|
| |
| |
| |
Het beulenkind.
- Verhael. -
I.
Den avond voor Sinxen, in den jare 1507, was de nacht in Antwerpen zwarter dan naer gewoonte: de donkerheid scheen voor de hand vatbaer; het was als of eene dikke en ondoordringbare wolk over de stad en tot op den grond derzelve gedaeld ware. Men hoorde in die duisternis niets dan het nedervallen der druppelen water van de daken, die door eenen fynen, doch overvloedigen mistregen werden bevochtigd, en soms in de verte het eentoonig gebrom eener torenklok. De diepste stilte heerschte in alle straten alhoewel er nog maer weinig burgeren zich tot de rust begeven hadden, daer het slechs negen ure in den avond was.
| |
| |
Degene, die op dit oogenblik zich by de Schuttershoven zou bevonden hebben, en den dikken nevel met zyn oog zou hebben kunnen peilen, zou by den muer van dit gesticht eenen man bemerkt hebben, die met den rug tegen eenen populierboom leunde en, met de oogen wyd open en de armen op de borst gekruist, zich gedroeg als of hy, in den klaren dag en by helder weder, zich aen eene bespiegeling hadde overgegeven. Van tyd tot tyd kwamen er eenige onverstaenbare doch krachtvolle woorden uit zynen mond, en dan verzelde een driftig gebaer de sombere uitgalming: eene korte poos daerna hoorde men een naer en dof gezucht, eene ademing gelyk aen die van eenen lastdrager welke zyn pak neêrwerpt. Indien men dan het gezigt van den onbekenden had kunnen zien, zou men op hetzelve eenen lach hebben aengetroffen; niet dien zoelen lach welke de vreugd en het genoegen te kennen geeft, maer wel die grimmende uitdrukking welke de maet der diepste foltering aenduidt, en in den Man de plaets der wanhoopstranen vervult. Hy lachte, maer terwyl zyne wezenstrekken een bedriegelyk teeken van blydschap droegen, beet hy het bloed uit zyne lippen en zyne regterhand wroette, met wreeden wellust, in het vleesch zyner borst.
ô Ongelukkig, - duizendmael ongelukkig was die mensch! Hy hoefde de verschrikkelyke pynen der helle niet te vreezen, want hy droeg de hel reeds twintig jaer in zyn hart!
Toen hy, den schoot zyner moeder ontgaende, den
| |
| |
eersten kreet als een groet aen het leven hooren liet, - dan plaetste zyne moeder hem den welkomkus niet op het voorhoofd; neen, zy stiet haer kind van zich weg. Zyn vader gevoelde geene blydschap, integendeel hy bad den Hemel weenend om de dood van zynen eersten en eenigen zoon; ja, hy weende over die vrucht als over de vrucht eener vloekbare zonde.
En wanneer het kind, met de tranen zyner moeder eer dan met haer melk opgevoed, zich tusschen andere kinderen begaf, werd het gevlugt, bespot, geplaegd als of zyn aenzigt eenen boozen duivel verried; - toch was het zoo zoet en zoo verduldig dat het nooit eenige teekens van gramschap of van drift tegen zyne vervolgers stuerde: alleen zyn vader wist wat gal er zich in het hart van zynen zoon vergaderde.
Nu was het kind een man geworden. Ondanks al het lyden hadden de spieren zyner leden zich ontwikkeld en hem eene tamelyke kracht geschonken. Hy gevoelde in zich den dorst naer gezelschap, naer uitstorting des harten, naer achting; maer de haet en de vervolging, waer-aen hy gewyd was, hadden hem niet verlaten: hy mogt zich slechts ergens waer menschen waren aenbieden, of laster, spotterny en hoon vielen hem ten deel; en zoo hy dan niet, als een verworpene slaef, met een genade-afbiddend gelaet zich verwyderde, werd hy als een hond met slagen afgedreven. Voor hem geen regt op aerde; het gebed alleen was hem toegelaten, en het was slechts by Gode dat hy, biddend, om troost en verligting mogt smeeken.
| |
| |
Dit was het leven van den persoon, die zoo vol wanhoop, zoo vol zielepyn, dáér tegen den populierboom rustte.....
En nochtans was er in zyn hart gevoel en liefde, in zynen schedel vernuft en geest: zyne wezenstrekken waren edel, zyn tred fier en manlyk, zyne stem zacht en ernstig...... Hy riep op dit oogenblik verstaenbaer naer den Hemel terwyl hy zyne twee armen omhoog hief:
‘ô God! ô God, indien uw heilige wil my om te lyden geschapen heeft, geef my dan ook de magt om den last te dragen; myn hoofd brandt! myne zinnen verdwalen! Bescherm my, Heer, voor wanhoop en vertwyfeling! Laet my het troostend gedacht uwer goedheid...... en uwer regtveerdigheid. - Want doodende twyfel zinkt in mynen boezem!’
Zyne stem verdoofde langzaem en smolt weg in een onverstaenbaer gemor; dan, zich plotselings vooruitwerpende, liep hy met snelle schreden door de Schuttershofstraet tot by den Dryhoek en draeide de Houdaenstraet in. Van dan af vertraegde hy allengskens zynen gang en men kon bemerken dat een dwingend gedacht hem beheerschte; want by poozen bleef hy beweegloos staen, gelyk iemand die, om beter te kunnen overdenken, de beweging zyner leden wederhoudt. - Op eens kwam een schrael en droog geratel uit zyne borst op, een geluid gelyk aen het gekrysch der nachtrave. Hy zuchtte:
| |
| |
‘Ho! de dorst brandt in myn' boezem als vergif, - ik moet drinken!’
Dit zeggende liep hy met looze stappen nevens de huizen, en bleef eene korte poos staen voor alle de vensteren, waer uit een licht straelde; doch telkens vervolgde hy zynen weg, want hy hoorde stemmen van menschen in de huizen klinken, en dit was hem genoeg om zich met spoed te verwyderen. In de Sint Jansstraet hield hy voor eene herberg wat langer stil en luisterde met meer aendacht aen alle de vensteren; na dit onderzoek kwam eene uitdrukking van blydschap op zyn gelaet en hy sprak binnensmonds:
‘Ha! daer is niemand in - ik zal kunnen drinken!’
De klink van de deur opligtende ging hy binnen. Ongelukkige! Hy dacht dat niemand er zich in bevond, omdat hy niets hoorde, maer hoe vond hy zich bedrogen toen hy zag dat de kamer opgevuld was met allerlei persoonen, die met de kan in de hand rondom eene tafel op iets schenen acht te geven.
Een der gasten speelde, tot vermaek der anderen, uit den haeszak, en was juist bezig met zich tot het uitvoeren eener wonderbare kunstgreep te bereiden, toen de onbekende wandelaer voor het venster luisterde. Daer de omstaenders op de handen van den speler acht gegeven hadden, om het geheim der kunstgreep te ontdekken, hadden zy zich niet verroerd en met stilzwygen het spel van hunnen makker nagezien.
De dorstige vreemdeling beefde op het gezigt van zoo
| |
| |
vele menschen, en deed eenen stap terug naer de deur om het huis te verlaten, doch ziende dat de hoofden nieuwsgieriglyk naer hem gekeerd waren, en vreezende vervolgd te worden, ging hy tot den toog en eischte eene kan bier van de weerdinne. Deze bezag den geheimen gast met wantrouwende oogen en poogde zyn aenzigt onder den rand van zynen hoed te ontdekken, doch hy, dit bemerkende, boog het hoofd dieper en ontging dus haer onderzoek.
Terwyl de weerdin de trappen van den kelder afliep om het gevraegde bier te halen, hadden de andere gasten het oog naer den vreemdeling gewend en spraken elkander suisend in het oor; een van hen scheen in gramschap ontsteken en deed, door zyne toornige gebaren, genoeg zien dat hy eene groote begeerte had om den onbekenden te mishandelen; deze hield den rug naer hen gekeerd en wachtte beweegloos naer het bier, bevende van angst en vrees, dat zyne leden onder zynen mantel trilden. De weerdinne spoedde zich een weinig meer dan naer gewoonte en reikte weldra de volle kan aen dengenen die hare nieuwsgierigheid had gaende gemaekt.
De jongeling dronk met haest en ledigde in eenen teug de kan tot by de helft: dan dezelve op den toog plaetsende gaf hy eenen Stooter van twee stuivers aen de weerdinne. Gelyk zy hem een Blank wilde teruggeven, kwam een der gasten met drift van de andere zyde der kamer toegesprongen, vatte de kan van den toog en
| |
| |
smeet het bier dat dezelve nog bevatte in het aenzigt van den bevenden jongeling.
‘Vervloekt beulskind!’ schreeuwde hy. ‘Hoe? gy zult in ons gezelschap komen drinken! Wat let my dat ik u op staenden voet niet hals en beenen breke, maer gy zyt gelukkig, kerel, dat ik myne handen aen uw lyf niet wil vuil maken, rabraker!’
De ellendige, die men beulskind genoemd had, was waerlyk de eenige zoon van den scherpregter van Antwerpen: zyn naem was Geeraert, en hy was weinig boven de twintig jaer oud. Het is daer by gemakkelyk te verstaen waerom hy zoo van de menschen schrikte, aengezien de haet en de verachting hem vervolgden. Hetgeen hem nu gebeurde, geschiedde telkemael dat een scherpregter zich in een gezelschap van burgeren dorst begeven.
De ongelukkige Geeraert boog verduldiglyk het hoofd en bezag het bier dat van zyne kleederen lekte, zonder een enkel woord tegen zynen wreeden vyand te spreken. Deze hield echter niet op hem alle hoonende scheldwoorden toe te werpen en riep eindelyk tegen de weerdinne:
‘Zie, vrouw, morgen zal ons gezelschap van hier naer den Sebastiaen verhuizen: wy zullen ons geld hier niet meer verteren. - Gy zoudt ons misschien morgen wel uit de kan van den beul doen drinken!’
‘Dáér! dáér ligt de kan’ riep de weerdinne met benaeuwheid en gramschap, terwyl zy den steenen pot op den grond aen stukken wierp ‘kan ik daer
| |
| |
aen doen, dat dit galgenkind in een eerlyk mans huis komt?’
En zich naer Geeraert keerende:
‘Gaet gy uit myn huis gaen, schelm! Menschenpyniger! Vertrekt gy nog niet beulenras?’
De jongeling had tot daer alles met onderwerping aenhoord; doch by alle die bittere verwytingen was de manlyke fierheid in zyn hart opgekomen, en in stede van op het geschreeuw der weerdin te vertrekken, hief hy het ryzig hoofd in de hoogte en antwoordde haer met koelheid:
‘Vrouw ik zal heen gaen. Ik, alhoewel beulszoon, zou voor mynen evenmensch meer medelyden gevoelen. Myn vader pynigt menschen om dat de wet en de menschen hem er toe dwingen, maer gy allen pynigt my zonder nood en zonder dat ik u ooit iets hebbe misdreven. Gedenkt dat gy tegen God misdoet wanneer gy my als een hond behandelt!’
De stem van den jongeling was zoo zoet en zoo treffend dat de weerdin zich er over verwonderde; zy kon niet begrypen hoe het mogelyk was dat iemand zoo zachtmoedig bleve na dat men hem zoo hard had behandeld. Een traen blonk in haer oog en den stooter van den toog opvattende wierp zy hem Geeraert toe, zeggende:
‘Daer, ik wil uw geld niet, neem het en ga met vrede!’
Degene die het bier in Geeraerts aenzigt gesmeten had, raepte den stooter van den grond op en denzelven
| |
| |
bezien hebbende wierp hy hem met afschrik op eene tafel.
‘Ziet, ziet, er is bloed aen den stooter’ riep hy ‘Menschenbloed!’
Alle zyne makkers drongen zich rondom de tafel en deinsden van schrik achteruit, als of zy het lyk gezien hadden waer van zy dit bloed waenden voort te komen. Een algemeene schreeuw van smaed en afgryzen werd tegen Geeraert uitgegalmd.
De jongeling wist dat dit verwyt valsch was, want hy had denzelfden stooter nog dien avond tydens het lof van eene stoelzetster in de kerk ontvangen. De onregtveerdigheid zyner vyanden vervoerde hem dermate in gramschap dat hy zyne koelheid gansch verloor, en van toorn zoo bleek werd als een linnendoek. Zynen hoed dieper op het hoofd geplaetst hebbende, sprong hy in woede tot by de tafel, waerop den stooter lag, en borst als een dolle leeuw tegen zyne vyanden uit:
‘Boosaerdigen! Wat raest gy van bloed? ziet gy niet dat dit stuk geld van eene slechte stof is en dat het rood schynt gelyk alle andere stooters? Maer neen, de lust tot kwaed verblindt u. Gy zegt dat ik een beulskind ben - ja, zoo wilde het God! - doch zyt gy verachtlyker dan ik, en ik ben trotsch en hoogmoedig dat ik noch by naem, noch by daed aen zulke bedorvene menschen, als gy zyt, gelyk!’
Even waren die woorden hem ontsnapt of vuistslagen en stampen vielen van alle kanten op hem: hy weerde
| |
| |
zich dapper en dwong meer dan eens eenen bezonderen vyand tot smeeken, doch het getal was te groot voor zyne magt......
Verwenschingen en smaedwoorden klonken verward in de kamer, kunnen en glazen vielen tusschen de omgeworpene tafels en stoelen aen stukken, de weerdin riep om hulp......
Na eenigen tyd geworsteld te hebben bevond Geeraert zich te midden in de straet, nog gansch verdwelmd en bezeerd van de slagen die hy had ontvangen: hy schikte zynen mantel, deed de blutsen uit zynen hoed, en vervolgde zynen weg op dezelfde wys als hy denzelven had begonnen, zonder nog aen dien twist te denken. Veel schrikkelyker zaken spreidde zyn geest in de duisternis voor zyne oogen uit.
Gedurende den tyd welken Geeraert in dit krakeel versleten had, was er ergens eene maegd wier hart hevig klopte en die met benauwdheid op de komst van het beulskind wachtte, als of een geheim voorgevoel haer zegde dat iets hem moest miskomen. Zy alleen was een engel van troost en lafenis voor den ongelukkigen jongeling, en beminde hem uitermate; - om dat zy wist dat hy van iedereen veracht en versmaed was. Hare liefde had aen de berispingen harer moeder, aen de verwytingen harer geburen en aen de bespotting der andere meisjes wederstaen. Ja, wanneer men haer het ambt van Geeraerts vader als een scheldwoord toewierp, en dat men haer beulsvrouw of
| |
| |
nog erger noemde, verblydde zy, omdat zy dan den edelmoed en de zuiverheid harer liefde gevoelde en dacht eenen aen God aengenamen drift te voeden. Zy had gelyk, de goede maegd; want geen geld of goed hebbende om, volgens den wil des Heeren, hare ongelukkige evenmenschen by te staen, schonk zy integendeel den kostelyksten schat harer ziel, de vlam eener zuivere min, aen den ongelukkigsten harer stadgenoten.
Apolonia of Lina, zoo was haer naem, woonde in de Vliersteeg op eene kleine kamer met hare oude moeder en met haren broeder Erans, - een goede jongen die gedurende vyf dagen in de week zyn eigen te zweet werkte, eenen halven dag in de kerk ging bidden en anderhalven dag in de herberg met drinken en zingen doorbragt, van waer hy zelden zonder blauwe oogen terugkwam. Gedurende de vyf dagen die hy tot werken bestemd had, was er neerstiger noch bekwamer timmerman: ook bragt hy des Zaterdags en zonder feilen altyd een goed deel gelds aen zyne oude moeder, welke hem daerom byzonder lief had.
Terwyl Geeraert zich naer de Vliersteeg spoedde, zat Lina met hare moeder by de schouw aen het kantwerken; daer zy uit spaerzaemheid slechts één licht branden wilden, hadden zy hare lichters dermate geschikt, dat zy met het aenzigt naer elkaêr gekeerd zaten. Wat verder aen de andere zyde der kamer, stond eene timmermans-werkbank, by dewelke de arbeidzame Frans bezig was met iets te timmeren. Wat de kamer zelve
| |
| |
betreft, die was wel zuiver en met wit zand bestrooid, wel met een kruisbeeld en eenige beeldekens van heiligen versierd, doch niet prachtig, want de persoonen welke dezelve bewoonden wonnen niet veel met het dagelyksch werk hunner handen.
Gewoonlyk kwam Geeraert om acht ure des avonds; nooit had hy dit achtergelaten zonder Lina er van te verwittigen: nu was het reeds tien ure, en hy was nog niet verschenen. Het meisje wist niet wat denken en was zoo mistroostig en zoo verstrooid dat zy, op eene vraeg welke hare moeder haer deed, niet antwoordde.
‘Wel, kind’ riep de oude vrouw ‘wat let u dan? Komt hy van daeg niet dan komt hy morgen. Er zyn immers dagen genoeg in 't jaer?
‘Ja, moeder, gy zegt wel; maer ik ben bang dat hem iets kwaeds zal gebeurd zyn: hy komt toch nooit zoo laet. - De menschen zyn zoo boos op hem!’
‘Ja maer, kind, hy is toch de zoon van den beul en die hebben altyd in den haet gestaen. Ze hebben immers den beul Harmen doodgeslagen en den beul Hansken aen den Kroonenburgtoren verdronken?’
‘En wat hadden die menschen gedaen, moeder?’
‘Dit weet ik niet, - niets geloof ik. Maer dit is omdat de beulen zoo vele onnoozele menschen ophangen.’
‘Wel, de beul moet doen hetgeen de Schout hem gebiedt, moeder; waerom verdrinken ze dan liever den Schout niet?’
‘Ho! ho! Lina, dit is altyd zoo geweest; - en er is
| |
| |
een spreekwoord dat zegt: dat in een nest waerin vele honden zyn, de kleinste altyd het minst eten krygt en het meest gebeten wordt.’
‘Dat is een leelyk spreekwoord, moeder......’
Nog lang redekavelden zy op dien toon tot dat de oude vrouw het waken moede werd, en tot hare dochter geeuwend sprak:
‘Kind, sta op, wy zullen gaen slapen want 't is al zoo laet!’
Dit bevel behaegde het meisje niet, daer zy de hoop op Geeraerts komst nog niet verloren had; zy wist niet wat uitvinden om hare moeder nog op te houden. Zou zy liegen? Zich eenigen tyd daer over bepeinsd hebbende waegde zy toch eene kleine leugen.
‘Moeder’ sprak zy ‘laet ons nog wat wachten: nog dry bloemen en dan is myn kant afgewerkt.’
‘Wel spoed u dan wat, kind hef, want myne oogen gaen toe.’
‘Ik ga nog niet slapen!’ riep Frans van zyne werkbank ‘Ik moet dit naeikussen afmaken voor de weerdin uit het Peerdeken; ze zal het morgen vroeg komen halen.’
‘Jongen, jongen’ sprak de moeder met eenen berispenden grimlach ‘gy zult gewis op zondag meer in het Peerdeken gedronken hebben dan uwe borze kon lyden: werk dan maer om uwe schuld te betalen. - Ik ga te bed. Goede nacht! en vergeet niet te bidden eer gy slapen gaet.’
| |
| |
Zy stond op en begaf zich in een ander klein vertrek onder het mompelen van eenen stillen Goeden nacht. Nauwelyks kon de moeder eenige stonden te bedde zyn, wanneer Geeraert aen de deur klopte en door Frans werd binnengelaten.
Hy was zeer bleek in het aengezigt en uitermate droef, doch dit verwonderde Lina niet, vermits zy zelden het voorhoofd haers minnaers zonder de rimpelen van smartelyke gepeinzen gezien had. Met langzamen tred ging de jongeling tot de maegd, vatte stilzwygend hare hand en drukte dezelve even stilzwygend op zyne borst. Dit was zyn gewoonlyke groet; maer by gebrek aen woorden, die hy weinig gebruikte, spraken zyne oogen de diepste dankbaerheid en de vurigste liefde.
‘Geeraert’ riep Lina ‘wat hebt gy? Uwe hand is koud als lood! God! er is bloed aen uwen hals....’
‘Het is niets, Lina: in de duisterheid heb ik my onvoorzigtiglyk bezeerd. Hoe gelukkig zou ik zyn indien ik slechts aen het lichaem mogt lyden!’
Dit laetste gezegde was verzeld met een' diepe zucht, waervan de holle toon Lina met angst en benauwdheid vervulde. De hardheid van Geeraerts scherpe blikken deden haer voor een vervaerlyk nieuws vreezen. Met eenen liefderyken kommer reinigde zy zyn hoofd van het weinige bloed dat uit eene geringe wonde gestort was, en vatte ondertusschen de hand van haren minnaer, dezelve drukkende als om hem moed in te boezemen en hem hare innige liefde als eenen troost te doen gevoelen.
| |
| |
Geeraert bezag het meisje met beweeglooze oogen: men zou gezegd hebben dat hy zyne ziel in haer wilde overzenden, want hy staerde met zulke kracht op haer, dat zy hem losliet en, op eenen stoel nederzinkende, hem toeriep:
‘ô Geeraert, bezie my toch zoo niet! Het leven ontgaet my onder uw gezigt....’
De jongeling boog het hoofd en blikte op den grond, doch haer weldra op nieuw beziende nam zyne stem eenen toon aen die eenen doodelyken angst verried, en het hart van Lina wreedelyk verscheurde.
Terwyl het meisje hem schier gevoelloos aenhoorde en hy op eenen stoel voor haer nederzat, sprak hy:
‘Vriendinne, luister bid ik u, want ik zal lang spreken: myne stem hoort gy voor de ketste mael.’
Zonder op de bleekheid der bevende Lina acht te geven, ging hy voort:
‘Nog kinderen zynde hebben wy samen gespeeld; iets dat wy niet begrepen, en dat nu in de dwingende vlam der liefde is veranderd, trok ons tot malkaêr. Dan wist gy niet, engel dat gy zyt, wat het is de eerstgeboorne van eenen beul te zyn: gy wist niet dat degene die hangt en rabraekt en brandmerkt met meer schande beladen wordt dan die welke door hem gehangen of gebrandmerkt worden. Later hebt gy iets er van geweten; maer uwe zuivere ziel wilde in de onregtveerdigheid der menschen niet deelen, en naermate myn ongeluk zich voor uwe oogen ontrolde, werd uwe liefde ook grooter, omdat
| |
| |
gy wist dat ik die liefde noodig had om niet te sterven: ô ja, zonder u zou die zielepyn my lang gedood hebben, want ik geloofde aen niets meer dan aen de regtveerdigheid van den God die my een beter leven bereidt, en aen de onverganglykheid uwer min. - De menschen vervolgen my als eenen gevloekten; het bloed, dat gy nog op mynen hals ziet druppen, is gestort door hunnen boozen haet; maer dit ware niets, myne lieve, ô neen, ik zou geene enkele klagt voortbrengen indien myn lichaem tusschen twee steenen gepletterd werd, - maer de pyn - de foltering zit dáér!’- En hy bragt den vinger op zyn bleek voorhoofd, terwyl hy dus voortging: ‘Weten dat men, met het zuiverste leven, met de grootste goedhartigheid, door iedereen, bespot, geslagen en gehaet móét zyn, - zonder ooit, ooit, door welke edelmoedigheid het zy, iets anders dan slyk in het aengezigt te krygen. ô, Engel van goedheid, verstaet gy dat dit meer is dan ik kan dragen, en dat myn hart droog wordt by die pletterende overtuiging?’
‘Dit heb ik lang verstaen’ zuchtte Lina door hare tranen ‘zyn uwe pynen niet in myn hart? Komt er droefheid op uw gelaet zonder dat myn oog zich met het bitter water der smart bevochtige?....’
Geeraert hield eenen oogenblik op van spreken om zyne vriendin te hooren, doch vervolgde zonder van zyne eerste rede aftewyken:
‘Wy hebben ons gevleid met de hoop dat een onverwacht voorval my van het beulenambt zou bevryden, en
| |
| |
dat wy dan, gerust en onbekend, in eene andere stad zouden hebben kunnen woonen; maer eilaes, lieve Lina, wy hebben gedroomd: het noodlottig uer is gekomen, - morgen, ja reeds morgen zult gy uwen ongelukkigen Geeraert met het moordzweerd in de vuist op het schavot zien! Daerom is de hand, die den doodslag geven moet, koud als ys. - Dáér, voel!’ En hy reikte eene asverwige hand aen zyne vriendin.
‘Myn vader ligt ziek te bed’ voegde hy er by ‘en de Schout heeft my bevolen, morgen den schipper Herman te regten!’
Als of de zielskracht van Geeraert waerlyk in Lina ware overgegaen, hielden hare tranen eensklaps op van vlieten, en hem beziende met blikken, die nog styver dan de zyne waren, vroeg zy:
‘Wel nu wat eischt gy dan?’
‘Ik eisch dat gy my vergete en my alleen aen de smart en aen de verachting overlate. ô Lina, geef my dien troost!’
‘Weegt myne liefde u zwaer, Geeraert? Zou uw hart voor dit gevoel ook droog geworden zyn?’
‘Neen, vriendinne, het is integendeel het eenigste goed dat God my verleende, maer iets anders doet my een eeuwig afscheid van u vragen: - gy hebt uw jong leven onder den smaed en de beschimping der andere menschen om mynentwille versleten, en gy hebt den zoon van eenen beul met uwe liefde bedekt, om hem voor de schichten des haets te bevryden; door u alleen heb ik
| |
| |
het geluk gesmaekt dat my anders onbekend zou zyn. Ja, gy hebt u als eene martelaresse voor my opgeofferd. Het gevoel dat my aen u verbond, heeft my tot hiertoe verblind gehouden, maer gedenk, goede Lina, dat ik morgen niet meer een beulszoon, maer de beul zelf zal zyn. En gelooft gy! - kunt gy denken dat ik zoo veel zelfsopoffering van u zal vragen? Dat ik lyden zal, dat men u verwyte dat de beul zelf uw minnaer is? - Gelooft gy my onedel genoeg om u, gy die de zuivere onnoozelheid zelf zyt, na morgen nog met myne handen aenteraken? met handen die in menschen bloed zullen gedoopt zyn? ô, Zeg my dat gy ten minste my nog groot van gemoed acht, dat gy myne ziel kent, en dat gy weet dat ik zulks niet doen zal, noch doen kan!’
Eene zonderlingc verandering deed zich op de wezenstrekken van het meisje bemerken; er was eene uitdrukking op gekomen, die zonder twyfel uit een gevoel van blydschap voortsproot, want hare oogen blonken met een helder vuer en een zoete grimlach bewoog hare lippen. Zonder de hartstogt welke haer op dit oogenblik vervoerde te begrypen, gaf zy zich over aen de ingeving van haer hart, en gevoelde die innige vreugd, welke eene edelmoedige daed met zich brengt. Zy antwoordde zonder ontsteltenis:
‘Welnu, myn vriend, ik begryp ten volle wat gy zeggen wilt, wat edel gemoed het uwe is, maer denkt gy, dat ik u niet eene gelyke liefde toedraeg, of dat ik min edel van hart ben? - ô, Ik blyf de uwe, gansch de uwe, morgen nog en voor eeuwig! Ik zal u omhelzen,
| |
| |
beul of niet, - hier of op het schavot. Geeraert, ik begryp mynen pligt: eens wordt ik uwe vrouw, ondanks den smaed der menschen, en ik zal over uw leven den balsem der genegenheid altyd doen vloeijen....’
‘Nooit - nooit, Lina, wordt gy de vrouw van een' beul! Ho, indien ik misdadig genoeg ware om dit te lyden, verdiende ik den eeuwigen vloek; - zou ik u met my in den poel van schande en verachting trekken? ô, neen!’
‘Nooit verlaet ik u, Geeraert, ik hecht my onaf-scheidbaer aen uw lot, en gy zelf zyt niet magtig genoeg om my van u te scheuren. Gelooft gy dat ik u wil laten sterven? Vriend, indien gy wist hoe trotsch, hoe hoogmoedig ik in dezen stond ben! Ho, ik zal met betrouwen tot de heilige tafel gaen, want ik voel in mynen geest, dat de regtveerdige en goede God my om die woorden zal beloonen.’
Zeggen wat de verwonderde jongeling gevoelde is onmogelyk; hy bezag met verdwaeldheid dit kind, dat zich zoo edelmoedig voor zyn welzyn opofferde en zich voor hem aen den smaed en de schande wilde ten prooi geven. Dit mael schetste een waer geluk zich op zyn gelaet en een zware zucht ontlastte zyne borst. Hy hief de oogen ten hemel en riep:
‘ô God vergeef my! ik dorst my tegen u beklagen, en gy hebt my eenen uwer engelen geschonken!’
Lina gevoelde zich by dit dankbaer gebed veredeld: men kon op haer voorhoofd het rood der zedigheid, en in hare oogen het vuer der trotschheid zien blinken.
| |
| |
Gedurende den tyd, welken de twee gelieven aen die samenspraek gesleten hadden, was Frans met werken voortgegaen, zonder veel acht op zyne zuster en Geeraert te geven; doch nu zyn naeikussen afgemaekt was, begon het waken hem schrikkelyk te vervelen. Met zyne lamp tot by Lina komende, sprak hy:
‘Sa, Lina, ik heb grooten vaek en zou geerne gaen slapen. Gy moest aen Geeraert zeggen dat hy morgen wat vroeger komt.’
Ofschoon Geeraert nog veel aen zyne minnares te zeggen had wilde hy echter den goeden Frans zyne nachtrust niet ontrooven; hy nam zynen hoed en zich bereidende om uit te gaen zegde hy:
‘Frans ik moet morgen op het schavot eenen mensch het hoofd afslaen.’
‘Pas maer op, Geeraert!’ antwoordde Frans met ongevoeligheid ‘want zoo gy misslaegt wordt gy doodgeworpen gelyk de beul Harmen; maer dan zal ik u bystaen.’
De jonge scherpregter bezag Lina met eene diepe droefheid en ging naer de deur om het meisje te verlaten, eene traen uit zyn oog vagende. Zy wierp zich om zynen hals en sprak de volgende woorden op eenen drukkenden toon:
‘Op het galgenveld zal ik by het schavot staen..... bezie my dan wel!’
En zy hoorde, met weenende oogen en met benepen hart, de stappen van haren minnaer in de straet galmen en vergaen. -
| |
| |
| |
II.
Toen de slaepzieke Frans zoo onverwachts het gesprek der twee gelieven verbrak, had Geeraert aen zyne Lina het eeuwige vaerwel niet meer herhaeld, willende haer meer pynen sparen: desniettemin scheen dit vaerwel aen den jongen beul onwederroepelyk, want hy had een vast en onwrikbaer besluit gevormd, het zuiver en edelmoedig meisje nimmer aen zyn schandig lot te verbinden.
Met onzekere doch snelle stappen doorliep hy de straten, die van de Vlierstege naer zyne wooning leidden, en kwam eindelyk, eer hy het nog bemerkte, by de Stadsvest en klopte aen eene deur, die by klaren dage, door hare bloedroode verw, het huis van den scherpregter aenduidde.
Zoohaest de knecht opendeed vroeg Geeraert:
‘Wel, Jan, is de schout hier geweest?’
| |
| |
‘Ja, hy gaet daer even weg. - Uw vader heeft my bevolen u te zeggen dat hy u wacht.’
Geeraert klom op de trappen en trad in de kamer waer zyn zieke vader op een bed lag uitgestrekt.
De oude beul was bleek en mager; men kon zien dat eene uitmergelende kwael zyne wangen geploegd had en zyne verglaesde oogen in zyn hoofd had teruggetrokken.
Alhoewel de terende ziekten het lichaem zoodanig uitdroogen, dat niets van hetzelve dan de beenderen en de huid overblyft, laten zy echter aen de ziel alle hare krachten, ja zelfs schynt het, dat naermate het lichaem vergaet, het denkvermogen sterker wordt. Zoo was het ook met den ouden beul: ofschoon zwak en krank van leden, was zyn geest zoo vry als die van een gezond mensch. Wanneer zyn zoon binnentrad keerde hy naer hem zyne blinkende oogen, doch sprak niet.
Geeraert vatte met haest eenen stoel en plaetste denzel-ven by het hoofdeinde van het bed; dan stak hy zyne hand onder het deksel om de magere hand van zynen vader te zoeken, en dezelve drukkende, riep hy met eene bevende en dorre stem:
‘Vader, vader, de schout is hier geweest! Zeg my, wat is myn vonnis? - Zal ik beul zyn?’
‘Myn zoon’ antwoordde de vader treurig ‘ik heb by den schout alle poogingen uitgeput: hy wil niet dat onze knecht uwe plaets vervange. - Geld, noch gebeden kunnen hem vermurwen; gy zult beul zyn, myn ongelukkige zoon.’
| |
| |
De droeve jongeling had dit vonnis wel vooruitgezien, en doch was die bevestiging hem een pynlyke slag. De siddering der ontsteltenis hep over zyn gansch lichaem en hy neep de hand zyns vaders met eene stuiptrekkende kracht. Die beweging was slechts oogenblikkelyk, hy verviel welhaest in zyne gewoone droefgeestigheid en zuchtte:
‘Het is dus morgen, morgen, myn vader! - dat de laetste hoop op geluk my moet ontvallen. Morgen zal het bloed van een slagtoffer op my terugspatten. Nu begint voor my die schandelyke levensloop..... Betaeld moordenaer! moordenaer!’
‘Myn zoon’ viel de vader met ontroering in zyne rede ‘bereid u tot een leven van martelie en van pyn: ieder hoofd dat gy zult afslaen zal als een steen op uw hart terugvallen, en wanneer er steenen genoeg op uw hart zullen liggen, dan zult gy sterven gelyk ik nu sterf...... Maer er is hierboven een Regter die het lyden vergoedt.’
Geeraert eigende zich het pynlyke deel uit de woorden zyns vaders toe, zonder het troostvolle vooruitzigt te hooren. Hy ging voort:
‘Ho! nu versta ik den haet der burgeren tegen my. Kan ik niet alle dagen geroepen worden om eenen van hen te dooden, het zy een onnoozele of een misdadige? En nochtans, indien zy zien konden wat er op dit oogenblik in myn hart omgaet, zy zouden my niet haten. Zy denken dat een beul behagen vindt in bloedvergieten,
| |
| |
en wanneer hy, by het zien van den blooten hals eens slagtoffers, bleek wordt en beeft, dat zyne handen het zweerd niet meer dragen kunnen, dan werpt men hem dood met steenen, omdat hy niet beul genoeg is en dat het medelyden hem verzwakt!
‘Ik heb dikwyls aen die tegenstrydigheid gedacht, myn zoon, doch nooit heb ik dezelve begrepen.’
‘Ik wel vader, ik heb ze lang begrepen: er behoort in elke verzameling van menschen een slagtoffer, een ongelukkige, op wien alle de wreedheid, alle de haet, die in de harten verborgen ligt, zich moge uitstorten - en dan wordt die lyder door de maetschappy met schande overladen, opdat men hem zonder berouw moge mishandelen en verachten; want het is door meer boosheid dat de mensch zyne onregtveerdigheid altyd billyken wil..... Maer, myn vader, er is dan toch geen enkel onbeproefd middel meer over om myn lot te ontgaen? Ik kan my het gedacht van menschenmoord niet gemeen maken; het schynt my dat ik morgen waerlyk een verachtlyk schepsel worden zal; ja, ik zal myn eigenzelven verachten. - En geene hoop meer! Het moet zoo zyn!’
‘Myn zoon’ sprak de vader met zyne oogen naer de tafel wyzende ‘neem dit boek, dat de Schout my getoond heeft, en lees uw vonnis op de openliggende bladzyde.’
Geeraert las zyne onherroepelyke bestemming met diepen angst; hy wierp het boek met verontweerdiging en toorn ten gronde en riep:
| |
| |
‘Vervloekt zy de onregtveerdige wet die my, in het lichaem myner moeder, tot bloedvergieten en tot schande veroordeeld heeft! ô Maetschappy! het is dan waer - gy hebt over myne wieg geroepen: - Die vrucht hoort my toe, want het is de eerstgeboorne van eenen Beul: men levere hem aen den smaed der menigte: hy worde met bloed en laster overladen, en dat hy onder zyne broederen leve gelyk eene slang, wier gezigt men met afschrik ontvliedt...... Spotterny! Terwyl men dit vonnis over my uitsprak, lag ik in myne wieg het blinkend zonnelicht toe te lachen! - Myn vader, gelooven zy dan dat myne moeder my zonder hart gebaerd heeft, en dat het my niets geeft, zoo onder het slyk der schande begraven te zyn?’
‘Gy dryft de wanhoop te ver, Geeraert’ antwoordde de vader zuchtend. ‘Ik versta uwe droefheid wel, zy heeft my nu reeds zoo lang bestreden; maer gedenk dat de Beul in eene gemeente volstrekt noodig is, en onderwerp u aen het lot u door den Heere bestemd; misschien zult gy dan nog eenige rust in uw bitter leven vinden.’
‘Rust vinden! Hebt gy rust gevonden, myn vader? Is het de rust die u ten grave leidt? Zyn het tranen van vrede en van rust waermede gy het hoofd van uwen zoon sedert twintig jaren bevochtigt? ô! Verberg my de schrikkelykheid van myn lot niet: gy hebt den moed gehad het uwe zoo lang te dragen, maer ik, vader, ik gevoel my zoo sterk niet.... en doch, sterven is sterven:
| |
| |
indien de dood ons morgen te gelyk treft, zullen onze zielen even vry en even vrolyk tot den regterstoel des Heeren opklimmen en zich welligt in den hemel terugvinden.’
De oude beul hoorde met eenig genoegen dat eene strael van hoop in het hart van zynen zoon drong, hy vermoedde het ten minste uit zyne woorden. Willende hem dan aendryven om zich tot de rust te begeven zegde hy:
‘Dit lang spreken heeft myne borst uitermate vermoeid: ik zal u nog eenen raed geven. - Wanneer gy morgen op het schavot klimt, bezie dan toch het volk niet; want alle die oogen, welke met eene bloedzuchtige nieuwsgierigheid blinken, zouden u ontstellen en gy zoudt beven. Beeld u in dat gy alleen met den veroordeelden op het schavot zyt, en neem de maet van uwen slag wel waer; want zoo gy uw slagtoffer niet in eens doodt, zullen duizende stemmen zich tegen u verheffen - en ik zou u welligt niet levend wederzien. Ik zal Gode terwyl bidden, dat hy u uit medelyden de magt geve om het noodlottig werk te volbrengen. - Ga, myn zoon, myn zegen zy over u!’
Reeds was het hart van Geeraert opgepropt met woorden, en gewis zou hy nog lange klagten uitgestort hebben, doch hy zag dat zyn vader eene traen zich uit het oog vaegde, en besloot zyne smartelyke gepeinzen niet te staven. Hy meende te zeggen: ‘ô! Ik zal beven, ik zal niet kunnen slaen’ nochtans weêrhield hy zich uit
| |
| |
liefde tot zynen zieken vader, en hem teederlyk omhelzende, als of hy eeuwig van hem ging scheiden, sprak hy met diepe ontroering:
‘Slaep gerust, myn goede vader, ô ja, slaep gerust!’
In zyne kamer gekomen, sloot hy de deur vast, ging voor eene tafel zitten en legde het hoofd op de hand: dan stuerde hy zynen blik naer de zyde van zyn bed, en zonder hetzelve of iets anders te bezien bleef hy met beweeglooze oogleden zitten.
Als de zon des anderen daegs de kamer met hare eerste stralen kwam verlichten vond zy den ongelukkigen jongeling nog in dezelfde houding, zittende voor de tafel, met de oogen halsstarrig op een bloot mes gehecht, hetwelk hy tusschen zyne vingeren deed rollen, als of hy zich in het herblikkeren van deszelfs gummend stael hadde verlustigd.
| |
| |
| |
III.
Des anderen daegs was het een schoone lentedag: de zon gloeide met een koesterend vuer aen den doorschynenden hemel, welks azuer, hier en daer, door een gewaterd wolkje onderbroken was. De invloed der zuivere lucht werkte krachtdadiglyk op de gemoederen der burgers van Antwerpen. Men zag overal niets dan wandelende persoonen, die de rykgekleurde paeschkleêren met kloppend hart ontvouwen en aengetogen hadden; de kinderen speelden huppelend in de straten en eene menigte kleine gevleugelde kevertjes, welke uit de velden zich boven de stad verspreid hadden, kwamen aenkondigen dat de natuer, haren schoot ontsluitende, hun het leven had teruggeschonken.
Om tien ure was alle het volk by de Lieve-Vrouwe-Kerk vergaderd, om de Sinxen-Processie te zien uitgaen: met ontdekten hoofde zagen zy de prachtige vanen en
| |
| |
ryke standaerden voorbydryven, tot dat het Allerheiligste hen genaekte: dan spreidden zy allen hunne neusdoeken op de steenen der markt, en knielden vol eerbied voor hunnen God. Terwyl al het blikkerend goud der kasuifelen en stoolen den Priester in de oogen der aenschouwers tot het heiligdom verhief, kwam een statig gezang van zware mannenstemmen de ontroering vermeerderen, en in dit oogenblik was er onder de menigte geen enkele, die niet zyne aerdsche wooning vergat, om met zyne verbeelding tot den woon van God op te klimmen.
Onmiddelyk na de processie volgden de gelederen der zes Gilden: eerst de broeders der Schermersgilde, dan de Kolveniers, de jonge en oude Voetboog; en de jonge en de oude Handboog, allen in sierlyk gewaed en met blinkende wapenen. - Deze ook voorby zynde kwam er eensklaps eene onstuimige beweging onder het volk; iedereen deed geweld om zich grooter te maken en het hoofd boven anderen te kunnen verheffen, men klom op vensters en op palen en een algemeene schreeuw, met handgeklap gemengd, gaf de vreugde der menigte te kennen:
De ommegang! - Daer is de ommegang!
En inderwaerheid, een wanstaltige Visch, zwemmende in geschilderd water, dreef langzaem tusschen de aenschouwers, over de Groote-markt. Op den rug van het zeemonster zat Kupido, de kleine minnegod, die met een teeken zyner magtige hand de twee
| |
| |
waterbronnen, welke de walvisch wel dertig voet hoog uit zyne neusgaten spoot, op de nieuwsgierigen sturen kon. Het was aerdig om zien hoe de burgers lachend en gillend henenvlugtten, om uit het bereik van den vyandigen walvisch te geraken; echter konden zy door de dikke scharen niet goed heen komen, hoe zy ook drongen en duwden. Kupido hunne vrees ziende, stuerde dan de natte strael tot hen, en stortte emmers water over hunne hoofden. Men geloove niet dat zy daerom bedroefd waren; neen, zy juichten heviger en gaven geene acht op de schade hunner kleederen, zoo zeer vervoerde hen de blydschap, welke dit spel hun baerde.
Na den Walvisch volgde de Reus Druon-Antigoon, die zyn hoofd en oogen verschrikkelyk wendt en keert en in de zoldervensteren der hoogste huizen blikt. Dan nog volgden: de Dolphynen, de Zeewagen van Neptunus, Europa op de stier, de Parnassusberg met de zanggodinnen, de Maegdenwagen, de Fortuin op eenen olifant, het Schip van koophandel, en meer andere schoone zinnebeelden.
Iedermael dat er iets nieuws voorbyreed herhaelden de burgeren hun handgeklap; het zy om de schoonheid van het zinnebeeld zelf, of wel om vrienden of magen welke de persoonen verbeeldden, toe te juichen; en mits de ommegang zeer lang was, klommen er vreugdekreten op uit alle byzondere straten der stad. Onder den invloed van het zoete lenteweder vonden de burgeren zich meer tot vrolykheid genegen, hetgeen genoeg
| |
| |
zigtbaer was aen den bestendigen grimlach die op hun aenzigt blonk.
Nochtans, terwyl de onbezonne menigte zich met kindervermaken bezig hield en van vreugde met de voeten trappelde, als of het ongeluk haer onbekend ware, was er ergens een mensch wiens leven steeds vol bitterheid geweest was, en die nu, eilaes, in den poel der smart zoo diep verzonken lag, dat hy den grond er van gevoelde.
De arme Geeraert zat weder by het bed van zynen ouden vader, stilzwygend met de armen op de borst gekruisd, en ineengezonken als een mensch wiens spieren hare veerkracht verloren hebben; hy was niet meer die jongeling met schoone zwarte hairen, die aen zyn bleek gelaet zoo veel manlykheid gaven; neen, nu was hy zoo oud geworden als zyn zieke vader. Diepe rimpels hadden zyne wezenstrekken in verschillende rigtingen geploegd...... En iets anders, - verschrikkelyk teeken! betoonde hoe zyn hart den nacht te voren was gepletterd geweest: - zyne hairen waren wit als sneeuw! Door de foltering des gemoeds was zyn zenuwstel dermate gevoelig geworden, dat het minste gerucht hem deed beven; en telkens dat de klok van St. Jakobs één uer meer uitriep, liep koud zweet hem van het aengezigt en zyne witte hairen rezen te berge op zyn hoofd.
Het sloeg twee ure namiddag, toen zulke ontroering den lydenden Geeraert voor de zesde of zevende mael kwam treffen.
| |
| |
‘Myn ongelukkige zoon’ sprak de vader, heb moed; deel my uwen angst mede, misschien zullen myne woorden u eenigen troost geven. Gy zit daer reeds zoo lang zonder spreken!’
Geeraert bragt de hand zyns vaders op zyn benepen hart, en drukte dezelve bevende; hy hoorde aen den toon der woorden van zynen vader, dat dit stilzwygen hem pynde. Met eene drooge en doffe stem antwoordde hy:
‘Myn vader, ik meet den afstand die my van de eeuwige schande scheidt. Nog vier uren en ik zal een vloekbaer en een gevloekt schepsel zyn, - myne handen zal ik in het bloed van mynen evennaesten gedoopt hebben. ô, Ysselyke zekerheid! Dan is de weg des levens achter my onherroepelyk gesloten..... Er is geen terugkeeren meer aen, ik moet voortgaen, zonder omzien, in de baen der schande en der verfoeijing; en indien een medelydend mensch - eene vrouw, ô Lina, Lina! - indien een mensch my de hand toereikt, zal ik weten, dat ik hem geene hand kan teruggeven dan eene die met menschenbloed is besmet geweest! - Myn vader, ik kan u niet uitdrukken wat ik gevoel, myne zinnen zyn ontsteld. Zou ik het u zeggen? ô Ja, gy moogt daerby myne pynen afmeten: dezen nacht heb ik myne hand naer een mes uitgestrekt om my te dooden! - doch het scheen my dat uwe hand de myne met kracht wederhield. Ik dacht dan aen de droefheid, welke myne dood u zou veroorzaekt hebben, en ik heb geweend tot dat het mes my ontvallen is.’
| |
| |
Gedurende die woorden had de schrik zich op het magere aengezigt van den ouden beul afgeschetst, twee tranen rolden op zyne wangen en het was zigtbaer aen de uitdrukking van zyn gelaet, dat een akelig vooruitzigt hem bedroefde. Met eene smeekende stem riep hy uit:
‘Myn zoon, aenzie den weedom uws ouden vaders: bepeins hoe hy lyden moet by uwe woorden. Weet gy wel, Geeraert, dat gy my uwen gewissen dood aenkondigt? En dat gy my zegt: - dezen avond zal myn lichaem door eene razende menigte aen stukken getrokken worden, en gy, myn vader, zult myne verstrooide lidmaten op het galgenveld niet meer vinden; want men zal my pletteren en scheuren, en myn lyk zal onder de voeten van het volk gemalen worden? Weet gy, wreede zoon, dat uwe woorden die schrikkelyke voorzegging behelzen?’
‘Ja dit weet ik’ antwoordde Geeraert, met eene hardnekkige koelheid, die den ouden vader eene siddering over zyn gansch lichaem veroorzaekte. - Wat ysselyk geheim vond hy in het hart zyn zoons!
Met pynlyk geweld rigtte hy zich half op in het bed, en zynen zoon tot zich trekkende, sloeg hy zyne twee armen hem om den hals en omhelsde hem onder eenen vloed van tranen.
‘ô Geeraert’ riep hy ‘ik versta u, gy wilt sterven! Gy neemt behagen in dit zondig gedacht, in dien afgrysselyken droom! Als een vrywillig slagtoffer gaet gy u aen de razerny der menigte ten beste geven...... en ik, die oud en krank ben, ik zal alleen op de wereld blyven?
| |
| |
Gy zoudt my aen de smart overlaten! Gy hebt gewis niet aen de wreede ondankbaerheid van uw voornemen gedacht, Geeraert?’
De indruk welke die klagten op den jongeling deden was verwonderlyk: hy beefde als een beschuldigde dien men te regt eene grove en schandige misdaed aentygt. Ziende hoe ver de streelende verbeelding eener spoedige dood hem van het gevoel zyns pligts had doen verdwalen, en overwegende wat pyn en droefheid zynen vader treffen moest, indien hy hem alleen op aerde liet, schrikte hy van zichzelven, by de overtuiging zyner wreedheid. Het gedacht van dien dag te sterven had hem den ganschen nacht toegelachen en nu moest hy, uit liefde tot zynen vader, alle poogingen aenwenden om een leven, dat hem lastig viel, te behouden: hy sprak:
‘Myn vader, ô vergeef my - ik begryp mynen pligt. Ja ik moet leven. Welaen! ik zal met moed het schavot beklimmen. Dat al de smaed, al de schande welke een mensch dragen kan, op my valle, ik zal opstaen tegen den haet en de verfoeijing! Nu vrees ik niets meer; bereid om den slag met onverschilligheid te geven, zal ik myne hand in het bloed myner broederen doopen, zonder dat een gevoel van afgryzen in my opkome. Het is gezegd - zy hebben het gewild! Ween niet meer, myn vader, uw zoon zal beul zyn - en met een beulenhart.’
Men zou kunnen gelooven dat Geeraert eensklaps
| |
| |
was veranderd en dat de afschrik van bloedvergieten in hem vergaen was, of wel dat een mannelyke moed hem de magt gegeven had om dien afschrik te overwinnen, maer het was zoo niet. Geeraert bedroog zichzelven en zynen vader, en zyne woorden waren slechts voortgesproten uit eene innige razerny, die hem had bevangen, wanneer hy zich gedwongen zag te kiezen tusschen twee besluiten welke hem even pynlyk, even onmogelyk uit te voeren waren: - of zich den dood ten prooi te geven en zynen ouden vader de grootste ondankbaerheid te bewyzen, of wel beul te zyn met hart en ziel. De foltering, voor hem uit dien wisselkeus ontstaen, was genoeg zigtbaer aen zyne houding, want hy beefde sterker dan hy ooit gedaen had, en toen hy zegde: ween niet meer myn vader! borsten overvloedige tranen uit zyne eigene oogen en hy kwam met het hoofd tegen de borst zyns vaders vallen.
In dien stand bleven zy langen tyd, elkander poogende te troosten, doch vruchteloos; want de oude beul vreesde niet zonder reden dat zyn zoon geenen moed genoeg hebben zou, en Geeraert schrikte van een leven als hetgeen hem voorbereid was, indien hy die eerste vonnisuitvoering kon volbrengen.
| |
| |
| |
IV.
Het was ten zeven ure des avonds, dat de veroordeelde schipper Harmen moest geregt worden; - men had het tot dit uer uitgesteld, uit hoofde der volksvermaken, welke er dien dag hadden plaets gehad.
Langen tyd voor het bestemd oogenblik zag men reeds tallyke hoopen volks, uit de St. Jorispoort, naer het galgenveld gaen om de wreede vertooning by te woonen. - Er is niets dat het volk meer aenlokt dan het beloofd gezigt van een hoofd, dat grimmend van het schavot afrolt, terwyl vergoten bloed den grond met dampend rood komt verwen. Wat boos vermaek! wat booze nieuwsgierigheid, die zich in het vernietigen van den mensch verlustigt!
De maer der onthalzing deed er reeds vele op voorhand van blydschap trillen: zy zullen gaen zien! En daer gekomen, toonen zy droefheid en medelyden voor den veroordeelden. - Waerom? Om hunne hatelyke natuer
| |
| |
voor zichzelven en voor anderen te verbergen; want zy gevoelen ook de wreedheid, welke in hunne schandelyke nieuwsgierigheid verborgen ligt.
Het galgenveld zelf was overdekt met volk: vrouwen van allerlei stand en ouderdom bevonden zich dáér met dochteren en zonen; en de oude gryzaerd, die anders niet uit den hoek der haerdstede te jagen was, had zyne laetste krachten verspild om nog eens zyne styve leden tot onder het schavot te dragen, en het bloedig schouwspel eener onthalsing by te woonen. - Het was een nypend gedacht te zien hoe schaterend en hoe lachend de menigte daer wachtte, terwyl galgen, mikken, raderen, boven hunne hoofden, met geraemten en halfverteerde lichamen pronkten.
Tusschen het ineengedrongen volk en digt by het schavot stond Lina: het harte klopte haer sterk in den bangen boezem, en welligt zou zy dáér geweend hebben, niettegenstaende degenen die haer omringden, maer zy was gekomen om Geeraert aen te moedigen en zy gevoelde hoe slecht zy door hare tranen dit doel kon bereiken. Haer broeder Frans bevond zich aen hare zyde, netjes opgekleed, met eenen breeden hoed op het hoofd en eenen bruinen mantel op de schouders, gelyk meest alle burgeren des tyds droegen. Lina had hem den akeligen toestand van Geeraert uitgelegd, en hy, met eene wilde edelmoedigheid begaefd, had onwederroepelyk gezworen den kop in te slaen aen den eersten die eenen steen naer den jongen beul werpen zou, indien dit moest gebeuren.
| |
| |
Daer het reeds laet in den avond en half duister begon te worden, waren de beulsknechten werkzaem om op het schavot alles klaer te maken, en men wachtte niet lang meer; want op dit oogenblik drong de beulenkar door het volk en werd door een algemeen geruisch aengekondigd. De veroordeelde Harmen, in zwart lynwaed gekleed, zat met eenen Priester achter in het ruim van den wagen: Geeraert met het groote zweerd bevond zich nevens zynen knecht op den voortryn.
Zeggen wat er in het hart van den jongen beul omging ware niet mogelyk, vermits zyn gelaet niets betuigde; hy hield zyne blikken nederwaerts gevestigd en bezag het volk niet. Voorwaer, indien het zweerd hem niet had doen erkennen, zou men niet hebben kunnen zeggen wie van beide, of hy of Harmen, de veroordeelde was; wat men als zeker mogt aenzien, was dat Geeraert meer door schaemte en droefheid gepynigd werd dan degene dien hy regten moest. Gelukkiglyk voor hem had zyn vader hem verpligt het gryze hair, dat hem een al te zonderling voorkomen gaf, te laten afsnyden, anders had de menigte hem reeds by zyne komst bespot en met scheldwoorden bejegend. De verdwaelde jongeling klom op het schavot zonder het te weten en was zoodanig, door al wat hem omringde, verstomd, dat niets bescheiden voor zyne oogen of zynen geest zich opdeed: hy zag Lina ook niet, alhoewel deze hem door haren broeder meermalen teekens deed doen.
De beulenknechts wilden den veroordeelden uit de kar
| |
| |
op het schavot leiden, doch deze gaf voor, dat hy zyne biecht nog niet wel gesproken had en dat hy nu eerst zyn geweten gansch wilde zuiveren, daer hy wel zag dat er geen uitkomen meer aen was. Misschien vestigde hy eenige hoop van verlossing op de aenstaende duisternis, die langs hoe meer aengroeide: reeds konden die, welke wat verre achteruit stonden, het schavot zelf niet wel meer zien. Het volk vreezende dat de donkerheid de schoone vertooning aen zyne oogen zou onttrekken, begon overluid om de uitvoering van het vonnis te roepen. Dan bragt men den veroordeelden met geweld op het schavot en men deed hem vooraen op de knien zitten: de knecht van den Scherpregter ontblootte den hals van het slagtoffer en toonde denzelven met eenen beteekenenden blik aen Geeraert, als of hy zeggen wilde: - Meester, dáér moet gy slaen!
Op het gezigt van het bloote vleesch waerin hy hakken moest, schoot Geeraert op uit zyne gevoelloosheid; zyne beenen begonnen te trillen dat het schavot er van beefde en het zweerd viel hem uit de vuist; echter werd dit voor alsdan niet bemerkt, aengezien het teeken tot de uitvoering van het vonnis nog niet gegeven was. De knecht raepte het moordstael op en gaf het terug aen zynen meester, die het stuiptrekkend in de vuist wrong.
De Roode-roede of bediende van het halsgeregt gaf het teeken, doch Geeraert hoorde zyne stem noch zag de roede nedergaen. Dan riep de knecht, terwyl er reeds een kwaedvoorspellend gemor onder het volk liep:
| |
| |
‘Gauw! Meester gauw!’
Al den moed, alle de krachten welke hem nog overbleven vereenigende, hief Geeraert het zweerd boven den hals van den veroordeelden, met een waer voornemen om wreedelyk toe te slaen. Hy wist niet, de ongelukkige, waer hy zich bevond, wat hy deed, noch wat hy dacht; gansch verloren van schaemte en schrik, was hy in razerny ontsteken, en ging eenen slag geven zoo zwaer als er ooit eenen op het schavot gegeven werd; maer op dit oogenblik draeide de veroordeelde het hoofd om, en het dreigende zweerd ziende, liet hy eenen jammerlyken schreeuw. Dan verloor Geeraert in eens al zynen byeengeraepten moed en hy liet het zweerd op het lichaem van Harmen vallen, doch zonder kracht en zelfs zonder hem te wonden.
De misdadige, die by het voelen van den slag eene yskoude over zyn gansch zenuwstel had gevoeld, en gedacht had dood te zyn, sprong plotseling regt en zyne armen tot het volk reikende, riep hy om hulp, schreeuwende dat men hem moedwillig martelde.
Er hoefde niets meer om de razerny der menigte te ontsteken; het medelyden gaf in zulk oogenblik eene verw van edelmoed aen de gewelddaden, welke zy wilde plegen.
‘Slaet dood! Slaet dood, den menschenpyniger!’ was alles wat men hoorde. Steenen vlogen om het hoofd van Geeraert doch niet menigvuldig, want steenen waren er weinig op het galgenveld te vinden.
| |
| |
De verstomde jongeling kwam vooraen op het schavot, kruiste de armen over elkaêr en zich voorstellende als een martelaer die wil sterven, riep hy met krachtige stem:
‘Dáér, werp my dood, bloeddorstig volk!’
Dit bragt de woede ten top; de vrouwen, kinderen en goede burgers vlugtten langs alle kanten van het galgenveld, en er bleef dan niets meer op hetzelve, dan het schuim der stad, het kwaedwillig en razend grauw, dat met ongemeen geweld naer het schavot toedrong en den beul er wilde afhalen, ondanks den wederstand der geregtsdienaers. Het was een geschreeuw en een gewoel dat men hoorde noch zag: eene zee, welke hare schuimende baren ten hemel opwerpt, geeft geen zoo volmaekt denkbeeld van verwarring en woede.
Rondom den beul op het schavot waren alle de geregtsdienaren vergaderd met inzigt om hem te beschermen; maer nog meer om den veroordeelden vast te houden, die nu met geweld poogde uit de handen te geraken. Op dit oogenblik klom een geheime persoon zeer langzaem op het schavot en, by den beul gekomen zynde, suisde hy hem de volgende woorden in het oor:
‘Geeraert, Lina bezweert u by Gode en by uwe liefde voor haer, dat gy haer nog eens komt spreken; zy staet daer beneden - volg my!’
En dan sprong hy zelf langs de regterzyde onder het volk om Geeraert de plaets aen te duiden. De jonge beul gehoorzaemde aen een liefdegedacht en besloot zyne
| |
| |
goede minnares ten minste een laetst vaerwel te zeggen, eer hy nu sterven ging: hy liep van het schavot tot by Lina, die daer digt nevens stond te weenen. Frans, de geheime persoon welke hem geroepen had, smeet hem zynen mantel op de schouders en plaetste hem zynen hoed op het hoofd: dan den arm van Lina aen dien van haren minnaer voegende, sprak hy zachtjes tot haer:
‘Ga stil en als onverschillig door het volk, tot in het boschken, achter de tweede mik!’
Ziende dat Lina zyn bevel uitvoerde en dat Geeraert sprakeloos zich liet leiden, alsof hy van gevoel ware beroofd geweest, liep hy langs den tegenovergestelden kant van het schavot en begon daer zulk een geschreeuw en gerucht te maken, dat de menigte, geloovende dat hy den beul onder handen had, onstuimiglyk naer die zyde kwam gedrongen, en den weg vry liet voor Lina en Geeraert. Met een listig inzigt deed Frans niet dan roepen:
‘Slaet dood! slaet dood! Hier den menschenpyniger! Zyn lichaem moeten wy hebben.’
En dan wierp hy met steenen naer de geregtsdienaers en raesde als een bezetene. Dit geveinsd getier en de duisternis, die nu reeds alles met een twyfelachtig grauw gekleurd had, lieten aen Lina toe haren minnaer uit het gedrang te leiden, zonder dat men hem herkende; want de mantel en de hoed van Frans bedekten genoegzaem zyn beulengewaed. Nochtans, eer de twee gelieven het aengewezen boschken bereikt hadden was het schavot
| |
| |
door het grauw ingenomen geweest; men had den veroordeelden verlost en laten loopen en men wilde nu met geweld den beul hebben. Terwyl men de geregtsdienaren mishandelde om hun te doen zeggen waer de Scherpregter zich bevond, was er een man die de daed van Frans bemerkt had, toen deze den mantel over Geeraerts schouders wierp: hy had gezien langs welken kant de vrouw met den verkleeden man verdwenen was, en dacht nu met regt dat dit ongetwyfeld de beul moest geweest zyn.
Niets aenhoorende dan zyne razerny, liep hy uit alle zyne magt door de wegen van het galgenveld en zag eindelyk Geeraert met Lina, een weinig verder achter een boschken verdwynen. Vloekende van vreugd en toorn kwam hy op de bevende gelieven aenvallen en Geeraerts mantel afrukkende zag hy het beulengewaed. Zonder meer scheldwoorden te gebruiken hief hy zynen zwaren gaenstok in de hoogte en gaf den ongelukkigen jongeling zulken harden slag op het hoofd, dat hy gevoelloos ter aerde stortte. De wreede moordenaer wilde zyne woede verder nog, op het slagtoffer dat voor hem lag, uitwerken, maer Lina, die nu eerst van hare verslagenheid was teruggekomen, wierp zich vooruit naer hem en hare twee armen om zyn lichaem slaende weêrhield zy hem niettegenstaende zyn geweld. De wanhoop en de wraekzucht hadden haer eene kracht, welke haer anders niet behoorde, bygezet: zy wrong hare teedere armen zoo stuiptrekkend om zyne lenden, dat zy hem in banden sloot, gelyk eene
| |
| |
tengere slang, die eene magtige prooi in hare kronkels wil verworgen. Het aenzien van het lichaem haers minnaers, dat dáér voor haer levenloos lag, had haer tot die ongemeene razerny vervoerd: begrypende dat het beter was, met een éénige vyand, dat met velen te doen te hebben, schreeuwde noch kermde zy, op dat geen mensch op hare stem zou komen toegeloopen.
Gelukkiglyk dat het geraes der menigte, die op het midden van het galgenveld nog altyd even hardnekkig en even verward naer den beul zocht, de vloeken van Geeraerts moordenaer verdoofde, want anders ware Lina gewis in korten tyd van een aental andere vyanden omringd geweest. Op het oogenblik dat zy hare laetste krachten in eene geweldige pooging verspilde, en voelde dat zy niet langer wederstand kon bieden, kwam Frans, haer broeder, juist achter het kreupelbosch uit, en zag zyne zuster vechtende tegen iemand die hem onbekend was: het lichaem van Geeraert gaf hem toch seffens het raedselwoord van hetgeen er omging.
Een dolle schreeuw van wraekzucht ontvloog zyne borst, en eer Lina hem bemerkt had, sprong hy toe, en zyne twee zware handen op de schouders van den onbekenden leggende, rukte hy hem achterover op den grond.
‘Lina!’ riep hy, terwyl hy den neêrgevelden man by de beenen naer het galgenveld sleepte ‘trek Geeraert tusschen het kreupelbosch: indien hy nog leeft is hy voor altyd gered en verlost. - Spoed u!’
| |
| |
Deze woorden gesproken hebbende sleurde hy zynen vyand met zoo veel snelheid van daer weg dat deze geenen tyd had om iets vasttegrypen, en van pyn weinige klagten kon voortbrengen. Zoodra was Frans niet te midden van het volk geraekt of hy begon overluid te roepen, altyd zyn slagtoffer voortslepende:
‘Zege, zege, hier is de beul!’
‘Slaet dood! slaet dood!’ was het bruisend antwoord, dat als de schreeuw van dood en vernieling uit de scharen opklom, en allen liepen achter Frans om de slagting te mogen bywoonen. Wanneer de broeder van Lina zich van genoeg razend volk omringd zag wierp hy den man, dien hy by de beenen voorttrok, te midden onder hen, hun toeroepende:
‘Daer is de beul!’
‘Slaet dood! slaet dood!’
En honderd slagen van allerlei wapens, van stokken, van steenen, van messen, van stukken houts, vielen in eens op het lyf van den huilenden man, welke in de duisternis voor den echten beul aenzien werd; te meer daer de woorden van verschooning welke hy uitgalmde, van niemand gehoord werden, maer in het algemeen geraes versmolten. - Hy leefde geen vierendeel uers later: de kleederen werden hem van het lichaem gescheurd en zyne leden zoodanig gepletterd en misvormd, dat hy niets meer van den menschelyken leest bewaerde, en diensvolgens op geener wyze te herkennen was.
| |
| |
Frans liet het dwaze grauw in het onedel werk voortgaen en kwam na eenigen tyd terug by zyne zuster, die nevens het roerlooze lichaem van haren minnaer geknield nederzat en den Heer om genade voor hem smeekte: hy, Geeraerts gesteldtenis vlugtig onderzoekende, bevond dat zyn hart nog klopte en dat slechts eene bedwelming hem van gevoel had beroofd; zyne zuster verlatende liep hy naer eene gracht en besproeide met het water, dat hy medebragt, het aenzigt en de borst van Geeraert, die dan ook allengskens en zeer langzaem tot zichzelven kwam. Het eerste dat hy by zyn ontwaken gevoelde was de zoen zyner lieve Lina, die nu schier van blydschap verging en zelfs geene woorden zou gevonden hebben om haer gevoel uit te drukken, alware het spreken haer niet door haren broeder verboden geweest.
Zoodra Geeraert zyne volkomene krachten herwonnen had, vertrokken zy geheimlyk van die plaets en keerden terug naer de stad, alwaer Geeraert zich in het huis van Lina tot den diepen nacht verborgen hield. Wanneer de klokken het gevreesde middernacht aenkondigden ging hy, van Frans vergezeld, naer de wooning zyns vaders en trad onverwachts in zyne kamer.
De oude beul die weenend op het ziekbed de dood zyns zoons betreurde, gaf geen geloof aen hetgeen hy voor eenen bedrieglyken droom, eene begoocheling van zynen geest aenzag; maer als de driftige omhelzingen van Geeraert hem overtuigd hadden, en dat deze
| |
| |
hem met bondige woorden zyne wonderbare verlossing had verklaerd, scheen de oude en teedere vader door ontroering te moeten sterven: - zyne leden verroerden zich niet, zyne wezenstrekken betuigden kalmte, zyne oogen glinsterden wel van vreugde, doch bleven niet min beweegloos met eene ongemeene scherpheid in de oogen van zynen zoon gevestigd. Eindelyk ontwakende, regtte by zich met geweld op en riep:
‘Myn zoon, myn zoon! gy begrypt uw geluk niet. Niet alleen van de martelie zyt gy gered, maer insgelyks van allen smaed, van alle schande. De vloek, die over ons geslacht hangt, eindigt by den dood..... gy zyt dood, myn zoon!’
‘En ik heb nog geen bloed vergoten!’ galmde Geeraert met opgetogenheid uit.
‘Ga en leef verre van uwe onregtveerdige broederen’ hernam de vader ‘verlaet Antwerpen, trouw uwe goede Lina, bemin ze altyd; - en de Hemel verleene u een talryk huisgezin. Uwe zonen zullen toch geene geborene beulen zyn, en gy zult over uwe kinderen niet weenen als ik over u geweend heb. De schatten onzer vaderen bevryden u voor altyd van armoede; gebruik ze wel, en leef gelukkig......’
Zyne stem brak allengskens en verdoofde zich teenemael doordien eene al te groote aendoening hem het harte schokte. Geeraert hield zich vastgeklemd aen het magere lichaem zyns ouden vaders en bragt slechts onderderbrokene dankzeggingen voort; want hy kon, in dit
| |
| |
uiterst oogenblik van verrukking en blydschap, moeijelyk woorden vinden om zyn gevoel uit te drukken.
..........................................................................................................................................
Lang nog na dien tyd leefde te Brussel, onder eenen anderen naem, de beulszoon Geeraert, gelukkig met zyne vriendin en echtgenote Lina, welke hy altyd even teeder bleef beminnen. - En wanneer hy, ook oud zynde, op het doodbed eindelyk lag uitgestrekt, omringden talryke en deugdzame kinderen de laetste legerstede van hunnen vader.
|
|
Auteursrechtvrij