Portael der saecken en spraecken

VI. Het Seste hooft-stuck
Sextum Caput

Van het Werck woort.
De Verbo

41.	Hoe noemt men de Woorden van 't vijfde Hooft-stuk des Portaels? Qvomodo vocantur Vocabula qvinti Capitis Vestubuli?

Werckwoorden, waermede verhaalt wort yets, datter geschiet is

Verba, qvibus recensétur aliqvid gestum.

42	Op hoeveel manieren verandert men de Werkwoorden? Qvot modis variantur Verba?

Op seven Manieren.
Septem Modis.

43.	Hoe ten eersten? Qvomodo Primò?

Door de Beteekeninge: hoe se beteekenen yets te Sijn,

Per Significationem: prout significant aleqvid Esse,

te Doen, ofte te Lijden, alst

Agere, aut Pati, ut.

Vocht sijn:	Humére.	id est,	humidum esse.
Vocht maaken:	Humectáre,	id est,	humidum facere.
Vocht worden	Humescere,	id est,	humidum fieri.

[p. 130]

Ende aldus wert een Werkwoort genaemt ofte

Et sic Verbum dicitur vel

Selfwesend, ofte Werkend, ofte Lijdend.

Substancivum, vel Activum, vel Passivum.)

44.	Ten tweeden verandert men het Werkw. door drie persoonen, als: Secundò variátur Verbum per tres Personas, ut:

Ik bevochtige,	Gy bevochtigt,	Hy bevochtigt.
Ego humecto,	Tu humectas,	Ille humectat.

(En aldus segtmen dan een Werkw. is van de eerste persoon,

Et sic dicitur, qvod Verbum sit primae personae,

ofte van de tweede, ofte vande derde.

vel pers. secundae, vel pers. tertiae.)

45.	Ten derden door het enkel, en meervoud getal, als: Tertiò per singularem, & pluralem Numerum, ut:

Ik bevochtige:	Wy bevochtigen.
Ego humecto:	Nos humectámus.

(En aldus is het Werkw. van enkel, ofte meerder getal.

Et sic-est Verbum singuláre, vel plurále.)

46.	Ten vierden, door ses tijden, te weten: Qvartò, per sex Tempora, nempe:

1.	De Tegenwoordige tijt: Praesens tempus:	Nu Nunc	Bevochtige ik. Humecto.
2.	De Vergaande tijt: Praeteriens tempus:	Doen Tunc	Bevochtigde ik. Humectabam.
3.	De Verledene tijd: Praeteritum tempus:	Terstont Jam	Heb ik bevochtigt. Humectávi
4.	De Voor verledene: Ante praeteritum:	Overlang Jam tum	Hadde ik bevochtigt. Humectaveram.
5.	De Toekomende: Futúrum:	Daar naa Postea	Sal ik bevochtigen. Humectabo.
6.	Toekomend verledene: Futúro-praeteritum:	Als Cum	Ik sal bevochtigt hebben. Humectavero.

[p. 131]

(En aldus is het Werckw. ofte des Tegenwoordigen tijts, ofte

(Et sic Verbum est, aut Praesentis temporis, aut

des Vergaanden, ofte des Verledenen, ofte des Voorverledenen,

Praetercuntis, aut Praeteriti, aut Ante praeteriti,

ofte des Toekomenden, ofte des Toekomend-Verledenen.

aut Futuri, aut Futuro-Praeteriti.

47. Ten Vijfden verandert men het Werkw. door vier Wijsen:
	Qvintò variátur Verbum per qvatuor	Modos:
1.	Door de Onbepaalde wijse: Per Infinitivum modum:	Bevochtigen Humectáre.
2.	Door de Gebiedende wijse: Per Imperativum modum:	Bevochtigt gy. Humecta tu.
3.	Door de Aanwijsende wijse: Per Indicativum modum:	Ik bevochtige. Ego Humecto.
4.	Door de Aanhechtende wijse:: Per Subjunctivum (Conjuntivum)	Soo Ik bevochtige. Si Humectem.

(En aldus is het Werkw. ofte der Onbepaalde wijse ofte

Et sic Verbum est, aut Infinativi modi, aut

der Gebiedende, ofte der Aanvvijsende, ofte der Aanhechtende.

Imperativi, aut Indicativi, aut Subjunctivi.)

48.	Ten Sesten geschiedt de Veranderinge des Werkwoorts door Sextò sit Variatio Verbi per
	twee Gedaanten; de Werkende, ende Lijdende, als: duas Formas; Activam, & Passivam, ut:

De Regen Bevochtigt de aarde. Pluvia Humectat terram.

De aarde w. bevochtig van de regen. Terra, Humectátur a pluvia.

Ende aldus is een Werkw. der eersten ofte der tweeden Gedaante.

Et hoc mode Verbum est prima vel secunda Forma.

49.	Ten sevenden door vier 't Samen voegingen. Septimׇò per qvatuor Conjugatiónes.

(Ende aldus is het Werkw. der Eerste, 2, 3, ofte 4. 't Samenvoeginge.

Et sic Verbum est Primae, 2, 3, vel 4. conjugatiónes

[p. 132]

50.	Waer uyt kan men onderkennen tot welcke 't Saemenvoeginge elck Werckwoord behoort? Unde potest dignosci, ad qvam Conjugationem qvodqve Verbum pertineat?
	Uyt de Onbepaelde w., dewelcke het merck is van elcke 'tSaemenvoeginge. Want Ex Infinitivo, qvi character est cujusqve Conjugationis. Nam
	welcker Woorden Onbepaaldewyse uytgaet qvorum Verborum Infinitivus desinit

	(een	áre	ofte	ári	)	(der Eersten	)
	(	áre	vel	ári	)	(Primae	)
	(een lang	ére	ofte	éri	)	(der Tweeden	)
in	( Longum	ére	vel	éri	) die zijn	( Secundae	) 't Saemenvoeginge.
in	( een Kort	ere	ofte	i	) ea sunt	der Derden	) Conjugationis.
	(Breve	ere	vel	i	)	(Tertiae	)
	( een	ire	ofte	íri	)	(der Vierden	)
	(	íre	vel	íri	)	( Qvartae	)

51.	Hoe veelderley is de Onbepaelde wijse van elck Latijsch Werkwoordt? Qvotuplex est Infinitivus modus cujusqve Latini Verbi?

	des Tegenw. tijts, als:	) Bevochtigen
	Praesentis temporis, ut:	) Humect-are.

Driederley, naemlijck:	Des Verledenen tijts, als:	) Bevochtigt hebben.
Triplex, nimirum:	Praeteriti temporis, ut:	) Humect-avisse.
	Des toekomende tijts, als;	) Bevochtigt sullen worden.
	Futuri temporis, ut:	) Humect-átum ire.

(De welke drie tijden om dat men se nootsaek. weten moet, soo worden

(Qvae tria tempora cum summopere necesse sit sciri, ideo

by elk Werkwoort in 't Woordenboeksken ofte de Spreukwijser bygeset:

singulis Verbis in Dictionariolo sive Indice apponuntur:

(1)	De Tegenwoordige tijt van de Onbepaelde wijse, Praesens tempus Infinitivi Modi,	(2)	de Verleden tijt. van de Praeteritum temp, In-
	Aenwijsende w., en dicativi modi, &	(3)142	het Keerwoort, als: Bevochtigen, ik hebb bevochtigt, Supinum, ut: Humect-áre, humect-ávi,
		om te bevochtigen. Humect-átum.

52	Welk Werkwoort moet ik eerst leeren te Samenvoegen? Qvodnam Verbum debeo primium discere Conjugáre?

Het woord Zijn, omdat het selfde 't eerste is onder de Werkw. en sijn 't Samenvoeginge

Verbum Esse, es qvod id primum sit inter Verba, ejusqve Conjugatio

de sleutel is der overige vier 't Samenvoegingen

clavis est reliqvarum qvatuor Conjugationum.

53.	Hoe moet ik seggen op de Onbepaelde Wijse? Qvomodo mihi dicendum est (1) Infinitivè?

Gy sult Zijn, Weesen: Gy suldet Geweest sijn:Gy sult moeten Worden.

Tu debes Esse: Tu debébas Fuisse:
Tu debébis Fore.

[p. 133]

54.	Hoe sal ik seggen (2) op de Gebiedende wijse? Qvomodo dicam (2) Imperativè

Gy Weest, Sult weesen: u.l. Zijt, Sult weesen: Sy sullen weesen.

Tu Es vel, Esto: Vos Este, Estóte: Illi Sunto,

55.

Hoe moet ik seggen Qvomodo debeo dicere

(3) op de Aenwysende wyse (3) Indicativè

in de Tegenwoordige tijt? in Praesenti tempore?

	Singul.					Plural.
Ik Ben, Ego Sum;	gy zijt, tu es;	hy is: ille est:		}	Wy Zijn, Nos Sumus,	gy Zijt. vos estis,	sy zijn. illi sunt.

56.

Hoe in de Toekomende tijt Aenwijslick?

Qvomodo in Futúro tempore Indicativè?

	Singul.					Plural.
Ik sal sijn &c.	Ero,	eris,	erit:	}	Erimus,	eritis	erunt.

57.

Hoe inde Vergaende tijt?

Qvomodo in Praetereunte tempore.

	Singul.					Plural.
Ik was &c.	Eram,	eras,	erat:	}	Erámus,	erátis,	erant.

58.

Hoe in de Verledene tijt?

Qvomódo in Praeterito tempore?

	Singul.					Plural.
Ik ben geweest:	Fui,	Fuisti,	fuit:	}	Fuimus,	fuistis,	fuér-unt, e.

59.

Hoe in de Voor verledene tijt!

Qvomodo in Antepraeterito tempore?

	Singul.					Plural.
Ik was geweest:	Fueram,	fueras,	fuerat:	}	Fueramus,	fuerátis,	fuerant,

60.

Hoe segt gy Aenhechtelijk in de Tegenw. tijt?

Qv. dicis (4) Subjunctivè in Praesenti t.?

Hy segt dat

Dicit qvòd

	Singul.					Plural.
Ik ben	Sim,	sis,	sit:	}	Simus,	Sitis,	sint.

61.	Hoe moet gy seggen in de Vergaende t.? Qvomodo debes dicere in Praetereunt t.?

Hy seide dat

Dicébat qvòd

	Singul.					Plural.
Ik was:	Essem,	esses,	esset	}	Essémus,	essétis,	essent.

62.	Hoe sult gy segen in de Verledene tijt? Qvomodo dices in Praeterio?

Hy heeft geseidt dat

Dixit qvod

	Singul.					Plural.
Ik ben geweest:	Fuerim,	fueris,	fuerit:	}	Fuerimus,	fueritis,	fuerint.

[p. 134]

63.	Hoe segt gy in de Voorverledene tijt? Qvomodo dicis in Antepraeterito?

Hy hadde geseidt dat

Dixerat qvod

	Singul.					Plural.
Ik was geweest:	Fuissem	fuisses,	fuisset:	}	Fuissémus,	fuissétis,	fuissent.

64.	Hoe segt gy in de Toekomend-verleden t.? Qvomodo dicis in Futúro-praeterito?

hy sal seggen, als

Dicet, cùm

	Singul.					Plural.
Ik sal sijn:	Fuero,	fueris,	fuerit:	}	Ferimus,	fueritis,	fuerint.

65.	Hoeveel sijnder hier Deelneemende W. (dat is gemaekte Toenaemen uit het Werkw.?) Qvot sunt hic Participiae (id est facta Adnomina ex Verbo.)

Twee:	het Tegenwoordige, : praesens Partic.	Sijnde, Weesende, Ens, entis Gen.	die (de welke, het welk) is. qvi (qvae. qvod) est.
Duo:	het Toekomende, Futurum.	Sullende weesen, Futúr-us, a, um,	die (de welke, het welkO sal sijn. qvi(qvae, qvod) erit.

66.	Hoe eindigen de Werkwoorden der vier T' samen voegingen? Qvomodo terminantur Verba qvatuor Conjugatiónum?

Siet het in de volgende Voorbeelden:

Vide sis in seqventibus Typis.

HET VOORBEELD der eersten Gedaente, te weeten der Werkende.

TYPUS primae Formae, nempe Activae.

67.	Leeft en segt op de Onbepaelde wijse? Lege & dic Infinitivè?

Beminnen, bemint hebben:	1.	Am-áre	- avisse	-átum ire.
Leeren, onderwijsen:	2.	Doc-ere	-uisse	- tum ire.
Leesen, gel. hebben.	3.	Leg-ere	-isse	- ctum ire.
Hooren, gehoort h.	4.	Aud-ire	- ivisse	- itum ire.

68.	Op de Gebiedende wijse? II. Imperativè.

	Singul.							Plural.
Bemint, gy sult hem.	1.	a,	vel	áto,	ato:	}	áte,	vel	atòte,	anto
Onderwijst, gy sult o.	2.	é,	vel,	éto,	éto:	}	éte,	vel	etóte,	ento.
Leest, gy sult l.	3.	e,	vel	ito,	eto:	}	ite,	vel	ítóte,	unto.
Hoort, gy sult h.	4.	i,	vel	ito,	ito:	}	ite,	vel	itóte,	iunto.

[p. 135]

69.	Op de Aanwijsende, vv. in Teg. tijt? III. Indicative in Praesenti?

	Singul.						Plural.
Ik beminne, gy hem.	1.	o,	as,	at:	}	amus,	átis,	ant
Ik onderwijse	2	eo,	es,	et:	}	émus,	étis,	ent
Ik leefe, gy l.	3.	o,	is,	it:	}	imus,	itis.	unt.
Ik hoore.	4.	io,	is,	it:	}	imus,	itis,	iunt.

70.	In de Toekom. tijt? In Futúro tempore?

	Singul.					Plural.
Ik sal beminnen.	1.	ábo,	ábis,	ábit:	}	abimus	abitis,	abunt.
Ik sal onderw.	2.	ébo,	ébis,	ébit:	}	ebimus,	ebitis,	ébunt.
Ik sal leesen,	3.	am,	es,	et:	}	émus,	étis,	ent.
Ik sal hooren.	4.	iam,	ies,	iet:	}	iémus,	iétis,	ient.

71.	In de Vergaande tijt? In Praetereunte tempore?

	Singul.					Plural.
Ik beminde.	1.	ábam,	ábas	ábat:	}	abámus,	abátis,	ábant.
Ik leerde.	2.	ébam,	ébas,	ébat"	}	ebámus,	ebátis,	ébant.
Ik laese.	3.	ébam,	ébas,	ébat:	}	ebámus,	ebátis,	ebant
Ik hoorde.	4.	iébam,	iébas	iébat:	}	iebámus,	iebátis,	iébant.

72.	In de Verledene tijt? In praeterito tempore.

	Singul.					Plural.
Ik hebbe bem.	1.	ávi,	avisti,	vit:	}	avimus,	avistus,	avérunt, e.
Ik hebbe ond.	2.	ui,	uisti,	uit:	}	uimus,	uistis,	uér-unt, e.
Ik hebbe gel.	3.	i,	isti,	it;	}	imus:	istis,	ér-unt, e.
Ik hebbe geh.	4.	ivi,	ivisti,	ivit:	}	ivimus,	ivistis,	ivér-unt, e.

73.	In de Voorverledene tijt? In Ante praeterito tempore?

	Singul.					Plural.
Ik hadde bem.	1.	aver-am,	as,	át;	}	-aver-ámus,	átis,	ant.
Ik hadde ond.	2.	uer-am,	as,	at;	}	-uer-amus,	átis,	ant.
Ik hadde gel.	3.	er-am,	as,	at;	}	-er-ámus,	átis,	ant.
hadde geh.	4.	iver-am,	as,	at;	}	-iver-ámus	atis,	ant.

74.	Op de Aanh. wijse in de Tegenw. tijt? IV. Subjunctive Praesenti?

[p. 136]

		Hy Seght dat				Dicit qvòd
		Singul.				Plural.
Ik beminne.	1.	Am-em,	es,	et:	}	am-émus,	étis,	ent
Ik onderw.	2.	Doc-eam,	eas,	eat-	}	doc-aámus,	eátis,	eant.
Ik lese.	3.	Leg-am,	as,	at:	}	leg-ámus,	átis,	ant.
Ik hoore.	4.	Aud-iam,	ias,	iat:	}	aud-iamus,	iatis,	iant.

75.	Hoe in de Vergaande tijt? Qvomodo in Praetereunte tempore?

		Hy Seyde dat				Dicébat qvòd
		Singul.				Plural.
Ik beminde.	1.	árem,	áres,	áret	}	arémus,	arétis,	árent:
Ik onderw.	2.	érem,	éres,	éret:	}	erémus,	erétis,	érent.
Ik laase.	3.	erem,	eres,	eret:	}	erémus.	erétis,	erent.
Ik hoorde.	4.	írem,	íres,	íret:	|	irémus,	irétis,	írent.

76.	Hoe in de Verledene tijt? Qvomodo in Praeterito tempore

		Hy heeft geseidt dat				Dixit qvòd
		Singul.				Plural.
Ik hebbe bem.	1.	aver-im,	is,	it:	}	aver-imus,	itis,	int.
Ik hebbe ond.	2.	uer-im,	is,	it:	}	uer-imus,	itis,	int.
Ik hebbe gel.	3.	er-im,	is,	it:		er-imus,	itis,	int.
Ik hebbe geh.	4.	iver-im,	is,	it:	}	iver-imus,	itis,	int.

77.	Hoe In de Voor verledene tijt? Qvomodo In ante praeterito tempore?

		Hy hadde geseydt dat				Dixerat qvod
		Singul.				Plural.
Ik bem. hadde.	1.	aviss-em,	es,	et:	}	aviss-émus,	étis,	ent.
Ik ond. hadde.	2.	uiss-em,	es,	et:	)	uiss-émus,	étis,	ent.
Ik gel. hadde.	3.	iss-em,	es,	et:	}	iss-émus,	étis,	ent.
Ik geh. hadde.	4.	iviss-em,	es,	et;	}	iviss-émus,	étis,	ent.

78.	Hoe In de Toekomend-verledene tijt? Qvomodo In Futúro-praeterito?

		Hy sal seggen als,				Dicet, si
		Singul.				Plur.
Ik sal bem.	1.	aver-o,	is,	it:	{	aver- ímus,	ítis,	int.
Ik sal ond.	2.	uer-o,	is,	it:	}	uer- ímus,	ítis,	int:
Ik sal les.	3.	er-o,	is,	it"	}	er- ímus,	ítis,	int.
Ik sal hoor.	4.	iver-o,	is,	it:	}	iver-ímus,	ítus,	int.

[p. 137]

79.	Welk is de Werknaem des Tegenw. tijts? Qvod est Participium Praesentis t.

		Singul.			Plur.
Beminnende.	1.	Am-ans	antis.	}	Am-antes,	antia.
Onderwijsende.	2.	Doc-ens,	entis.	}	Doc-entes,	entia.
Leesende.	3.	Leg-ens,	entis.	}	Leg-entes,	entia.
Hoorende.	4.	Aud-iens,	ientis.	}	Aud-ientes,	ientia.

Welck is de Wercknaem des Toekom. tijts? Qvod participium Futúri temporis.

Sullende bem.	1.	Am-atúr-us,	a,	um.		Amatúr- i,	ae,	a.
Sullende ond.	2.	Doc-túr-us,	a,	um.		Doctur- i,	ae,	a,
Sullende lees.	3.	Lec-tur-us,	a,	um.		Lectur- i,	ae,	a,
Sullende hoor.	4.	Aud-itúr-us,	a,	um.		Auditur- i,	ae,	a.

Het Voorbeeld der 'Tsamen voegingen in de tweede Gedaante. TYPUS Conjugatiónum in secunda Forma.

80.

Hoe segt gy op de Onbepaalde wijse? Qvomodo dicis (1) Infinitivè?

Bemint wordenl	1.	Am-áti	átum esse		átum iri.
Onderwesen w.	2.	Doc-éri	tum esse		tum iri.
Gelesen w.	3.	Le-gi,	ctum esse		ctum iri.
Gehoort w.	4.	Aud-iri	itum esse		itum iri.

81.	Hoe op de Gebiedende wijse? Qvomodo (2) Imperativè?

Wert bemint.	1	áte,	vel	átor,	átor.	}	amini,	antor.
Wert onderw.	2.	ére,	vel	étor,	étor.	}	emini,	entor.
Wert gelesen.	3.	ere,	vel	itor,	itor,	}	imini,	untor.
Wert gehoort.	4.	íre,	vel	itor,	itor.	}	imini,	iuntor.

82.	Hoe op de Aenwijsende wijse in den Tegenw. t? Qvomodo (3) indicativè in Praesenti t.?

		Singul.						Plural.
Ik worde bem.	1.	or,	ár-is,	e,	átur:	}	ámur,	amini,	antur.
Ik worde ond.	2.	eor,	ér-is,	e,	étur:	}	émur,	emini,	entur.
Ik worde gel.	3.	or	er-is,	e,	itur:	}	imur,	imini,	untur.
Ik worde geh.	4.	ior,	ír-is,	e,	ítur:	}	ímur,	imini,	iuntur.

83.	Hoe in de Toekomende tijt? Qvomodo in Futúro tempore?

		Singul.						Plural.
Ik sal bem. w.	1.	ábor,	aber-is,	e,	abitur:	}	abimur,	abimini,	abuntur.
Ik s. ond.w.	2.	ébor,	eber-is,	e,	ebitur:	}	ebimur,	ebimini,	ebuntur.
Ik sal gel. w.	3.	ar,	ér-is,	e,	étur:	}	émur,	emini,	entur.
Ik s. geh. w.	4.	iar,	iér-is,	e,	iétur:	}	iémur,	iemini,	ientur.

[p. 138]

84.	In de Vergaande tijt? In Praetereunte tempore?

		Singul.					Plural.
Ik wierde bem.	1.	ábar,	abár-is,	e,	abátur;	}	abámur,	abamini,	abantur.
Ik wierde ond.	2.	ébar,	ebár-is,	e,	ebátur;	}	ebámur,	ebamini,	ebantur.
Ik wierde gel.	3.	ebar,	ebár-is	e,	ebátur:	}	ebámur,	ebamini,	ebantur.
Ik wierde geh.	4.	iebar,	iebár-is,	e,	iebátur;	}	iebámur,	iebamini,	iebantur.

85.	In de Verledene tijt? In Praeterito tempore?

		Singul.					Plural.
Ik ben bem. geweest.	1.	átus sum,	es,	est;	}	áti sumus,	estis,	sunt.
Ik ben ond. gew.	2.	ctus sum,	es,	est;	}	cti sumus,	estis,	sunt.
Ik ben gel. gew.	3.	ctus fui,	fuisti,	fuit;	}	cti fuimus,	fuistis,	fuérunt.
Ik ben geh. gew.	4.	ítus fui,	fuisti,	fuit,	}	íti fuimus,	fuistis,	fuére.

86.	In de Voorverledene tijt? In Ante praeterito tempore?

	Singul.				Plural.
Ik was bem. gew.	1. átus eram,	eras,	erat;	}	ati erámus,	erátis,	erant.
Ik was ond. geweest.	2. ctus eram,	eras,	erat;	}	ctierámus,	erátis,	erant.
Ik was gel. geweest.	3. ctus fuer-am,	as,	at;	}	cti fuer-ámus,	atis,	ant.
Ik was geh. geweest.	4. ítus fuer-am,	as,	at:	}	íti fuer-amus,	ítis,	ant.

87.	Aenhechtende inde Tegenw. tijt? IV. Subjunctivé in praesenti tempore.

		Hy seght, dat					Dicit, qvod
		Singul.					Plural.
Ik word bemint.	1.	er,	éris,	e,	etur;	}	-émur,	emini,	entur.
Ik word onderw.	2.	ear,	eáris,	e,	eátur;	}	-eámur,	eamini,	antur.
Ik word gelesen.	3.	ar,	átis,	e,	átur;	}	-ámur,	amini,	eantur.
Ik word gehoort.	4.	iar,	iáris,	e,	iátur;	}	-iámur,	iamini,	iantur.

88.	In de Vergaande tijt? In Praetereunte tempore?

		Hy seyde dat					Dicébat qvod
		Singul.					Plural.
Ik wierde bem.	1.	árer,	aréris,	e,	arétur;	}	-arémur,	aremini,	arentur,
Ik wierde ond.	2.	érer,	eréris,	e,	erétur:	}	-erémur,	eremini,	erentur.
Ik wierde gel.	3.	érer,	eréris,	e,	erétur;	}	-erémur,	eremini,	erentur.
Ik wierde geh.	4.	írer,	iréris,	e,	iretur:	}	-irémur,	iremini,	irentur.

[p. 139]

89.	In de Verledene tijt? In Praeterito tempore?

		Hy heeft geseydt dat				Dixit qvod
		Singul.				Plural.
Ik ben bem. geweest.	1.	átus sim,	sis,	sit;	}	áti simus,	sitis,	sint.
Ik ben Ond. geweest.	2.	ctus sim,	sis,	sit:	}	cti simus,	sitis,	sint.
Ik ben gel. geweest.	3.	ctus fuer-im,	is,	it;	}	cti fuer-imus,	itis,	int.
Ik ben geh. geweest.	4.	ítus fuer-im,	is,	it;	}	íti fuer-imus,	itis,	int.

90.	In de Voor verledene tijt? In Ante praeterito tempore?

		Hy hadde geseydt dat				Dixerát qvòd
		Singular.				Plural.
Ik was bem. geweest.	1.	átus essem,	esses,	esset;	}	áti essémus,	essétis,	essent.
Ik was ond. geweest.	2.	ctus essem,	esses,	esset;	}	áti essémus,	essétis,	essent.
Ik was gel. geweest.	3.	ctus fuiss-em,	es,	et;	}	íti fuiss-émus,	éris,	ent.
Ik was geh. geweest.	4.	ítus fuiss-em,	es,	et;	}	íti-fuiss-émus,	étis,	ent.

91.	In de Naa toekomende tijt? In Post futúro tempore?

		Hy sal seggen, soo				Dicet, cùm
		Singul.				Plural.
Ik bem. sal w.	1.	átus ero,	eris,	erit;	}	áti erimus,	eritis,	erint.
Ik ond. sal w.	2.	ctus ero,	eris.	erit;	}	cti erimus,	eritis,	erint.
Ik gel. sal w.	3.	ctus fuer-o.	is,	it;	}	cti fuer-imus,	ítis,	int.
Ik geh. sal w.	4.	ítus fuer-o,	is,	it;	}	íti fuer-ímus,	ítis,	int.

92.	Werknaamen des Verledenen tijts. Participia Praeteriti temporis.

		Singul.				Plural.
De beminde.	1.	Am-átus,	a,	um.	}	Amát-i,	ae,	a.
De Onderwesene.	2.	Doctus,	a,	um.	}	Doct-i,	ae,	a.
De gelesene.	3.	Lec-tus,	a,	um.	}	Lect-i,	ae,	a.
De gehoorde.	4.	Audit-us,	a.	um.	}	Audít-i,	ae,	a.

Werknaamen van de Toekom. tijt. P. Adnomina Verbalia Futúri.

		Singul.				Plural.
Sullende bemint w.	1.	Amand-us,	a,	um.	}	Amandi-a,	ae,	a.
Sullende Onderw. w.	2.	Docend-us,	a,	um.	}	Docend-i,	ae,	a.
Sullende gelesen w.	3.	Legend-us,	a,	um.	}	Legend-i,	ae,	a.
Sullende gehoort w.	4.	Audiend-us,	a,	um,	}	Audien-di,	ae,	a.

[p. 140]

93.	In welke Gedaante verandertmen de Werkwoorden? In qva Forma conjugantur Verba?

Sommige w. verandert in beiden Gedaanten als: Ik bemin, gy bemint,

Qvaedam conjugantur in utraqve Forma ut: Amo. amas.

hy bemint &c. Ik W. bemint, gy W. bem. hy W. bemint &c.

amat &c. amor, amátis, amátis, amátur, &c.

Ende beduiden in de eerste Gedaante Werklijk, in de tweede Lydenlijk;

Significantqve in prima forma Active, in secunda Passive;

94.	Sommighe w. verandert alleen in de eerste Gedaante, als: Qvaedam conjugantur tantùm in prima Forma, ut:
	Ik stae, gy staet hy staet &c.ende w. genaamt Ontslaegene Werkw. sto, stas, stat &c. vocantúrque Absoluta Verba
	(gemeynlick geenderleye.) (vulgò Neutra.)

95.	Sommige maar in de tweede Gedaante, als: Ik bidde, gy biddet, Qvaeduam tantùm in secunda Forma, ut: Precor, precaris.
	hy bidt, &c. en w. genaamt Afleggende, precátur &c. vocantúrque Deponentia.

96.	Wat behoor ik voor uyt te weten om elk Latijnsch Werkw. te buigen? Qvid oportet me praescíre ad qvod vis Latinum Verbum conjugandum?

De drivuldige Onbepaalde wijse dewelke ook in het Woord-boek

Trinum Infinitivum modum, qvi & in Dictionario

by elk Werkwoort gesett worden.

cuivis Verbo apponuntur.

97.	Want van de Tegenw. tijt der Onbepaalden wijse Nam à Praesenti temporeu Infinitivi modi
	Vloejen alle tijden tot de Verledene: en van de Verledene tijt der Onbepaelden w. fluunt omnia tempora usque ad Praeteritum: & à Praeterito temp. Infinitivi modi
	alle, tot de Nae toekomende: omnia, usqve ad Post-futúrum.

98.	Van de Toekomende tijt der Onbepaalden wijse w. geformeert A Futuro tempore Infinitívi modi formantur
	de Verledene tijden der Lijdende forme ende twee Werknaamen, gelijck gy Praeterita tempora Passivae formae, atqve duo Participia, uti
	siet in dit volgende monster. vides in hoc seqventi schemate.

[p. 141]

99.	I.	Infinit. AM	-are.	) AMAV	-isse.	) AMA	-tum ire.
	II.	Imperat.	-a	)	i	)	tus,
	III.	Indicat.	-o	)	ero.	)	turas.
			-ábo	)	eram	)
			-ábat	)		)
	IV.	Subjunct.	-em	)	erim	)
			-árem	)	issem	)