Historien van Troyen

¶ Dit is dat dertiende boeck van palamides toecoemste. ende hoe dat die gryeken enen scarpen raet namen te samen om voer troyen te trecken

DIe gryecken die en waren noch niet van themedon gereyset wanneer als die edel palamides quam coninc naulus soen mit tachtich scepen seer swaer met ridderen ende mit knechten gheladen. van welcken toecoemste die gryecken waren seer blide. al was dat sake dat die gryecken hem lu-

[fol. 57v]

den seer berispeden om dat hy also late quam. ende sonderlinghe doe si noch waren tot athenen Mer palamydes die onsculdichde hem seluen seer redeliken ende bequameliken ende seide dat hi hadde seer siec gheweest Ende desen seluen palamydes hadden die griecken in groter eeren ende waerdicheyt. want hi was vanden besten van alden lande van griecken ghecomen. ende hi was seer vrome ende stout inden strijde. ende hi was rijp ende seer wijs van rade. ende onderscheyden in allen saken. ende seer rijc ende machtich van ridderen ende van knechten ende van anderen goeden mannen Ende alhier om so baden die griecken. dat hi werde gheset mede een vanden raden. welke palamydes seer gaerne dede om haere alre beden wille die griecken alle ghemeenlijcken. ende sonderlinge die meeste ende die ouerste die vergaderden dicke ende menichweruen bi dage ende bi nacht ende si hielden dan enen scarpen raet hoe si die stat van troeyen alre beste ende oerbaerlijcste souden mogen beleggen. waer bi dat si doe te laetsten eendrachtelijcken sloten ende ouer een droeghen. datmen dat inder nacht soude doen Mer si besorgheden weder wanneer als si quamen in dat diepe ende souden ghenaken den lande ouermits die ombekentheyt der weghen hare scepen ouermits lantroeringhe hem seluen mochten brenghen in groten anxte ende in groter vresen waer om dat si dit opset achter lieten Ende wanneer als si noch vele scarpe raden hadden. doe was dyomedes rade alleen van waerden die voer hem allen sprac dese woerde Nv hoert alle ghi coninghen hertoghen grauen princen ende grote vorsten myne woerde ende verstaet die wel den sin daer af. want wi moghen ons alle te samen wel scamen ende werden bescaemt. want het is meer ende langher geleden dan een heel iaer dat wi ghecomen sijn in desen lande. ende wi en hebben niet also koen gheweest. dat wi ye binnen deser tijt tot troeyen ghereyset sijn ende of dat wi dat ye hadden dorren besien. wat hebben wy alhier binnen deser langher tijt bedreuen wi en doen anders niet dan wi onsen vianden gheuen respijt. ende hoe dat si ons alre lichste moghen brenghen tot groten qualijck varen ende misualle. ende tot onser groter verderffenissen. want seder den tijt dat wi alhier ghecomen sijn. ende van hier niet gesceyden en sijn. soe hebben wi die van troeyen verworuen groten bistant ende menichuoudighe hulpe tot haire bescuttinge ende tot haer-

[fol. 58r]

re beschermenissen ende si moghen hare stat omme ghemuert hebben. mit nyewen muren ende mit groten wijden diepen grauen omme begrauen. want si te hant sekerlijcken ende voerwaer wanen ende vermoeden dat wi also coen noch also stout niet en sijn. dat wi bi hem comen dorren ende hoe dat wi langher merren ende onse reyse vertoeuen. hoe dat wi ons seluen meerre cost ende moeyenissen aen doen. ende scade ende scande. want ic vermoede wel hadden wi alhier voermaels alsoe moedich geweest dat wi den rechten wech ghereyset ende gheuaren hadden totten oeuer toe vander stat van troeyen mit haesten wi souden dan mit minre pinen ende arbeyt ghetreden ende ghecomen hebben op dat lant. want die troeyanen die en hadden hem seluen doe niet voersien noch gewachtet voer ons Ende hier om so vermane ic v allen. ende ic gheue v dit te kennen oft v allen behaghet ende genueghet dat wi morghen mitter dagheraet ons bescicken ende reede maken opten wech ghewapent biden lope des hemels te reysen tot troyen Ende dat wi haesteliken dan ende gheweldelicken te samen gaen mit ghewapender hant op dat lant. ende dat wi dan die stat van troyen alsoe vromelijcken moghen belegghen. want wi weten dat wel. is dat sake dat die van troeyen willen so en moghen wi onse opset niet volbrenghen sonder grote vergaderinghe onser crachten. ende sonder groet verdriet ende vrese des strides Ende alhier om so laet ons sonder enich beraet scoren ende breken onse toeuinge ende merringe. ende laet ons achter rugghe setten alle dat ghene dat ons scadeliken of hinderliken wesen mach. want sonder twiuel ende inder waerheit segghe ic v allen dat wi onse opset niet profiteliken noch oerbaerlijcken anders en moghen volbringhen

¶ Hoe dat die van gryeken reysden te troeyen wert ende vanden eersten stride

DOe ghenuegede hem allen seer wel dyomedes woerden. ende sinen goeden wijsen raet. waer bi dat si alle te samen des anderen daghes vroe mitter dageraet mit groter voersienicheyt ende wijsheden voeren vter hauen Doe namen si alle te samen enen goeden volcomen raet. wat scepinghen datter eerst souden voer varen Ende wat scepinghen dat dan aldaer aen souden volghen Ende alsoe sijn si alle te samen mit goeder ordinancien gheuaren Ende ten eersten male soe ordineerden si. datter hondert scepen voer varen souden mit opghetogen seylen mit bannieren mit wimpelen ende mit vanen. ende si makeden

[fol. 58v]

daer in bolwercken seer wel bewaret met veel wapenen Ende daer na souden volgen noch hondert scepen Ende te laetsten so souden dan alle die ander scepen nae volghen. ende aldus souden si haestelijcken dan den rechten wech reysen tot troeyen Ende doe saghen si in corter tijt daer nae dat oeuer vander stat van troeyen. waer bi dat si doe dat roeder omme leyden. ende si lieten die seylen neder gaen. ende si wouden alsoe clymmen op dat lant Mer wanneer als die troeyanen alle die scepe vernamen ende saghen an haren oeuer. doe ginghen si in haren wapenen. ende si deden hem aen. ende si stonden op haren paerden ende sijn daer op gheseten. ende si en verbeyden doe ghenen leytsman. noch haren coninc. noch sinen oerlof. ende si sijn also sonder enighe ordinancie seer haestelijcken ghecomen op dat oeuer Ende wanneer als die griecken saghen alsoe menichuoudige grote vergaderinge der gewapender ridderen wesen op dat oeuer om dat te bescermen ende te bescutten so verwonderde den griecken alte seer van haerre groter menichuoudicheyt ende dat si hem seluen onder haren wapenen mochten bedecken of haere wapenen voeren. want aldaer was nyemant alsoe starck so koen noch alsoe moedich. hi en wert veruaert Met also alset wesen moeste soe grepen die griecken enen moede. ende si clommen wt haren scepen op dat lant. waer bi dat coninc protheselaus van phylardus was gheordineert met hondert die eerste scepen. ende hi quam aen dat lant met groten swaren arbeyde. Mer vele oec mede der scepen die werden met enen storme gheworpen met staenden seylen aen dit lant. waer bi dat die scepe doe braken. ende aldaer verdrencten vele griecken. ende si bleuen inder zee Ende want die voerste ymmer wouden aen dat lant. soe werter seer veel verslagen Mer cortelijcken die lucht die schemerde. ende die wolcken die cloncken van dien menichuoudighen groten herden slaghen. ende van dat schieten der bogen. so werden die wateren inder zee seer root vanden bloede der menschen. waer bi datmen wel mach weten ende verstaen. hoe seer pijnlijcken ende moeyliken dattet was den grieken te clymmen vten scepen op dat lant. want men las noch nye datter ye here gheleden heuet alsoe vele vresen ende noots Ende na desen scepen so quamen aldaer noch ander hondert scepen. mer sy en quamen niet onversienliken noch haestelijcken te lande. mer si lieten hare seylen seer wijsselijken neder gaen. ende si quamen met goeder

[fol. 59r]

voersienicheyt aen dat lant Ende waer bi dat die selue inden scepen seer arbeyden mit alre vlyticheyt ende naersticheyt. om op dat lant te comen. welcke die troeyanen mit vechten ende mit striden seer vromeliken ende stouteliken vercoren ghewapender hant. ende si keerdense vanden lande. dat si doe niet op comen en mochten. mer die gryecken die verweerden hem alsoe vromeliken ende manliken mit haren boghen. ende mit haren armborsten. dattet den troeyanen alsoe lastich viel. dat si werden ghedwonghen dat si dat oeuer moesten rumen Ende wanneer als die troeyanen aldus een weynich vluchtich werden voerden armborsten ende voerden anderen boghen so spronghen die gryecken wt haren scepen op dat lant ende si begonnen manlijcken ende vromeliken den eersten te hulpe te comen. ende aldaer wert doe een groet wreet strijt gheuochten Ende coninc protheselaus wanneer als hi van philardus quam op dat lant. doe bedreef hi aldaer ontallijcke veel dinghen in sijnre eyghenre personen. want hi versloech te male veel troyanen mit sinen swaerde want inder waerheyt en hadde hi alleen ghedaen alle die grieken die aldaer op dat lant ghecomen waren die soudemen aldaer doot gheslaghen hebben. mer wat mochtet den gryeken helpen yet alte sere coninc protheselaus ouermoedighe bescerminghe. wanneer als aldaer vij. dusent gryeken streden ende vochten teghen hondert dusent troyanen Ende alhier om soe werter tusschen hem allen een vreselijc strijt. mer want die gryeken wel merckeden dat hem ghenen hope noch hulpe meer en was in haren scepen of dat si yet te water waert mochten wijken soe wouden si lieuer hem seluen doot vechten opter aerden. dan si hem seluen verdrencken souden opter zee Ende si grepen den seluen moet die si mochten. ende si streden ende vochten seer vromelijcken ende stouteliken. alsoe datter vele doe van hem luden werden verslaghen ende si verloren oec veel volcs also dat si moesten van groten node op dat vterste vanden oeuer wijken ende aldaer soe werter veel verdroncken in die zee waer bi dat alle die grieken aldaer souden ghebleuen hebben verslagen ende doot. hadden ghedaen archelaus ende prothenor. die welcke mit haren scepen quamen ende teghens hare vianden wille soe clommen si op dat lant mit veel stridens ende vechtens. ende si quamen haren luden seer cloecliken ende manlijken te hulpe mit groten ghewelde Ende doe wert die strijt weder vernyewet ende verheuen ende si hebben mit-

[fol. 59v]

ten anderen seer herdeliken weder ghestreden ende gheuochten En doe quamen met haren scepinghen coninc astalus Ende coninc algus an dat lant. ende si sijn met haren volke al strijdende ghegaen op dat lant ende welke coningen met haren volcke alsoe hardeliken. ende also crachteliken streden ende vochten. alsoe dat die troeyanen achterwaert moesten wijken. mer te laetsten die grote menichuoudicheit ende veelheit der troeyanen die noch niet ghestreden noch gheuochten en hadden. die sijn den griecken seer vromeliken ende crachteliken ghemoetet met strijden. also dat die grieken moesten wijken also verre als si mochten tot dat vterste des oeuers toe Mer doe quam coninc vlixes met sijn scepingen aen dat lant met eenre groter scaren van volcke. ende daer hi seer haestelijcken mede te strijde quam. ende sy hebben die troeyanen seer vroemeliken bestreden. mer coninc vlixes als een grimmende leeuwe met sinen costelijcken wapenen. ende met sinen vromen knechten metten speer dat hi voerde in sijnre hant. alsoe dat hi midden onder die scaren doe versloech vele troeyanen Mer doe philomenis die coninc van patagonia sach dat coninc vlixes den troeyanen alsoe groten swaren verdriet aen dede. soe bestreet hi coninc vlixes. ende hi sloech hem van sinen paerde. also dat coninc vlixes doe voert te voete moeste strijden ende vechten Ende coninc phylomenis die schermde met sijnre glauien alsoe ouer coninc vlixes hoeft dat hi doe scoorde ende brack vlixes scilt. ende sine wapenen. mer van dien valle noch van sinen wonden. soe en was hij niet veruaert. ende hi stont doe vroemelijcken ende haestelijcken weder op. ende hi street vromelijcken. ende hi stack weder phylomenis den coninc in sijnre keelen met sinen speere dat phylomenis half doot viel neder opter aerden Ende die troeyanen die vermoeden ende dachten dat hij doot gheweest hadde. ende si namen hem seer gheweldelijcken ende naernstelijcken vten handen der griecken. ende si seynden hem weder in die stat van troeyen. Ende want die troeyanen meenden ende vermoeden dat phylomenis die coninc doot gheweest hadde. soe waren si vtermaten seer bedroeft Ende en had doe ghedaen dat phylomenis die coninc aldaer wert ghewont. alle dat heer van grieken dat aldaer strijdende was dat soude doe daer hebben bescreyet hare vterste ende laetste daghen ende verdriet haers leuens Mer doe quam coninc thoas seer haestelijcken op dat lant met sinen volcke ende met sinen

[fol. 60r]

paerden. ende die begonnen doe seer vromeliken ende vredeliken te striden ende te vechten ende si versloeghen doe weder veel troyanen Ende doe was coninc protheselaus die welke dat mitten eersten inden stride seer vermoeyt was een weynich vten stride ghereden ende gheweken. op dat oeuer vander zee om hem te rusten Ende wanneer als hi vernam dat alle sijn volc bicant was verslaghen. so wert hi seer screyende ende wenende in hem seluen ende seer bedroeft ende hi wert weder weldelicken seer verbolghen ende toernich. ende hi quam weder inden stride om dat hi wrake doen woude vanden sinen Ende hi dede sijn paerden weder wt leyden diemen in dien swaren winde niet wt leyden en mochte ende hi is geseten weder op sijn paert rasende ende verwoet mit enen bloten swaerde ende hi versloech ende wonde aldaer vele vanden troyanen Ende doe quam vter stat van troeyen coninck parseus vanden moryanen. ende hi trat inden stride mit enen verwoeden moede ende mit verwoesten sinnen. mit een grote scare van sinen gheselscappe. ende van sijnre toecoemste. soe wert die strijt weder verheuen ende die troeyanen die hebben weder enen groten hoghen moet ghegrepen ende si versloegen ende verdruckeden seer vromeliken ende herdeliken die van gryeken ende si dwonghense ende brachtense weder mit groten ghewelde op dat vterste des oeuers Ende aldaer souden die gryecken verwonnen gheweest hebben. hadde ghedaen die toecoemste des vromen palamides mit sinen scepen ende die trat seer haestelijcken met sinen ridderen ende knechten ende mit sinen goeden mannen. ende met sinen paerden op dat lant. ende hi ghinc inden stride Ende doe werden die gryecken weder moedich. ende palamides die ghinc verwoedelijcken ende hi bestreet figmon. welke dat was coninc menons broeder ende coninc perseus neue. ende die stac hi doer sine ribben dat hi doot viel neder opter aerden Ende aldaer liet palamides figmon legghen. ende hi bestreet doe voert die troyanen daer si meest waren. ende hi scheydese van malcander welke troyanen hem als die ghene die haren doot ontsaghen. hem enen wech makeden. endi si ontsaghen hem vtermaten seer Ende alhier om soe wert aldaer een groet gheruste vanden troeyanen. ende si weken een groet stucke weghes Ende die troyanen die souden nv den rugghe ghekeert hebben. ende si souden vluchtich ghewerden hebben. mer doe quam die alre starcste van alden heren vter stat van troeyen

[fol. 60v]

ghereden. ende die was gheheten hector van troeyen. ende die quam met veel gheselscaps. ende hi was vtermaten seer vertoernt bernende van groter gramscappen. ende hi quam met schonen claren blinckenden wapenen. ende met eenre groter grouer starcker ende scarper glauien. ende hi hadde voer hem enen scilt van goude In welcken scilde dat aldaer ghemaelt ende ghemaect waren twee leeuwen Ende hi heuet die griecken seer vromeliken bestreden. ende hij is gemoetet coninc protheselaus. die de troeyanen seer verslaghen hadde Ende want hector te voren sine glauie op die griecken hadde ghebroken. soe sloech hij protheselaus met enen swaerde alsoe hardelijcken ende vromelijcken dat hi hem sijn houet clouede Ende die edel ende vrome protheselaus. die viel aldaer neder doot opter aerden Ende doe begaf hem hector ende hi bestreet die griecken al omme. ende soe wie dat hi rakede met sinen swaerde. die sloghe hi daer doot. waer bi dat si hem allegader scuweden ende seer ontsaghen. ende si vragheden malcander onderlinghe met suchten ende met kermen. wie dat wesen mochte Ende hem wert gheantwoert. dattet hector van troyen waer die starcste bouen allen mannen Ende alhier om soe werden die griecken vluchtich van sinen aensichte. want si sine grote onverbonden dootlike slage niet liden en mochten Ende als hector aldus bleef strijdende so weken die griecken van hem Ende want hector vermoeyt ende seer moede was. so weeck hi een weynich vten strijde om hem te rusten Ende alhier nae soe begrepen die griecken weder dat velt. ende dit geschiede achteweruen binnen dien daghe Ende doe die sonne onder ghinc. ende datter den auont nakede. ende die starcke vrome hector seer vermoeyt was. soe reet hi weder binnen der stat van troyen. ende hi liet die ander troeyanen achter. die seer vromeliken ende manlijken streden tegen den grieken. wair bi dat die griecken haren rugghe boden recht als die ghene die altemalen waren verwonnen Ende doe quam daer met sinen scepinghen die alre starcste achilles met sinen myrmigdones. ende hij quam met sinen volcke inden strijde ende hij quellede die troeyanen vtermaten seer Ende doe stonden die griecken weder op in achilles toecoomste Ende in welken geselscappe dat meer quamen dan drye duysent ghewapender ridderen Ende doe wert aldaer weder een swaer strijt op geheuen. ende aen beyden siden soe vielen aldaer vele doder menschen. mer veel meer den troeyanen. dan die

[fol. 61r]

gryecken. want die alre starcste achilles die versloech ontallicke vele troyanen mit den swaerde Ende doe quamen alle die ander scepen aen dat lant. vten welcken dat si doe alle quamen ende si ghinghen te stride. welcke moghentheyt der gryecken die troyanen niet langer en mochten liden. ende si moesten wijcken ende vluchtich werden totter stat van troyen Ende aldaer so wert een groet gherufte ende een groet ghescal. vanden ghenen die aldaer verslaghen werden Ende die vrome achilles die was te mael nat vanden bloede der doder menschen. ende hi liet die ghene die daer verslaghen waren achter bliuen ende hi veruolghede die voeruluchtighe troyanen tot ander poerten toe ende hi versloegher seer veel. welcke hem inder poerten vander stat hem seluen waenden te bescutten. mit groten arbeyde ende gherufte ende aldus so werter daer veel verslaghen die doe niet te tide binnen en mochten comen Ende aldaer soude noch een groter dootslach hebben gheuallen. en hadde die vrome troeylus ende dyephebus ghedaen met veel ridderen daer si die gryeken doe ghemoeten Ende ouermits dattet doe seer duuster began te werden so quam die strijt op die tijt tot enen eynde Ende die troeyanen die sloten doe haer poerten seer vaste ende hare draybomen. ende die vrome achilles die is weder omme ghereyset mit groter blijscappen tot sinen scepen. ende dit was die eerste strijt

¶ Dits vander eerster belegghinge voer troeyen ende vander vestinge der tenten ende der pauwelioenen

DOe vercoes coninc agamenon een seer bequaem stede Ende hi dede doe rechteuoert ghebieden alden gryeken seer puntelijcken. ende onderscheideliken in eenre steden een yeghelijc haer tenten ende pauwelioenen daer te vestighen Ende die gene tenten en hadden die timmerden ende maecten lootsen husen ende herberghen ende si makeden oec mede stallasinghen tot haren paerden als si best consten ende mochten Ende si brochten wt haren scepinghen alle dat ghene dat si aldaer in hadden ende dat hem van node was. ende si bonden die scepen. ende si maectense seer vaste met groten starken reepen ende seelen. ende mit groten swaren anckeren. ende doe setteden si hare tenten. ende si beleyden die stat van troeyen doe inder nacht. mit alsoe vele barnender fackelen ende toertsen ende vuerpannen. dattet dach scheen te wesen ende si makeden oec veel bolwercken Ende wanneer als dat beleck voer der stat wel ende vaste was gemaket. ende

[fol. 61v]

coninc agamenon van groter sorchuoudicheit niet slapen noch rusten en mochte so ordineerde hi als hij best mochte wakers trompers ende pipers. die welcke dattet heer doe behoeden ende bewaerden van alre heymeliker liste. ende voer alle verradinge op dat die ander griecken sonder sorghe in haren wapenen souden alsoe moghen rusten. die welcke dat herde seer vermoeyt waren inden strijde des daghes Waer om dat si neder ghinghen legghen in haren wapenen tot des anderen daghes toe inder dagheraert