Logo DBNL
De boerenkryg (1798). Deel 1 (1853)

De boerenkryg (1798). Deel 1

(1853)–Hendrik Conscience–rechtenstatus Auteursrechtvrij

Vorige Volgende

II.

Tegen het vallen van den avond zat Simon-Brutus, met een tiental zyner mannen, in eene groote kamer der afspanning den Arend.

De andere soldaten waren in de schuer gelegerd, en men kon hunne woeste liederen en hunne verwarde vreugdekreten hooren galmen van op den aerdenweg,

Voor de deur der afspanning stapte er een over en weder met het geweer in den arm; zyn aengezigt was zeer rood en hy zwymelde zigtbaer op zyne beenen, doch hy hield zich eventwel ernstig en stuersch, naer alle kanten met vele gebaren rondziende, als vreesde hy eene verrassing.

Er vertoonde zich op dit oogenblik een boer in de baen

die naer het dorp leidde. De schildwacht hield de gloeijende oogen op den langzaem naderenden man gevestigd en bragt zyn geweer voor de borst, als wilde hy den haen overtrekken om vuer te geven.

De dorpeling, die onachtzaem naer de afspanning kwam, scheen in geen geval booze inzigten te kunnen voeden; hy was oud en krom gebogen door den arbeid, en stapte met zulke slepende beenen en zoo onverschillig daerheen, alsof hy niet hadde geweten wat er dien dag in Waldeghem was geschied.

‘Qui vive?’ schreeuwde de schildwacht hem toe.

De oude man nam zyne muts van het hoofd, boog zich veel malen en groette den soldaet met allerlei ootmoedige gebaren.

‘Qui vive?’ riep deze nogmaels.

‘Ik ben goed kameraed’ antwoordde de dorpeling, altyd met langzame treden tot den Arend gaende.

De soldaet grommelde binnen 's monds, doch liet den ouden boer naderen. Toen deze voorby wilde om de afspanning binnen te treden, hield de schildwacht hem staen, hief hem den kiel op, en betaste hem over het geheele lichaem; echter niets vindende dat ergwaen kon doen opvatten, schoot hy uit in eenen langen schaterlach by de zonderlinge gebaren en gezigten des boers, en duwde hem de herberg in, zeggende:

‘Passe, passe, imbécile, tu ferais rire une sentinelle de la République française!’(*)

De boer stapte ter herberg in, vroeg eene pint bier, ging by den haerd zitten en stak zyne pyp aen, met zoo veel schynbare onverschilligheid alsof hy tot het huisgezin van den Molenaer hadde behoord.

Baes Cuylen vatte de tang, scharde ermede in het vuer en, zich tot die beweging bukkende, bragt hy zyn hoofd digt by het hoofd van den ouden boer, en vroeg met stille stem:

‘Jan, is onze Pastor weg en gered?’

‘Goed’ morde de andere.

‘En Bruno? Men heeft het meest op hem gemunt?’

‘Goed’ was het stille antwoord.

De Baes zette de tang tegen den schoorsteen en verwyderde zich van den dorpeling.

In de groote kamer daernevens, waer Simon-Brutus met zyne gezellen zich bevond, was het veel rustiger dan in de schuer. Aen zekere teekenen op de kleeding der soldaten, die in deze kamer rond eene groote tafel zaten, kon men zien dat Simon-Brutus slechts de oversten, de Korporaels erin begrepen, by zich had toegelaten.

Op den vloer, tegen den muer, lag eenig beddegoed tus-

schen busselen stroo uitgespreid; aen de wanden hingen geweeren, sabels en patroontesschen.

Simon-Brutus, met eene roode muts op het hoofd, zat aen het oppereinde der tafel; hy had papier en pennen voor zich liggen en scheen te schryven.

De anderen zaten voor eenen grooten stoop en dronken gerstenbier uit steenen pinten. Telkenmael dat zy zich dus eene nieuwe pint uit den stoop hadden geschonken, goten zy, uit eene gewoone flesch, eenen scheut brandewyn erin. Ofschoon uit hunne morrende woorden bleek, dat zy den drank des niettemin flauw en slecht bevonden, men kon wel, op hun roode aengezigten en in hunne dwaze blikken, bemerken dat zy reeds meer dan eenen stoop bier en meer dan eene flesch brandewyn hadden verzwolgen.

Hier werd natuerlyk slechts de fransche tael gehoord; want buiten Simon-Brutus waren al de soldaten vreemdelingen en verstonden geen enkel woord Nederduitsch.

Een Sergeant sprak op dit oogenblik, daer hy zich tot Simon-Brutus wendde:

‘Ah ça, Citoyen Commissaire, gy moet bekennen dat uw geboorteland een vervloekt Land is, nog niet goed om er eene kolonie van fransche bedelaers in te rigten. Hoe? wy komen hier om dit slavenvolk van zyne tyrannen te verlossen; wy brengen hun de vryheid, wy beulen ons af voor hunne onafhankelykheid..... en voor belooning geven

zy ons de maeg vol patatten en gekabbeld melk! Gelooven zy dan, dat de soldaten der fransche Republiek de koorts of de geelzucht hebben? Die domme Baes heeft ons wys gemaekt dat hy van onze komst niet wist; maer dezen avond, Citoyen Commissaire? Gy die de tael van dit armzalig land verstaet, gy zult ongetwyfeld zorgen dat de soldaten der fransche Republiek niet gedwongen worden, gelyk de kinderen met eene schotel pap te gaen slapen?’

‘Ik denk er juist aen’ antwoordde Simon-Brutus grimlachend ‘maer het is reeds laet: er is geen slagter in het dorp.....’

‘Welnu, maek bons’ bemerkte een ander ‘en zoo de Baes niet regt in zyne schoenen loopt, ik zal hem met het plat van mynen sabel wel regt leeren gaen.’

‘Dit is het minste’ hernam Simon-Brutus ‘onze mannen moeten insgelyks eten, en ik meen dat zy wel een paer schapen zouden meester worden, Wie zou ze slagten en bereiden?’

‘Anders niet?’ riep een Korporael ‘de oude Mucius-Scevola, daer achter in de schuer, is beenhouwer geweest. In twee dry uren zou hy al de dieren slagten die in het dorp zyn; want, met uw oorlof, Citoyen Commissaire, ik geloof niet dat er, buiten de domme inwooners zelven, veel vee in dees ellendig Land kan zyn.’

‘En wy, zullen wy eenige kiekens eten?’ vroeg Simon-Brutus.

‘Een hamelenbout zou ook niet slecht zyn?’ bemerkte de Sergeant.

‘Zyn er in deze Gemeente geene melkvarkens?’ vroeg een andere.

‘Het is wel’ sprak Simon-Brutus ‘ik ga ervoor zorgen. - Citoyen Korporael, roep den Baes!’

Een der aenwezige soldaten stond op, opende de deur der kamer en keerde weder met den Molenaer.

Baes Cuylen bleef sprakeloos by de deur staen, met de slaepmuts in de hand, en met een onnoozel gezigt als een sukkelaer.

Simon-Brutus, die intusschen nog iets geschreven had, nam twee stukjes papier van de tafel en vroeg aen den Baes:

‘Leeft Citoyen Verloons nog?’

‘Pachter Klaes wilt gy zeggen? Ja, hy leeft nog, mynheer de Commissaris.’

‘Mynheer! mynheer!’ riep de Overste met hevige gramschap ‘dat ik dit slavenwoord nog hoore! Wy zyn altemael Citoyens der fransche Republiek.’

‘Ik wilde zeggen hy leeft nog, Chitoujen’ stamelde de Baes.

‘Heeft hy nog schapen?’

‘Gisteren hadt hy er nog wel vyftig, mynheer de Chitoujen.’

‘Alweder?’ riep Simon-Brutus, zoo hard met de vuist op de tafel slaende, dat de Baes werkelyk verschrikte en zigtbaer beefde.

‘Met uw oorlof, Citoyen Commissaire, wat zegt die domkop?’ vroeg een Sergeant.

‘Hy heeft de stoutmoedigheid, of liever de domheid, my Mynheer te noemen, my Commissaris van het Centrael Bestuer!’

De Sergeant ging tot den muer, trok zynen grooten sabel uit de scheede, kwam nevens den Baes staen en zegde:

‘Citoyen Commissaire, gelief hem, in zyne brabbeltael, eens te doen begrypen, dat ik hem mynen sabel in den nek zal leggen by elken Monsieur die nog uit zynen mond valt.’

‘Neen, neen, ga zitten, Citoyen Sergeant’ bevool de Overste ‘het avondmael is voor alsnu de groote zaek.’

En zich tot den Baes wendende, zegde hy:

‘Luister, wat er op dit papier staet:

De Citoyen Verloons wordt by deze uitgevorderd twee schapen te leveren voor den dienst der fransche Republiek.

De gemagtigde van het Centrael Bestuer, Simon-Brutus, alias Meulemans.

‘Verstaet gy dit?’

‘Ja, mynh..... zeker, Chitoujen.’

‘Zult gy ze ons bezorgen?’

‘Tegen wanneer, Chitoujen?’

‘Seffens, oogenblikkelyk: dezen avond moeten ze nog geëten worden.’

‘Ik zal Jan van den Notaris verzoeken dat hy ze ga halen.’

‘Wat, wie? Jan van den Notaris? Zotte Jan? Leeft hy nog?’

‘Hy is van den slag op het hoofd, dien gy hem over vier of vyf jaren hebt gegeven, niet gestorven, mynheer, - neen, neen, Chitoujen wil ik zeggen - want hy zit in de voorkamer by den haerd zyne pyp te rooken.’

‘Hoe durft hy het bestaen, in den Arend te komen? Hy is misschien een spioen?’

De Baes bragt den vinger aen het voorhoofd en antwoordde met eenen grimlach:

‘De man is onnoozel: hy weet niet wat hy doet.’

‘Het is wel’ sprak de Overste ‘ik verlang dat gy zelf, zonder uitstel, om de schapen gaet. Hier is nog eenen requisitie-brief voor vier kiekens; die kunt gy zelf leveren.’

‘Ja maer, Chitoujen’ stamelde de Baes ‘de Chitoujens van daer achter in de schuer zyn al bezig met myne kiekens te plukken, en den haen erby.’

‘Dan, zoek ze waer gy ze vinden kunt; wy moeten ze toch hebben. Ga, en let op!’

De Baes keerde zich om en stapte ter kamer uit.

Simon-Brutus verviel een oogenblik in gepeinzen en zag met halsstarrige oogen over de tafel.

‘Het schynt dat de Citoyen Commissaire verstrooid is?’ bemerkte de Sergeant, terwyl hy al de pinten vol schonk en in elk eenen goeden scheut brandewyn goot. ‘Daer wy niet weten wat de Weerd in zyne helsche groltael hem gezegd heeft, moeten wy ten minste onze keel daerom niet laten opdroogen. Op de gezondheid der fransche Republiek!’

‘Kameraden’ sprak Simon-Brutus ‘er is my over vyf jaren hier iets zonderlings gebeurd. In eenen twist, een gevecht tegen laffe dweepers, sloeg ik by misgreep met eene steenen pint het hoofd van eenen ouden zinneloozen knecht aen stukken, zoodanig dat ik 's nachts uit de gevangenis brak en naer Parys liep om myn bloed en myne werkzaemheid ten dienste der fransche Republiek te gaen stellen. Welnu, daer binnen by het vuer, zit een man zyne pyp te rooken. Wie denkt gy dat het zy?’

Allen aenzagen hem met nieuwsgierigheid, doch niemand antwoordde.

‘Het is de knecht zelve, dien ik meende gedood te hebben! En ik beken u, Citoyens camarades, dat het my ver-

blyd heeft, te hooren dat hy ervan genezen is; want hy was onschuldig in de zaek. Het is geheel wat anders eenen aenhanger der tirannen zyne verdiende straf te geven dan een half gekke sukkelaer den kop in te slaen.’

‘Zeker, zeker, gy hebt gelyk’ bevestigden de anderen ‘een Republikein stort geen onschuldig bloed!’

‘Zoo wy den verrezen kerel eene pint bier aenboden?’ vroeg een Korporael. ‘Ik zou hem wel willen zien.’

‘Ga, en roep hem’ gebood de Overste. ‘Hy zit alleen by het vuer.’

Een oogenblik daerna bragt de Korporael den man by den arm in de kamer.

Jan, de oude knecht van den Notaris, ging meer gebogen dan naer gewoonte, en hy hadde zich niet veel dieper moeten bukken om met de handen tot beneden zyne kniën te reiken. Hy scheen in het geheel niet benauwd en glimlachte zoo helder alsof hy deze lieden sedert lang kende. Terwyl hield hy zyne muts in de hand, en boog en groette overvloedig naer alle kanten, zeggende:

‘Goeden dag, Simon Meulemans. Wat zyt ge schoon? Bly dat ge gezond zyt en dat ik u wederzie. Goeden dag, soldaten, altemael!’

Simon-Brutus en zyne makkers schoten in eenen langen lach. Intusschen nam de knecht eenen stoel, zette zich neder, trok eens aen zyn pypken, en sprak:

‘Met uw oorlof, Simon? Van zitten heb ik zoo veel als van staen. Wat is er van uwe beliefte?’

‘Hy ziet er nog dommer uit dan de anderen’ morde een soldaet ‘maer toch hy is een goede duivel.’

‘Laet my hem aenspreken’ zegde de Overste ‘ik moet hem iets vragen..... Jan, nader eens wat tot my. Zoo, zoo, het is digt genoeg..... Gy zyt zeker oneindig boos op my geweest?’

‘In den eersten, Simon, ja, zoo nog al; maer zoohaest ik genezen was, heb ik gezegd: dat komt van het straf bier uit den Leeuw, - en ik heb het vergeten. Een kwade slag is gauw gegeven; en, hoe oud ik ben of niet, ik zie somwylen ook al eens wat diep in de kan. Een peerd kan naer de herberg niet gaen, het is een menschelyk gebrek.’

‘Wat zegt hy dan dat u zoo lachen doet, Citoyen Commissaire?’ vroeg een Sergeant.

‘Ah, ah’ antwoordde Simon ‘hy beweert dat de peerden niet naer de herberg gaen!’

‘Zoo hy zestig jaer geleefd heeft om die uitvinding te doen, dan wensch ik hem geluk!’ spotte de Sergeant.

‘Laet my met hem spreken’ viel Simon-Brutus in ‘ik verzoek u dat gy my niet stooret. Hy zal my misschien dingen openbaren die ons nuttig kunnen zyn..... Jan, woont gy nog by den Notaris?’

‘Ja zeker, Simon; waer zou ik anders woonen? Ik ben te oud en te styf om nog veel te werken.’

‘En hoe is het met Bruno? Hy is in de Conscriptie gevallen, niet waer?’

De knecht knikte bevestigend.

‘En hy is zeker gevlugt?’

Hetzelfde antwoord volgde op deze vraeg.

‘Waer is hy nu?’

‘Ja, dit weet zyn vader zelf niet; hy is op den loop gegaen met den Pastor. De schaepherder van Pachter Klaes heeft my gezegd, dat hy hen door de waterbaen heeft zien ryden in eene koets met twee peerden, zoo snel dat het water tot over den boord van den beemd sprong.’

Dit nieuws beviel den Overste niet; eene spytige siddering liep hem over het lichaem, en hy sprak met bitsigheid tot zyne gezellen:

‘Ziet gy wel? De Pastor en de Overste dezer Brigands zyn in een rytuig weggevlugt. Wy zullen morgen wel te zoeken hebben: de vogels zyn gaen vliegen; het nest is ledig. Korporael Horace, dit is het gevolg uwer onvoorzigtigheid.’

‘Bah, bah’ bemerkte een Sergeant ‘zy kunnen toch de wraek der fransche Republiek niet ontkomen: daertoe is de wereld te klein.’

Simon-Brutus bleef een oogenblik voor zich zien en stuerde dan weder het woord tot den knecht, die immer voortging met het rooken zyner pyp.

‘Hoe is het met Genoveva?’

‘Schoon als een beeld, Simon! Wat aerdig en wat trotsch; maer eene perel van een' vrouw.’

‘Is zy nog niet getrouwd?’

‘Zy moest binnen vyf weken trouwen; het kontrakt is geteekend, maer dit huwelyk hangt nu aen den nagel tot dat gylieden van hier vertrekt.’

‘En met wie zal ze trouwen?’

‘Hoor, welke vraeg! Dit weet gy immers zoo goed als ik? Met wie zou ze anders trouwen dan met mynen jongen meester, met Bruno; of ten ware dat gy er weder wildet tusschen komen?’

Onderwyl had Simon-Brutus het hoofd in diepe gepeinzen laten zinken; hy scheen ontroerd en verstrooid.

‘En gy zegt dat zy nog zoo schoon is als toen ik in het dorp was?’

‘Schooner, veel schooner; toen was zy een kind nu is zy eene vrouw als eene koningin!’

Een zonderling gevoel welde op in Simons hart; allerlei zoete herinneringen van vroegere dagen vlogen hem door het hoofd; hy was diep ontsteld en wreef zich met de hand over het voorhoofd als om de beelden te verjagen die hem

bestormden, om den hartstogt te dempen die in hem ontgloeide.

Hy schudde eensklaps met het hoofd en, bitter grimlachend, greep hy zyne pint aen, reikte ze tot den knecht en sprak:

‘Daer, drink, dat het u wel bekome!’

‘Vrienden, op onze gezondheid eenpariglyk!’ zegde de knecht, en dronk een gedeelte van het bier; waerna hy de pint weder nederzette, en, onder het trekken van zonderlinge gezigten, gansch geheimzinnig tot den Overste zegde:

‘Boeh! Simon, jongen, daer is genever in het bier!’

‘Het is zoo veel te sterker, Jan. Drink maer, het kan geen kwaed. Ga nu weder naer binnen; en zeg dat men u eenen pot voor myne rekening geve.’

‘Braef, Simon, ik dank u’ zegde de knecht, daer hy met dezelfde veelvuldige groetenissen de kamer verliet.

Simon-Brutus, alsof eene lastige bekommernis hem vervolgde, sloeg met zyne pint op de tafel, sprong regt en riep:

‘De boer heeft gelyk: dit bier is een hondendrank; het brandt my in de keel als vuer. Wyn wil ik hebben al kwam hy uit de hel!’

‘In der waerheid’ antwoordde de Sergeant ‘maer hoe eraen geraekt? Op de pastory is niets te vinden, de boeren hebben er alles uitgehaeld. Onze Weerd zegt dat hy geenen

wyn heeft..... maer ik zal hem morgen wel ergens uit den grond opgraven!’

‘Er is wyn genoeg te vinden’ viel de Overste in ‘maer men zou hem in het dorp moeten halen, by lieden die met eenen bon of eene requisitie den spot zullen dryven als er geene sabels nevens blinken. Wy zyn te vermoeid, en het is te laet.’

‘Laet my eens begaen’ riep Korporael Horace ‘de weerd geve my eene mande, en zoo ik ze niet vol flesschen wyn terug breng, zegt dan dat ik sedert dezen morgen in eenen ezel veranderd ben of dat het my in de hersens verkeerd loopt. Citoyen Commissaire, hoe veel flesschen kan een man als ik wel dragen?’

‘Twintig zou genoeg zyn.’

‘Welnu, maek eenen bon voor twintig flesschen.’

Simon-Brutus vatte de pen en schreef het gevraegde bevel.

De Korporael stond op, om zynen sabel te langen, doch hy zwymelde of trapte mis, want hy viel met den elleboog op de tafel.

‘Ah ça, Citoyen Horace’ lachte de Sergeant ‘het schynt dat de hondendrank u zwaer in de beenen begint te wegen.’

‘Wat ge meent!’ antwoordde de Korporael, zyne lange knevels opstrykende ‘die vervloekte stoelen schynen

het met de Republikeinen ook niet te houden: zy steken hunne pooten zoo wyd uit dat ik er byna den hals over breek..... maer, ik denk eraen, hoe zal ik het huis vinden waer de wyn te krygen is?’

‘Zie hier’ sprak Simon-Brutus, het geschreven bevel hem overhandigende ‘het is by den Notaris. Ik zal u eenen leidsman geven: den eigen knecht van den Notaris.’

Hy ging tot de deur, riep den ouden man by zynen naem, en vroeg hem zoohaest hy in de kamer trad:

‘Jan, uw meester heeft immers veel wyn in zynen kelder?’

‘Ik weet het niet goed, Simon; maer ik geloof het toch.’

‘Wilt gy de Republiek eenen dienst bewyzen?’

‘Waerom niet? Zoo wel aen de Republiek als aen iemand anders.’

‘Breng dezen Korporael naer het dorp, in het huis van uwen meester; hy gaet er om twintig flesschen wyn te halen.’

De knecht sidderde by dit bevel en scheen gansch verslagen.

‘Vreest gy dat de Notaris den wyn zal weigeren?’

‘Ach, neen’ antwoordde de knecht nog gansch ontsteld ‘maer, Simon, de kameraed daer, dien ik leiden moet, hy ziet er zoo wreed uit.....’

‘Hy zal u geen kwaed doen; het is een brave kerel.’

‘In Gods naem dan.’

Hy greep den Korporael by de mouw, trok hem naer de deur der kamer en zegde:

‘Kom, kameraed, ik zal u den weg wyzen.’

Zy verlieten beide de afspanning en gingen over den aerdenweg in de baen naer het dorp.

Het was byna donker; op de opene wegen kon men nog tamelyk zien, maer in de diepte van het geboomte was de duisternis reeds zwart en ondoordringbaer.

De Korporael morde of sprak in zich-zelven; eventwel, daer Jan hem niet verstond zweeg de soldaet ook weldra. Zy stapten aldus in stilte voort.

Op omtrent twee honderd stappen verre, in de baen naer het dorp, keerde Jan eenen anderen weg in; verder nog drong hy door een schaerbosch en wees den morrenden Korporael dat er een voetpad door de heesters liep. Zy kwamen aen lage moerassige weiden, en bleven eenen ruimen tyd over dezelve gaen, tot dat zy weder eenen boschachtigen grond bereikten en langs den boord eener beek hunnen weg vervoorderden.

Zoo gingen zy door allerlei wegen en voetpaden, door hoog geboomte, door velden en weiden, zonder echter het dorp te bereiken.

Dit had reeds een groot half uer geduerd, en het begon den Korporael des te meer te vervelen, daer hy in de duis-

ternis elk oogenblik zich mistrapte of over de ongelykheid der baen struikelde. Hy had reeds meer dan eens met grove woorden zyne ontevredenheid over den eindeloozen gang uitgedrukt, toen hy, weder een donker bosch voor zich ziende, in volle woede tegen den knecht uitviel. Deze scheen zich weinig daerin te stooren, wees met den vinger naer het bosch en zegde:

‘Langs daer, toujours de kerk, de Notaire.’

Maer de Korporael greep hem by den kraeg, schudde hem hevig en riep:

‘Maudit paysan d'enfer, tu as l'air de mécaniser les Caporaux de la République française? Allons, tire droit au village ou je te tue!’(*)

‘Kan nie verstaen, niks de fransé’ antwoordde de oude knecht.

‘Mais comment est-il possible qu'un être humain ignore la langue française!’ zuchtte de Korporael met neêrslagtigheid.(**)

Hy stiet den boer vooruit en volgde hem.

Eensklaps, te midden van het bosch, tuimelde de Korporael in eene diepe gracht.

De knecht, die erover gesprongen was, en nu op den anderen boord stond, riep hem toe:

‘Eh, let op, kameraed: daer is water!’

Na eenigen tyd geplonst te hebben, geraekte de Korporael uit het water; hy trok zynen sabel, hief hem bulderend in de hoogte en meende den armen knecht een ongeluk te slaen. Hy bleef echter zoo staen en sprak grollend:

‘ô, Dit satanskind, hy is weg! Hy heeft my verloren geleid! Ik zal hem morgen wel krygen; en, kap ik hem niet in vier stukken, dan zal het in nog veel meer stukken zyn..... Kameraed! Citoyen! Bah, ja, zoo veel Citoyen als in myne hand! Wat nu gedaen? Het spreekt van zelven: teruggaen van waer ik gekomen ben. Het water loopt van myn lyf, en ik moet nog eens door de gracht.....’

Hy baedde inderdaed door de beek en ging met snelle stappen, ofschoon wankelend, door het bosch langs het voetpad dat hem tot daer had geleid.

Onderwege deed hy niets dan grommelen, klagen en verwenschen; meer dan eens nog viel hy over hinderpalen, in putten of grachten, tot dat hy eindelyk in de verte een lichtje zag blikkeren.

‘Ah!’ riep hy uit ‘een licht in dit akelig land van wildemannen! Die lieden daer zullen my by het huis van den Notaris brengen, en ik zal ze, met de hand aen den

kraeg en met den punt van den sabel in den rug, voortstooten tot dat ik ben waer ik moet zyn.’

Hy ging dwars over de velden naer eene eenzame pachthoef, achter welker venster het lichtje blikkerde.

Jan, de knecht, was intusschentyd langs andere wegen naer het dorp geloopen, en klopte nu aen het huis van zynen meester.

Na eenige vragen, van binnen gedaen, om zich te verzekeren dat hy het was en dat niemand met hem kwam, schoof men voorzigtiglyk de grendels weg; en, de deur slechts op een vierde openende, liet men hem binnen.

De Notaris zat by eene tafel met zyne vrouw en met zynen zoon Bruno. In allerhaest zegde de knecht:

‘Gauw, Bruno, verberg u. Een Sankulot komt naer hier om wyn; ik moest hem brengen. Om u te kunnen verwittigen heb ik hem achter den Moerbosch in de beek geleid. Hy zal toch komen; dit volk laet zich door niets wederhouden. Ik mag hier ook niet blyven; hy zou my zeker dooden..... Gauw, ga weg. Ik loop en versteek my in den Elsbosch.....’

Bruno ging tot zyne bevende moeder, kuste haer, drukte zynen vader de hand en verdween met den knecht.

De Notaris ging de deur grendelen, kwam weder by zyne vrouw zitten en zuchtte:

‘Ontstel u zoo zeer niet, Maria; het is wyn dien zy

willen; ik zal hun al geven wat zy begeeren. Bruno is nu toch verborgen; die enkele soldaet kan niet komen om hem te zoeken, en zou hem toch niet vinden..... Gy moogt hier niet blyven, Maria; ga boven, en wees niet bevreesd: met den soldaet den wyn te geven dien hy verlangt, zal hy tevreden zyn. Het zal niet verder gaen dan eenige ruwe woorden en wat gerucht, dat u niet mag bekommeren.’

De vrouw antwoordde niet en bleef met het hoofd in de handen zitten.

‘Indien gy nu nog niet naer uwe kamer wilt gaen, Maria, blyf eenigen tyd; maer zoohaest er geklopt wordt, vertrek dan ten minste zonder uitstel.’

Ofschoon de Notaris zyne echtgenote poogde te troosten, hem was het insgelyks bang om het hart.

Beide bleven, onder het uitspreken van eenige zeldzame woorden, zitten wachten op de komst van den aengekondigden soldaet.

Reeds was er een ruime tyd verloopen, en zy begonnen te hopen dat het gevreesde bezoek niet zou geschieden, toen een zware slag op de deur en de klank van eenen sabel hen sidderend deden opspringen.

De vrouw liep bevend den trap op.

Tot de deur naderende vroeg de Notaris in de fransche tael:

‘Wie is daer?’

‘Korporael der fransche Republiek’ werd er geantwoord.

De Notaris schoof de grendels weg en opende de deur.

Een soldaet met den blooten sabel in de vuist sprong binnen, zwaeide zyn wapen boven het hoofd, liep rond de kamer zonder op den Notaris acht te geven, en riep:

‘Waer is de schelm? dat ik hem in twee klieve, den verrader. Wat, een soldaet der fransche Republiek een uer van zynen weg leiden, hem in eenen afgrond met stinkend water doen vallen! Waer is hy de roover, de Brigand?’

‘Wat verlangt gy, mynheer?’ vroeg hem de ontstelde Notaris.

‘Mynheer! Mynheer!’ schreeuwde de Korporael ‘wilt gy geene kennis met mynen sabel maken, noem my dan Citoyen, gelyk het vrye mannen betaemt!’

‘Welnu, Citoyen, mag ik weten wat gy verlangt? Ik ben ten uwen dienste.’

‘Dit is er een, die ten minste Fransch spreekt’ morde de soldaet, nog immer rondblikkende met opgespalkte oogen en geslotene tanden, als wilde hy iemand verscheuren.

Dan keerde hy zich tot den Notaris en zegde:

‘Wat ik verlang? Ik wil weten waer uw knecht gebleven is: een soort van schildpad die de menschen in de bosschen verloren leidt en de soldaten der fransche Repu-

bliek wil leeren zwemmen. Waer is hy? Spreek gauw! Het bloed kookt my in het lyf; ik moet hem dooden; er is geene genade!’

‘Die knecht is niet hier’ antwoordde de Notaris ‘hy is uit de kerk op de vlugt gegaen. Sedert dezen morgen heb ik hem nog niet gezien.’

‘Ah, zoo gy my durfdet bedriegen!’ riep de soldaet, zynen sabel zwaeijende ‘ik zou my kunnen herinneren dat zekere wetten der Republiek de meesters verantwoordelyk maken voor de misdaden hunner dienaers. Alzoo, pas op!’

‘Was het opzoeken van mynen knecht de eenige reden uwer komst?’

‘Gelooft gy, Citoyen, dat een soldaet der fransche Republiek zynen tyd verkwisten zou met achter zulk stuk mensch te loopen? Neen, neen, ik koom hier om wat anders. Gy hebt zeker wyn in uwen kelder?’

‘Inderdaed, Citoyen’ antwoordde de Notaris.

‘Veel?’

‘Genoeg, denk ik.’

De Korporael stak de hand in zyn kleed, zocht eenigen yd te vergeefs en zegde dan:

‘Ik had eenen requisitie-brief; maer hy is in het water blyven liggen. Zoo gy uwen knecht nog levend terugziet, hy weet waer het is en kan hem gaen zoeken.’

‘Een requisitie-brief is er niet noodig’ bemerkte de Notaris ‘is het wyn dien gy wilt, ik zal hem u geven.’

Deze woorden, op eenen stillen en dienstwilligen toon gesproken, schenen den Korporael te stillen; hy stak zynen sabel in de scheede, vatte de hand des Notaris, schudde ze hevig en zegde:

‘Gy ziet er een braef man uit; en daerby, gy spreekt Fransch; er is ten minste middel om elkander te verstaen. Kom aen, geef my een twintigtal flesschen wyn: goeden, die wat baerd heeft, franschen wyn..... en alles is gezegd! Gy ziet wel dat de republikeinen zoo schrikkelyk niet zyn: een soort van getemde leeuwen die maer byten als men ze tergt.....’

De Notaris had intusschen de lamp van de tafel genomen om de kamer te verlaten. Ziende dat de soldaet volgen wilde, zegde hy:

‘Blyf, Citoyen, ik zal den wyn gaen halen.’

‘Wy zyn goede vrienden’ antwoordde de soldaet ‘en ik heb veel vertrouwen in uwe dienstwilligheid; maer, of het u bevalt of niet, Citoyen, ik volg u als uwe schaduwe, tot dat ik de flesschen zie en voel. Gy begrypt? Ik zou niet geerne tot morgen hier alleen blyven zitten in een verlaten huis.’

‘Het zy zoo, volg my; ik wilde u de moeite sparen.’

‘Braef man, inderdaed’ mompelde de Korporael, daer hy achter den Notaris in den kelder daelde.

Beneden wierp de soldaet verwonderde blikken rond den kelder en sprak lachend, daer hy den Notaris op den schouder sloeg:

‘Gy zyt Notaris, geloof ik?’

‘Inderdaed.’

‘Ik zou willen wedden, Citoyen Notaire, dat gy in uw leven de wapens hebt gedragen.’

‘Nooit, Citoyen.’

‘Men zou het toch zeggen. Die flesschen daer schynen my hunne exercitie wonderwel te kennen; men zou ze haest aenzien voor Bataillons die in slagorde staen. Degenen, die in den hoek nederliggen, zyn de Oostenrykers: ze zyn gesneuveld..... Nu, zeg my eens, hoe heeten al deze troepen, dat ik kiezen kunne.’

De Notaris leende zich met volle koelheid tot zyne grillen, en wees hem de bakken aen. Het eerste dat hy toonde was Rhynschen wyn.

‘Foei, duitsche wyn!’ riep de Korporael ‘Zuer melk!’

‘Hier hebt gy eenige flesschen spaenschen wyn.’

‘Apothekers drank: voor de zieken!’ morde de soldaet.

‘Dit zyn eenige flesschen Champagne!’

‘Ah, zoo, wy naderen tot Frankryk!’

‘Wyn van Tours. Witte wyn.....’

‘Goed voor kinderen en vrouwen!’

‘Die grootste bak is gewoone Bordeaux.’

‘Nu zyn wy er! En Bourgogne?’

‘Die ligt er nevens.’

De Korporael ging tot den bak, nam er eene flesch uit, greep eenen kurkentrekker, dien hy reeds sedert eene wyl in het oog had, en sprak:

‘Ah, ça, Citoyen Notaire, ik zal er u nieuws van gaen zeggen. Gy ziet in mynen persoon een kind der stad Tonnerre, waer de Bourgogne-wyn een ware godendrank is.’

Met deze woorden opende hy de flesch en goot zich wel de helft van den inhoud in den mond. Hy haelde een weinig adem, verroerde de lippen als om beter den wyn te smaken, morde intusschen ‘goed, goed, voortreffelyk’ en dronk het overige tot den bodem ledig.

‘Dit doet deugd’ zegde hy ‘ik had koude van dit verwenscht water; die slok wyn zal my verwarmen.’

Niet zonder zekere benauwdheid had de Notaris reeds te voren bemerkt, dat de soldaet min of meer by drank was. Nu hy hem deze gansche flesch sterken Bourgonjewyn in eens zag doorzwelgen, beefde hy, by de overtuiging dat hy welhaest gansch dronken zou worden. Daerom, hy haestte zich eene mande te vatten en vroeg:

‘Welnu, Citoyen, is het Bordeaux of Bourgonje die gy verlangt?’

‘Van elk de helft’ antwoordde de anderen.

‘Gy hebt gezegd twintig flesschen?’

‘Een-en-twintig, Citoyen: eene voor de moeite van den drager.’

Even ras waren de flesschen in de mande gepakt. De Notaris gaf den Korporael het licht en droeg zelf de mande naer boven, waer hy ze den soldaet toereikte en sprak:

‘Daer, ik wensch dat het u wel bekome.’

Maer de Korporael zette zich in eenen stoel by de tafel, nam eene flesch uit de mande en zegde:

‘Ik wil wat rusten, ik ben vermoeid. En, om my niet te verdrieten, zal ik de flesch van den drager maer beginnen; het overige zal ik onderwege uitdrinken.’

Met schrik bemerkte de Notaris dat hem de oogen begonnen te gloeijen en dat zyne tong zich niet gansch vry meer bewoog.

‘Citoyen’ sprak de benauwde man ‘ik heb met vriendschap aen uw verlangen voldaen.....’

‘Zeker, zeker, Citoyen Notaire’ stamelde de dronkaerd.

‘Welnu, bewys my ook eenen dienst, als vriend.’

‘Al wat gy wilt.’

‘Ik ben insgelyks vermoeid en zou geerne gaen slapen; gy zoudt my grootelyks verpligten zoo gy my dit wilde toelaten.’

‘Dat ik vertrekken zou, wilt gy zeggen? Ah ja, zeker, meteenen.’

Hy stond eventwel niet op en zag met halsstarrigen blik op de tafel neder alsof hy iets overwoog.

Denkende dat hy lust had om in te sluimeren, zegde de Notaris na eenen zekeren tyd met luider stemme:

‘Citoyen, uwe komeraden zullen ongerust zyn over uw lang uitblyven. Were het niet beter dat gy tot hen gingt?’

Met eenen gritiilach hief de Korporael het hoofd op en vroeg:

‘Citoyen Notaire, gy hebt zeker geld?’

‘Geld?’ herhaelde de Notaris met verschriktheid.

‘Ja, ja, gy moet geld hebben: een Notaris heeft altyd geld.’

‘Maer waerom vraegt gy dit? Al hadde ik geld, ik zou het eventwel zonder wettelyke requisitie niet geven.’

‘Geven, geven!’ mompelde de soldaet ‘gelooft gy dan, dat een soldaet der fransche Republiek uw geld zou willen? Meent gy dat wy bedelaers of dieven zyn?’

‘Oh, in het minste niet’ antwoordde de Notaris ‘dit meen ik niet.’

‘Ik wil anders zeggen!’ viel de Korporael in, zich de knevels opstrykende en eenen dreigenden blik op den Notaris werpende ‘wy zouden geene vrienden blyven en.....’

‘Denk toch aen uwe kameraden, Citoyen, zy zullen gelooven dat u een ongeluk overkomen is.’

Maer de Korporael scheen dit niet te hooren; en, zynen hoed afnemende, reikte hy dien den Notaris toe, zeggende:

‘Hy weegt niet zwaerder dan een ander hoed, niet waer? Nochtans, of gy het gelooft ofte niet, Citoyen, hy bevat eenige duizende livres.’(*)

De Notaris antwoordde niet.

‘Ziehier de zaek’ sprak de Korporael, daer hy den hoed terugnam en een tamelyk groot pak eruit haelde. Hy spreidde vervolgens een gansche hoop gedrukte papierkens op de tafel, en ging met stotterende stemme voort:

‘Ziet gy, Citoyen Notaire, dit is het geld der fransche Republiek; maer in dees land van negers en wilden weigert men de munt der vryheid..... en het is alsof ik geen oord ryk ware. Nochtans, het is een eerlyk gewonnen buit; ik heb het gevonden in een klooster..... Wilt gy braef man zyn tot het einde, dan zult gy my daer goud voor geven.’

‘Maer, maer ik heb geen goud’ stamelde de Notaris in de uiterste verslagenheid.

De Korporael sprong op; hy had moeite om zich regt te houden en wankelde op zyne beenen.

‘Ah ça, Citoyen Notaire’ riep hy ‘zoo gy gelooft een

dienaer der fransche Republiek te bedriegen, dan hebt gy het mis! Gy hebt geen goud? Maek dat een ander wys.’

‘In der waerheid’ zuchtte de Notaris ‘ik heb geen goud!’

‘Welnu, ik wil toonen dat ik ook niet dwars ben. Kom aen, geef my dan zilveren geld.’

De Notaris zag bevend ten gronde.

‘Voor eenige ellendige duizende livres!’ morde de soldaet.

‘Maer, Citoyen’ zegde de Notaris ‘het papieren geld is af. Te Parys zelven geeft men er geene tien ten honderd meer van.’

‘Dwaling!’ spotte de andere ‘samenspanning van aristocraten! Het geld der Republiek kan zyne weerde niet verliezen!’

‘Al hadde ik het geld om het u te geven, gy zoudt immers toch zoo veel niet kunnen dragen.’

‘Dat is het minste, Citoyen Notaire, des noods zal ik u vyf of zes flesschen wyn teruggeven.....’

Eene wyl stilzwygendheid volgde op deze woorden; de Korporael scheen intusschen zeer gram te worden en hield zyne blikken, met klimmende verstoordheid, op den Notaris gerigt, die met het hoofd in de handen zat en lydzaem scheen af te wachten wat er volgen mogt.

Eensklaps deed de zwymelende soldaet eenen stap voor-

uit, greep den Notaris by den kraeg en, hem geweldig schuddende, riep hy:

‘Ah, gy valt in slaep! Het is zoo dat gy den spot dryft met Citoyen Horace..... Dit zal men u leeren! Gy zyt niet meer weerd dan al die andere fanatieke boeren. Gauw, geld voor dit papier of....!’

Op dit oogenblik verscheen achter het glazenvenster, tegen den hof, een menschenhoofd dat met vlammenden blik in de kamer scheen te staren.....

‘Sa, gaet gy spreken?’ riep de soldaet, daer hy den Notaris bykans van zynen stoel rukte.

Het hoofd achter de venster verbleekte. Hadde de soldaet zich omgekeerd, hy zou gewis gemeend hebben het gelaet van een lyk te zien.

‘Doe met my wat gy wilt’ zuchtte de Notaris met onderwerping ‘ik kan uw onregtveerdig verzoek niet toestaen.’

‘Hoe? Wat? Gy geeft geen geld?’ bulderde de Korporael. ‘Niet?’

Hy trok zynen sabel, wierp den Notaris met woest geweld op den grond, zette hem de knie op de borst en schreeuwde:

‘Welnu, geeft gy geld? Gy spreekt niet? Gauw, gauw, of gy zyt dood!’

Hy hief den sabel hooger, en meende werkelyk op den

ongelukkigen man te hakken; maer op hetzelfde oogenblik vloog de achterdeur open. Een akelig gorgelgeluid liet zich hooren; een jongeling met te berg staende haren sprong ter kamer in, hief een groot stuk hout in de hoogte en sloeg den soldaet er zoo hard mede in den nek, dat hy, onder het slaken eener doffe klagt, voorover stortte en roerloos bleef liggen.

De jongeling rukte het lichaem des soldaets van zynen vader weg, hief dezen op, bezag met vlugtigen blik zyn aengezigt, betastte zyne leden, en zuchtte als viele er een steen van zyn hart:

‘Ah, vader, gy zyt niet gewond! God zy dank, dat hy my insprak myne schuilplaets te verlaten.’

Byna gevoelloos was de Notaris in eenen stoel gevallen; hy scheen onverschillig aen de liefkozingen zyns zoons te blyven en hield, met halsstarrigen blik, het oog op den soldaet gevestigd. Toen de borst hem wat vryer werd, wees hy sidderend ten gronde en zegde tot zynen zoon:

‘Bruno, ongelukkig kind, wat hebt gy gedaen!’

Dan eerst keerde de jongeling zich tot het roerlooze lichaem. Hy hief de handen omhoog, begon in al zyne leden te sidderen, als hadde eene plotselinge kramp hem aengegrepen, en bleef zoo eene wyle staen, in zich zelven met onbeschryvelyken angst morrende:

‘Ik? Ik? Eenen mensch vermoord? God! Maer, maer het kan niet zyn. Neen, neen, het is niet waer.....’

Hy bukte zich tot het lichaem, hief het van den grond en sleurde het tot op eenen stoel; - het viel slap en ontzenuwd ineen.

Bruno trok des soldaets kleed open, wreef hem over het kille voorhoofd en drukte hem de handen als wilde hy hem uit eene bezwymdheid opwekken.

‘Vader’ kermde hy ‘haestig, hael het fleschken van moeder's kamer. Gauw, ô gauw!’

De Notaris, gansch bewusteloos van hetgeen hy deed, gehoorzaemde werktuigelyk, en ging ter kamer uit om den trap te beklimmen. Hier trof hem een schouwspel dat hem nog dieper schokte.

Zyne echtgenote lag uitgestrekt in den gang; boven haer hoofd, op den trap, brandde de lamp die zy er had geplaetst. Gewis, de arme vrouw had de woorden des soldaets gehoord en verstaen, en ongetwyfeld was zy, reeds lang voor het noodlottig einde, onder hare benauwdheid bezweken en in bezwyming gevallen.

Zonder klagt noch angstschreeuw hief de Notaris zyne vrouw van den grond en zette haer tegen den muer van den gang. Hy verzekerde zich dat zy slechts bezwymd was, keerde dan terug, ging de achterdeur uit en floot daer zoo scherp, dat het snydend door de duisternis heenklonk.

‘ô, Water, water!’ hoorde hy Bruno roepen.

Hy ging eventwel terug naer den trap en klom in alleryl naer boven, van waer hy met een fleschken wederkeerde. Zonder verder op de verzuchtingen en het noodgeroep van Bruno acht te geven, bleef hy by zyne vrouw en poogde haer uit de bezwyming te doen opstaen.

De oude knecht Jan, die van uit zyne schuilplaets het bekend gefluit zyns meesters had gehoord, kwam eenige oogenblikken daerna in huis, en verschrikte daer hy Bruno verraste, houdende eenen franschen soldaet in de armen.

‘Bruno, Bruno, wat is hier gaende?’ vroeg hy. ‘De Korporael die ik in de beek leidde? Gy weent Bruno!’

‘ô, Jan, Jan-lief’ riep de jongeling ‘gauw, hael water, azyn, het fleschken van moeder's kamer; dat hy bekome. God, God!’

‘Laet eens zien, Bruno; wat heeft dan de kameraed? Is hy dronken, of kwalyk?’

Hy greep de hand van het lichaem en beschouwde het met vlugtigen blik; hy liet echter even ras de hand los, deinsde verschrikt achteruit, en zegde:

‘Bruno, laet vallen: het is een lyk, hy is dood!’

‘Dood! dood!’ huilde de jongeling, daer hy het lyk van zyne knien glyden liet.

‘Dood! dood!’ herhaelde hy nog eens met onbeschry-

velyken afschuw, en hy sloeg zich de twee handen voor het aengezigt.

‘Maer wat beteekent dit toch, Bruno?’ vroeg de knecht. ‘Ik zie wyn, eene ontstopte flesch. Is hy van dronkenschap gestorven?’

‘Hy wilde mynen vader vermoorden’ zuchtte Bruno.

‘Welnu?’

‘Ik heb hem gedood.’

De knecht bleef eene wyle sprakeloos staen, als ware hy met versteendheid geslagen geworden. Het gezigt der overvloedige tranen, die onder Bruno's handen over zyne wangen vloeiden, deden den ouden man uit de bittere overweging opstaen. Hy sprak met schynbare koelheid:

‘Nu, Bruno, stil u. Wat gy gedaen hebt moest gy doen. Beter is het dat de Franschman het leven verlieze dan uw vader..... Maer weet gy wat hier het ergste is? De soldaten uit den Arend zullen hunnen kameraed vermissen en ongetwyfeld nog dezen nacht naer hem komen zoeken. Zy weten dat het hier was, dat hy den wyn halen zou.....’

Geen antwoord ontvangende, ging de knecht by het lyk op de knien zitten, plaetste de lamp op den grond, aenschouwde met aendacht het levenloos gelaet des Korporaels, legde het oor op zyne borst, luisterde eene wyl en stond weder op.

Dan naderde hy tot zynen jongen meester en sprak met benauwdheid:

‘Bruno, gy moet opstaen uit uwe wanhoop. Dit lyk moet oogenblikkelyk verdwynen; het leven uwer ouders en het uwe hangt ervan af. Zoo de soldaten uit den Arend hier kwamen, wy zouden geenen tyd hebben om hunnen dooden makker te verbergen.’

Bruno liet de handen van voor zyne oogen wegvallen en aenzag met yselyke halsstarrigheid het lichaem, dat op den rug voor zyne voeten lag, en nu, beter verlicht, zyn bleek en aschverwig gelaet hem scheen te toonen.

De jongeling beefde schrikkelyk en scheen, in de beschouwing der dood, den roep zyns knechts vergeten te hebben.

Eensklaps galmde een zeker gerucht, als van verre menschenstemmen, over het dorp.

‘Ach, Bruno, Bruno’ smeekte de knecht ‘daer zyn ze! Gauw, gauw, red uwen vader, spaer het leven uwer moeder!’

‘Wat moet ik doen?’ vroeg de jongeling met zinneloozen blik.

‘Neem het lyk by de schouders; hef het op! hooger! Nu volg my.’

Bruno gehoorzaemde bewusteloos en holp den knecht

het lyk de achterdeur uitdragen. In de duisternis struikelde de ontstelde jongeling als een dronken mensch.

Op het einde van den hof, in eenen eenzamen hoek, lag een diepe sterfput, die het water uit huis en stallen ontving; deze plaets was rondom begroeid met digte Vlier-bosschen en ander heestergewas.

De knecht ging in de rigting van dien put; op deszelfs boord liet hy het lyk ten gronde zakken en zegde zeer stil tot den jongeling, die hem sprakeloos had gevolgd en geholpen:

‘Bruno, arme jongen, ga, verberg u en wees moedig. Om zyn eigen leven te verdedigen, om zynen vader te redden mag men dooden.....’

‘Dooden! Ik heb eenen mensch gedood!’ zuchtte Bruno met sombere stemme:

‘Ga’ sprak de knecht ‘laet my nu alleen: het overige zal ik bezorgen.....’

En hy duwde zynen jongen meester met zacht geweld van het lyk weg.

Bruno verwyderde zich langzaem door de duisternis; onderwege bleef hy met het hoofd tegen eenen boom staen en overwoog wat hy had gedaen. Het gedacht iemands leven te hebben benomen, hy mogt dan schuldig zyn of niet, folterde zyne jeugdige, zyne beminnende ziel op eene vervaerlyke wyze; - en, huiverde hy somwylen zoodanig,

dat hem de leden trilden als van eenen koortsige, het was niet van schrik, maer van afschuw voor zyne daed en voor zich zelven.

Eindelyk verliet hy den boom en wierp zich met snelle stappen vooruit, als iemand die tot iets besloten heeft. Hy naderde by eene kleine schuer, legde zich plat op den grond en kroop door een gat, dat aen den voet van den leemenmuer was gemaekt.

Dan, over eenen hoop mutsaerd klimmende, kwam hy onder het rieten dak, op eene plaets waer vele stroobusselen uitgespreid lagen.

‘Zyt gy het, Jan?’ vroeg eene zwakke stem uit de diepste duisternis.

Een ligte angstschreeuw sprong op uit Bruno's borst; een tranenvloed borst uit zyne oogen, hy liep vooruit, viel in den diepen hoek der schuer geknield neder, boog het hoofd op de borst van dengenen die gesproken had, en riep met snydende wanhoop:

‘Vader, Eerweerde, ach, ik heb eenen mensch vermoord!’


Vorige Volgende

Over het gehele werk

datums