Hollandse skrywers uit Suid-Afrika. Deel 1 (1652-1875)

'n Kultuur-historische studie

[p. V]

Met dankbare hulde opgedra
aan
My Moeder
en die nagedagtenis van
My Grootmoeder

[p. VII]

‘Ik zeg, in navolging der Kapenaars Hollandsche, niet Nederlandsche, welke eerste benaming hier zoo bijzonder veel invloed op de inwoners uitoefent.’

M.D. Teenstra: De Vrughten mijner Werkzaamheden gedurende mijne Reize over de Kaap de Goede Hoop naar Java, en terug, over St. Helena, naar de Nederlanden, Dl. I, 1830.

‘Die geskiedenis van Afrikaans as afsonderlike taalvorm van Nederlands begin 1652, toe Jan van Riebeeck en sy handjievol Nederlanders die volksplanting aan die Kaap gestig het.’

Prof. J.J. Smith: Die Opkoms van Afrikaans, Die Kerkbode, 23 Aug. 1933.

‘Ons Afrikaanse letterkunde begin nie met Trigardt of met Kaatjie Kekkelbek nie, maar met die Dagregister van Jan van Riebeeck, die man wat in 1652 die Hollands-Afrikaanse nasie in Suid-Afrika geplant het.’

Prof. Dr. S.P. Engelbrecht: ‘'n Eensame Taalstryer.’ ‘Die Huisgenoot’ 12 Feb. 1932.

[p. IX]

Voorberig.

Hierdie werk Hollandse Skrywers uit Suid-Afrika val vanself in twee dele nl.

Deel I, 1652-1875.	Tydperk van heerskappy van die ouer vorm van ons taal.
Deel II, 1875-hede.	Opkoms van Afrikaans en algehele agteruitsetting van die ouer vorm.

Die eerste deel kan onderverdeel word in (a) 1652-1795. Tydperk van die Hollandse gesag, van groot voorbereidingswerk. (b) 1795-1875. Koms van die Engelse en verbrokkeling van die Dietse kultuur.

Tydens die voorbereidingswerk is daar 'n geweldige energie aan die dag gelê, diep is die fondament gegrawe waarop die Hollands-Afrikaanse huis sou verrys, maar hier en daar was lelike swak plekke te bespeur. Die hoër ontwikkelde klas was nie altyd van tirannie vry te pleit nie, nog minder van 'n al te groot aanpassingsvermoë wat uit eie belang voortspruit, die minder bevoorregtes dikwels twissiek en nie bedeel met 'n oormate van werklus nie, waardeur 'n verwydering ontstaan het tussen groepe wat by mekaar gehoort het.

In die jare 1795-1875 sien ons die verbrokkeling van wat met soveel moeite en lyding opgebou is, gedeeltelik deur kragte van buite maar vir 'n deel deur eie swakheid. In die swak plekke is daar skeure en bresse geskiet deur die veroweraar.

[p. X]

In die tweede deel van die Hollandse Skrywers uit Suid-Afrika sal ek probeer om die rol van die Hollandse skrywers in die nasionale bewuswording te teken. Ek sal 'n poging aanwend om redes op te gee vir die onvastheid van ons kulturele strewe en tot die beste van my vermoë 'n rigsnoer vir die toekoms ontwerp, 'n toekoms waarin daar nie op twee gedagtes sal gehink word nie, waarin dit nie meer moontlik sal wees om digby die eindpaal kortom te spring nie.

19 Feb. 1934.

ELIZABETH CONRADIE.