|
| |
| |
| |
Anna Woltz
door Janneke van der Veer
Anna Woltz is op 29 december 1981 in Londen geboren. Anderhalf jaar later verhuisde het gezin naar Den Haag, waar haar zusje Sarah ter wereld kwam. Anna groeide op in een schrijversmilieu: zowel haar vader Wout Woltz als haar moeder Marja Roscam Abbing was werkzaam in de journalistiek; haar moeder is bovendien kinderboekenschrijfster.
Na de middelbare school - Gymnasium Haganum in Den Haag - studeerde Anna Woltz geschiedenis in Leiden. Ze studeerde af in de richting Amerikanistiek. Op het gymnasium begon ze met het schrijven van verhalen. Toen ze vijftien was, publiceerde ze in de Volkskrant onder het pseudoniem Rebecca Maart wekelijks een column over haar schoolleven. Deze stukken werden gebundeld in Overleven in 4b (1998), haar debuut. In 2002 verscheen haar eerste kinderboek: Alles kookt over. Ze is ook werkzaam als freelance journalist.
| |
Werk
Anna Woltz schrijft boeken voor kinderen vanaf ongeveer acht jaar. Ze laat zich vaak inspireren door zaken waar ze zelf van houdt: koken (Alles kookt over en De pizza-spion), honden (Red mijn hond!), bergwandelen (Onweer) en Zweden (Tien dagen in een gestolen auto). Ook andere autobiografische elementen spelen een rol in haar verhalen. Zo is Het geheim van ons vuur (2002), waarin twee zusjes hun zieke broer willen helpen, gebaseerd op haar ervaringen met het ziekteproces van haar zusje Sarah.
Haar boeken zijn dikwijls een combinatie van een spannend avontuur en de psychologische ontwikkeling van een of meer hoofdpersonen, vaak jongens en meisjes die eenzaam zijn en zich door hun omgeving onbegre- | |
| |
pen voelen. Een voorbeeld is Aangespoeld (2007), waarin de dertienjarige Tomas tijdens een vakantie in Griekenland samen met het half-Griekse meisje Nika op zoek gaat naar de achtergronden van een aangespoeld meisje. Tevens leert hij zijn woedeaanvallen beheersen.
Tien dagen in een gestolen auto (2008) is een avontuurlijk verhaal rondom een misdaad. Hoofdpersoon is Camilla die vanwege strubbelingen thuis door haar moeder naar kennissen in Zweden is gestuurd. De vakantie verloopt anders dan gepland. Samen met de broers Jonas en Ben gaat Camilla op zoek naar de ontvoerde vader van de jongens. Een complicerende factor is de baby Bibi die de broers in het atelier van hun vader gevonden hebben. Camilla worstelt met het feit dat haar moeder zwanger is. Dit uit zich in een afkeer van baby's. Door gesprekken met Jonas en Ben, en vooral door de confrontatie met de baby die verzorging nodig heeft, ontdekt Camilla dat ze baby's toch niet zo erg vindt. Ze is vooral boos omdat haar moeder en vriend haar niet van meet af aan bij de zwangerschap betrokken hebben. Het verhaal eindigt positief: de vader van de jongens wordt gered en Camilla heeft met haar moeder voor het eerst een normaal gesprek over de baby die op komst is.
Ook Onweer (2009) combineert een misdaadavontuur met persoonlijke moeilijkheden. De dertienjarige Sam voelt zich onzeker. Ze denkt dat haar ouders, die allebei met probleemkinderen werken, niet om haar geven. Als Sam betrapt wordt op winkeldiefstal, neemt dat gevoel zelfs toe: haar ouders laten haar erg lang op het politiebureau wachten. Sam wordt naar Italië gestuurd om in het hotel van haar oom en tante te helpen. Tijdens een tocht in de Dolomieten, waar ze - net als vroeger met haar ouders - intens geniet van het maken van bergwandelingen, ontmaskert ze samen met de broers Raf en Ollie een lid van de maffia. Dit helpt haar om haar gevoelens van onzekerheid te overwinnen. Ze kan dan ook het verstoorde contact met haar ouders herstellen.
Kenmerkend voor de boeken van Anna Woltz is dat ze gaan over kinderen die in staat zijn zelfstandig problemen op te lossen. Ouders en andere volwassenen spelen een bescheiden rol. In Alles kookt over (2002) zijn vier kinderen in de leeftijd van vijf tot en met vijftien jaar een paar weken uit logeren gestuurd bij een vriendin van hun moeder. Die blijkt echter niet thuis te zijn. Toch nemen ze hun intrek in het huis. Ze besluiten een restaurant te beginnen om aan geld te komen. Een van huis weggelopen vriend sluit zich bij hen aan. Ondanks pech, onderlinge conflicten en tegenslagen lukt het de kinderen hun plan met succes uit te voeren.
Enkele verhalen schreef Woltz samen met anderen. Met haar vader
| |
| |
Wout Woltz schreef ze Post uit de oorlog (2006), waarin de dertienjarige Danja op zolder in een groen metalen doosje een brief vindt van een jongen, Willem, die in 1944 gewoond heeft in het huis dat zij onlangs in Amsterdam betrokken hebben. Danja, die zich na de verhuizing uit de Betuwe eenzaam voelt, schrijft hem een brief terug en stopt die in het doosje. Tot haar verbazing vindt ze enkele dagen later een antwoord. Zo corresponderen de twee een aantal maanden met elkaar. Danja kan in de brieven haar gevoelens over haar nieuwe leven in Amsterdam kwijt en Willem vertelt over zijn belevenissen in de oorlog.
Het geheim van de stoere prinses (2007), over prinses Rosalie die probeert te voorkomen dat haar school verhuist naar een lelijk gebouw midden in de stad, is bedacht door de elfjarige Roos van den Berg en uitgewerkt door Anna Woltz.
De boeken van Anna Woltz bevatten veel actie en dialoog. Tot de vaste ingrediënten behoort ook humor. Die zit vooral in de belevenissen van de kinderen. In Tien dagen in een gestolen auto is de onhandigheid waarmee Camilla, Jonas en Ben de eerste tijd baby Bibi verzorgen een komisch element. Daarnaast zorgt het taalgebruik voor humor, onder meer door de directheid van de dialogen en de toepassing van fantasiewoorden zoals ‘trollentranen’ in Tien dagen in een gestolen auto en ‘koemuis’ en ‘nacht-spaghetti’ in De pizza-spion (2009).
De verhalen hebben een duidelijke opbouw. In een aantal boeken is sprake van verschillende tijdlagen. Dit is bijvoorbeeld het geval in Post uit de oorlog, dat deels in het heden en deels in de Tweede Wereldoorlog speelt.
| |
Black Box
Het in 2007 verschenen Black Box is gericht op lezers vanaf circa dertien jaar. Kern van het verhaal is het televisieprogramma Black Box, waarvoor zeven kinderen, in leeftijd variërend van tien tot zestien jaar, worden opgesloten in een zwart huis op de Pier in Scheveningen. Het huis zit vol camera's, zodat een redactie dag en nacht het doen en laten van de kinderen kan volgen. De bedoeling is dat steeds één van hen wordt weggestuurd. Het kind dat overblijft, wint twee miljoen euro. Eens per dag wordt een compilatie van de gebeurtenissen in het huis op tv uitgezonden. Het programma haalt extreem hoge kijkcijfers. Een belangrijk element in Black Box is dat de deelnemers onder invloed staan van Ticket, een website waarop kinderen uitgenodigd worden punten te scoren op uiterlijk, intelligentie, charme, geld en gezondheid. De scores worden vastgelegd op een elektronisch pasje dat hun houvast moet geven in het dagelijks leven. De zeventienjarige Jamie, die ook meedoet met Ticket, zit in de redactie van Black Box. Zij wordt verliefd op Rijn, de regisseur, en doet alles om zijn aandacht te trek-
| |
| |
Omslag Black Box
ken. Daardoor ziet ze niet dat Black Box volledig uit de hand loopt. Zo wordt een doodzieke, bejaarde vrouw in het huis geplaatst om te zien hoe de kinderen reageren. Ten slotte blijven twee kinderen over. Onder het mom van ‘survival of the fittest’ worden ze blootgesteld aan een virus waarvan bekend is dat het bij vijftig procent van de mensen die ermee besmet raken dodelijk is. De kinderen hebben dan ook vooraf een euthanasieverklaring moeten tekenen. Hoewel Jamie twijfelt of een en ander wel verantwoord is, doet ze niets om te voorkomen dat het plan wordt uitgevoerd. Een afspraakje met Rijn, die koste wat koste wil dat het tv-programma een succes wordt, is belangrijker voor haar. Het verhaal heeft een open einde, maar er is de suggestie dat het virus één van de twee overgebleven kinderen of misschien wel allebei fataal wordt.
Black Box is een persiflage op tv-programma's als Big Brother en De Gouden Kooi. Via Jamie, die het naar voren brengt tijdens een interview over Black Box, stelt de schrijfster dat niet alleen de makers maar ook de miljoenen mensen die er naar kijken, verantwoordelijk zijn voor wat er in die programma's gebeurt. Daarnaast is het verhaal een aanklacht tegen de hedendaagse uiterlijkheidscultuur en seksualisering van de maatschappij.
Net als de andere boeken van Anna Woltz bevat Black Box veel spanning en wordt het verhaal meeslepend verteld. Het taalgebruik is direct en eigentijds, met veel Engelse termen en jargonachtige, nieuwe woorden als ‘supermessy’.
| |
Waardering
De boeken van Anna Woltz zijn door de beoogde lezersgroep over het algemeen goed ontvangen. Van Alles kookt over (2002) verschenen in 2009 een derde en een vierde druk. Het geheim van de stoere prinses (2007) werd genomineerd voor de prijs van de Nederlandse Kinderjury.
Recensenten in kranten en tijdschriften reageerden genuanceer- | |
| |
der. Jet Marcheau noemt Alles kookt over in Leesideeën ‘een aangekleed kookboek voor kinderen (-) zonder diepgang en niet bijzonder origineel’. Een recensent van de Nederlandse Bibliotheekdienst oordeelt daarentegen: ‘Een fijn vakantieverhaal, waarin de vijf kinderen goed uit de verf komen en vooral hun hartverwarmende onderlinge verhoudingen positief opvallen.’ Hanneke van den Berg waardeert Post uit de oorlog (2006) als ‘een zeer lezenswaardig boek’, vooral omdat het realistische element van het verhaal overheerst en goed is uitgewerkt. Minder positief is zij over ‘dat tijd-doosje’: ‘Het zou moeten fungeren als scharnier tussen beide verhaallijnen, maar het piept en kraakt wel een beetje. De lezer, die grotendeels “in de realiteit” leeft, moet daarbij opeens zijn fantasie wijd openzetten en hier in meegaan. Dat zal niet iedereen meevallen.’ (Noordhollands Dagblad). Christiaan Weijts schrijft over het boek: ‘Post uit de oorlog is geschreven volgens een formule die voorzover bekend niet eerder is toegepast en het resultaat is een bijzonder sympathiek boek: spannend, ontroerend, leerzaam. Een kinderboek zoals een kinderboek zijn moet, kortom. Het is zichtbaar met vakmanschap, plezier en liefde geschreven, en dat mist de uitwerking op de lezer niet.’ (Mare).
Veel aandacht was er voor Black Box (2007). Pjotr van Lenteren is, een enkele kanttekening over de stijl daargelaten, lovend: ‘een boek waarin actuele ethische vragen op een licht confronterende manier worden gesteld, zonder verzachtend betuttel en ouderlijk gepruttel. Hiervan lusten we, mits de auteur wat aan haar ponyboekenschrijfstijl doet, er nog wel een paar.’ (de Volkskrant). Ook Karel Berkhout waardeert in NRC Handelsblad het boek positief: ‘In Black box - een nabije-toekomstroman - beschrijft Woltz op ontluisterende wijze een reality show op de televisie en verweeft dat met thema's als de schoonheidscultus en euthanasie. Woltz levert daarbij intelligente cultuurkritiek: confronterend, maar niet makkelijk moralistisch.’ En: ‘Anna Woltz beschrijft deze inktzwarte wereld met hilarische details. Zo is er een reisbureau voor de euthanasie van ouderen, Hades Travel genaamd, en drinken kinderen mixdrankjes van het merk Lolita. Haar stijl is kaal en efficiënt.’
Naar aanleiding van Tien dagen in een gestolen auto (2008) schrijft Berkhout ‘dat Woltz steeds beter wordt in het scheppen van originele personages’. De uitwerking van de verschillende karakters schijnt hij echter niet zo evenwichtig te vinden: ‘Jammer is alleen dat Woltz de broers zo weinig tekening heeft gegeven dat ze onderling nauwelijks verschillen. Camilla daarentegen zet ze weer te veel aan door haar hoofdpersoon ook nog eens Plato's ideeënleer te laten uitleggen.’ (NRC Handelsblad).
| |
| |
| |
Bibliografie
Kinder- en jeugdboeken
|
| Overleven in 4b. Amsterdam, Nijgh & Van Ditmar, 1998. |
| Alles kookt over. Amsterdam, Leopold, 2002. |
| Het geheim van ons vuur. Met illustraties van Saskia Halfmouw. Amsterdam, Leopold, 2004. |
| Hans Kuyper, Anna Woltz, Haye van der Heyden, Tamara Bos, Het geheim van de muziek. Amsterdam, Leopold, 2004. |
| Anna Woltz, Martine Letterie, Haye van der Heyden, Harmen van Straaten, Het geheim van de toverklas. Amsterdam, Leopold, 2005. |
| Met Wout Woltz, Post uit de oorlog. Amsterdam, Leopold, 2006. |
| Black Box. Amsterdam, Leopold, 2007. |
| Met Roos van den Berg, Het geheim van de stoere prinses. Amsterdam, Leopold, 2007. |
| Aangespoeld. Amsterdam, Leopold, 2007. |
| Hans Kuyper, Mirjam Oldenhave, Ruben Prins en Anna Woltz, Het geheim van het geheim van het geheim... Met illustraties van Saskia Halfmouw. Amsterdam, Leopold, 2007. |
| Tien dagen in een gestolen auto. Amsterdam, Leopold, 2008. |
| Red mijn hond! Met illustraties van Saskia Halfmouw. Amsterdam, Leopold, 2008. |
| De pizza-spion. Met illustraties van Els van Egeraat. Amsterdam, Leopold, 2009. |
| Onweer. Amsterdam, Leopold, 2009. |
Over Anna Woltz
|
| Annemiek Neefjes, Grappen of betrappen: Ronald Giphart en Anna Woltz. In: Vrij Nederland, 21-11-1998. |
| Christiaan Weijts, Fleurige flapjes en pizzaiola zonder bloed. In: Mare, 5-9-2002. |
| Jet Marcheau, Alles kookt over. In: Leesideeën Off Line 2000-2003, 31-12-2002. |
| Marleen Lippens, Het geheim van de toverklas. In: Leesideeën Off Line, 1-1-2006. |
| Christiaan Weijts, Een week praten over één moord. In: Mare, 6-4-2006. |
| Hanneke van den Berg, Tijd-doosje scharnier tussen heden en verleden. In: Noordhollands Dagblad, 13-4-2006. |
| Bas Maliepaard, ‘Weet jij wel wat NSB'ers zijn’. In: Trouw, 22-4-2006. |
| Monique Snoeijen, Kinderboeken. In: NRC Handelsblad, 28-4-2006. |
| Annemarie Terhell, Hongerwinter en afhaalmaaltijden. In: KidsWeek, 5-5-2006. |
| Jet Marcheau, Post uit de oorlog. In: De Leeswelp, 1-6-2006. |
| Katja de Bruin, Suikerbieten en afhaalgrieks. In: VPRO-gids, zomerboekenbijlage 2006. |
| Sophia Greuze, Avontuur in een spookdorp. In: Nederlands Dagblad, 20-9-2007. |
| Nicole Carlier, Volgens Anna Woltz: schrijver en columniste. In: Vrij Nederland, 10-11-2007. |
| Ilse Moens, Het geheim van de stoere prinses. In: De Leeswelp, 1-12-2007. |
| Pjotr van Lenteren, Anna Woltz maakt rauwe beloften waar. In: de Volkskrant, 7-12-2007. |
| Thomas de Veen, Big Brother-huis voor jongeren. In: KidsWeek, 7-12-2007. |
| Evelien Lombaert, Aangespoeld. In: Leesideeën Off Line, 31-12-2007. |
| Karel Berkhout, Gouden Kooi voor kids op Scheveningse Pier. In: NRC Handelsblad, 11-1-2008. |
| Marijke Potters, Anna Woltz - Black Box. In: Jeugdliteratuur in de praktijk, jaargang 13 (2008), nr. 2, blz. 19-22. |
| Karel Berkhout, God moet klinken als een Saab 96 cabriolet. In: NRC Handelsblad, 27-6-2008. |
| Siska Muder, Het geheim van Anna Woltz. In: Viva, nr. 41 (2008), blz. 18-22. |
| Karel Berkhout, Slecht willen zijn, ook als niemand kijkt. In: NRC Handelsblad, 19-6-2009. |
| Thomas de Veen, Onweer. In: KidsWeek, 28-8-2009. |
Websites
|
| www.annawoltz.nl |
| www.leesplein.nl |
83 Lexicon jeugdliteratuur
juni 2010
|
|
Auteursrechtelijk beschermd