Lexicon van de jeugdliteratuur

[pagina 1]

Judith Viorst

door Roel Siegers

Judith Viorst (geboren Stahl) werd op 2 februari 1931 geboren te Newark, New Jersey (vs). Ze was de dochter van een accountant. Ze studeerde geschiedenis aan de universiteit van New Brunswick. In 1960 trouwde ze met de schrijver Milton Viorst; ze kreeg drie kinderen.

Judith Viorst schrijft columns voor diverse tijdschriften, kinderboeken, gedichten en tv-scripts. Nadat ze ruim twintig jaar had geschreven over de innerlijke wereld van kinderen en volwassenen, voelde ze de behoefte zich meer te verdiepen in de theoretische fundamenten van de psychologie. In 1981 studeerde ze af aan het Washington Psychoanalytic Institute. Ze werkte in die jaren als lerares creatief schrijven voor emotioneel gestoorde adolescenten en gaf individuele therapie aan volwassenen. Steeds meer besefte ze dat verlies een belangrijk thema voor haar was.

In 1970 kreeg ze een Emmy Award voor Annie, the woman in the life of a man.

Judith Viorst werd in 1973 bekroond met een Zilveren Griffel voor Dat is heel wat voor en kat, vind je niet?

Ze woont en werkt in Washington.

Werk

Op zeer jeugdige leeftijd begon Judith Viorst te schrijven; meestal ‘vreselijke gedichten over dode honden’ zoals ze zelf zegt. Haar eerste publikaties kregen weinig aandacht, maar dat veranderde toen ze de gebeurtenissen binnen haar gezin tot onderwerp nam. De drie opgroeiende zoons waren een bron van inspiratie voor haar.

In Dat is heel wat voor een kat, vind je niet? schrijft ze over de dood van een geliefd huisdier. Om dit verlies te verwerken, probeert de moeder samen met het jongetje tien dingen te bedenken waarom Roetje zo'n fijne poes is geweest. De begrafenis van het dier wordt ontroerend beschreven en het kind troost zich met de gedachte, dat er verse vis en melk in de hemel is.

De belangrijkste troost is, dat Roetje onder de grond verandert en door de tuin helemaal opgenomen wordt. ‘En helpt hij dan mee om bloemen en blaadjes te maken? vroeg ik. Ja zeker, zei mijn vader. Hij zorgt mee voor bloemen en voor de boom en voor het gras daaromheen. Dat is eigenlijk heel wat voor een kat, vind je niet?’

De fijnzinnige illustraties van E. Blegvad passen heel goed bij de tekst

[pagina 2]

en nodigen uit tot verdere bespiegelingen.

Alexander en de akelige, verschrikkelijke, grote, mislukte rotdag is meer een prentenboek. Doortje Hannig zet met krasserige zwarte lijnen het jongetje Alexander neer, een pechvogel. De dag begint al slecht als Alexander opstaat met kauwgom in zijn haar. Snel volgen allerlei kleine rampen elkaar op. Hij krijgt zeep in zijn oog, struikelt, mag in de schoolbus niet bij het raampje zitten, raakt met zijn voet beklemd in de lift en met rekenen en tekenen wil het ook niet lukken. Als hij uit school komt, krijgt hij vieze tuinbonen te eten, moet van zijn moeder een pyjama aan die hij haat en verzucht nog eens hartgrondig: Het is een akelige, verschrikkelijke, grote, mislukte rotdag geweest. Hij wil weg, verhuizen naar Australië. Moeder kan hem weinig troost bieden en zegt dat er zelfs in Australië van die rotdagen zijn.

Toen Judith Viorst merkte dat een van haar kinderen bang was voor boemannen onder het bed, schreef ze Monsters en vampiers, spoken en boemannen, duivels en dwergen, levende lijken en griezelige dingesen bestaan niet zegt mijn moeder. De kleuter in dit boek vertrouwt de geruststellende antwoorden van zijn moeder niet. ‘Moeders hebben het ook vaak bij het verkeerde eind. Soms krijg je zelfs straf voor dingen die je niet gedaan hebt en ben je teleurgesteld omdat




moeder zich niet aan haar woord houdt.’ Als het kind in bed ligt, komt er een spook aangeslopen. ‘Spoken bestaan niet echt, zegt mijn moeder...’ De laatste illustratie laat een opgelucht kind zien in de armen van zijn in een wit laken gehulde moeder.

Waardering

Het werk van Judith Viorst kreeg weinig aandacht van de critici, met uitzondering van Dat is heel wat voor een kat, vind je niet? Dit boek wordt vaak genoemd als men het heeft over de dood in het kinderboek.

In De Volkskrant van 2-6-1973 staat een kritische kanttekening: ‘J. Viorst praat 6 blz. lang over de vraag

[pagina 3]

of er een hemel bestaat. Ze komt tot de slotsom dat we dat niet zeker weten. Daarmee geeft ze de kinderen de kans zich te verbergen voor het feit dat de dood definitief is, want kinderen zien op die leeftijd een hemel als een gewoon vervolg van het leven op aarde.’

De meeste critici vinden dat dit boekje je precies leert wat de dood is, of zou kunnen zijn. Hoewel het bestemd is voor jonge kinderen is het eigenlijk niet aan leeftijd gebonden. Onduidelijk is waarom niet meer jeugdboeken van Judith Viorst in het Nederlands zijn vertaald, zeker na het succes van Dat is heel wat voor een kat, vind je niet?

Bibliografie

Keuze uit het werk voor volwassenen

Annie, the woman in the life of a man. Tv-script, 1970.

If I were in charge of the world and other worries; Poems for children and their parents (1981)

Necessary losses (1987): Noodzakelijk verlies. Vertaald door Stanneke Wagenaar. Baarn, Anthos, 1988.

Keuze uit de niet in het Nederlands vertaalde kinderboeken

Sunday morning (1968), I'll fix Anthony (1969), Try it again, Sam (1970), Rosie and Michael (1974), Alexander, who used to be rich last Sunday (1978).

In het Nederlands vertaalde kinderboeken

The tenth good thing about Barney (1971): Dat is heel wat voor een kat, vind je niet? Vertaald door J. Vonk. Met illustratries van E. Blegvad. Amsterdam, Kosmos, 1972.

Alexander and the terrible, horrible, no good, very bad day (1972): Alexander en de akelige, verschrikkelijke, grote, mislukte rotdag. Vertaald door Margriet Ruurs. Met illustraties van Doortje Hannig. Den Haag, Leopold, 1985.

My mama says there aren't any zombies, ghosts, vampires, creatures, demons, monsters, friends, goblins, or things (1973): Monsters en vampiers, spoken en boemannen, duivels en dwergen, levende lijken en griezelige dingesen bestaan niet, zegt mijn moeder. Vertaald door J. Vonk. Met illustraties van Kay Chorao. Amsterdam, Kosmos, 1974.

Over Judith Viorst

J.C.V., Dat is heel wat voor een kat, vind je niet? In: Verkenningen op het gebied van de jeugdliteratuur, jaargang 4 (1973/1974), nr. 1/2, blz. 28.

[Boekbespreking.] In: De Volkskrant, 2-6-1973. (Over Dat is heel wat voor een kat, vind je niet.).

[Boekbespreking.] In: Vrij Nederland, 17-11-1973. (idem).

Dolf Verroen, De dood in de jeugdliteratuur. In: Bzzlletin, jaargang 4 (1975), nr. 29.

Myrle Tjoeng, Dolf Verroen, De dood als onderwerp in kinder- en jeugdliteratuur. In: Literama, jaargang 10 (1975), nr. 11.

29 Lexicon jeugdliteratuur
juni 1992