Lexicon van de jeugdliteratuur

Paul Zindel

door Cees van Eunen

Paul Zindel werd op 15 mei 1936 op Staten Island (New York) geboren. Na de middelbare school studeerde hij scheikunde in New York. Van 1960 tot 1969 was hij leraar aan een high school in Tottenville (New York), sindsdien leeft hij als zelfstandig schrijver in New York. In 1973 trouwde hij met Bonnie Hildebrand.

Zindel begon al vroeg te schrijven. Als toneelschrijver debuteerde hij in 1959 met Dimensions of Peacocks; zijn eerste jeugdboek, The Pigman, verscheen in 1968.

Zijn dramatische werk werd meermalen bekroond. Voor zijn toneelstuk The Effect of Gamma Rays on Man-in-the-Moon Marigolds kreeg hij in 1971 de Pulitzerprijs.

Werk

Paul Zindel richt zich in zijn werk, en vooral in zijn romans, sterk op jongeren, teenagers. Zijn idealen heeft hij in 1971, in ‘Profile of an author’, als volgt beschreven: ‘something like this: to stop the killing of humans and animals; to be honest with myself; to help the sick and the poor; to prove that this world exists for a loving, incredible and good purpose’.

Als auteur voor de jeugd is Zindel om een aantal redenen tamelijk omstreden. Zijn verhalen zijn in de regel gesitueerd in probleemgezinnen, vaak met de problematiek van de grote stad op de achtergrond; de plots en het taalgebruik zijn bepaald niet alledaags en bovendien bevat zijn werk nogal wat kritiek op volwassenen.

Dit hangt vooral samen met het feit dat zijn jeugdboeken consequent vanuit het perspectief van teenagers geschreven zijn. Ze bevatten daardoor de nodige eenzijdigheden: de wereld van de volwassenen wordt vertekend weergegeven, de karaktertekening van de volwassen personages is vaak oppervlakkig en wordt al snel karika-

turaal. Ook het taalgebruik vertoont de sporen van dit teenager-perspectief, bijvoorbeeld in opvallende vergelijkingen en woordspelingen. De opbouw van zijn verhalen is nogal springerig, kaleidoskopisch, wat het lezen ervan vaak tot een verrassende bezigheid maakt.

Al deze kenmerken zijn al aanwezig in Zindels eerste jeugdroman uit 1968, The Pigman (De Biggenman), een verhaal met een wat onwaarschijnlijk aandoende plot, geheel vanuit het perspectief van teenagers uitgewerkt. Het gaat over de merkwaardige, tragisch eindigende vriendschap tussen twee jongeren en een oude, gepensioneerde verzamelaar van spaarvarkens.

In My darling, my hamburger (Mijn liefje, mijn hamburger) uit 1969 wordt het gebeuren belicht vanuit de vier jeugdige hoofdpersonen, waardoor het verhaal wat rommelig wordt. Contactarmoede in hun onderlinge verhoudingen en seksuele problematiek (abortus) worden raak getypeerd, maar weinig uitgewerkt.

In 1970 volgde I never loved your mind, een wat ironisch verhaal over twee jongeren die, op zoek naar een betere wereld, het communeleven uitproberen. In Pardon me, you're stepping on my eyeball! (1976) probeert de hoofdpersoon met de hulp van een schoolpsychiater de dood van zijn vader te verwerken. Het probleem is veel meer uitgewerkt dan in Zindels vorige boeken; het verhaaltempo ligt daardoor lager.

Zindels volgende boek, Confessions of a teenage baboon (Bekentenissen van een snotaap van 15) uit 1977, vertoont echter zowel in atmosfeer als in verteltechniek weer meer verwantschap met zijn eerdere werk. Het is een onalledaags verhaal, gedragen door een opeenhoping van vreemde vogels. Chris, de hoofdpersoon, komt in het kielzog van zijn moeder, een rondtrekkende privé-verpleegster, terecht in het huis van Lloyd Dipardi, een conventionele alcoholist, die uiteindelijk veel voor hem betekent.

In The undertaker's gone bananas (1978) waagt Zindel zich op het pad van de jeugddetective, terwijl hij met The pigman's legacy (1980) teruggrijpt op zijn eerste jeugdboek.

De Biggenman

Twee vijftienjarigen, Laura en John, vertellen afwisselend over hun belevenissen met een oude man die ze in het begin van het verhaal hebben wijsgemaakt dat ze collecteren voor een liefdadig doel. Tussen hen beiden en Mr. Pignati, de ‘biggenman’ (zo genoemd omdat hij spaarvarkens verzamelt), ontwikkelt zich een vreemd soort vriendschap, gebaseerd op een vertrouwelijkheid die John en Laura bij hun respectievelijke ouders missen. Regelmatig gaan ze samen naar de dierentuin en ten slotte bezoeken Laura en John de biggenman elke dag, tot deze bij een wilde rolschaatspartij door zijn huis een hartaanval krijgt en naar het ziekenhuis moet.

Kort voordat Mr. Pignati weer thuiskomt, organiseren John en Laura in diens huis een feestje, waarbij een van de feestgangers de verzameling spaarvarkens vernielt. Net op dat ogenblik verschijnt Mr. Pignati. Laura en John proberen hun fout goed te maken, ze treffen hun oude vriend in de dierentuin. Als deze daar verneemt dat een van zijn lievelingsbeesten, een aapje, gestorven is, zakt hij dood in elkaar, Laura en John in hevige emotionele verwarring achterlatend.

In de Verenigde Staten kreeg The Pigman bij zijn verschijning veel aandacht, onder andere in de New York Times Book Review. Het is ook een opvallend boek, met een onorthodox taalgebruik en een nogal onwaarschijnlijk beginnend, ingewikkeld verhaal, dat hier en daar kolderieke trekken heeft (de rolschaatspartij in Mr. Pignati's huis bijvoorbeeld), maar met een tragische ondertoon.

Bibliografie

6 Lexicon jeugdliteratuur
oktober 1984