Historien van Troyen

¶ Dit is dat dertichste boec vanden twiste tusschen thelamonius ayax ende vlixes om dat beelt datter ghenoemt was pallas of palladyum

ENde wanneer als die stadt van troyen was gewonnen ende gedestrueert. ende die burgeren waren geuangen. so en mochten die griecken noch niet weder reysen noch varen in haren landen. om groot onweder ende tempeest die doe noch inder zee quam. ende thelamonius ayax dit claghede voer coninc agamenon ende voer alden anderen coninghen heren ende grote vorsten van griecken ouer vlixes. ende hij seide datmen die goeden deylen soude die binnen der stat van troeyen ghewonnen ende gheworuen waren. ende datmen die gheuen soude een yegheliken nae sinen lof ende na dat hi verdient hadde Ende hi seyde oec mede dat vlixes nochtan dit beelt van rechts weghen niet hebben en soude datter gheheten was pallas of palladyum. al was dat sake dattet hem van anthenor den verrader ghegheuen was Mer dattet hem veel bet betaemde dat hij dat beelt hebben soude. want hi die grieken dicke ende menichweruen mit sijnre vromicheyt ende cloecheit gebracht hadde in grooter eeren. ende hi hadse oeck dicke versadet ende ghespijset met grooter ontalliker vytalyen Ende hij hadse oec dicken beschermt teghen haren vyanden. want hy hadde verslaghen coninc nestor. onder welckes bewaringhe dat coninc priamus hadde gheset polydaryus met groter rijcdomme. welke polidarius dat ic oec mede verslaghen hebbe. ende ic brachtte sinen scat onder den griecken. dien hij op die tijt seer nut ende oerbaerlijcken was Ende voert seyde hi dat hij verslaghen hadde den coninc van frigia. ende bij bracht oeck altemalen onder den griecken alle dat ghene dat hij aen hem vant:

[fol. 118r]

Ende oec mede dat noch alre meeste was soe hadde hi den gryecken onderdanich gemaect mit sijnre crachten dese conincrijcken. als gargarus. cepresis. aristia. ende larysis ende oec mede alle die conincrijcken. die omtrent troyen gheleghen sijn Ende daer en is nyemant vanden gryecken die hem bet gheholpen ende bistandicheyt ghedaen heuet. dan ic ende achilles Ende nv vlixes die ghene vromicheyt ouer hem en heuet. dan subtijlheit der woerden ende der wercken Ende wil hi nv segghen dat wi ouermits hem gewerden sijn heren vander stat van troeyen. dat en is niet gheschiet ouermits sijnre vromicheit. mer het is ghesciet ouermits sijnre bedriegheliker ende valscher verradenissen. die welcken dat hem niet eerlicken en is Ende wanneer als thelamonius ayax sweech. soe antwoerde hem vlixes seer homoedelijcken ende hi seide dat hi die troeyanen verwonnen hadde met sijnre vroomheyt. ende mit sinen subtijlen wisen rade. want waer dat sake dat hi onder den griecken niet gheweest en hadde. die troianen die souden noch in alre sekerheyt gheweest hebben. Ende hi seide aldus sonder twiuel heer thelamonius. die gryecken die en hebben dat beelt pallas of palladium niet verworuen noch vercreghen ouermits dijnre vromicheyt. ende stoutheit willen. mer het is gheschiet ouermits mijnre groter naersticheyt willen. want die troeyanen en wisten selue niet vander groter crachten ende moghentheit des beeldes pallas. mer ic wert in mijnre eyghenre wijsheyt gewaer ende bedenckende dat also lange als dat beelt pallas was binnen den muyeren vander stat van troeyen. so en mochten wi die stat niet winnen. waer om dat ic dat beelt met groter listicheyt ende subtijlheit al heimeliken hebbe verworuen ende vercreghen. ende mit desen homoedighen woerden heuet vlixes ghesweghen. mer thelamonius ayax die versprac weder vlixes met veel harden confuselicken scampighen woerden. ende vlixes die versprac hem weder. waer bi dat si onderlinghe sijn ghewerden doot vianden teghens malcander. want thelamonius ayax die seide openbaerlijcken aldus Het is groet noot dat vlixes steruen sal van minen handen. mer te laetsten soe werden si eens met malcander ende si bleuen die sake an coninc agamenon ende aen coninck menelaus. welcke van hem beyden. dattet beelt hebben soude datter gheheten was pallas of palladium Doe seyden si te samen agamenon ende menelaus dat

[fol. 118v]

vlixes dat beelt soude houden ende wesen een heer daer of Ende dit seyden si aldaer om. want thelamonyus ayax die woude helena verslaen Mer vlixes die bescuttese van thelamonius ende van anderen coningen handen Mer van dit seggen was thelamonius ayax seer bedroeft ende mistroostich. want dat onrecht ende onredeliken was Ende alle die andere griexsche coningen ende grote vorsten die seyden dat thelamonyus ayax best waerdich was. ende vlixes onwaerdich was. waer om dat thelamonius ayax seer toernich wert op coninc agamenon ende op coninc menelaus ende hi seide tot hem beiden. dat si waren sine doot vianden. waer om dat dese twe broeders als coninc agamenon ende coninc menelaus ende oec mede vlixes hem voert an stadeliken wachteden mit groter machten ende met groter naersticheit voer thelamonyus ayax

¶ Hoe dat thelamonius ayax al heymeliken wert verslagen van vlixes. ende hoe dat vlixes weder al heymeliken van daen reysede

Ende wanneer als die dach was gheleden. ende dattet des anderen daghes licht was ghewerden soe beuantmen dat thelamonyus ayax in dier seluer nacht in sinen bedde wert doot gheslaghen. ende sijn lichame dat was an stucken ghehouwen Ende doe wertter onder den griecken een groot iammerlijc sware gherufte om deser saken willen ende die griecken die waren allegader seer droeuich ende mistroostich van thelamonyus ayax doot. ende si seiden allegader voerwaer die grieken dat coninc agamenon. ende coninc menelaus ende vlixes hadden thelamonyus ayax verslagen. mer men gaf vlixes die meeste sculde. mer pirrus achilles soen die thelamonius seer minde ende lief hadde. dye sprac tot vlixes ende tot den anderen tween die in desen dootslach waren besculdicht vele dreyghelijcker woerden Ende want vlixes seer sorghede dat hi sijn lijf verliesen soude. so liet hi dyomedes sinen vrient dat beelt behouden dat pallas gheheten was. ende hi reisede al heimeliken inder nacht vander stat van troeyen Mer pirrus die dede thelamonyus lichaem barnen. ende hi dede die assche besluyten in een gulden vat. ende hij seynde die alsoe in thelamons conincrijcke Mer coninc agamenon ende coninc menelaus met sommighen anderen coninghen die hem bij vielen die deden hem seer nauwe bewachten ende bewaren voer pirrus. ende voer die ghene die met hem toe vyelen want pirrus die leyde seer nauwe laghen op hem luyden met groter suptijlheyt. ende alsoe deden die conin-

[fol. 119r]

ghen. als agamenon met sinen hulperen weder om pirrus mer anthenor die node alle die coningen princen ende grote vorsten ende die ouerste van griecken. ende oeck mede pirrus agamenon ende menelaus te gaste. ende hi versoendese volcomelijcken onderlinghe ende hi dede hem grote reuerencie ende eere mit groten costeliken gauen

¶ Hoe dat anthenor ende eneas werden verseyndet wt troeyen

DIe gryecken die waren seer toernich op eneas ende si seyden dat hi hem hare geloftenissen hadde ghebroken ende sinen eet. om dat anthenor ende hi hadden pollexina coninc priamus dochter verburgen op een heymelike stede Ende alhier om so hielden si te samen raet ende si leyden eneas ballinghe vter stat van troeyen ten ewighen daghen. Ende want hi der gryecken gebot niet en dorste verhoeren. so badt hi den gryecken seer oetmoedelijcken om twee maenden lanck respijt. ende oeck mede om die twee ende twintich scepen. met welcken dat paris geweest hadde inden lande van grieken. daer hi in soude moghen laden. vytalie ende prouande. ende sine goeden daer hi mede van daen soude moghen varen welcke dat hem die gryeken mit vrientscappen gunden Ende binnen deser tijt en woude anthenor niet binnen der stat van troyen bliuen. mer hi tooch mit een deel van sinen geselscappe seer willichlijcken van daen Mer waer hi doe toech dat en heuet dese historie niet begrepen Ende eneas die was op anthenor seer toernich want dese dinghen bi anthenors rade gheschieden dat eneas tot ewighen daghen balincghe wert gheleyt vter stat van troeyen. mer anthenor die mochte wel gaen ende comen na sinen vryen wille. waer om dat anthenor wert aen gesocht van eneas met behendigher scarper liste. hoe dat anthenor oec mochte ballincge gheleyt werden ten ewighen daghen vter stat van troeyen Ende al hier om so sprack eneas al den troyanen die noch leefden aldus toe O broeders alle te samen. ende mijn wtuercoren lieue vrienden. want ghi mit quader snoder auentueren tot desen groten verdriete sijt ghecomen. so moghet ghi wel openbaerliken mercken ende sien. dat ghi v leuen niet en moghet salichlijcken leyden sonder den raet van een uwen beschermer Ende alhier om wanneer als ic van henen wech reyse. soe ist v profitelijcken ende oerbaerliken dat ghi v dan wel bedenct te hebben. ende te verweruen enen ouersten. want anders suldi altoes gequelt werden van uwen naesten vorsten ende heren

[fol. 119v]

die omtrent v wonen in castelen ende in dorpen Ende alhier om so dochtet mi goet waer dat sake dattet v allen goet dochte wesen dat ghi seyndet om anthenor ende maket hem v coninc. op dat ghi bi sijnre hulpen ende bi sinen rade v seluen moghet behoeden ende beschermen teghen uwen vianden Ende dit dochte den troeyanen allegader ghemeenliken goeden raet wesen. ende si seynden seer haestelijcken om anthenor. ende anthenor die quam seer haestelijcken Ende wanneer als anthenor weder ghecomen was inder stat van troyen. so woude eneas hem verslaen met ghewapender hant. want eneas die was machtigher binnen troyen dan antenor Mer die troeyanen die quamen tot eneas. ende si baden hem seer oetmoedelijcken dat hi sijn opset soude laten varen. ende dat hi niet meer strijdens noch onruste onder den burgeren en soude beginnen Doe antwoerde eneas tot haren woerden aldus ende seide Wie souder alsoe goedertieren mogen wesen dat hi sparen soude also bosen ende gescenden verrader ende tyranne. die welcke met sijnre valscher verradenisse heuet verworuen ende bedreuen dat die scone edele pollexina die suuer reyne maghet sonder enighe sculde of misdaet op achilles graf wert doot gheslaghen van pirrus achilles soen. Ende ic bin oec mede tot ewigen dagen van uwe gheselscappe versendet in groter ellenden Nochtan hadde ic gaerne altoos mede deelachtich gheweest vwer tranen Ende ic soude v allen weder wege hebben helpen soeken metten welken dat wi weder mochten verblidet gheweest hebben Ende van desen woerden die eneas hadde metten troeyanen. so werden die troeyanen met malcander te rade ende si beualen anthenor haestelijken op sijn lijf. dat hij tot ewighen daghen ballinghe bliuen soude vter stat van troeyen. ende dat hij rechtevoert wt reisen soude op sijn lijf welcke dat hij doe haestelijcken dede Doe ghinc antenor rechtevoert te scepe met veel van sinen gheselscappe in die zee. ende hi voer also langhe dat hem ghemoetede een eenrehande volc die gheheten waren pyracten die welcke dat anthenor bestreden. ende si versloeghen ende quetseden vele luyde van anthenors volcke Mer te laetsten doe si quamen vter pyracten handen ende wt haren ghewelde. doe voeren si weder alsoe langhe met goeden wijnde. dat si quamen in eenre prouincien die ghenoemt was gherbonda. ende daer op die tijt in regneerde een goet rechtuaerdich ende goedertieren coninc. die gheheten was

[fol. 120r]

oerides Ende anthenor die ghinck vten scepe op dat lant met luttel volcs Ende in deser prouincien vant hi aldaer biden oeuer vander zee een seer hoghe steenroodse Ende aldaer omtrent laghen laghe ende brede weylanden ende ackeren bosschen wildernissen. ende ryuieren. waer om dat anthenor bouen op dese steenroodse timmerde een stede mitten seluen troyanen die hi daer bi hem hadde Ende hi dede die steden nomen cortuemenelaoen. welcke stede hi binnen corten tiden al omme al vast met toernen ende met vesten wel bemuerde welcke als die troeyanen vernamen dat anthenor alsulcken stede ghesticht hadde ende ghemaect in enen goeden vruchtbaren lande. soe volgheden hem aldaer vele troeyanen alsoe dat die stede doe seer veruollet wert mit volcke Ende wanneer als coninc oerides vernam. dat anthenor alsoe wijs ende vroet was soe hadde hem die coninck seer lief ende hi makede hem alsoe groet. dat hi die alre ouerste was van dier prouincien naest den coninc

¶ Dits van sommighen prophecien van cassanda coninc priamus dochter

CAssandra die bleef binnen der stat van troeyen seer ghequelt mit groten druck ende rouwe ouermits dat haere moeder was ghesteent totter doot toe ende om dat pollexina hare lieue suster also iammerlijcken verslagen was van pirrus achilles soen alst voerscreuen is Mer wanneer als si te laetsten hare droefheyt ghebracht hadden ten eynde. ende dat si haer seluen een weynich troestede. ende die griecken souden reysen tot haren lande. soe vragheden si haer wat hem allen soude toecomen ende ghemoeten. Doe seide cassandra dat hem veel quaets soude ghemoeten eer si quamen in haren eyghenen landen Ende si seide tot coninck agamenon. dat hi soude werden verslagen van sijns selues huusghesin. gheliker wijs als doe namaels gheuiel ende die historie openbaren sal van coninc thelamoius die al heimeliken wert doot gheslaghen ende vermoert. mer hi liet twee sonen achter die hi hadde ghewonnen bi twee conincinnen Ende die outste soen die was ghehieten. hermades. ende sijn moeder die was ghehieten glusta Ende die iongheste soen die was ghehieten antillatus. ende sijn moeder die was ghehieten. herymissa. mer want dese twee kinder noch beyde ionck waren van iaren soe werden si doe ghebrocht bi coninc theutris totter tijt toe dat si ridderscappen mochten hanthieren Hier na so baden coninc agamenon. ende coninc mene-

[fol. 120v]

leus oerlof an den griecken die noch binnen der stat van troeyen waren. ende aldus sijn si te scepe ghegaen ende van daen gheuaren

¶ Its van die vreselike wechreysinge der griecken vander stat van troeyen. ende hoe datter vele scepen ghebroken werden

HEt was in dien tiden dat die wijn was ghetreden vten druuen. ende die winter die was toecomende. ende dat die wijnt herde begonde te blasen ende te waeyen. ende datter water met swaren duysteren wolkenen began nat neder te vallen In welcker tijt corteliken ouer te gaen vele menschen hem seluen bederuen. om dat si dan die zee ymmer gebruycken willen Ende aldus so waren oec mede die grieken. want doe si hadden als hem dochte een soet scoon bequaem sacht weder. ende hare scepe die waren seer wel gheladen met ontsprekeliker groter rijcdom die si inder stat van troyen hadden verworuen ende vercreghen. doe togen si op hare seylen. ende si voeren in die zee met goeden voerspoede vier dage ende vier nachten lanck Mer opten vijften dach omtrent middach. so wert die lucht seer duyster ende swaer van winde van reghen van donre ende van blixem. ende dat water dat wert seer oneffen ende verheuen vanden wijnde. alsoe dat die scepe der griecken seer doolden ende verdwaelden van malcander. ende hare seylen die scoerden ende hare raederen van haren scepen die ontdreuen hem. hare masten die braken an stucken. ende die scepe die braken ende stieten aen stucken teghen malkander Ende aldus metten cortsten ouergheslagen. so bleuen aldaer vele grieken in menigherhanden steden vander zee. nv alhier nv aldaer met haren groten rijcdommen verdroncken Ende oleus ayax die welke dat oeck was inder seluer noet met twe ende dertich scepen. wanneer als alle sine scepe waren aen stucken gheslaghen ende het was inder duystere nacht. soe dreef oleus ayax metter starcker crachten sijnre armen al naket an dat lant. ende hij bleef daer legghen half doot op dat oeuer vander zee. ouermits dat hij veel van dien water hadde in sijn lichaem ende hij vermoede veel bet dat hij aldaer steruen soude dan dat hi leuendich bliuen soude Ende doe die sommighe van sinen volcke oec dreuen ende quamen aen dat lant. soe sochten si haren here. ende te laetsten so vonden si hem leggen altemalen naect in dat lant opten oeuer Ende doe troesten si hem seer minlijcken ende vriendelijken met goeden soeten woerden. want sij en mochten hem op die tijt met ghe-

[fol. 121r]

nen clederen te hulpe comen want si waren selue allegader naect Ende wanneer als die griecken aldus waren in dier groter noot. so seiden si onderlinghe tot malcander dat hare godinne minerua waer vertoerent op hem luden ouermits. want pollexina coninc priamus dochter waer mit groten ghewelde ghetoghen ende ghebrocht wt haren tempel ende dat si daer om dese grote wrake ouer hem luyden dede Ende doe die ander hertoghen ende heren oeck reyseden vander stat van troeyen in deser vresen mitten ghenen die daer mit hem waren ende hoe dat hem dese reyse verginc. dat salmen al hier namaels vertellen