Cirurgia of Hantgewerck int lichame der menschen

95. Wat salmen doen totten schouderen vuyten lede ende in hoe menige maniren mach gaen vuyter leden?

Dat hoouet vanden ermschenkelen mach drijersins vuyten leden gaen. Dat eene ende dat meeste geualt dat is dat hoouet vanden arm schenkel gaet onde(r) doxele; dat ander is datter voir waert vuyte springet, ende dat geschiedt selden om die menich foudicheijt der senuwen ende die tegenstekinge der vorken vander borst diet beschermpt; dat derde is opwaert ende hout hem middelic achterwaert ende en mach niet vuijtgaen om dat toedoen vanden beene vander schouderen.

Dat eerste kent men om dat men dan niet en mach opheffen vanden lichame ende int ouerste der schouderen is een onnatuerlijke holhede omme dat hoouet vanden ermpistele oft ermschenkel is onder doxsele, dat men openbaer tast. Tander, die voirwaert vuyt is, die is bekendt om dat den erm achter blijft ende om dat men niet voirwaert vouden en mach ende voeren soo siet men (p. 121) eene buijle ende achter een holhede.

Ende dit doe ic, alsoet behoort, dat onder is : soo machmen den pacient hangen bij den arme, settende onder doxele eenen stoc langer dan een man met eenre ronder bollen ten maniere van eenen brekere, ende dan wel vast staende aen eenen balke oft ergens aengebonden. Ende ist bij een kint, soo sal ickt setten een mans vuijst onder sijn oxel ende heffent op ende treckent bij den erme tot dat weder in

[p. 66]

gaet. Dat voir waert is : dat moet ic doen trecken eenen anderen man ende leijt weder in sijn stede. Ende diesgelijck so trect men opwaert ende ic duwe nederwaert metter palmen tot dat in coempt.

Maer eene conste plege ic te doene die mij noijt en schilde, oft ten hadde mij alte seer gesijn veroudert bouen drije weken, een maent. Soo strec ic den pacient op eenen vloer ende mij daer beneden streckende met mijnen voeten tot sijnen hoofde waert, of gedaen mijn schoen, ende mijne hiele sette ic onder sijn oxele ende sijn arm neem ic in beijde mijn handen ende late mij vallen achterwaert ouer, den arm vaste houdende, ende trecke in ende metter hielen vaste steke(nde) ende alsoo doetmen wel weder in.

Ende dan soo leg ic daerop, als voirseit is vander brekinge, eene specie van ouden lijnwade genet in warme olie van roosen. Ende daer bouen een plaester van ouden wermen wijne ende daer op een plaester van warke, genet in witte vanden eije, ende dat wel ende wijselijc gebonden met eenen goeden breeden wendele omme gaende, die an der schouder wel vaste gemaect, ende latent alsoo .x. dagen lanc, of daer en quame eenige toeual. Ende en bin icker niet van beghinne, ende tlet ontset¹ wort ende geswollen, soo doe ic baden oft foementen met wermen² cruijden, alst voirseit ist in gebrokene leden.

1 Het Hs. heeft dittografie van ontset.

2 Na met wermen staat in het Hs. met warmen.