Logo DBNL
Baes Gansendonck (1850)

Baes Gansendonck

(1850)–Hendrik Conscience–rechtenstatus Auteursrechtvrij

Vorige Volgende

V.

 
Eerbaerheid, der vrouwen roem
 
Schoone doch ook bloem!

Twee maenden waren verloopen.

Op eenen vroegen morgen stonden dry of vier jonge boeren in de smis,en spraken daer over velerlei zaken. Sus hield met de eene hand een yzer in het vuer en trok met de andere aen den blaesbalg, onder het fluiten van een langzaem deuntje.

‘Sa, wie heeft het nieuws gehoord?’ riep een der jongelingen. ‘Lisa Gansendonck gaet trouwen met eenen Baron!’

‘Ah, ah’ lachte de smid ‘ten naesten jaer komt Paschen op eenen vrydag! Ga, verkoop dat nieuws op eene andere markt.’

‘Ja, ja, zy gaet trouwen met den jonker, die sedert

zes of zeven weken niet meer uit den St Sebastiaen te slagen is.’

‘Als het wel lukt kalft den os!’ riep Sus

‘Gy gelooft het niet? De Blaeskaek heeft het zelf aen den notaris gezegd.’

‘Dan geloof ik het nog veel minder.’

‘Weet gy wat ik denk? Baes Gansendonk is bezig met zichzelven een bitter bier te brouwen. Er loopen al vreemde geruchten op de kap van jufvrouw Lisa. De lieden spreken van haer gelyk de joden van het spek.’

‘De Blaeskaek zal niet meer hebben dan hy verdient; en die lichtzinnige modepop ook. Die met de kat speelt wordt er van gekrabd, zegt het spreekwoord.’

‘En de ongelukkige Karel, - die zot genoeg is om daer verdriet in te maken! Ik zou ze wat schoon naer de maen laten loopen met haren Baron!’

‘Ginder komt Karel!’ zegde een der jongelingen, die by de deur stond. ‘Men kan zelfs van zoo verre zien dat hy treurt: hy gaet met de kin op de borst gelyk iemand die spelden zoekt. Men zou zeggen dat hy de spade al op den rug draegt1.’

Allen staken het hoofd buiten en zagen naer Karel, die langzaem met het gezigt ten gronde en onachtzaem droomend over de baen stapte.

Sus, wierp zynen hamer met geweld tegen het aembeeld en morde binnen's monds als hadde eene plotselinge gramschap hem ontsteld.

‘Wat krygt gy nu?’ vroegen de anderen.

‘Als ik Karel zie kookt myn bloed!’ riep Sus ‘ik wilde wel een gansch jaer blyven zonder bier te zien, zoo ik de Blaeskaek tusschen vier oogen eens op den rug mogt smeden! Die hoogmoedige lomperik! Hy zal door zyne zotte grillen zyne dochter in de schande brengen: daer is hy meester over; zy verdient toch niet veel beters, de lichtvink! Maer dat hy mynen vriend Karel doet verkwynen van verdriet, en in den put helpt...... een jonge gelyk een boom, ryk, geleerd, en goed van harte, die wel honderd Blaeskaken en modepoppen weerd is - dat is niet te verkroppen. Zie, ik wensch niemand kwaed; maer als Gansendonck by geval den nek brak, ik zou denken, het is eene straf van den Heer!’

‘Wees maer gerust, Sus; loontje komt altyd om zyn boontje1. Als de mier vleugelen krygt is zy haest dood.’

‘Dreig zoo veel niet, Sus, de Blaeskaek heeft gezegd dat hy u zal doen gevangen zetten.’

‘Bah, ik acht den snorker zoo veel alsof hy op den muer geschilderd ware.’

‘Maer kunt gy Karel dan niet doen begrypen, dat hy ze moet laten loopen waer ze goed voor is?’

‘Daer is geene zalf aen te stryken; hoe meer men hem in den St Sebastiaen voor den zot doet dienen, hoe erger het wordt: men maekt hem daer wys dat de kat eijeren legt; hy is zuiver van zyne zinnen. Moed steekt er ook niet meer in: als men wat veel van die zaken spreekt, komen de tranen in zyne oogen, hy keert zich om, en goedendag tot morgen!’

‘Wel kan Kobe zynen Baes dan niet doen begrypen, dat als eene kraei met de oeijevaers vliegen wil, zy al spoedig neêrtuimelt en in de zee verdrinkt?’

‘Baes en knecht zyn op den zelfden kam geschoren; twee natte zakken droogen malkander niet.’

‘Zwyg, Sus, daer is hy; ik geloof dat hy naer de smis komt.’

Inderdaed, Karel trad de smis binnen en groette de gezellen met eenen gedwongen grimlach. Sprakeloos ging hy by de werkbank staen, en draeide droomend aen de vys of vatte onoplettend de eene of andere gereedschap in de hand, terwyl de jonge boeren hem met nieuwsgierigheid en medelyden bezagen.

Gewis, een onophoudend lyden moest Karel verteeren; op zulken korten tyd was hy reeds zeer veranderd. Zyn gelaet was bleek en aschverwig, zyne oogen dwaelden zonder glans in het ronde of vestigden zich halsstarrig op

onverschillige voorwerpen; zyne wangen waren ingevallen en vermagerd. In zyn gansch voorkomen was iets dat van verzuimenis en onachtzaemheid getuigde: zyne kleederen schenen niet zoo zuiver als te voren, zyne hair viel verward in zynen hals.

‘Wel, Karel’ riep Sus ‘gy treedt hier alweder binnen gelyk de zonneschyn, zonder spreken! Kom, kom, werp die leelyke gedachten over de haeg, en denk dat gy beter zyt dan degenen die u tergen! maek er een kruis over en drink er eene goede pint op; met al dat treuren zult gy de Blaeskaek toch geen verstand geven. En van zyne lekkere dochter zult gy ook niets anders maken dan eene......’

Eene siddering en een scherpe blik van Karel deed het woord hem in den mond blyven.

‘Ja’ hernam hy ‘ik weet wel dat ik dit kuipken niet ontdekken mag; gy slacht de slechte zieken, gy werpt de fleschkens in de gracht; maer dat geeft er niet aen, het duert al veel te lang met die dwaze grillen. Weet gy wel wat de Blaeskaek zegt? Mammezel Lisa gaet trouwen met mynheer van Bruinkasteel; trouwen voor Wet en Kerk!’

‘Ik heb liever dat hy er mede trouwt dan ik’ sprak een ander ‘hy zal er wat schoons aen hebben, aen die verloopen boerin, die met hare deugd geenen weg meer weet!’

Karel had zyne vuist krampachtig aen de vys geslagen en zag de sprekenden met bittere scherts in de oogen.

‘Lisa?’ zuchtte hy op doffen toon ‘Lisa is onnoozel en zuiver! Boos en onregtveerdig spreekt gy!’

Met deze weinige woorden keerde hy zich tot de baen en verliet de smis met langzamen tred, zonder acht te geven op hetgene zyn vriend Sus nog tot hem riep.

Hy ging dwars over de straet, in een voetpad dat naer de velden leidde. Onderwege sprak hy by poozen tot zich-zelven, bleef somwylen stampvoetend staen, ging dan weder met versnelden stap, en dwaelde zoo droomend immer verder, tot dat hy by den hoek van een mastboschken eensklaps zynen naem hoorde noemen.

Daer zag hy den knecht van Baes Gansendonck op den kant zitten, met eene flesch in de eene hand, een stuk vleesch in de andere en een jagtgeweer aen de zyde.

‘Ah, Kobe!’ riep de jongeling met blydschap ‘wat doet gy hier?’

‘Het is al weder eene gril van onzen Baes’ antwoordde de knecht. ‘Zoohaest hy my nu derven kan, moet ik op weg om den boschwachter te gaen spelen. Ik zit hier op te letten dat de boomen niet weg vliegen.’

‘Ga wat met my!’ smeekte Karel.

‘Ik heb juist gedaen met schoven’ zegde de knecht opstaende. ‘Zie, Karel, dit is een schoon jagtgeweer: de haen is zoo vast geroest dat men hem nog met geen

peerd zou kunnen spannen, en de loop is reeds twintig jaer en dry maenden geladen! Zulke meesters zulke geweeren!’

‘Kom, Kobe’ sprak de brouwer, toen de knecht nevens hem stapte ‘zeg iets dat my troosten moge. Hoe staet het ginder?’

‘Ik weet niet, Karel, langs welken kant ik den bedorven appel aenpakken zal. Hut zit er maer scheef: de Baes weet niet meer wat hy doet van blydschap; hy droomt luidop van baronnen en kasteelen; hy loopt wel drymael daegs naer den notaris.’

‘Waerom? Wat beteekent dit?’ vroeg Karel met ontsteltenis.

‘Hy zegt dat Lisa binnen weinig tyds met myuheer van Bruinkasteel gaet trouwen.’

De brouwer verbleekte en zag den knecht met droeve verbaesdheid in de oogen.

‘Ja maer’ ging Kobe voort ‘de jonge baron weet er niets van en denkt er niet aen!’

‘En Lisa?’

‘Lisa ook niet.’

‘Ah!’ zuchtte Karel, als viele er een steen van zyn hart. ‘Gy hebt my pyn gedaen.’

‘Ware ik in uwe plaets’ hernam Kobe ‘ik zou er klaer willen in zien: als men het onkruid te lang laet groeijen, vreet het wel het schoonste koren op. Gy

komt nooit in den St Sebastiaen dan na dat mynheer van Bruinkasteel is weggegaen; gy zit daer halve dagen by Lisa te treuren dat de steenen er weemoedig zouden om worden. Als Lisa u naer de oorzaek uwer droefheid vraegt, maekt gy haer wys dat gy ziek zyt, en zy gelooft u.’

‘Maer, Kobe, wat kan ik doen? By het minste woord, dat ik daerover begin te spreken, barsten de tranen uit hare oogen! Zy begrypt my niet.’

‘Vrouwentranen zyn goedkoop, Karel; ik zou daer niet veel opletten: te laet is de put gevuld als het kalf verdronken is. Een hond blyft niet lang aen eene worst gebonden.’

‘Wat wilt gy zeggen?’ morde de jongeling met schrik ‘Verdenkt gy Lisa? Vreest gy dat zy......?’

‘Zoo ik wist dat een hair op myn hoofd een kwaed gedacht van Lisa had, ik trok het uit. Neen, neen, Lisa is onnoozel in de zaek. Zy meent, och arme, dat dit flikkeflooijen en dit franschspreken de goede manieren zyn. En wanneer zy al eens, uit liefde tot u, den Baron met koelheid afwyst, dan komt onze Baes en dwingt haer tot vriendelykheid. Mynheer van Bruinkasteel moet wel goed zyn; de Baes werpt Lisa tienmael op de week in zyne armen!’

‘Hoe? In zyne armen!’ riep Karel op somberen toon.

‘Het is maer eene wyze van spreken’ ging de knecht voort ‘verstaet gy my niet, des te beter!’

‘Wat moet ik doen? wat moet ik doen?’ riep Karel met wanhoop op den grond stampende.

‘Onder het zand ligt het niet verborgen, Karel. Dat het my te doen stond, ik sloeg er dwars door: beter eene ruit gebroken dan het huis verloren.’

‘Wat wilt gy zeggen, om Gods wille spreek klaerder.’

‘Welnu, zoek een krakeel tegen mynheer Victor; al moest er gevochten worden, het zal toch eene verandering te weeg brengen; en wat slecht is wordt door verandering gewoonlyk beter.’

‘Gaf hy my maer eene reden!’ riep Karel uit ‘maer wat hy zegt en doet is zoo slim berekend, dat men tot barstens toe zonder wraek het aenhooren moet.’

‘Kom, kom, het is zoo ver niet te zoeken voor wien het vinden wil. Trap hem voorzigtig op den voet; gy weet wel, op zyn boersch, met fluweelen schoentjes! Dan zal het spel seffens aen den gang zyn.’

‘Ach, Kobe, wat zou Lisa daervan zeggen? En zou ik hare faem gaen schenden door eenen aenval, dien men zou aenzien als een bewys dat ik insgelyks kwaed vermoed?’

‘Onnoozele, gy denkt dat Lisa nu by de lieden niet op de tonge rydt? Er is niets zoo erg of men zegt het dagelyks van haer. De heele zaek hangt aen het klokzeel en iedereen hangt er nog wat by.’

‘God, God, zy is onschuldig en zy wordt betigt als eene misdadige!’

‘Karel, er is geen bloed meer in uw hart. Gy ziet het kwaed dagelyks aengroeijen en gy legt, als een onmagtig kind, het hoofd erby neder. Gy ziet dat alles samenloopt om uwe onnoozele vriendin in het verderf te storten: de betooverende tael van Victor, de dwaze hoogmoed haers vaders en hare eigene zucht naer al wat stadsch is. Niemand vermag iets te doen om haer te redden dan gy...... engelbewaerder die in slaep valt terwyl de duivel bezig is met het zieltje te verschalken! Alzoo, door uwe vreesachtige lydzaemheid, laet gy Lisa alleen tegen het dreigend gevaer staen. Indien zy ongelukkiglyk strunkelde, aen wien zou de schuld zyn? Kom aen, help u zelven zoo helpt u God; wordt moedig, snyd den knoop over, word man! – Zegt het spreekwoord niet: omdat zy dolen die den weg weten, ziet men den wolf het schaep eten?’

Karel antwoordde slechts na eene wyl.

‘Eilaes, eilaes’ zuchtte hy ‘ik ben verveerd van alles. Wat wil ik ondernemen? Ik weet dat by den eersten blik van Lisa de laetste vonk van moed my ontvallen zou: het hart is ziek, Kobe; ik moet myn bitter lot onderstaen.’

‘Verdedig haer dan ten minste tegen den bloedigen hoon van den Baron zelven?’

‘De hoon? Heeft hy haer gehoond?’

‘Weet gy wat mynheer van Bruinkasteel eergisteren spottend tot zyne gezellen zegde, in tegenwoordigheid van Adolf's jager?’

Hy naderde geheimzinnig tot den brouwer en sprak eenige woorden in zyn oor.

‘Gy liegt! gy liegt!’ riep Karel, den knecht van zich wegstootende. ‘Hy heeft het niet gezegd!’

‘Gelyk gy wilt, Karel’ mompelde Kobe ‘ik ben ook te vrede: ik lieg, de jager liegt; het is niet waer, het kan niet zyn, mynheer van Bruinkasteel ziet Lisa veel te geern om zoo iets te zeggen!’

Karel had zich aen den stam van een mastboomken vastgegrepen; zyne borst heigde geweldig; zyn adem versmolt in een akelig gorgelgeluid, terwyl zyne oogen met een somber vuer onder de neêrgezonken wenkbrauwen gloeiden. Wat de knecht hem in het oor gefluisterd had, moest hem eene ysselyke wonde in het hart geslagen hebben; want hy stond daer sidderend als een riet en brullend als een leeuw.

Eensklaps stak hy zyne vuist tot den knecht uit en riep gansch buiten zich:

‘Ah! het is dus eene moord die gy my aenraedt, duivel?’

Kobe trad eenige stappen met schrik achteruit en stamelde:

‘Sa, Karel, is het om te lachen ofte niet, dat gy een gezigt trekt gelyk den hongersnood? Ik heb u immers niets misdaen? Als gy my liever van achter ziet, gy moet het maer zeggen: met eenen goedendag is alles uit en ieder gaet zynen weg.’

‘Blyf hier!’ schreeuwde den brouwer.

‘Doe dan uwe handen open’ antwoordde Kobe ‘ik zie niet geerne gesloten vuisten.’

Karel sloeg op nieuw de oogen ten gronde en bleef eene lange wyle roerloos staen, zonder naer den knecht om te zien. Eindelyk hief hy het hoofd op en vroeg met eene bevende stem:

‘Kobe, is Victor van Bruinkasteel op dees uer in den St Sebastiaen?’

‘Ja maer, ja maer’ riep de knecht met angst ‘gy gaet er niet naer toe, Karel; al moest ik met u vechten, ik zal u tegenhouden, zoo lang er een lid aen myn lyf levendig blyft. Ik begryp u niet: gy zyt gelyk het spreekwoord zegt; nu te wys, dan te zot, altyd bot. Gy zoudt daer al schoone dingen gaen doen in den St Sebastiaen! Gy ziet eruit als een losgebroken stier!’

Zonder op deze woorden te letten keerde Karel zich om en stapte haestig in de rigting der wooning van Baes Gansendonck. De knecht liet zyn geweer vallen en sprong voor den brouwer, hem met geweld weêrhoudende.

‘Laet my gaen,’ sprak Karel terwyl hy Kobe met eenen

scherpen grimlach aenzag ‘zoo ik wil kunt gy my het immers toch niet beletten. Waerom my dwingen u leed te doen?’

De koelheid dezer woorden verwonderde den knecht; hy liet echter niet los en vroeg:

‘Belooft gy dat het by woorden blyven zal en dat gy de handen uit de mouw niet steken zult?’

‘Ik zal niemand hinderen’ antwoordde de jonge brouwer.

‘Wat gaet gy dan doen?’

‘Uwen raed volgen, Kobe; rekening vragen aen allen, en regtuit zeggen wat my op het harte ligt; maer vrees niet, Kobe, ik heb eene moeder?’

‘Ah! is uw verstand teruggekeerd? Gy zoudt den haen op den toren eene les kunnen geven! Het is ongeveinsd niet waer? Wel, kom aen dan, ik ga mede. Houd u koel en sterk, Karel; stout gesproken is half gevochten. Maek wat gerucht, toon uwe tanden, en lees den Baes zyn evangelie eens; hy zal van moed de koorts niet krygen. God weet, zoo gy hem goed aen boord komt, of hy zelf den Baron niet verzoekt om zyne deur voorby te gaen; en dan: na lyden komt verblyden! My dunkt, ik zie den speelman reeds op het dak zittten!’

Zoo gingen beide op matigen tred in de baen voort; de knecht toonde den jongeling een troostend uitzigt en moedigde hem aen tot berekende stoutmoedigheid, hem

radende voor dit mael op de tranen van Lisa niet eerder acht te slaen, dan na dat hy het voorgestelde doel gansch zou hebben bereikt.

Niet verre van de afspanning verliet Kobe zynen mymerenden makker, zeggende dat het hem te vroeg was om naer huis te keeren, en hy nog wel een gansch uer boschwachter moest spelen.

Karel drukte hem dankbaer de hand en beloofde zynen raed te volgen. Het scheen den jongeling, zoohaest hy alleen was, dat een doek hem van de oogen gevallen was, en hy nu eerst met klaerheid doorgrondde wat er omging en wat hein te doen stond. Hy stelde zich voor, Baes Gansendonck rekening over zyn gedrag te vragen en hem - het mogt hein lief of leed zyn - te doen gevoelen, hoe zyne dwaesheid niet alleen den goeden naem van Lisa vernietigde; maer hare eerbaerheid zelve in gevaer bragt. Het aengezigt des jongelings, toen hy de afspanning naderde, getuigde van een kalm besluit.

By de achterdeur van den St Sebastiaen, veranderde eensklaps deze stille gemoedsstemming.

Binnen in de kamer klonk de verleidende stem des Barons; hy zong eene fransche romance, warvan toon en maet, liefde en dartelheid ademde.

Karel bleef by het hooren van dien zang, bevend staen en luisterde met koortsige aendacht:

 
‘Pourquoi, tendre Elise, toujours vous défendre?
 
‘A mes désirs daignez vous rendre1!

Stuiptrekkend verkrampten de vingeren des brouwers; Een vreesselyke storm stond op in zyn gefolterd gemoed:

 
‘Ayez moins de rigueur;
 
‘Si mon amour vous touche,
 
‘Qu'un mot de votre bouche,
 
‘Couronne mon ardeur!

De stem van Lisa mengde zich vreesachtig tusschen het lied; zy zong ook de dartele woorden!

Het bloed bonsde onstuimig door de aderen des jongegelings; zyne oogen werden rood, zyne tanden sloten krakend op elkander; en toen de laetste verzen van het gezang, uit den mond van Lisa en uit den mond des Barons, als verteerende vuersprankels op zyn hart vielen, klom zyn hair te berge op zyn hoofd.

 
‘Pitié! mon trouble est extrême.
 
‘Ah, dites je vous aime!
 
‘Je vous aime!

‘Brave! bravo!’ riep de Baes in de handen klappend ‘och, hoe schoon!’

Een sombere gorgelklank viel ratelend uit des jongelings mond, terwyl hy de afspanning binnenstapte.

By zyne verschyning in de kamer, sprong elkeen van schrik of van verrassing regt: Lisa liet eenen snydenden angstschreeuw en stak de armen biddend tot Karel uit; de Baron zag hem met fierheid en ondervragend in de oogen; de Baes trapte ongeduldig met de voeten en morde hoonend in zichzelven.

Eene korte poos bleef Karel, als een zinnelooze, met de hand aen eenen stoel staen; hy beefde dat zyne beenen onder het gewigt zyns lichaems dreigden te plooijen; zyn gelaet was bleek als een linnendoek, over zyn voorhoofd en wangen liepen krampachtige zenuwrillingen: akelig moest zyn gansch wezen zyn; want de Baron, hoe moedig hy anders ook ware, verbleekte insgelyks en week eenige stappen achteruit om zich uit het bereik van den woedenden brouwer te stellen. Baes Gansendonck alleen scheen nog met Karel te spotten en bezag hem met eenen lach van mispryzen.

Eensklaps wierp de jongeling eenen vurigen blik van haet en wraekzucht in de oogen des Barons. Deze, daerdoor gehoond, riep op trotschen toon:

‘Sa, wat beduidt hier dit kinderspel? Weet gy met wien gy te doen hebt? Ik verbied u my nog zoo barsch te bezien!’

De brouwer sloeg brieschend de vuist aen den stoel

en meende hem ongetwyfeld in de hoogte te heffen om den Baron er mede op het hoofd te slaen; maer vooraleer hy deze beweging kon volvoeren hing Lisa huilend en bitter weenend hem aen den hals. Zy schouwde hem zoo smeekend, zoo liefderyk in de oogen; zy noemde hem met zulke zoete namen, dat hy welhaest zich ontzenuwd op den stoel liet nedervallen, terwyl hy met eenen langen zucht haer zegde:

‘ô, Dank, dank, Lisa: gy hebt my gered! Zonder u was het gedaen!’

Het meisje hield zyne twee handen vast en ging voort met hem door woorden van liefde te stillen en te troosten; zy bemerkte wel, aen zyne durende onsteltenis, dat de woede nog in zynen boezem brandde, en deed geweld om uit hem de oorzaek zyner verdwaeldheid te vernemen.

Ondertusschen naderde de Baron tot de deur en meende de herberg te verlaten; maer Baes Gansendonck riep hem toe:

‘Wel, mynheer de Baron, zyt gy van eenen dwazen boer verveerd? Blyf toch, ik ga hem door myne boden aen de deur doen zetten.’

‘Ik ben van geenen dwazen boer verveerd’ antwoordde de Baron, de deur openende ‘maer het betaemt my niet met eenen dwazen boer in stryd te komen.’

By deze hoonende woorden sprong Karel op, rukte zich los uit de armen zyner vriendin en stapte naer de deur

om den Baron op de straet te volgen; maer Baes Gansendonck weêrhield hem, en riep in de uiterste gramschap:

‘Hola, kerel, tusschen ons nu! Het duert al lang genoeg. Wat? gy zult de lieden uit myn huis jagen en hier Baes komen spelen! mynheer de Baron van Bruinkasteel met stoelen slaen! Wat let my dat ik u met de gendarmen niet doe opbrengen! Kom aen, ik moet u dingen zeggen die myne dochter niet hooren mag; - zoo zal het in eenen keer gedaen zyn, of ik zal u toonen wie hier meester is.’

Op het gelaet van Karel glimde een bittere lach. Hy volgde den Baes in eene andere kamer; deze sloot de deur langs binnen en stelde zich dan sprakeloos, met dreigende oogen voor den brouwer, die zigtbaer geweld deed om zyne ontsteltenis te bedwingen en de kalmte te winnen, welke hem in deze gewenschte samenspraek tot zyn doel noodig was.

‘Trek maer leelyke gezigten zooveel gy wilt’ sprak de Baes ‘ik lach met uwe grillen. Gy gaet my eens gauw zeggen, wie u het regt geeft om in myn huis te komen en baldadig te zyn tegen iedereen? Of meent gy dat gy myne dochter gekocht hebt?’

‘Terg my niet, om Gods wille’ smeekte Karel ‘laet my wat bekomen; ik zal rede met u spreken; en wilt gy my niet begrypen, ik zal weggaen en nooit eenen voet meer over uwen dorpel zetten.’

‘Nu, nu, ik ben nieuwsgierig; ik weet wat liederen gy gaet zingen, maer het zal toch niet gelukken: gy klopt aen eene doovemans deur!’

De woede schokte Karel by deze scherts; hy sprak zeer haestig en met hoekige gebaerden:

‘Myn vader heeft u bygestaen, u van verval gered. Gy hebt hem op zyn doodbed beloofd, dat Lisa myne bruid zou worden; gy hebt onze liefde aangemoedigd...’

‘De tyd verandert en de menschen ook!’

‘Nu gy wat slyk geërfd hebt, slyk dat men geld noemt, nu wilt gy niet alleen, als een ondankbare, uw plegtig woord breken; maer gy besmet den goeden naem myner verloofde. Tegen de hoop op eene onmogelyke verheffing, verkoopt gy hare kuischheid en doet gy hare eer door het slyk der straet sleuren....’

‘Oh, oh, wat toon is dit? Tot wien meent gy dat gy spreekt?’

‘En my doet gy verkwynen, sterven van verdriet en wanhoop. Niet omdat gy my Lisa ontrooven wilt. Neen, dit kunt gy niet: my bemint zy! Maer, kan er eene grootere martelie gevonden worden dan zyne vriendinne, zyne bruid, onder zyne oogen te zien bederven, te zien bevlekken door alles wat de stad lichtzinnigs en zedeloos uitbroeit? Haer voor het autaer te moeten verwachten met het kleed der zielenreinheid aen stukken gescheurd?’

‘Hebt gy dien onverstaenbaren rimram van buiten geleerd? Hy is er niets te klaerder om. Ik ben meester, en wat ik doe is wel gedaen; of denkt gy dat gy meer verstand hebt dan Baes Gansendonck?’

‘ô, Gy blinde, gy dwingt uwe dochter tot het aenhooren der venynige woorden des Barons: iedere vleijery is eene smet op hare zuivere ziel. Gy stoot haer in het verderf; en, valt zy...... eilaes, de vader zelf zal den put gegraven hebben waerin de eer van zyn kind verzinken moest. Wat hoopt gy? Dat zy met mynheer van Bruinkasteel trouwe? Ah, ah, het kan niet! Al ware zyn vader en zyn maegschap niet daer om het te beletten, hy zelf zou eene vrouw verstooten, die door uwe onbewimpelde aenlokkery en door zyne laffe streelingen in zyne eigene oogen reeds is onteerd.’

‘Ga maer voort’ lachte Baes Gansendonck ‘ik wist niet dat gy zoo vele noten op uwen zang hadt. Zy zou met den Baron niet trouwen? Wy zullen het eens zien! Gy moogt nog al op de bruiloft komen als gy u goed gedragen wilt. Stel de liefde uit uw hoofd, Karel, dit is het beste dat gy doen kunt: gy mogt er anders nog in stikken! En blyf liever met vriendschap uit ons huis weg; - want gy kunt wel begrypen, dat de Baron nu byna den ganschen dag hier zal zyn, en gy zoudt hem maer onder den voet loopen: hy is geen man om veel met boeren om te gaen.’

‘Alzoo, niets vermag het aenschouwen myner doodelyke smart op u? Hy zal nog komen; haer vleijen, haer bedriegen met ysselyke woorden, zingen van lusten en driften, en het hart myner Lisa vervullen met venyn dat alle eerbaerheid verteeren moet?’

‘Venyn? Wat is dit te zeggen? Omdat gy het niet kunt nadoen. Zoo spreken de boeren altyd van de stadsmenschen; zy barsten van nyd als ze iemand zien die goede, manieren kent en beleefd is. Maer hael uw hart op, jongen; ga maer voort, het helpt toch niet. De Baron zal blyven komen, en Lisa zal mevrouw worden. Al liept gy uwen kop aen twee, het zou er nog niet meer aen helpen dan eene vlieg in uwen brouwketel. Ik heb het regt om in myn huis en met myne dochter te doen wat ik wil, en niemand heeft zynen neus daer tusschen te steken; gy zoo min als een ander!’

‘Het regt!’ riep Karel met bitteren lach ‘het regt om de eere van uw kind te vermoorden! Om haer, onschuldig en zuiver als zy is, over te leveren aen den laster van iedereen? Om haer te doen bespotten en haer als de lichtzinnige liefdepop van eenen verwyfden jonker door elkeen te doen verfoeijen! Neen, neen, dit regt hebt gy niet! My hoort Lisa toe. Wil haer vader haer in den modder der schande dompelen, ik zal haer zegepralend eruit verheffen. Mynen pligt had ik vergeten; maer nu is het gedaen! Uw Baron zal wegblyven; Lisa

zal gered worden tegen uwen dank. Neen, ik eerbiedig uwe noodlottige eerzucht niet meer!’

‘Is dit nu alles wat gy te zeggen hebt?’ vroeg Baes Gansendonck met de grootste onverschilligheid‘dan zal ik u maer in eenen keer zeggen, dat ik u myn huis verbiede; en als gy nog hier durft komen, zal ik u door den veldwachter en myne knechts aen de deur doen zetten.’

‘Eene herberg staet voor iedereen open!’

‘Er zyn kamers genoeg aen myn huis, waer de Baron met myne dochter kan spreken.’

De jongeling viel afgemat en moedeloos in eenen stoel, liet het hoofd zinken en bleef sprakeloos met de oogen ten gronde zitten.

‘Nu, nu, begin uwe matten maer op te rollen’ zegde de Baes ‘die blauwe scheen zal gauw genezen zyn. Ga naer huis, en blyf voortaen uit den S' Sebastiaen, zonder u met Lisa te bemoeijen. Op die voorwaerde zullen wy van verre nog vrienden zyn. Ik zal uwen hoogmoed en uwe dwaze grillen vergeten. Laet verstand is ook wysheid. - Welnu, gaet gy?’

Karel stond op; zyn gelaet had eene volledige verandering ondergaen. Nu was de overspanning zyner zenuwen verdwenen; de koortsige pooging tot krachtdadigheid had hem uitgeput, de vruchteloosheid zyner woorden hem allen moed ontroofd. Smeekend en met de handen

te samen, kwam hy voor den Baes staen en bad met vochtige oogen:’

‘ô, Gansendonck, heb medelyden met my, met Lisa! Wees zeker, ik zal sterven...... By de gedachtenis myns vaders, ik bezweer u, open de oogen. Schenk my uwe dochter tot vrouw vooraleer haren naem gansch onteerd zy. Ik zal haer gelukkig maken, haer beminnen, als een slaef voor haer zorgen en werken! Ik zal u eerbiedigen, u gehoorzaem zyn, u liefhebben als een zoon, u dienen als een knecht!’

Ziende dat Karel zich zoo zeer voor hem vernederde, gevoelde de Baes cenig medelyden met hem en antwoordde:

‘Karel, ik wil niet zeggen dat gy geen goede jongen zyt, en dat myne Lisa geenen braven man aen u zou hebben.’

‘ô, Baes, om Godswil!’ smeekte de jongeling, hem met hoop in de oogen ziende ‘ontferm u myner! Geef my Lisa tot bruid! Ik zal met kindelyke onderwerping uwen minsten wensch volbrengen : de brouwery verkoopen, op een Hof gaen woonen, den boerenstand verlaten, myn leven veranderen!’

‘Het kan niet meer zyn, Karel lief: het is te laet.’

‘En als gy zeker wist dat ik ervan sterven zal?’

‘Het zou my waerlyk spyt doen; maer ik kan u niet dwingen in het leven te blyven’

‘ô, Gansendonck!’ riep de jongeling, met opgeheven handen geknield nederstortende ‘laet my hopen! Vermoord my niet!’

De Baes hief hem van den grond op en sprak:

‘Maer gy zyt van uw verstand, Karel; ik kan er niets meer aen doen. Gy kunt denken, hoe verre de zaken reeds staen: morgen gaen wy op het Hofken by mynheer den Baron ter maeltyd; hy geeft een feest ter eere van Lisa.’

‘Zy? Zy, myne Lisa, op het Hof met den Baron? Oh, gy gaet hare eer verbryzelen, voor altyd, voor eeuwig. Er is geene enkele vrouw op het Hofken!’

‘Zy gaet kennis maken met het jagthuis van haren toekomenden man.’

‘Aldus, geene hoop meer! Voor haer de schande, voor my het graf!’ huilde de brouwer op akeligen toon, terwyl hy de twee handen zich voor de oogen sloeg en een tranenvloed hem van de wangen rolde.

‘Ik beklaeg u, Karel’ sprak de Baes met onverschilligheid. ‘Lisa zal Mevrouw worden. Het stond daerboven geschreven en het zal geschieden.’

Hy vatte den droeven Karel zachtjes by den schouder en duwde hem naer de deur, zeggende:

‘Kom, het heeft lang genoeg geduerd en het helpt er toch niet aen. Ga nu maer naer huis...... en geene woorden meer met Lisa, hoort gy!’

Karel liet zich gedwee en sprakeloos voortstuwen. Zyn hoofd hing slap voorover; de tranen vielen uit zyne oogen op den grond. In de kamer tredende waer Lisa zich bevond, wierp hy, als een eeuwig vaerwel, nog eenen stervenden blik op haer......

Het meisje, dat reeds zoo lang met diepen angst op de verwarde klanken geluisterd had, die daer binnen in de geslotene kamer hadden gegalmd, stond bevend te wachten dat de deure zich opende.

Daer verscheen nu haer minnaer voor haer: weenend en stom als een onschuldig slagtoffer dat de dood te gemoet gaet! Een luide schreeuw vloog op uit hare borst; zy sprong den jongeling toe en hing zich krytend aen zynen hals, hem met angstig geweld van de deur wegrukkende. Karel zag lydzaem op haer neêr en grimlachte zoo droef, dat die akelige lach eenen nieuwen gil uit de borst van Lisa deed ontspringen.

Baes Gansendonck maekte, onder dreigende woorden, de armen zyner dochter van Karel los, duwde den jongeling de herberg uit en sloeg de deur achter hem toe.


Vorige Volgende