Historien van Troyen

¶ Dits dat twintichste boeck vanden seuenden strijde. welke strijt dat gheduerde seuen daghe lanck

ENde wanneer als dit bestant van drie maenden was geleden. soe bereiden hem die van troeien weder om te striden Ende wanneer als alle die scaren van hector gheordineert waren. soe is hector eerst wtghegaen met vijftien dusent ridderen Ende aldaer nae soe volgede hem troeilus sijn broeder met thien dusent ridderen Ende al daer na quam paris metten scuts met haren boghen. ende si waren vten conincrijcke van persen. wel ghewapent ende toe ghemaect met drie dusent ridderen Ende daer nae soe quam dyephebus met drie duysent ridderen seer wel toe ghemaeckt ende ghewapent Daer na soe quam eneas metten anderen die oec seer wel bereyt waren om te strijden. Alsoe dat die troeianen doe aldaer te strijde quamen. also als meester frigius ende meester dares hebben bescreuen met seuen ende dertich du-

[fol. 80r]

sent ridderen Ende vander gryecken side quamen doe te stride. coninc menelaus mit seuen dusent ridderen Ende daer na so quam dyomedens oec mit also veel ridderen. ende doe quam daer na achilles oec mit seuen dusent ridderen Ende daer na quam doe coninc santiphus mit iij dusent ridderen Ende aldaer nae quam coninc agamenon mit ontallike veel ridderen Ende vander gryeken side soe quam eerst coninc philix den troyanen te ghemoete welken dat hector doe bestreet seer haestelijcken mit alsoe groter crachten dat hi hem doot stack van sinen paerde Ende wanneer als coninck santiphus vernam dat coninc philix sijn oom was doot gesteken ende gheslaghen soe wert hi seer toernich ende bedruct. ende hi woude wreken sijns ooms doot ende hi bestreet doe hector seer vromelijcken ende manliken. waer om dat hector doe seer toernich ende heet wert ende hi sloech coninck santiphus mede doot van sinen paerde dat hi neder viel opter aerden Ende van deser twee coninghen soe waren die ander gryexsche coninghen ende heren vtermaten seer bedroeft Ende si vermaenden haer volc om dat si wrake doen souden mit al haere machten waer bi dat die gryecken die troeyanen doe seer wredeliken ende stouteliken weder bestreden Ende achilles die die troeyanen seer quetsede die versloech doe twee vrome mannen vanden troyanen. als lachon ende euforbeus. want die waren van buten ghecomen mit groter mogentheyt om die troeyanen te hulpen. Ende op dien seluen dach soe wert hector seer swaerlijcken ghewont. ende gheslaghen in sinen aensichte. waer bi dat die troeyanen doe moesten achterwaerts wijken. mer wanneer als hector sijn ogen op sloech totter mueren vander stat van troyen. ende hi versach helena ende haer mede ghesellinnen ende sine susteren staen opter mueren vander stat die den strijt aensaghen Ende want die gryecken die troeyanen doe achter waerts dreuen ende iagheden. soe scaemde hem hector voer die vrouwen ende ioncvrouwen ende hi wert seer toernich in hem seluen. ende hi keerde hem doe weder omme ende hi bestreet coninc menon achilles swagher ende hi sloech hem dat hi doot viel neder van sinen paerde opter aerden Ende doe achilles dat sach ende vernam. soe nam hi een seer grote starcke dicke glauie Ende hi reet also vromeliken ende nijdeliken op hector dat hi hem sijn pansier scoerde van sinen liue. ende nochtan en stack hi hem niet van sinen paerde. mer hector die be-

[fol. 80v]

street doe weder achilles. ende hij sloech hem sinen helme an stucken ende die wapenen daer toe van sine liue Mer hi en quetsede hem niet Ende hector die sprac doe seer haestelijcken tot achilles O achilles achilles du arbeydeste herde seer my te ghenaken ende dijne dootlijcke verderffenisse Ende wanneer als achilles weder woude antwoerden op hectors woerden. soe quam troylus met veel ghewapender ridderen tusschen hector sinen broeder ende achilles. ende hi scheydese van malcander Ende troeylus die arbeyde seer naernstelijcken om achilles te verslaen. ende hi bestreet die grieken seer vromelijcken. alsoe dat hij doe versloech met sinen swaerde. vijftich gewapender ridderen. waer bi dat die gryecken doe voervluchtich werden Mer doe quam daer coninc menelaus met drie duysent ridderen weder den grieken te hulpe. ende hi begreep doe metten grieken den strijt ende dat velt Ende doe quam aldaer weder met eenre groter scaren Coninc odemon den troeyanen te hulpe. ende hi bestreet seer wredeliken ende nydeliken coninck menelaus. ende hij wondede hem seer in sinen aensichte Ende doe arbeyden seer troylus ende coninc odemon. om coninc menelaus te vanghen. welke dat si doe niet wel en vermochten. ouermits die grote menichuoudicheyt der griecken Ende doe quam die vrome dyomedes met sinen volcke te strijde. ende hi bestreet troeylus seer wredelijcken. ende hi stack hem van sinen paerde Ende hij seynde troeylus paert seer haestelijcken met enen sonderlinghen bode tot briseida. Ende hi beual den bode dat hi briseyda soude seggen dattet waer troeylus haers vrients paert Welcke dat hij met sijnre glauyen hadde ghesteken van dien seluen paerde. ende hi bat doe haer vriendelijcken. dat sij dyomedes haren knecht niet vergheten en soude Doe quam die bode seer haestelijcken tot bryseyda met dien paerde. ende hi leuerde haer dat paert dat haer van dyomedes haren vrient was gheseynt Ende hij vertelde haer seer naernstelijcken dat ghene dat haer dyomedes ontboden hadde Ende bryseyda die ontfinc seer blijdelijcken ende minlijken dat selue paert. ende si sprac totten bode dese woerde Segghe vrijlicken dinen here dat ic hem niet haten noch leet hebben en mach. die my aldus vuyrichelijcken heuet wtvercoren Ende die bode die is seer haestelijcken weder omme ghereden tot sinen here inden strijde die daer noch duyerde Ende hij heuet sijnen

[fol. 81r]

here gheboetscapt die antwoerde die hi ontfanghen hadde van briseida. waer of dat hem dyomedes vtermaten seer verblide. ende hi bestreet doe die troeyanen seer moedelijcken ende stoutelijcken Ende die troeyanen die bestreden die gryeken weder alsoe vromelijcken. dat die gryecken moesten wijcken vten velde Ende die gryecken die souden den strijt begheuen hebben. en hadde hem doe coninc agamenon niet weder te hulpe ghecomen mit groter menichuoudicheit Ende doe coninc agamenon aldaer quam inden stride soe is die strijt ende dat gheuechte noch swaerre gheworden. waer bi dat die troeyanen weder moesten wijken mer doe quam aldaer coninck polidamas mit eenre groter starcker menichuoudicheyt den troianen te baten ende te hulpe. ende doe dreuen si die gryecken altemalen achterwaerts bi haren graften ende tenten. welcke als dyomedes versach dat coninck polidamas die griecken alsoe swaerlijken verdruckede ende bestreet soe woude hi polidamas quetsen ter doot toe ende hi nam een glauie ende reet op polidamas. ende polidamas die reet weder also vromelijcken op diomedes. dat diomedes ende sijn paert neder vielen opter aerden van welken steke dat diomedes soude seer swaerlijcken ghewont hebben gheweest en hadden sine goede sijne wapenen ghedaen. Ende polidamas die greep dyomedes paert doet weder op spranc biden thome. ende hi gaf dat troeylus die doe noch stridende was te voete Op welck paert dat troeylus seer haestelijcken op sat. ende hi bestreet doe achilles alsoe vromelijcken. dat achilles seer ghewont viel van sinen paerde Ende hi en was vanden valle noch vander quetsinge niet veruaert ende hi spranc seer haestelijcken weder op. ende hi woude sitten op sijn paert mer die troeyanen die hinderden dat seer vromeliken ende manlijcken Ende als meester dares heuet bescreuen. so quam daer hector totter seluer stede. ende hi versloech bicant duysent ridderen. die welcke dat achilles bescermden Ende achilles die was doe alsoe swaerliken belast. dat hi nauweliken mit groten arbeide vry ende quijt en mochte ontgaen Ende hi soude daer hebben gheuanghen geweest hadden coninc thelamon. ende die hertoghe van athenen hem niet haestelijcken te hulpe ghecomen. welcke dat beyde mit groten swaren arbeyde deden achilles op sijn paert sitten Ende wanneer als die duusternisse des nachtes an quam so is die strijt ghecomen ten eynde ende die partyen die scheiden van

[fol. 81v]

malcander. ende een yegelijc die reet in sinen behoude Ende dertich daghe lanc soe wartter alle daghe aldus swaerlijcken gheuochten ende ghestreden. waer bi datter van beyden siden veel wert verslagen. mer meest vanden griecken. want binnen desen dagen werden verslagen van coninc priamus kinderen. ses bastaerden van sinen sonen. ende hector die wert in sijn aensichte seer swaerliken ghewont. waer bi dat coninc priamus sinen bode seynde totten coninc agamenon. ende hi begeerde vrede ende een goet vast bestant vi. maenden lanc welc dat hem wert mit alre vasticheyt ghegheuen ende ghegunt

¶ Dits vander ghedaenten ende vander gesteltenissen der scoonheyt ende der costelijcheit der salen inden castele datter ghehieten was ylion. ende vander minnen die diomedes hadde tot briseyda calcas dochter

ALs dese goede vaste vrede ende bestant den troeyanen ses maenden was ghegunt ende ghegheuen. doe lach in desen daghen hector inder edelre ende scoonre salen die ghenoemt was ylion Ende hi dede sine wonden meesteren ende heelen Van welcker salen scoonheyt ende costelijcheit meester dares seer wonderlijcke dinghen heuet bescreuen. want hij bescreef dat sij altemalen was ghemaect van albaster steen. ende si was twintich screden lanck Ende dat paueytsel dat was van cristale Ende die sijtweghen die waren ghemaect van costelijcken duerbaren ghesteenten die van menigherhanden verwen waren Ende inden vier hoecken der salen waren vier hoghe scone calumnen Ende op dat hoochste ende ouerste van desen calumnen. stont op een yeghelijc calumne een schoon beelt dat seer costelijcken was. ende die seer costelijcken ghewracht waren van welcker beelden costelijcheyt scoonheyt ende crachten meester dares veel heuet bescreuen die bet geliken ydelen dromen dan die waerheit. waer of alhier niet en staet geordineert Ende binnen desen bestande dede coninc priamus sine dode bastaert soonen met groter eeren. in costelijcken grauen legghen. een yeghelijc bijsonder Ende dyomedes die seer was ontsteken metter vueriger bernender minnen van briseida ende met haren vrientscappen. die en wiste niet wat hi doen soude. ghelikerwyse als die minres plegen te doen ende als si ghewoon sijn. die welcke wanneer als hij niet an haer en mochte verweruen. so wert hij vtermaten seer sorchuoudich metten cortsten alsoe dat hij nau-

[fol. 82r]

we en mochte eten noch drincken. ende des nachtes rusten noch slapen. mer dicke ende menichweruen ghinc hi tot haer om dat hi hem wat vermaken soude. ende om dat hi van haer soude ghetroest werden Ende hi bat haer oec oetmoedelijcken mit wenenden ende screyenden oghen dat si soude consent ende haren wille tot hem gheuen. mer want briseyda seer subtijl ende wijs was. soe dede si altoes mit soeten bequamen ende subtilen woerden ende mit haren rade diomedes sinen hope vertoenen om dat si diomedes die mit hare lieften ende minnen was ontfuncken ende ontsteken alsoe veel te meer soude quellen ende pinen ende dat oec mede haer liefte in hem te meer soude wassen Ende aldus soe hielt si dyomedes altoes vastevoert in goeden hopen ende ghelouen

¶ Dits vanden achsten ende neghenden strijt. ende van hectors doot

ENde wanneer als die ses maenden waren gheleden vanden bestande. soe werter twalef daghen lanck stadelijcken aen malcander ghestreden ende gheuochten In welken striden vele der edelingen van beyden siden werden doot gheslaghen Ende oec mede wantet inden somer was ende dattet aldaer seer heet was. soe quam daer onder den gryecken een grote suchte ende siecte. waer of dat die gryecken doe vele storuen. waer bi dat coninc agamenon verwerfde van coninc priamus een goet vast bestant. dertich daghen lanck duerende Ende wanneer als die dertich daghen waren gheleden so quamen beyde die parthien weder ten stride inden velde. mer des nachtes eer datmen opten eersten dach weder soude striden. andromata die hectors wijf was. Ende bi welcken wiue dat hector twee sonen hadde. vanden welken sijn outste soen was ghehieten laumedonca. ende die ioncste die was ghehieten asionathas. welcke ioncste soen noch soocte sijnre moeder borsten Ende dese andromata die sach in haren slaep in een wonderlic visioen Als waer dat sake dat hector des anderen daghes wt rede ten stride. hi en soude dan niet moghen ontgaen hi en soude verslaghen werden inden stride Ende van desen visioen so was andromata vtermaten seer veruaert ende verscrict. ende si wert seer wenende ende screyende. daer si bi hector haers mans side opten bedde lach. ende doe vertelde si hem haer vysioen. dat si des nachtes van hem ghehadt hadde Ende si badt hem oetmoedelijken ende seer naerstelijcken dat hi dat vysioen doch wilde voer oghen hebben ende dat hi des anderen daghes niet wtreysen

[fol. 82v]

en soude te strijde Mer hector die wert van sijns wijfs woerden seer toernich. ende hi berispede haer seer ende hi verspracse met scarpen herden woerden. ende hij seide tot haer dattet den wijsen niet toe en behoerde. dat si ghelouen souden in die ydelheden der dromen. die welke dat veel tijts bedriechgelijcken sijn Ende des morghens inder dagheraet soe dede andromata coninc priamus verstaen. ende hettuba sinen wijue der coninginnen haer visioen. Ende si bat hem beyden seer oetmoedelijcken dat si hector haren soon binnen dien daghe niet en souden laten wt rijden te strijde Ende des morghens seer vroe. wanneer alle die scaren gheordineert waren te strijde te reysen So ghinc troylus eerst wt ten strijde Daer nae paris Daer nae eneas Daer nae polidamas Daer nae coninc serpedon Daer nae coninc epistrophus Ende daer na coninc oryx Ende daer nae alle die coninghen die binnen der stat van troeyen waren om coninc priamus te hulpen Doe gaf coninc priamus alle dese schaeren wt te gaen te strijde oerlof. want die griecken doe ghecomen waren te velde Mer coninc priamus. die gheboot hector sinen soon dat hij binnen dien daghe niet wt rijden en soude te strijde Waer om dat hector doe seer toernich was. ende hij versprac sijn wijf met veel harder scarpen woerden. want hij wel ghevoelde ende vernam dattet bij haren rade gheschyet was. Ende nochtan soe liet hij achter sijns vaders ghebot. ende hij eyschede sijn harnasch van sinen knechten. ende hi dede hem aen. ende hi reet ghewapent wtwaert Mer wanneer als andromata sijn wijf dat sach soe wert si bouen maten seer droeuich. ende si viel met sinen ioncsten sone die si droech in haren armen neder voer sinen voeten bitterlijcken seer wenende ende screyende. Ende si bat hem ynnichliken ende oetmoedeliken met ghewronghen handen. dat hi sine wapene doch woude neder legghen Ende wanneer als hector sinen wiue dat weygherde. soe wert andromata sijn wijf noch veel swaerlijcker bedroeuet. ende si bleef dicwijl leggen half doot voer sinen voeten. ende si sprac aldus met enen iammerlike ghelate Is dat sake dattu my weygherste. ende dattu mijnre niet ontfarmste. ontfarme di doch ouer die cleyne ionghe suykende kindekijn op dat sine moeder met hem niet en vergae metten bitteren doot. ende op dat wi niet met scanden ende met armoeden alhier namaels moeten dolen In

[fol. 83r]

vreemden landen ende dwalen als verworpen menschen. in bedwanghelicken diensten Ende aldus soe laghen oec voer sine voeten. hettuba die coninghinne sijn moeder mit cassandra ende pollexma sijn susteren ende helena Ende si baden hem alle te samen seer oetmoedelijcken. ende vriendelicken mit screyenden oghe dat hi doch sine wapenen wilde of legghen. ende bliuen des dages in sinen conincliken vrede mer hector die en wert niet beweghen noch bemorwet van haren tranen noch van haren bidden mer hi ghinc ghewapent wt sinen pallase. ende hi sat seer haestelijcken op sijn paert. ende hi woude riden te stride. mer andromata sijn wijf die wert seer rasende van groten rouwe Ende si liep tot coninck priamus mit ghescoerden clederen ende mit hanghenden hare. ende mit iammerlijcken stemmen. ende si viel aldus neder voer coninc priamus voeten. ende si bat hem seer oetmoedeliken mit oueruloedighen tranen dat hi hector sinen sone haesteliken soude ontbieden. ende dat hi hem sine wapene of soude doen legghen. ende binnen der stat bliuen eer dat hi inden strijt quame Doe sat coninck priamus op sijn paert sonder enighe merringe of beraet. ende hi volgede hector sinen soen mit groter naersticheyt. ende al runnende so onderhaelde hi doe hector sinen soen eer dat hi yet verre was ghereden Ende wanneer als hi bi hector quam. so greep hi al wenende in groter toernicheyt ende weemoedicheyt den thoom van hector sijns soens paert. ende hi beswoer hector bider crachten haerre goden. ende hi leyde hem weder omme tot sinen pallase. ende hi gheboet hem bi ghehoersamicheyt dat hi niet weder wt ryden en soude. mer hector al onwillich mit groter wederspannicheit teghen sinen wille soe was hi coninc priamus sinen vader onderdanich ende hi reet weder binnen sinen pallaes. ende hi leyde sine wapenen neder Ende alhier binnen. soe wartter een groet swaer strijt aen beyden siden. want troylus ende dyomedes die vergaderden onderlinghe. ende si bestreden doe malcander mit groten swaren harden slagen Ende sonder twiuel die een die soude den anderen verslaghen hebben. hadde coninc menelaus niet ghecomen diese scheyde van malcander. Ende coninc menelaus die bestreet coninc miseres van frigia seer ouermoedeliken ende hi werp hem van sinen paerde Ende die gryeken die vingen coninc miseres ende si wouden hem gheuanghen leyden tot haren tenten. mer doe quam daer een ander coninc vter stat van troeyen hem aen vander

[fol. 83v]

siden. ende die belettede doe den grieken. dat si dien coninc niet vanghen en mochten. ende wanneer als die griecken saghen dat si haren ghevanghen niet behouden en mochten Doe wouden si hem sijn hooft afslaen Mer doe quam die starcke ouermoedighe troeylus. ende hi versloech vele griecken. ende hi verlossede coninc miseres wt haren handen Ende doe quam daer te strijde thelamonius ayax. ende hi bestreet doe polydamas. ende hi sloech hem van sinen paerde Mer troeylus die quam hem seer haestelijcke te hulpe. ende hi dede met veel arbeyts coninc polidamas weder vp sijn paert sitten Doe quam paris inden strijde Ende vander griecken side so quam achilles met sinen volcke. ende hi street alsoe vromelijcken dat die troeyanen van groten node moesten wijcken ende voervluchtich werden. ende si haesteden om te comen inder stat van troeyen Ende hier binnen soe wasser een van coninc priamus bastaerts soonen. ghenoemt margariton. die welcke dat seer arbeyde om achilles te vanghen Mer achilles die bescuttede hem seluen seer vromelijcken. ende hij verslooch desen margariton. waer om datter onder den troeyanen wert een groot swaer gheruste Ende thelamonius die bestreet die troeyanen seer wredelijcken. Mer paris die bescuttede die troeyanen seer vromelijcken Ende coninc priamus ander bastaert sonen. die bescuttese mede. mer nochtan soe en waren die troeyanen niet also machtich. si en moesten wijken binnen der stat van troeyen Ende si brachten met hem dat dode lichaem van margaryton Ende alsoe vroe als hector vernam dat margariton sijn bastaert broeder doot was. soe ondersochte hi wie dat margaryton doot gheslaghen hadde Ende doe vernam hij dat achilles dat ghedaen hadde Doe wert hector van groten toerne half rasende. ende hij dede hem sinen helme in sinen hoofde binden ende hi reet inden strijt eer dattet sijn vader wiste Ende hij verslooch in sijnre gramscappen twee hertogen Als eurypulus. ende hastijdes. ende hi verslooch ende wondede alle die ghene die hem ghemoeteden Ende die griecken die bekenneden hector bi sinen groter herden vreselijcken slaghen. ende si werden alle te samen voer hem vluchtich Ende wanneer als dit die troeyannn saghen. dat die grieken weder vluchtich werden. soe grepen si weder enen moet. ende si quamen te strijde ende si deden doe die griecken weder wijken tot haren tenten Mer die griecken die vinghen coninc po-

[fol. 84r]

lidamas ende si wouden hem gheuanghen leyden wt den stride. mer hector die versloech alle die ghene die hem leyden gheuanghen. welcke als versach een vanden ouersten vanden gryecken seer machtich die gheheten was lychides bestreet hector. ende hi woude hem verslaen. Ende als dit hector versach soe wert hi seer toernich. ende hi sloech lychides doot Ende wanneer als achilles sach dat hector also veel edelinghen der gryecken doot sloech mit groten ghewelde soe dochte achilles in hem seluen. ten waer dat sake dat hector werde verslagen. die gryecken die en souden die troeyanen anders nemmermeer moghen verwinnen Ende wanneer als achilles dat ouer dochte in sijnre herten hoe dat hi alre best haesteliken soude moghen volbrenghen Ende doe bi hem quam hertoghe polimetes. die om sijnre vrientscappen willen den gryecken was gecomen te hulpe. want hi hopede een van achilles susteren tot enen wiue te vercrighen ende te verweruen Ende dese polimetes die was ghecomen wt dat ouerste indien Ende hi was seer rijck ende machtich Dese polimetes die quam hector te ghemoete. welcke polimetes hector haestelijcken versloech daert achilles an sach Doe bestreet achilles hector mit enen quaden fellen bosen sinne ende hi woude polimites doot op hector wreken ende hem also mit groeer naersticheyt ende aendachte te verslaen. mer hector die hadde een grote groeue glauie mit enen scarpen yser. mit welcker glauien hector achilles alsoe wredelijcken stac dat achilles neder viel opter aerden. al beswijmt ende ghewont Ende doe reet achilles aldus ghequetset wt den stride. mer wanneer als sine wonden waren verbonden. soe quam achilles weder te stride met alsulcken ghedachte ende opsette dat hi hector verslaen soude. al soude hi selue al daer om verslaghen werden Ende binnen deser tijt soe bestreet hector enen gryexschen coninc ende hi vinck hem ende hi woude hem gheuanghen leyden wt den stride Ende om dat hi dien coninc te bet ende te vaster soude houden. ende leyden so hinc hector sinen scilt op sinen rugghe Ende alsoe vroe als achilles dat versach ende vernam dat hector ghenen scilt voer sijn borst ende voer sinen buuc en hadde soe nam hi een grote starcke glauie. eer dattet hector wiste ende hi stac doe hector doer sinen buuck alsoe dat hector neder doot viel opter aerden van sinen paerde ende wanneer als coninc menon dat versach dat hector verslaghen was van achilles. soe wert hi

[fol. 84v]

half rasende ende verwoet van toerne. ende hi bestreet doe achilles weder seer wredelijcken. ende hi wondede hem also seer. dat sijn volc hem ouer doot voerden in sijnre tenten Ende wanneer als die troeyanen verwonnen waren. soe lieten si dat velt. ende si haesteden hem seer om te comen in die stat van troeyen. ende si brachten met hem binnen der stat dat dode lichaem van hector. onghehindert vanden griecken