Historien van Troyen

¶ Dits dat een ende dertichste boec ende daer in vertelt wert hoe dat oetus coninck naulus soen versierde. hoe dat hi breken soude der scepinghen der gryecken die vander stat van troyen quamen

IN dien tiden so wasser inden lande van gryecken een coninc die gheheten was naulus die welcke dat hadde een groet ende seer wijt conincrijc. dat was an die noertwest side al langhes beleghen mitter zee ende hi hadde an die selue side grote hoghe berghen. ende seer harde steenroodsen Dese selue coninc naulus wanneer als die strijt voer troyen was so hadde hi twee sonen. ende die outste die was ghenoemt palamides. ende die ioncste die was ghenoemt oethes Dese selue palamides die was vtermaten vroem ende koen. ende oec seer starc ende ouermoedich inden stride. ende seer wel latende te paerde Dese selue palamides die quam totten griecken voer troeyen mit vele scepinghen ende ridderscaps. want in griecken en lach gheen also rijcken conincrijcke. als sijn conincrijc was Dese selue palamides die wert voer troeyen gecoren tot enen ouersten onder die griecken. ende coninc agamenon die wert een wijl tijts desen last verdraghen. welcke palamides dat oeck voer troeyen inden stride wert verslaghen. also als hier voer ghescreuen is. mer die sommige logenaers die hem altoes in quaetheyt. ende in boosheyt verbliden die deden coninc naulus ende oethes sinen soen met quader valscher insettinghe verstaen. als dat palamides sijn soen inden stride niet verslaghen en waer mer dat hi al heymelijcken ouermits der gryecken raet van vlixes ende diomedes sinen gheselle vermoort was seer iammerliken Ende om datmen hem te bet soude ghelouen soe versierden si een loghen ende seiden. dat vlixes diomedes agamenon ende menelaus hadden valsche brieuen ghedicht Inhoudende. dat palamides ontfangen

[fol. 121v]

hadde vanden troyanen een grote somme ghelts om dat hi die griexsche heren die voer die stat van troyen laghen soude verraden Ende sy seiden dat desen brief gheuonden wert an enen verslagen doden mans tabbaert of rock Ende voert seiden die logenaers. dat vlixes eenswert ende ouerdroech met een van palamides liefste knechten. ende hi nam also veel gelts als die brief in hielt ende hi leyde dat onder palamides bedde in enen doecke. welcke knecht wanneer als hi dat ghedaen hadde soe ginc hi tot vlixes ende seide hem dattet al bewaert was. ende doe dede vlixes den knecht ter stont verslaen. ende ouermits an brenghen van vlixes. so namen die griecken die brieue ende si lasense Ende daer na so ghingen si tot palamides tente ende si ondersochten dat. ende si vonden onder sinen bedde also veel gouts als die brieue in hielden. waer bij dat doe die grieken allegader op hem toernich werden. ende si wouden hem doe verslaen als een verrader Mer palamides die verantwoerde hem seer ouermoedelijken. ende hi boot enigen man die dat seggen woude enen camp die also goet was als hi Ende doe sine vianden sagen datter nyement en dorste teghen hem comen kempen. soe quam vlixes tot hem met groter beveynsheit recht als of hi sijn vrient gheweest hadde. ende hi bescuttede hem voer dat volc. ende hi onsculdichde hem ende hi brachte hem weder in sijnre heerlicheit Ende doe seiden die loghenaers noch veel meer dat binnen luttel dagen daer na vlixes ende dyomedes al heymeliken spraken met palamides. ende si seiden tot hem. dat si inder waerheit wisten enen ouden diepen put In welcken putte dat enen seer groten scat lach begrauen ende verburgen. welcken scat dat si seer lichtelijcken souden vercrighen. ende si baden palamides of hi aldaer met hem gaen woude inder nacht. om met hem luyden dien scat te verweruen Mer palamides die van haere valscheit ende boosheit niet en wiste die ginc doe met hem inder nacht tot dien put Ende wanneer als si quamen bi dien putte ende dat si onderlinghe spraken. wie van hem drien eerst soude clymmen inden putte. Ende doe clam palamides al baruoets met luttel clederen inden putte Ende alsoe vroe als si beide vernamen dat hi beneden was opten gront vanden putte. soe worpen si hem van bouen neder doot met groten swaren stenen. ende si lieten hem daer inden put legghen. ende si quamen onder hem beyden weder inder nacht seer heymeliken in haren tenten Ende wanneer als coninc naulus ende oothes sijn soen hoerden desen logenaers dese dingen

[fol. 122r]

vertellen so gheloofden si dat rechteuoert. ende si sochten ende bedochten hem onderlinghe seer naerstelicken hoe dat si palamides doot alre best souden moghen wreken want si wisten wel dat die grieken op reyse waren tot haren landen te varen. ende dat soude wesen inden winter Ende si wisten oec wel dat si varen moesten voerbi haren conincrijcke ende hare landen Ende alhier om so gheboden si allen haren ondersaten dat een yegelijc op dat hoechste der berghen vaste bi der zee inder nacht souden maken grote barnende vuyeren om die grieken also daer mede te bedrieghen. dat si dan mit staenden seylen souden varen op die steenroodsen ende op die houelen die inden water laghen. om dat haer scepen dan aldaer op souden breken ende aen stucken stoten ende verdrencken souden Ende dat oeck also gheschiede. want wanneer als die gryecken seylden op desen steenroodsen soe braken haer scepen aen stucken ende si verdroncken Ende die ander scepen die doe die eerste volgeden totter seluer steden inder seluer duystere nacht wanneer als si verhoerden die crakinghe ende die brekinghe der scepen. ende dat iammerlike gheruchte van roepen van criten der gheenre die daer verdroncken soe scuweden si die stede. ende si bleuen doe inder diepheyt vander zee ende in desen scepen waren. coninc agamenon coninc menelaus ende diomedes in deser seluer reysen. mer si ontquamen op die tijt mitten liue

¶ Dit is van coninc agamenons doot die welcke dat al heymeliken ghedoot wert ouermits raet ende wercken van oethus coninc naulus soon ende palamides broeder

ALs dese selue oethes voerseyt die welcke dat oec peleus was ghenoemt. want hi hadde twee namen. vtermaten seer begerende was coninck agamenons ende dyomedes doot of hare verderffelike grote scaden. ende hi docht in hem seluen hoe dat hi hem luden hinderen soude of brenghen in haren doot. of in swaren laste. waer dat sake dat si ghesonts lijfs quamen in haren landen. waer om dat hi seynde sonderlinghe brieuen bi enen wisen bode tot clitemestra die conincinne ende agamenons wijf was ende hi seide haer voerwaer dat coninc agamenon haer man hadde ghenomen tot enen wiue een van coninc priamus dochteren die welcke dat hi seer lief hadde ende hi brochtse in sijn conincrijcke met hem. om dat hi haer woude maken een erfghenaem van sinen conincrijcke ende die ouerste conincinne ende dat hi climestra sijn wijf woude setten wt sijnre erffenissen ende wt sinen co-

[fol. 122v]

nincrijcke Ende alhier om so riet hi clijtemestra dat si haer seluen soude wachten. ende dat si hem doen soude dat gene dat hi haer doen woude Clytemestra die gheloofde hem ende si bedancte hem seer. ende si dachte in haer seluen. hoe dat si haer alre best soude moghen wachten vanden list ende suptijlheit haers mans Ende het gesciede dat coninc agamenon gesonts lijfs thyus quam. ende clytemestra sijn wijf die begeerde hem te brengen ter doot. mer nochtan so ontfinc si hem met enen bliden geveynsden gelate Dese selue clytemestra die had seer misdaen nae haere wet. want si hadde een kint gewonnen binnen dier tijt dat coninc agamenon haer man voer troyen lach. bi enen man die geheten was egistus Ende dat kint dat wert geheten grigora. welke kint dat si alsoe lief hadde ende oec mede egistus die vader dat si hem doe gelouede dat conincrijck te eruen Mer corteliken ouer geslagen. dese voerseide clyemestra die sprac met haren lieuen vrient egistus. ende opten eersten dach als coninc agamenon thuys ghecomen was ende lach ende sliep in sijn bedde. soe quam daer egistus. ende hi stack hem sijn keel af Ende een corte tijt daer nae als coninc agamenon was begrauen so truwede clytemestra desen man gheheten egistus tot enen gheechten man. ende si makede hem een coninc ouer alle dat conincrijcke Ende coninc agamenon die liet achter enen soon die hi ghewonnen hadde bi deser seluen clytemestra die geheten was horestis Ende want dese soon seer ionc was. soe nam coninc calsibius desen soon. want dat kint was sijn neve ende hi seynde dat kint tot coninc ydomeus van creten sinen neve. ende nochtan so en was coninc ydomeus geen maech tegen desen kinde. ende hi ontfinc dit kint in groter waerden. ende hi bewaerdet alsoe wel als hi sijn enige dochter be waerde. die geheten was cliuina ende die do noch seer ionc was

¶ Hoe dat dyomedes was verdreuen ende veriaecht wt sijn eygen conincrijcke ende ellendich

DEse selue otes die reysede oic tot egta dyomedes wijf. ende hi dede haer oic verstaen ende te weten dat haer man dyomedes oec met hem brachte een van coninc priamus dochteren Dese egra die was polifenus dochter des conincs van argynen Ende dese coninc polifenus als hij starf so liet hi achter twee kinder. die een was een knecht. ende hi was gheheten assander Ende die ander was een dochter. ende die was gheheten egea. die welcke dat onder hem beiden nae haers vaders doot deelden

[fol. 123r]

dat conincrijcke van arginen. half ende half Ende egea die nam diomedes mit haerre helfte tot enen gheechten man Ende wanneer als assander haer broeder ende diomedes te samen reyseden vten lande van gryecken voer die stat van troeyen eer si biden griecken quamen so bleuen si een wijl tijts om ghenuechte te hebben in griecken. met coninck thelaphus. die een heer was vander seluer prouincien. die en mochte haer toeuinghe niet liden. ende hi bestreetse ghewapender hant Ende assander die versloech vele van coninck thelaphus ridderen Ende wanneer als thelaphus dat versach so reet hi op assander mit sijnre glauien. ende hi stack hem doot van sinen paerde. Ende doe dyomedes sijn swager vernam dat assander doot was. soe wert hi half rasende ende hi versloech seer veel volcs Ende hi nam assanders dode lichaem. ende hi brochte dat onder sijn volc vter paerden voeten. ende hi wenede vele tranen Ende aldus so liet assander sijn leuen inder waerheyt. mer egea die en woude dit niet ghelouen mer si meende voerwaer dat assander haer broeder was verslaghen ouermits dyomedes subtijlheit ende liste. welcken broeder assander dat si vtermaten seer lief hadde. want si meende dat diomedes haer man haren broeder assander in sinen doot ghebrocht hadde. om dat hi dat conincrijcke van arginen al geheelliken soude behouden welke conincrijcke dat si lieuer ontbeert hadde. dan assander haeren broeder. waer om dat si doe seer toernich wert op diomedes haren man. ende si beual den arginen haren volcke dat si in gheenre manieren dyomedes ouer haren here en soude ontfanghen. om haers broeders doot willen ende oeck mede om dier dinghen willen die oethis coninck naulus soon haer aen gebrocht hadde Ende al hier om soe wert diomedes verdreuen wt sinen conincrijcke. ende hi moeste vluchtich werden. ende hi en wiste selue niet waer dat hi vlyen soude. mer te laetsten so quam hi met auentueren inden lande ende conincrijcke dat ghenoemt is salmania In welcken conincrijke op die tijt regneerde een coninc die gheheten was theutrus ende die was thelamonius broeder Ende wanneer als coninc theutrus vernam dat diomedes mede besculdicht was mit thelamonius sijns broeders doot so gheboot hi datmen diomedes ter stont soude vanghen. mer diomedes die quam al heymeliken van daen wt coninc theutrus handen. ende noch twee ander coningen. als coninc demophon ende coninc athamas. wanneer als si

[fol. 123v]

quamen in haren conincrijcken. so werden si oec verdreuen Ende dese quamen tot cartatum tot coninc nestor. diese ontfinc met groter bliscappen. welke twee coningen wouden met ghewapender hant haer conincrike bestrijden Mer hertoch nestor die ontriet hem beyden dat si dat niet doen en souden. ende hij seide dat si boden seynden souden tot haren ondersaten met goeden soeten bequamen smekenden woerden. ende met beloften van veel vryheden. op dat si alsoe te bet souden moghen comen weder in haren conincrijcken Ende aldus so deden si alle bede Ende in corten tiden daer nae soe werden si seer vriendelijcken in haren conincrijken van haren ondersaten weder ontfangen

¶ Hoe dat eneas reysede vter stat van troeyen in groter ellendicheyt nader griecken ghebot

ENeas die noch binnen der stat van troeyen ghebleuen was om sine scepe te prevanden ende te spisen Ende als eneas aldus noch in die stat van troyen was. so werden die troeyanen dicke ende menichweruen bestreden ende berooft Ende wanneer als hi van daen moeste reysen. so riet hi den troeyanen dat si seynden souden om dyomedes. die welcke dat seer vroom ende onversaecht was dat hijse wilde ouer al voer haren vyanden behoeden ende beschermen Ende hi seyde totten troyanen. dat dyomedes gaerne haer beschermer ende haer heer wesen soude. ouermits dat hij wt sinen conincrijcke selue verdreuen waer Doe seynden die troyanen seer haestelijken om dyomedes. die welke dat met alder machten die hi verweruen ende vercrigen mochte seer haesteliken reysede tot troyen Ende wanneer als hi daer quam. so vant hi die troyanen al omme beleghen Ende wanneer als eneas ende hi vergaderden. soe waren si beyde seer blide. ende si gingen onder hem beyden tegen den vianden der troeyanen te strijde. ende si streden ende vochten gestadeliken acht dage lanc. ende so wat viande dat si vingen die hingen si als dieue an eenre galghen Ende opten negenden dach so bestreden ende bereden si hare vyanden al omme also vromeliken ende manlijken dat hare vyanden al te samen werden ghevangen ende verslagen. ende scandelijcken als dieuen ende rouers aen galgen werden ghehangen Ende wanneer alsmen doe al omme vernam hoe scandelijcken ende wredeliken dat die troeyanen doden hare vyanden doe en dorsten si den troeyanen niet meer misdoen. ende si lieten voert an die troeyanen in haren verdriete ende in vreden bliuen Ende wanneer als eneas alle sine scepen hadde ghela-

[fol. 124r]

den. ende dat hi reysen soude ballinck in ellende gheliker wijs als hem vanden griecken was beuolen. soe voer hi mit veel troyanen met sinen scepinghen inder zee Ende hi en wiste niet waer dat hi bi auentueren sine woenstat weder soude begripen. mer biden wille der goden so voer hi also langhe in die zee in vreemden landen dat hi te laetsten quam in ytalien. inden lande van thuscyen Ende van eneas auentueren ende voertganck van stuc te stucke bi sonder. soe en is in deser historien niet bescreuen. mer die ghene die dat weten wil die sal ouerlesen virgilius boeck. die ghenoemt is liber eneydorum. welcke boec dat al hier achter bescreuen is Ende wanneer als egea vernam dat diomedes haer man der troianen here was. ende dat hi der troyanen vianden also vromeliken ende manlicken hadde verwonnen ende verslaghen. so was si seer veruaert. ende si sorghede dat haer volck haer misdoen soude Ende si nam raet mit haren ondersaten Ende si seynde seer haestelijken tot diomedes haren man. dat hi vrylicken soude weder comen in sinen conincrijcke. waer om dat hi seer blide was. ende hi quam weder seer haesteliken in sijn eyghen conincrijcke daer hi van egea sinen wiue der conincinnen. ende van sijn volck mit groter blijscappen ende vruechden ontfangen wert Ende die ander griecken die oec hare coninghen niet en wouden ontfanghen doe si van troien quamen. die ontbodense oec seer oetmoedeliken. dat si weder comen souden in haren conincrijcken. die welcke wanneer als si in haren conincrijcken quamen soe deden si beter ende vaster maken alle hare veruallen sloten ende castelen