Lexicon van de jeugdliteratuur

[pagina 1]

Henriëtte Willebeek le Mair

door Peter Zunneberg

Henriëtte Willebeek le Mair werd op 23 april 1889 in Rotterdam geboren. Haar vader was een rijke graanhandelaar met een warme belangstelling voor kunst en cultuur. Veel vooraanstaande kunstenaars kwamen bij het gezin Willebeek le Mair over de vloer. Al vroeg bleek Henriëtte's aanleg voor tekenen. Na werk te hebben opgestuurd aan Maurice Boutet de Monvel kreeg zij van deze beroemde Franse jeugdboekillustrator adviezen hoe ze haar tekeningen kon verbeteren. Hiertoe volgde zij ook enkele jaren lessen bij A.H. van Maasdijk.

Dankzij het fortuin van haar vader is Henriëtte Willebeek le Mair altijd financieel onafhankelijk gebleven. Vandaar dat zij selectief te werk kon gaan in het aanvaarden van opdrachten. Hoewel zij haar hele leven heeft getekend, hoefde zij dit nooit om den brode te doen. Na haar huwelijk met baron Van Tuyll van Serooskerken, in 1922, ging Henriëtte Willebeek le Mair een vooraanstaande rol spelen in de Soefi-beweging. In een speciaal gebouwde ruimte bij hun huis naast het Haagse Vredespaleis organiseerden zij geregeld bijeenkomsten. Sinds deze tijd heeft zij bijna uitsluitend religieus werk getekend.

Henriëtte Willebeek le Mair overleed op 15 maart 1966 in Den Haag.

Werk

Vergeleken met collega-jeugdboekillustratoren uit haar tijd is het oeuvre van Henriëtte Willebeek le Mair beperkt in omvang. Bij de bibliografie van Rie Cramer, die een paar honderd titels telt, steekt het twintigtal van Willebeek le Mair schril af. Maar zij hoefde dan ook niet te leven van haar tekenwerk.

Haar illustratiewerk is opvallend gelijkvormig. Eigenlijk heeft ze zich beperkt tot versjesboeken. Ook haar manier van werken heeft bijgedragen aan die gelijkvormigheid. Al haar tekeningen zijn met waterverf ingekleurd. Hierdoor ontstaan kleurige prenten die veelal pastelachtig overkomen en daardoor een tamelijk brave, lievige indruk wekken. Wellicht dat de tekeningen daarom in Groot-Brittannië, de Verenigde Staten en Japan nog steeds veel gebruikt worden in geschenkboekjes bij geboortes.

Haar tekeningen zijn over het algemeen helder en overzichtelijk, maar ze zijn ook tamelijk vlak; er is weinig dieptewerking. Bovendien bekruipt je als kijker wel eens het gevoel dat er geen levende kinderen zijn getekend

[pagina 2]

maar poppetjes. Bij de versjes die zij illustreerde, probeerde Willebeek le Mair zo veel mogelijk van de inhoud in de tekening weer te geven. Daardoor kon ook iemand die het Engels niet beheerst de versjes begrijpen.

Waardering

Aangezien nagenoeg alle boeken van Henriëtte Willebeek le Mair in Engeland zijn uitgegeven, is haar werk daar bekender dan in ons land. In een artikel in het destijds veelgelezen The Studio zijn haar tekeningen met enthousiasme besproken. Ze worden vaak vergeleken met die van Kate Greenaway. Toch is er ook in Nederland aandacht aan haar besteed. In een artikel over Willebeek le Mair's kinderboeken is Aty Brunt zeer te spreken over het werk. Kritiek heeft zij op de Nederlandse uitgevers, die volgens haar te weinig moeite doen om Nederlandse boekjes met tekeningen van Willebeek le Mair te laten verschijnen.

In Nederland is het werk van Henriëtte Willebeek le Mair geregeld vergeleken met dat van Rie Cramer. Er is dan ook een zekere verwantschap. Bij het onder woorden brengen van de waardering willen critici het werk van de een nog wel eens afzetten tegen dat van de ander. Een voorbeeld is Cornelis Veth. Hij stelt dat Willebeek le Mair veel meer stijl en aanmerkelijk meer geest heeft dan Cramer. Ergens anders schrijft hij: ‘Tegenover de weinige oorspronkelijkheid, het karakterloze van Rie Cramer's laatste uitingen, is dit werk stijlvol en frisch, en van een veel

[pagina 2a]

[pagina 3]

beteren smaak en echter distinctie.’ Tegelijk geeft Veth aan dat het zijn smaak niet is. Hij noemt het genre ‘afgepast’, ‘keurig’ en ‘damesachtig’. Verrassingen worden uitgesloten en verrukkingen op afstand gehouden.

Terwijl Henriëtte Willebeek le Mair in Nederland in de vergetelheid is geraakt, is haar werk in Groot-Brittannië, de Verenigde Staten en Japan nog ongekend populair. Inspelend op deze populariteit zijn er talloze heruitgaven verschenen bij East-West Publications, een aan de Soefi-stichting gelieerde uitgeverij.

Bibliografie

In Nederland uitgegeven

Eerste Levensjaren. Met teekeningen van Henriëtte Willebeek le Mair. Rotterdam, Nijgh & van Ditmar, [1910], [1941], veranderde oplage [1957].

In het buitenland uitgegeven

E. Jaques-Dalcroze, Premières Rondes enfantines, Illustrations de H.W. Le Mair. Paris/ Neuchatel, Editeurs Sandoz, Jobin & Cie., 1904.

Our Old Nursery Rhymes. The original tunes harmonized by Alfred Moffat. Illustrated by H. Willebeek le Mair. London, Augener Ltd., [1911].

Little Songs of Long Ago. More old Nursery Rhymes. The original tunes harmonized by Alfred Moffat. Illustrated by H. Willebeek le Mair. London, Augener Ltd., [1912].

Schumann Album of Children's Pieces for Piano. With illustrations by H. Willebeek le Mair. London, Augener Ltd., [1913].

Grannie's Little Rhyme Book. No. 1 of Old Nursery Rhymes. Illustrated by H. Willebeek le Mair. London, Augener Ltd., [1913].

Mother's Little Rhyme Book. No. 2 of Old Nursery Rhymes. Illustrated by H. Willebeek le Mair. London, Augener Ltd., [1913].

Auntie's Little Rhyme Book. No. 3 of old Nursery Rhymes. Illustrated by H. Willebeek le Mair. London, Augener Ltd., [1913].

Nursie's Little Rhyme Book. No. 4 of Old Nursery Rhymes. Illustrated by H. Willebeek le Mair. London, Augener Ltd., [1913].

The Children's Corner. Rhymes by R.H. Elkin. Illustrations by H. Willebeek le Mair. London, Augener Ltd./ Philadelphia, David McKay, [1914].

Little people. Rhymes by R.H. Elkin. Illustrations by H. Willebeek le Mair. London, Augener Ltd/ Philadelphia, David McKay, [1915].

Old Dutch Nursery Rhymes. Illustrated by H. Willebeek le Mair. English version by R.H. Elkin. The original tunes harmonised by J. Röntgen, London, Augener Ltd./ Philadelphia, David McKay, [1917].

In Nederland verschenen

(Een volledige bibliografie is te vinden in het artikel van Prof. Heller; zie secundaire bibliografie.)

Het kinderhoekje. London, Augener Ltd./ Philadelphia, David McKay, [1914].

Klein volkje. Door H. Willebeek le Mair. London, Augener Ltd/ Philadelphia, David McKay, [1915].

Hollandse Kinderliedjes. Geïllustreerd door H. Willebeek le Mair, geharmonizeerd door J. Röntgen. London, Augener Ltd./ Philadelphia, David McKay, [1917].

Over Henriëtte Willebeek le Mair

Aty Brunt, H. Willebeek le Mair's kinderboeken. In: De witte mier, deel III, 1913.

Cornelis Veth, Geschiedenis van de Nederlandsche caricatuur en van de scherts in de Nederlandsche beeldende kunst. Leiden, Sijthoff, 1921.

Riet Neerincx, Henriëtte Willebeek le Mair. Den Haag, Rijksmuseum Meermanno-Westreenianum, 1974.

Friedrich C. Heller, Henriette Willebeek le Mair (1889-1966). Bibliografische Studie über eine holländische Kinderbuch-Künstlerin. In: Philobiblon: eine Vierteljahrsschrift für Buch- und Graphiksammler; hrsg. Von Ernst L. Hauswedell. Hamburg, Maximilian-gesellschaft, jaargang 40, juni 1996, blz. 98-148.

48 Lexicon jeugdliteratuur
oktober 1998