaten tot woede te vervoeren dat hunne opzoekingen zoo geheel vruchteloos bleven; in hunne spyt overlaedden zy den Notaris met allerlei scheldwoorden en bedreigingen.
In het hart des Notaris zonk allengskens eene zekere blydschap; het was hem alsof zyn boezem verbreedde en hy vryer ademen mogt, naermate hy met eenig regt begon te hopen dat de Sankulotten niet zouden ontdekken wat zy zochten.
Iets dat hem echter belette, zich geheel aen deze gelukkige verwachting over te geven, was het gezigt van ver- | |
| |
scheidene soldaten, die allengskens meer en meer zich van het huis verwyderden en zelfs hunne opzoekingen tot in het bygelegen schaerhout begonnen voort te zetten.
De Notaris durfde slechts eenen vlugtigen oogslag op deze soldaten slaen, uit schrik dat men, aen zyne blikken, zou gemerkt hebben wat hy vreesde; daerom, hy hield met schynbare onverschilligheid het hoofd naer den anderen kant gekeerd.
Hy sidderde van blydschap toen hy Simon-Brutus de volgende woorden hoorde spreken:
‘Citoyen Sergeant, denkt gy niet dat het beter ware uwe mannen byeen te roepen? Wy kunnen toch den ganschen dag niet op dezelfde plaets blyven zoeken. En, vinden wy hier geen enkel teeken dat ons op het spoor van den vermisten Korporael brenge, dan moeten wy andere middelen beramen om te ontdekken waer hy verbleven is. Zou het niet mogelyk zyn dat hy, door het drinken van den wyn overmand, zich ergens zou te slapen gelegd hebben, en nog nevens de noodlottige mande ingesluimerd ligt?’
‘Mogelyk, zeer mogelyk, Citoyen Commissaire’ antwoordde de Sergeant ‘het zou de eerste mael niet zyn dat de Korporael Horace onder den wyn zou zyn gevallen.’
‘Alzoo, gy gelooft, dat wy voor alsnu onze opzoekingen hier zouden moeten staken?’
| |
| |
‘Ik vermeen, Citoyen Commissaire, dat wy te vroeg zyn uitgegaen. Het ware beter, eerst een gedeelte van den dag op den Korporael te wachten, dan zoo veel moeite misschien vruchteloos te doen. Zoo de Korporael binnen een uer of twee, in den Arend met zynen halfledigen korf aenkwame, hy ware in staet om ons uit te lachen.’
‘Ah, maer ook, zoo hy in het geheel niet wederkeert? Wat dan?’
‘Wat dan, Citoyen Commissaire? Wy doorwroeten het dorp van het eene einde tot het andere, wy roeren zynen grond om zoo het moet zyn, wy doen hout en stroo uit stallen en schuren smyten; wy vangen al wat leven heeft..... En wy zullen onzen makker vinden al hadde men hem tusschen twee muren gemetst.’
Simon Brutus keerde zich tot den Notaris en vroeg:
‘Hebt gy bemerkt, Citoyen, dat de Korporael, die hier gister avond kwam, dronken was?’
‘Indien ik my niet bedrogen heb, Citoyen Commissaire, dan moest hy waerlyk by drank zyn.’
‘Heeft hy hier wyn gedronken?’
‘Eene flesch Bourgonjewyn heeft hy in myne tegenwoordigheid geledigd. Hy heeft laten blyken dat hy voornemens was, onderwege er nog eene te drinken; en het was, volgens zyne gezegden, daerom dat hy my een-en-twintig flesschen deed geven.’
| |
| |
‘Wy hebben ons te zeer gespoed’ sprak Simon-Brutus tot den Sergeant ‘hy zal ergens liggen slapen.’
Zich dan weder tot den Notaris wendende, zegde hy:
‘Het is mogelyk dat er dezen nacht een ongeluk of eene misdaed is geschied. Gy weet, dat al wie eenen soldaet der fransche Republiek, zou gehinderd, gewond of gedood hebben, onmiddelyk door den kop zou worden geschoten; en dat degenen, die de daders zouden verbergen, of niet zouden openbaren wat zy aengaende zulke feiten weten, de zelfde straf als de pligtigen moeten ondergaen. Diensvolgens, ik beveel u, in naem der fransche Republiek, dat gy my onmiddelyk berigt gevet van hetgeen gy zoudt kunnen vernemen. Insgelyks gebied ik u wel uitdrukkelyk, uwen knecht te doen opzoeken en zelf, in persoon, my te komen vinden zoohaest gy weet waer hy is. Indien gy deze bevelen in het minste vergeet, zy zeker er zal u groot kwaed geschieden..... Citoyen Sergeant, roep onze mannen te samen.’
Maer de Sergeant wees met verwondering naer buiten en zegde:
‘Ziet, ziet, wat brengt Mucius-Scevola? Eenen sabel, eenen hoed!’
Een ligte angstschreeuw vloog op uit de borst des Notaris. Simon-Brutus aenzag hem met bliksemende oogen.
| |
| |
‘Ah, schynheilige verrader’ riep hy hem toe ‘gy weet meer dan gy zegt!’
De soldaet, dien men Mucius-Scevola noemde, trad met eenigen zyner makkers in de kamer en toonde zynen Overste eenen sabel en eenen hoed, van welken stinkend water nederliep.
‘Citoyen Commissaire’ zegde hy ‘dit lag gezonken in eenen vuilen put die ginds, in den hoek van den hof, onder den Vlierbosch gegraven is.’
‘Het zweerd en de hoed van een fransch soldaet!’ riep Simon-Brutus ‘De hoed van Korporael Horace!’
Hy greep den Notaris by de keel, schudde hem zoo hevig dat zyn hoofd tegen den muer bonsde, en schreeuwde hem woedend in het aengezigt:
‘Aldus, hy is vermoord? Vermoord in uw huis, valsche dweeper? Met haest, spoedig, waer ligt zyn lyk??’
Al hadde Simon-Brutus den Notaris niet half verworgd, de schrik zou hem eventwel belet hebben te spreken. Wat hy stamelde was onverstaenbaer. Alleenlyk kon men eruit begrypen, dat hy beweerde niet te weten wat de sabel en de hoed beteekenden.
Mucius-Scevola naderde tot den Overste en zegde hem:
‘Geef u zoo veel moeite niet, Citoyen Commissaire; by den put is een gat in de haeg gebroken, en van daeruit loopt een spoor dat met stinkend water is besprengd.
| |
| |
Klaerblykend heeft men het lyk van onzen makker eerst in den put gezonken, en later heeft men het door de haeg getrokken om het elders te gaen verbergen of begraven. Het spoor is kennelyk; zoo wy het volgen, vinden wy het weggesleurde voorwerp ongetwyfeld.’
De soldaten, by deze woorden nog meer overtuigd dat hun makker hier zyn leven had gelaten, wilden den Notaris aen het lyf en hieven hunne sabels in de hoogte om hem het hoofd te klieven; doch een gebiedend teeken van Simon-Brutus weêrhield hunne woede.
‘Citoyen Sergeant’ sprak hy ‘blyf hier met acht mannen; ik vertrouw dezen Brigand in uwe handen, gy blyft voor hem verantwoordelyk op uw hoofd. Dat de anderen my volgen. Mucius-Scevola, vooruit! Wys ons het spoor.’
By het einde van den hof tastten zy nog eene wyl met hunne lange zweerden in den put; doch vonden niets meer. Dan ging Simon-Brutus vooraen en volgde het spoor, dat zy gemakkelyk aen het stinkend water en aen de vertrapte kruiden konden herkennen. Van tyd tot tyd zagen zy zelfs dat het lage heestergewas plat getrapt scheen of verbroken was, alsof men een zwaer lichaem erover gesleept had.
Het spoor bragt hen eerst door eenen eikenkant, dan over een breed veld, vervolgens over eenige lage weiden,
| |
| |
tot by den boord van een Elsenbosch, voor welk eene kleine beek stroomde.
Het was hier gemakkelyk te zien, dat men veel moeite had aengewend om het lichaem, of wat men vervoerd had, over de beek te krygen; derzelver bed was als met voeten gekneed, en het gras op hare boorden lag nog plat gedrukt.
De Overste vermoedde dat hy niet verre van de plaets kon zyn waer men het lyk had verborgen; het scheen hem zelfs dat hy eenig byna onvatbaer gerucht had gehoord.
Daerom, hy legde den vinger op den mond en gebood de grootste stilte.
Allen bukten zich onder het Elsenloof, en stapten met ingehouden adem als sluipende jagers voort.
Eensklaps hield Simon-Brutus hen staen, en wees hun, zeer verre tusschen het hout, twee mannen die, voor zoo veel men merken kon, bezig waren met eenen put te graven. Hy deed zyne soldaten een teeken; zy namen het geweer in de hand en kropen nog eenige stappen voort, zich gereed houdende om te schieten. Terwyl vestigde Simon-Brutus het oog op de beide werkende mannen.
Het hart klopte hem van blyde wraekzucht. Bruno, dien hy meende reeds verre gevlugt te zyn, Bruno die zynen haet ontkomen scheen, stond daer voor hem, onwetend van het doodsgevaer dat hem dreigde, niet vermoedende dat op dit oogenblik twintig geweeren hem naer de borst mikten.
| |
| |
Eensklaps hield Bruno van graven op; hy had welligt eenig gerucht gehoord, want hy scheen naer de komende soldaten uit te zien.
Simon-Brutus, die het bemerkte, riep tot zyne mannen:
‘Vuer! Vuer!’
Twintig geweeren brandden terzelfder tyd los; de kogels floten klagend door het loover en deden de bladeren als een regen nederstorten. Op hetzelfde oogenblik sprongen al de soldaten juichend vooruit; maer hunne kogels hadden waerschynelyk geenen der twee mannen getroffen; want zy zagen ze beide in eene verschillige rigting vlugten en in het diepe van het bosch verdwynen.
Bruno had wel bemerkt, dat Simon-Brutus hem had herkend; de dreigende vuist, die zyn oude vyand naer hem van verre had uitgesteken, liet hem daerover geenen twyfel.
Reeds hadden het sleuren met het lyk en de wanhopige woorden die hy intusschen met den knecht had gewisseld, zyn hart met razerny en vertwyfeling vervuld. Nu het feit bekend was door degenen die het moesten wreken, was hem eene onfeilbare dood beschoren; daerby, deze enkele nacht had hem zoovele schatten van liefde en eenvoudige goedheid uit den boezem gerukt; hy was man geworden en had uit de wanhoop het volle besef van zynen toestand geput.
| |
| |
Langs hem bekende wegen, door bosschen en door schaerhout loopende, draeide hy achter het dorp, naderde zyne wooning langs de straet, bespiedde ze met eenen vlugtigen oogslag, sprong erbinnen, vloog den trap op, greep den tweeloop van den muer, hing zich de poederdoos en de weitesch om den hals, vatte zyne moeder by den arm en rukte haer voort, terwyl hy met versmoorde stemme haer zegde:
‘Moeder, gauw! Zy hebben my by het lyk verrast, zy zullen u dooden, ons huis verbranden. Kom, laet ons vlugten, haestig, om Godswille, kom, loop!’
De vrouw, gansch bewusteloos en bevend, deed wat hy zegde en liep met hem beneden den trap.
‘Waer, waer is vader?’ vroeg de jongeling, met uitersten angst rondziende.
Doch vooraleer zyne moeder hem kon antwoorden, bemerkte hy twee fransche soldaten die met den rug tegen het achtervenster leunden.
‘Kom, kom’ sprak hy ‘nog een oogenblik en het is te laet!’
Hy trok zyne moeder ter deur uit en vlood over de baen tusschen de huizen weg.
Toen de soldaten, by het venster, zich op het gerucht omkeerden, was Bruno reeds met zyne moeder verdwenen.
Simon-Brutus en zyne mannen hadden het lyk van Kor- | |
| |
porael Horace vinden liggen, nevens den put waerin men het meende te begraven.
Eerst hadden de soldaten met ware smart het lyk van hunnen kameraed aenschouwd; zelfs hadden sommigen eene traen over hem gestort. Welhaest echter waren de klagten der treurnis in wraekgeroep veranderd.
By het lyk zelven sprak een Korporael tot den Overste:
‘Citoyen Commissaire, in naem myner kameraden, ik vraeg dat deze euveldaed gestraft worde met de dood van degenen die zich eraen hebben pligtig gemaekt. De oude veinsaerd, die wy by het huis gelaten hebben, heeft er klaerblykend toe geholpen, indien hy zelf de dader niet is. Welnu, wy eischen dat hy sterve.’
‘Hy zal sterven!’ antwoordde Simon-Brutus mymerende.
Na een oogenblik in overpeinzing gebleven te zyn, sprak hy:
‘Ik denk nochtans dat de moordenaer ons is ontsnapt. De zoon des Notaris is ongetwyfeld de dader. Gy weet niet hoe deze lieden zyn; om onze wraek te ontwyken beschuldigen zy de afwezigen, die buiten ons bereik zyn, dewyl die ons toch geen ontkennend antwoord kunnen geven. Daerom, ik zal den Notaris zeggen dat zyn zoon en zyn knecht gevangen naer den Arend zyn geleid. Zoo zullen wy misschien weten wat er is geschied, en wie het
| |
| |
is die zyne moorddadige handen in het bloed van een soldaet der fransche Republiek durfde doopen.’
Onderwyl hadden de soldaten, van Elsenstammen, een soort van draegbaer gemaekt en het lyk erop gelegd. Op bevel van hunnen Overste laedden vier der sterksten het op de schouders, en, door de anderen gevolgd, vertrokken zy ermede naer de wooning des Notaris.
Op den hof gekomen liep Simon-Brutus tot den Notaris, die nog tusschen zyne wachten tegen het huis stond, greep hem by den kraeg, sleurde hem tot voor het lyk, en bulderde in de fransche tael:
‘Moordenaer! Daer ligt uw slagtoffer. Zoudt gy nu nog durven loochenen dat de arme Korporael hier zyn leven liet? Schynheilige valschaerd! Maer gy zult sterven; gy en uw zoon en uw knecht, die wy verrast hebben daer zy den schrikkelyken getuige hunner onmenschelyke euveldaed poogden te begraven!’
‘Mynen zoon? Gy hebt mynen zoon gevangen?’ zuchtte de Notaris gansch buiten zich zelven.
‘Uw zoon en uw knecht zyn gevangen naer den Arend geleid. Zoohaest wy er zullen teruggekeerd zyn, zal hun doodvonnis worden geveld en uitgevoerd. Wat u betreft, er blyft voor u slechts een middel over om aen eene zekere dood te ontsnappen. Zeg ons, in volle regtzinnigheid, wat hier is geschied en wie den Korporael den
| |
| |
noodlottigen slag heeft toegebragt. Is het uw zoon, zoo verklaer het zonder terughouding. Het is niet noodig dat de onschuldigen het met de pligtigen bekoopen. Zeg ons, wie heeft het gedaen? Hy zal alleen sterven; anders zal de kogel nog heden dry menschen van het leven berooven.’
De Notaris antwoordde niet spoedig genoeg.
‘Op uw leven, spreek!’ riep Simon-Brutus ‘of ik zend oogenblikkelyk het bevel dat uw zoon zonder uitstel voor den kop geschoten worde.’
‘Ik kan niet spreken’ stamelde de Notaris ‘de ontsteltenis, de schrik beneemt my den adem; ik dwael. Een oogenblik, ik zal verhalen wat er is geschied.’
Hy stond eene wyl met lange ademhalingen hygend, en sprak dan:
‘Zie hier, Citoyen Commissaire, wat er is geschied. De Korporael is gekomen; hy was dronken; hy heeft my wyn gevraegd, zeggende dat hy den requisitie-brief had verloren; ik heb hem den wyn gegeven; hy heeft ervan gedronken, en eindelyk heeft hy begeerd dat ik hem eenige duizende livres geld voor assignaten gave. Ik heb geweigerd; hy heeft zynen sabel getrokken en my op den grond geworpen; ik ben opgestaen; hy heeft zynen sabel boven my geheven en my willen dooden. Ik heb de wynflesch gegrepen, die op de tafel stond; my verdedigende,
| |
| |
heb ik hem achter op het hoofd geslagen, en hy is zonder leven neêrgestort.....’
De soldaten sprongen met razerny vooruit, en onder allerlei wraekgeroep, dreigden zy den Notaris op staenden voet aen stukken te scheuren. Dry of vier sloegen hem met vuisten, een drukte hem zelfs den punt van zyn bayonnet in de lenden. De Notaris bleef roerloos en gelaten staen, met den blik ten gronde gerigt.
‘Houdt op! Stil!’ riep Simon-Brutus tot zyne soldaten.
‘Is het wel waer wat gy verklaerd hebt?’ vroeg hy den Notaris.
‘Het is waer’ zegde deze.
‘Wie liegt er dan? Wie is het die my poogt te bedriegen? Of hebt gy misschien alle dry te samen den armen Korporael overmand en vermoord?’
‘Niemand heeft hem geslagen dan ik alleen.’
‘Uw zoon beweert nochtans dat hy het alleen is die de moord pleegde.’
‘Uit liefde tot my, Citoyen Commissaire, uit liefde; om my te redden’ zuchtte de Notaris, terwyl nieuwe tranen zyn oog ontvielen.
‘De knecht zegt ook dat Bruno den slag gegeven heeft.’
‘Uit verkleefdheid voor zynen ouden meester; om uwe gramschap van my af te keeren.’
| |
| |
Deze verklaring beviel Simon-Brutus niet; hy hadde veel liever gehoord dat Bruno aen het feit pligtig ware geweest. Zoo hadde zyn haet tegen den jongeling eenen vasteren schyn van regtveerdigheid in zyn hart gevonden dan de herinnering aen eenen ouden minnenyd; en het ware hem mogelyk geworden, Bruno met de dood te straffen ofschoon hy, als loteling, naer Antwerpen moest worden gevoerd.
‘Hoe verklaert gy dan de tegenwoordigheid uws zoons by het lyk?’ vroeg hy.
‘Myn zoon was hier omtrent verborgen toen het ongeluk voorviel’ antwoordde de Notaris. ‘Ik was te zeer ontsteld en niet in staet om onzen toestand te beseffen. Jan is mynen zoon in zyne schuilplaets gaen roepen; beide hebben alsdan het lyk weggenomen om my, zoo het mogelyk ware, voor uwe wraek te behoeden.’
‘Dit is dus de waerheid?’
‘Het is de waerheid.’
‘Begrypt gy, Citoyen Notaris’ vroeg Simon-Brutus ‘dat gy door deze verklaring uw eigen doodvonnis teekent?’
‘Het zy zoo, ik heb mynen pligt gedaen’ murmelde de Notaris.
Om zynen zoon van eene zekere dood te redden, beschuldigde hy zich zelven met eene daed die hy niet had
| |
| |
gepleegd. Het gevoel der vaderlyke liefde boezemde hem moed en standvastigheid in. Ja, zoo koel en zoo vry waren nu zyne antwoorden, dat Simon-Brutus en zyne mannen niet twyfelden of het moest geschied zyn gelyk hy had verhaeld.
De soldaten achtten zich diensvolgens overtuigd dat de Notaris waerlyk den Korporael had gedood. Ook eischten zy, met woedend geschreeuw, eene onmiddelyke strafuitvoering.
‘Citoyens camarades’ sprak de Overste ‘ziet hier eenen man die eenen soldaet der fransche Republiek van het leven heeft beroofd. Hy belydt het zelf; het lyk van onzen armen makker getuigt tegen hem. Vermeent gy eene genoegzame overtuiging over deze zaek te hebben ingewonnen? Ik stel u in tot krygsraed: beslist over zyn lot.’
‘De dood! den kogel! voor den kop geschoten!’ klonken al de stemmen in verwarring.
‘Welnu’ sprak Simon-Brutus op plegtigen toon als een regter die een vonnis wyst. ‘Welnu, krachtens de magt my door de Centrale administratie verleend; deze burger schuldig erkend zynde van moord op den Citoyen Horace, Korporael in dienst der fransche Republiek; gehoord hebbende het gevoelen van den krygsraed door my ingesteld, zoo veroordeel ik den pligtigen tot het onderstaen der doodstraf door den kogel, en ik beveel dat het
| |
| |
vonnis te dezer plaetse en oogenblikkelyk worde volvoerd. Ik beveel daerenboven dat, onmiddelyk na de uitvoering der straffe, het vuer aen de vier hoeken der wooning van den misdadige worde gestoken en dat zy, met al de aenklevende gebouwen, tot den grond worde verbrand, opdat de verwoesting dezer plaets getuigenis geve van de magt der fransche Republiek en van de wyze waerop zy hare kinderen weet te wreken!’
By deze laetste woorden begon de Notaris schrikkelyk te beven; zyn gelaet verbleekte en hy keerde zich, als van de koorts aengegrepen, naer eene kleine schuer die aen den linkerkant van den hof stond.
Allen bemerkten zyne plotselinge ontroering en aenschouwden hem met verbaesdheid.
‘Er schuilt iets in dit gebouw!’ morde de Sergeant.
‘Kom, kom’ riep Simon-Brutus ‘dit tooneel duert lang genoeg. Korporael, neem acht mannen, leidt den misdadiger tegen gindsche haeg, schiet hem voor den kop en werp zyn lyk in den put waer onze makker in gesmeten werd. Haestig, dat er een einde aen kome.’
De Korporael had zyne mannen spoedig gevonden. Hy naderde tot den Notaris, vatte hem by den kraeg en meende hem in de aengewezene rigting voort te rukken.
‘Ik verlang nog een laetste woord tot den Citoyen Commissaire te zeggen’ sprak de Notaris.
| |
| |
‘Welnu, wat is het?’ vroeg Simon-Brutus, hem naderende.
‘Gy hebt gezegd, Citoyen Commissaire, dat gy myne wooning tot op den grond zult doen afbranden?’
‘Aenstonds. Binnen een half uer zal alles door de vlammen verteerd zyn.’
Met den vinger naer eene kleine schuer wyzende, zuchtte de Notaris:
‘Daerin, boven onder het rieten dak, ligt een mensch verborgen: hy zou omkomen in de vlammen.’
‘Ah, ah!’ juichte Simon-Brutus ‘zoo zullen wy op het eind nog meer vinden dan wy meenden. Men bewake den veroordeelden! Acht mannen die my volgen!’
‘Nevens de schuer, tegen den grond, is eene opening’ zegde de Notaris.
De Overste liep met zyne acht gezellen tot de aengeduidde plaets. Zy hakten met hunne sabels in den leemen muer en verbreedden het gat; allen bukten zich en kropen erin.
De schuer scheen tot tegen de deur geheel opgevuld met zwaren mutsaerd; maer naer achter, in het midden, was eenen doorgang uitgespaerd. Nauwelyks echter konden de soldaten deze schikking bemerken; want alle openingen, die hier eenig licht konden toelaten, waren gesloten: er heerschte eene diepe duisternis.
| |
| |
Met de handen tastende voelde Simon-Brutus dat de mutsaerden als in trappen geschikt lagen.
Hy klom erop tot onder het dak; zyne mannen volgden hem op de hielen.
Daer zagen zy, in den verren hoek, by den ligten schemer die door eenige spleten scheen veroorzaekt, eenen man, die hun een boer scheen te zyn, op het stroo geknield zitten bidden.
Daer hy op al de barsche scheldwoorden en bedreigingen niets antwoordde en roerloos bleef geknield zitten, werd hy uit den hoek weggerukt en tot by den boord van den mutsaerdhoop gesleurd. Een der soldaten stiet hem, uit boosheid, in de lenden; de ongelukkige viel van boven neder tot op den vloer der schuer.
Allen stegen af. By de terugkaetsing van het licht, dat door het gat op den vloer drong, bemerkten zy dat de man ligtelyk aen de zyde des voorhoofds was gewond, en dat er bloed over zyne wang lekte. Zy troostten hem met spottende woorden, hem doende begrypen dat hy welhaest voor goed bloeden zou.
Anders scheen de man zich niet te hebben bezeerd; want hy had zich zonder iemands hulp opgeregt, en stond even stilzwygend te midden zyner beulen.
Intusschen was Simon-Brutus buiten de schuer gegaen, en riep van daer, dat men den boer onder het daglicht brengen zou.
| |
| |
Dit bevel werd uitgevoerd; men duwde het nieuwe slagtoffer door het gat.
Hy was een man van hooge gestalte, en scheen wel honderd jaer oud. Witte haren omkransten zynen schedel; zyn gelaet was helder en zoet: iets majestatisch scheen erin gedrukt.
‘De Pastor!’ riep Simon-Brutus, met verbaesdheid en onvrywilligen eerbied terugwykend.
Een bly gejuich ontstond onder de soldaten.
‘Ah, de Pastor!’ riepen zy. ‘Goede vangst! Het begint niet slecht. De overste der fanatieken! Goede vangst, goede vangst!’
Onderwyl hadden zy den Priester op den hof vooruit gebragt, tot omtrent de plaets waer de Notaris tusschen zyne wachten stond. Deze riep smeekend zoohaest hy den Pastor zag:
‘ô, Vader, vader, gauw, geef my uwen zegen. Ik ga sterven..... Ik vraeg vergiffenis aen God voor hetgeen ik kan hebben misdaen; met betrouwen lever ik myne ziel in zyne handen. Bid voor myne vrouw, voor myn kind! Uwen zegen! uwen zegen!’
De Priester hief zyne hand in de hoogte en sprak, met ontzaggelyke plegtigheid, eenige stille woorden over zynen vriend.
Een lange spotlach ging op onder de soldaten.
| |
| |
Simon-Brutus, die by de herkenning des Pastors door verrassing was geslagen geworden, worstelde een oogenblik tegen deze aendoening. Hy stak welhaest de hand gebiedend uit, en zegde tot den Korporael die by den Notaris stond:
‘Ga! Het vonnis worde volvoerd!’
En tot de anderen zich keerende bevool hy:
‘Citoyen Sergeant, den Priester vertrouw ik aen uwe waekzaemheid. Men volge my met hem in het huis!’
In de benedenzael der wooning zette Simon-Brutus zich vermoeid en afgemat in eenen stoel; hy deed den Priester nader brengen en vroeg hem in de fransche tael, die hy wist dat de Pastor tamelyk goed sprak:
‘Citoyen Jacobus Dominicus Torfs, weet gy dat gy veroordeeld zyt tot gevangneming en tot vervoering naer het eiland Oleron?’
‘Ik wist het, voor dat gy, als zendeling van Gods vyanden, het my in de kerk boodschapte’ antwoordde de Pastor met ongemeene koelheid.
‘Zoo! En waerom zyt gy niet gevlugt?’ schertste de Overste.
‘De tyd is gekomen dat de rots van Petrus nogmaels met het bloed der martelaren moet worden overgoten. Zoo God het myne wil aenveerden dat het stroome.....’
‘Hy raeskalt’ riep de Sergeant ‘zyne hersens zyn ontsteld.’
| |
| |
Op dit oogenblik hoorde men eenige geweerscheuten weêrgalmen; en, terwyl ieders aendacht daerdoor van den Priester werd afgekeerd, trad de Korporael binnen, ging voor den Overste staen, bragt de hand aen den hoed en zegde met onverschilligheid:
‘Citoyen Commissaire, uw bevel is uitgevoerd; de misdadige is naer de andere wereld.’
Twee glinsterende tranen rolden uit de oogen des Priesters en hy bukte het hoofd diep op de borst. De aenkondiging der dood van zynen ongelukkigen vriend had zyn hart en zynen moed vermorzeld.
De Overste keerde zich op nieuw tot hem en vroeg:
‘Wat hebt gy dezen nacht gezien of gehoord?’
‘Eenig dof gerucht van mannen die in de duisternis over den hof gingen’ was het stille antwoord.
‘Er is hier dezen nacht een soldaet vermoord. Weet gy het?’
‘Ik weet het.’
‘Wat weet gy daervan?’
‘Bruno is my in myne schuilplaets komen vinden en heeft my verhaeld, hoe de soldaet zynen vader op den grond geworpen had en hem wilde dooden.’
‘Wie heeft den soldaet vermoord?’
De Priester bleef zwygend.
‘Gy zult spreken’ bulderde Simon-Brutus. ‘Gy weet
| |
| |
alles. Ik gebied u, in name der fransche Republiek, verklaer wat gy weet!’
Even zwygend bleef de Priester.
Een soldaet gaf hem, met hevige gramschap, eenen vuistslag in het aengezigt.
‘Stil daer!’ riep Simon-Brutus ‘deze gevangene behoort aen het Centrael Bestuer...... Welnu, Citoyen Torfs, nog eens, zult gy zeggen wat gy weet, ofte niet?’
De Priester hief het hoofd op, aenzag Simon-Brutus met oogen die van geheimzinnige begeestering blonken, en sprak op plegtigen toon:
‘Wat ik weet, verdwaelde zondaer? Ik weet dat, zoo uwe moeder nog leefde, zy het uer uwer geboorte vervloeken zou! Ik weet dat zy den zoon zou vermaledyden die, als een zendeling der hel, de autaren van zynen God komt breken en zyne broederen komt vermoorden, op den grond zelven waer zyne wieg heeft gestaen! Ik weet dat het onschuldig bloed der Kristenen op u zal blyven rusten tot voor Gods regterstoel! Dit weet ik.’
Deze woorden, als eene akelige voorzegging gesproken, deden eenen diepen indruk op Simon-Brutus. Hoe zeer ook ontsteld, hy verborg zyne aendoening onder eenen zuren spotlach, daer hy tot zyne mannen zegde:
‘Genoeg van dit belachelyk sermoon! Men volge my naer den Arend. De Korporael blyve hier met acht mannen.’
| |
| |
‘Zullen wy het vuer in de wooning steken?’ vroeg de Korporael.
‘Neen, nu nog niet’ antwoordde de Overste. ‘Dezen namiddag zal ik u een bevel zenden. Er moet hier veel geld en zilverwerk zyn. Verzamelt het. Wy zullen het by het overige voegen om naer Antwerpen te sturen. Eet en drinkt ondertusschen van hetgeen gy hier vindt. Laet u niet verrassen, Korporael..... Men hale het lyk van onzen armen kameraed!’
Zoohaest het doode lichaem op de draegbaer tot by de deur was gevoerd, verliet Simon-Brutus de wooning des Notaris en trad met zyne mannen op de dorpsbaen. De Pastor, door twee soldaten vastgehouden, stapte met gebogen hoofde nevens het lyk.
By hunnen doorgang bespeurde zy geen enkel levend wezen in het dorp; het scheen woest en verlaten, alsof de pest al zyne inwooners in eenen nacht hadde gedood. Eventwel, menige menschen stonden achter deuren en vensters te sidderen, daer zy, vol angst met het oog voor spleten of gaten, het doodsch gevaerte in zynen gang bespiedden.
Buiten het dorp, op de baen naer den Arend, deed eensklaps een geweerscheut zich hooren; een der soldaten, in het been getroffen, viel neder in het zand.
Onder verward wraekgeroep sprongen allen door het
| |
| |
schaerhout en liepen naer de plaets, waerboven het rookwolkje van den scheut nog zachtjes in de hoogte dreef.
Vier mannen bleven by den Priester staen; en, even alsof zy meenden dat hy schuld had aen hetgeen er was geschied, zy stampten en sloegen hem wreedelyk. Hy liet zich lydzaem martelen en van den eenen kant naer den anderen stooten: geen woord, geene klagt ontsnapte zyne lippen.
Het duerde tamelyk lang vooraleer Simon-Brutus en zyne makkers uit het schaerhout terugkeerden. By hunne verschyning op de baen gloeiden hunne oogen van razerny; een verward getier van spyt en woede dreef boven hunne hoofden..... Zy hadden niemand gevonden.
‘Vooruit!’ riep de Overste ‘wy zullen dezen namiddag hunne rekening maken!’
De Priester werd met nog meer woestheid voortgerukt; de gewonde soldaet werd gedragen; en zoo bereikte het gevaerte de afspanning den Arend.
|
|
Auteursrechtvrij