Lexicon van de jeugdliteratuur

Taaldrukwerkplaats

door Peter van den Hoven

In maart 1976 is de eerste Taaldrukwerkplaats in Nederland geopend. Dat gebeurde in de Staatsliedenbuurt in Amsterdam Oud-West. Deze Taaldrukwerkplaats is een samenwerkingsverband van de Openbare Bibliotheek, de Stichting Wijkcentrum Oud-West, het Advies en Begeleidings Centrum en Stichting De Werkschuit, en bedoeld als permanente buurtvoorziening waar volwassenen en kinderen eigen teksten kunnen schrijven en drukken. Groepen buurtbewoners en vooral ook scholen maken van deze gelegenheid regelmatig gebruik.

De belangrijkste doelstelling van de Taaldrukwerkplaats is het stimuleren van jong en oud tot het gebruiken van verschillende toepassingsmogelijkheden van geschreven en gedrukte taal. Uitgangspunt daarbij is de verbinding tussen de concrete dagelijkse ervaringen en belevingen van volwassenen en kinderen én de wijze waarop deze in taal en beeld kunnen worden uitgedrukt. Immers, mensen hebben behoefte elkaar te vertellen over allerlei dingen die ze hebben meegemaakt en voor hen belangrijk zijn. Daarbij kan het gedrukte woord en beeld behulpzaam zijn. Door middel van het drukproces, de vermenigvuldiging en verspreiding van teksten in de buurt en op school wordt de participanten duidelijk gemaakt dat gedrukte mededelingen, zoals bijvoorbeeld in de krant en in een boek, van belang zijn om andere mensen te bereiken en te beïnvloeden. De Taaldrukwerkplaats is er op gericht de mondigheid van volwassenen en kinderen te stimuleren door hen te helpen op te komen voor hun eigen inzichten en belangen via het gesproken, geschreven en gedrukte woord. Daarbij gaat het niet in de eerste plaats om de produktie van literair-esthetische teksten of om het verzorgen van grafisch verantwoord drukwerk.

De Taaldrukwerkplaats kent een ‘taalgedeelte’ en een ‘drukgedeelte’. In het ‘taalgedeelte’ van de werkplaats wordt, onder deskundige begeleiding, een creatief proces op gang gebracht, waarbij door middel van een veelheid aan vormen van taalexpressie eigen ervaringen van de deelnemers worden opgeroepen, uitgewisseld en geordend. Daarbij kan gebruik gemaakt worden van (prenten)boeken uit de bibliotheek om vanuit platen en tekst tot eigen woorden en teksten te komen. Ook door middel van het dramatiseren van allerlei situaties, zowel verbaal als non-verbaal, wordt gepoogd ervaringen te beleven en te onderzoeken om zo tot eigen teksten te komen.

Het drukken van deze teksten gebeurt in het ‘drukgedeelte’ van de Taaldrukwerkplaats waar allerlei druktechnieken beschikbaar zijn. Het gebruik daarvan wordt afgestemd op de groep waarmee gewerkt wordt. Deze technieken zijn onder andere: verschillende stempeltechnieken, zetten met boekdrukletters, stencillen, drukken met de limograaf, boekdrukken, zeefdrukken, sjabloneren en offsetten. De gedrukte teksten worden vermenigvuldigd en verspreid zodat zoveel mogelijk mensen er kennis van kunnen nemen. Het gebeurt wel dat men tot de produktie van een eigen boek komt (verhalen, gedichten, reportages), dat in de uitleen van de bibliotheek wordt opgenomen.

Qua doelstelling en technieken sluit de Taaldrukwerkplaats aan bij de (taal)pedagogische ideeën van de Franse onderwijsvernieuwer Celestin Freinet (1896-1966). In de praktijk van het Freinet-onderwijs wordt gebruik gemaakt van de zogenaamde ‘vrije tekst’ terwijl als techniek de drukpers wordt gehanteerd. De Taaldrukwerkplaats biedt een hoeveelheid middelen waarover in de normale onderwijsleersituatie niet kan worden beschikt. Als zodanig vormt zij een extra stimulans tot taal- en andere creatieve uitingen in het kader van levensecht taal- en leesonderwijs.

Sinds enige tijd ontstaan ook in andere plaatsen in Nederland Taaldrukwerkplaatsen (ook wel Drukhuizen genoemd), tot eind 1981 in Den Haag, Rotterdam, Utrecht en Amersfoort.

Bibliografie

Lexicon jeugdliteratuur
september 1982