Historien van Troyen

¶ Dits dat ses ende twintichste boec van achilles doot van sijnre begrauinge die verslaghen wert ouermits liste ende subtijlheyt van hettuba der conincinne

ENde wanneer als troeylus lichaem ghebrocht wert voer coninck priamus sinen vader. soe wert hi onsprekeliken seer bedroeuet ende hettuba die conincinne ende paris haer soen. ende pollexina haer dochter die brochten te samen dien dach ouer in groter droefheyt met screyen ende mit wenen ende oec mede alle die troyanen ouermits dat si doe beroeft waren van hector van troyen ende van diephebus ende troeylus sinen broeder dat hare vroome stoute bescermers ende behoeders waren. want die troyanen nv niet langher en waenden te leuen. soe verwerf coninc priamus een goet vast bestant vanden griecken Ende binnen desen bestande so liet coninc priamus troeylus sijns soens ende coninc menons lichaem begrauen in seer costelijcken tommen Ende hettuba die conincinne die daer seer menichuoudeliken bedroeuet was ouermits die doot haerre schoenre vromer kinderen die ouerdachte met groter liste ende subtijlheyt hoe dat si den doot ende die moort van haren kinderen alre best soude moghen wreken aen achilles den tyranne. haren dootliken viant ende dat si hem alsoe ter doot brenghen soude Ende te laetsten so riep si paris haren sone al heymeliken tot haer ende si seyde tot hem mit veel tranen ende mit groter versuchtinge aldus O du mijn alre liefste gheminste soen du weetste wel. hoe dat dese valsche verrader ende onsalighe achilles heuet verslaghen ende vermoert verradelicken dine broederen. mijn alre liefste kinderen. als hector. troeylus. ende diephebus die welcke dat alleen waren mit di een gheheel troest mijns leuens Ende hier om so waer dat wel betameliken ende rechtuaerdich ghelikerwijs als hi mine kinderen verradeliken heuet verslagen dat hi also mit verraet werde weder verslaghen ende vermoort want dese selue onsalighe achilles die heuet menichweruen aen mi gheseynt. dat ic hem gheuen wille tot enen gheechten wittachtighen wiue pollexina dine suster. waer om dat ic

ouerdacht hebbe in mi seluen dat ic hem ontbyeden wil dat hi tot mi come inden tempel van appollo om met hem daer of te spreken In welcken tem

[fol. 101v]

pel du dan wesen sulste met twintich vromer ridderen. op dat wanneer als hi daer comt. dat hi dan van v mach verslagen werden Ende desen raet die dochte paris seer goet wesen Ende hier om so ist geschiet. dat paris verburgen was inden tempel van appollo met twintch stouter vromer ridderen Ende hettuba die seynde doe seer haestelijken enen bode om achilles Ende rechtevoert was die onsalighe achilles begrepen met sotter vleyscheliker minnen. die welke dat den wijsen man dicke ende menichweruen sine sinnen nemet ende sine verstandenissen. ende hi quam doe seer haestelijck met archilogus nestors soon inden tempel van appollo Ende wanneer als achilles inden tempel quam. soe en sach hi daer nyement dat hem seer qualiken behagede Ende rechtevoert soe viel achilles op sine knyen ende archilogus met hem voer den afgod die gheheten was appollo Ende paris die inden tempel verburghen was die scoot hem rechtevoert met enen venijnden pijl doer sijn voet Ende rechtevoert so quam paris met sinen ridderen met bloten scarpen swaerden. ende si bestreden achilles den verrader. ende archilogus sinen mede gheselle Ende wanneer als achilles ende archilogus dat saghen ende vernamen. so togen si hare swaerden. ende want si onghewapent waren soe nam achilles doe sinen mantel ende hi wantse om sinen arme. ende hi verweerde hem seluen seer vromeliken. ende hij verslooch seuen ridders Mer te laetsten soe werden achilles ende archilogus verslaghen inden tempel Ende paris die geboot datmen haerre beyder lichamen werpen soude voer den honden ende voer den voghelen Mer helena die bat paris datmen dat niet doen en soude Waer om dat si doe beyde gheworpen worden opter straten voer den tempel van appollo. om dat si alsoe van enen yeghelijken souden werden ghesien. waer om dat die troeyanen doe seer verblijt waren. ende si seyden onderlinghe dat hem die griecken nv niet meer en souden mogen scaden noch hinderen Welcke dat nochtan aldaer nae den troeyanen quam tot grooten hijnder last ende verdriet Ende wanneer als coninck agamenon vernam. dat achilles ende archylogus waren verslaghen. soe seynde hij rechtevoert boden tot coninc priamus. ende hi dede hem bidden. dat hi den grieken woude weder geuen tot enen droeuigen troeste. achilles ende archylogus lichamen. ende dat gunnede hem doe coninc priamus Ende die griecken die namen doe die dode lichamen ende si voerdense in haren tenten Ende

[fol. 102r]

van achilles doot so waren die grieken doe alle gader seer bedroeft ende si seiden onderlinghe om dat si achilles hadden verloren daer om en souden si die troeyanen niet moghen winnen Ende die gryecken die ordineerden achilles een seer costelijc graf Ende si baden coninc priamus of hi achilles woude laten begrauen in die stat van troeyen inden inganc vander poerten die daer ghehieten was tymberea Ende dat liet coninc priamus gheschien. van welkes graues costelicheyt te veel waer te scriuen Ende sommige ander boecken die seggen dat achilles een alte costelijken ende rijckeliken graf wert ghemaect van roden blaeuwen ende menigherhande manieren van verwen. in marmersten wt gehouwen ende ghegraueert met menighen costelijcke bloemen. ende bomen ende beesten. ende mit menigerhande leesten geliker wijs alsmen noch huyden des daghes wel sien mach dat sijns gelijc niet en is onder den troen des hemels Ende wanneer alset reghent soe verclaert dit werck weder van nyewes altemalen. ende ten mach nymmermeer vergaen also langhe als die werelt staet welcke graf dat also hoghe staet op enen hogen berch datter seer quaet is toe te climmen ende te comen Ende die gryecken die deden oec mede maken een beelde van fijnen goude dat ghecleet ende ghescapen was nae pollexina coninck priamus dochter staende seer droeffeliken inder manieren ende ghedaenten als of haer dat verlies van achilles seer ombequaem ende leet hadde geweest. als oec die sommige noch willen segghen dattet oec also was al en openbaerde si dat nyemant. welcke beelt dat hadde in sinen armen een vat van een robijn. daer in ghedaen was die assche van achilles. want daer om dat hi aen so clenen stucke gheslagen. ende gehouwen was daer om wert hi verbrant ende dat beelt ende dat vat wert seer hoghe gheset ende daer bouen op wert geset enen sconen costelijcken appel van thopaze dat die van troeyen van veers wel mochten sien

¶ Hoe dat die grieken seynden om pirus achilles sone. dat hi soude comen ende wreken sijn vaders doot opten troeyanen

ENde alhier na so gheboot coninc agamenon alden ouersten der gryeken dat si voer hem comen souden om dat hi raet mit hem allen woude houden Ende wanneer als si alle te samen voer hem vergadert waren so gaf hi hem te verstaen. ende hi seide hem hoe dat alre meeste deel vanden grieken seere mistroestich ende te onvreden waren. om dat si achilles haren kempe hadden

[fol. 102v]

verloren. die alsoe vroom ende stout was inden velde Ende hi vragede doe hem allen. wat hem dochte dat beste gedaen hier in. of si noch meer wouden strijden. dan of si den strijt laten wouden ende weder te huus reysen met hare machten Ende die gene die daer waren. die en waren niet eendrachtich. want die somige die wouden meer strijden ende die sommighe die wouden weder om te huus reysen Mer te laetsten so sloten sij noch te samen dat si inden strijde aldaer wouden bliuen Ende si seiden al waer dat sake. dat si achilles hadden verloren. nochtan so hadden si die geloftenissen van haren goden. want hare goden die hadden hem ghelooft dat sij die troeyanen souden verwinnen. ende dat si hare stat souden neder worpen ende te gronde verderuen Ende ayax die stont doe op midden onder hem allen. ende hi riet den coningen. al waer dat sake dat achilles verslaghen waer. datmen nochtan soude seynden om pirrus sinen sone. die welcke dat van sinen iongen iaren altoos hadde gheweest bi sinen ouden vader. den coninc van liconia. want hi wel seker wiste dat die griecken sonder achilles sone die troeyanen niet en mochten verwinnen Ende wanneer als die griecken alle ghemeenlijken desen raet verhoerden. soe coren si coninc menelaus. dat hi reysen ende varen soude om achilles soon die daer geheten was neptolonyus biden coninc van liconia Ende dit was midden inden somer. als die sonne was op haer hoechste. ende die dage waren doe op haer lancste Ende coninc menelaus die nam die reyse aen. ende hij reysede totten coninc van lyconia

¶ Dit is vanden drientwintichsten strijde hoe dat pirrus achilles soen ende ayax onderlinghe te samen versloeghen die troeyanen

OPten sestienden dach van iunius. wanneer dat die daghe waren op haer lancste. soe quamen die troyanen ende die griecken weder te samen inden drientwintichsten strijde met haren scaren. ende si streden seer wredelijcken teghen malcander Ende doe wert ayax beroert met sotter dwaser stouticheyt. ende hi quam metten bloten hoofde sonder scilt. ende onghewapent ten strijde dragende alleen een bloet swaert in sijnre hant. mer die ander princen ende vorsten van gryecken Als dyomedes Menestenus vlixes agamenon die quamen met haren scaren wel gewapent ten strijde Ende coninck priamus die ordinierde selue seer wijsseliken sine scaren ende suptijliken. ende hi geboot hem te striden tegen die griken. mer met wat groter vervair-

[fol. 103r]

nissen ende anxte so waren die troyanen beroert. wanneer si verloren hadden hare leytsmannen Als den alre starcsten vroemsten ende coensten hector. den wijsten ende subtijlsten dyephebus Ende den alren ouermoedichsten troeylus. Mer wantet hem van groten node was. dat die troianen haer leuen bescermden. soe moesten si comen te stride ende haer leuen ende haer lijf setten in groten twiuel Ende paris die ghinc doe te stride met groten swaren bitteren suchten ende screyen. om dat ghebrec sijnre broederen alsoe dat die tranen al heymelijcken ende bedectelicken liepen beneden wt sinen helme. dattet sijn gheselscap nochtan niet en wiste ende mercte. Ende daer quamen polidamas coninck philomenus. coninck esdras ende eneas mit groter haesticheyt. teghen den griecken te stride. ende si vergaderden mit hem paris volcke van persen mit boghen ende mit scutte te stride ende si versloeghen. ende wondeden ontallike veel grieken Ende diomedes die bestreet coninc philomenus mer coninc philomenus die verweerde hem seluen alsoe vromeliken mit hulpe van eenrehande luyden die daer gheheten waren pafagomenses die welcke dat waren coninc philomenus leenmannen ende die de griecken alsoe wredeliken bestreden. dat die griecken van groten node moesten wijcken. Ende menestenus. die hertoghe van athenen die bestreet mit sijnre glauien seer vromeliken polidamas ende hi stack hem van sinen paerde. ende hi sloech hem mit enen bloten swaerde op sinen helme met menichuoudighen slagen. ende hi woude hem verslaen. welcke dat hi hem soude hebben ghedaen. en hadde hem coninc philomenus niet also vromelicken te hulpe ghecomen ende hi verlossede hem van menestenus handen Ende paris die wondede ende quetsede vele grieken mer aiax die bestreet hem mit enen bloten swaerde seer vromeliken ende paris volke waer of datmen wonder seggen ende vertellen mach want hi quam ongewapent midden onder die troianen ende hi versloech vele troianen. die wel ghewapent waren ende hi en wert van nyemant ghequetset. ende hi quam te laetsten onder paris volcke. ende hi versloechse alsoe herdeliken ende wredelijcken mit enen bloten swaerde. dat si alle te samen voer hem vluchtich werden Ende wanneer dit paris versach. so en mocht hi dat niet langer liden mer hi spande sinen boghe ende hi scoet ayax mit enen venijnden scutte. tusschen sine milt ende sine ribben. also herdeliken dat ayax wel gheuoelde dat hi van dier seluer scote

[fol. 103v]

moeste steruen Mer daer hi also gescoten ende gewont was. so sochte hij noch paris onder den scaren eer hij starf. ende hi vant hem Ende wanneer als hi paris hadde gheuonden so sprac hi tot hem paris paris. du hebste mi seer wredelijcken gescoten ende gewont met dinen scutte ter doot toe Mer eer ic sterue ende neder clymme ter hellen. soe moetstu voer varen. want het is van groten node. dattu werdes ghesceyden vander ombetameliker minnen van helena waer om datter sijn ontallike vele edelingen om haren willen gestoruen Ende met desen woerden. so slooch hi haesteliken also wredeliken met sinen swaerde paris op sijn hooft dat hi hem sijn kinnebacken clouede an tween stucken. ende hi slooch hem die hersen van sinen hoofde. ende doe viel paris neder opter aerden onder der paerden voeten Ende ayax die en reet niet verre van hem. hi en bleef oeck seer haestelijcken doot Ende wanneer als die troeyanen sagen dat paris was verslagen. so namen si sijn lichaem met groten swaeren arbeyde. ende si brachten dat al screiende binnen der stat van troeyen Mer dyomedes ende menestenus. die bestreden die troeyanen also vroemeliken ende wredeliken. dat si doe moesten wijken ende vlien Ende doe dien dach quam totten auont soe liepen ende vloghen die troeyanen binnen der stat van troeyen. met groten swaren verlies. ende met groter vresen haers lijfs Ende si sloten die poerten vander stat met groten swaren draeyboemen ende met vasten sloten Ende doe die nacht aen quam soe gheboot coninc agamenon. datmen die tenten rechten ende setten soude niet verre vander stat van troyen. ende datmen die stat also belegghen soude Ende al hadden die troyanen grote hoghe vaste muyeren nochtan hadden si oic mede wakers die stadeliken wakeden ende die die stat van troeyen bewaerden ende behoeden Ende wanneer als paris lichame in dyer seluer nacht wart ghebracht voer coninc priamus. so was aldaer groot iammer van coninc priamus ende van alden burgheren inder stat van troeyen. want si nv alle te samen moedeloes waren ende mistroostich. want si doe anders niet en wisten. dan dat si souden verslaghen werden. ouermits dat coninc priamus sonen alle te samen verslaghen waren Och wat groter rouwe ende droefheyt. soe was aldaer van coninc priamus sinen vader. ende van sijnre bedroefder moeder hettuba. ende van sinen susteren Ende van helena die welcke dat meer begheerde met parys te steruen dan langher te leuen Ende

[fol. 104r]

welcke helena dat oec meer dan xx weruen binnen der seluer nacht. op paris lichaem neder viel ouer doot Ende dan aldaer seer swaerlijcken beswijmde. ende haer alre bedroeffenissen te scriuen die waren mi vele te groet ende te lanck. mer helena die hadde bi sonder alsoe groten rouwe dat haer misbaer hem allen te bouen ghinc. waer om dat coninc priamus haer voert aen alsoe lief hadde als sijn eyghen dochter Ende daer wert doe inden tempel van iuno bereydet ende ghemaect een seer costelijc graf in welcken graue dat paris mit groter eren wert begrauen