Lexicon van de jeugdliteratuur

Craig Strete

door Joke Linders-Nouwens

Craig Kee Strete werd in 1950 geboren in Fort Wayne (Indiana, VS). Hij verloor al vroeg door een verkeersongeluk zijn ouders en werd op zevenjarige leeftijd geadopteerd door blanke Amerikanen. Zo raakte hij los van de Cherokee-cultuur. Hij groeide op in Los Angeles. Op vijftienjarige leeftijd begon hij te schrijven. Na het mislukken van een carrière als filmer zette hij een tijdschrift op voor Amerikaanse indianenverhalen: Red Planet Earth. De eerste nummers, die hij zelf onder verschillende namen volschreef, werden een succes. Zeven boeken, waaronder vier voor kinderen, zijn tot nu toe in het Nederlands vertaald. Met de pijn die het liefheeft en haat werd in 1985 vermeld op de Vlag en Wimpellijst.

Werk.

Craig Strete is een zeer veelzijdige en controversiële schrijver die de inspiratie voor zijn verhalen put uit de mythen en legenden van de Cherokee-indianen. Doordat hij zelf opgroeide in twee culturen is hij zich sterk bewust van de gespletenheid van de Amerikaanse indianen, die zich enerzijds door scholing, kleding en werkwijze zoveel mogelijk gedragen als blanke Amerikanen, anderzijds voortdurend worstelen met hun indiaanse identiteit en verleden. Dit dualisme beheerst heel zijn werk.

In de jaren zestig raakte Strete verwikkeld in een hevige identiteitscrisis en ging hij op zoek naar zijn indiaanse wortels. Hij vertoefde in kringen waar veel drugs werden gebruikt. Daar ontmoette hij de zanger Jim Morrison met wie hij samen een aantal gedichten, popteksten en verhalen schreef.

Zijn eerste verhalenbundel, Als al het andere faalt kunnen we de zweep leggen over de ogen van het paard en hem laten huilen en slapen, beleefde in 1976 in Nederland een werelddebuut; de Amerikaanse editie volgde pas in 1980. De verhalen werden een groot succes. Tijdens een verblijf in Nederland kort na publikatie wist hij veel

publiciteit te trekken door een week lang in de etalages van Atheneum Boekhandel in Amsterdam te werken aan een tweede boek.

Het succes van zijn eerste verhalen bracht hem ertoe zich volledig op het schrijven toe te gaan leggen. ‘Schrijven voor kinderen is belangrijk, omdat de komende generatie vooral zal moeten leren leven met het feit dat de indianenwereld niet meer bestaat, terwijl je toch als indiaan geboren bent.’

In bijna alle verhalen, ook die voor kinderen, speelt de doodsthematiek een grote rol. Ook dat gegeven gaat terug op de opvattingen van indianen dat dood en leven een hechte eenheid vormen. De oude verhalen benadrukken steeds weer dat de mens niet moet vluchten voor de dood, dat de dood bij het leven hoort zoals goed en kwaad onafscheidelijk zijn.

Kinderboeken

Alle kinderboeken van Craig Strete zijn in het Nederlands vertaald en werden geprezen om de rijkdom van taal en verbeeldingskracht. Kritiek was er vooral op de keuze van de titels en op de soms wat moeilijk toegankelijke stijl en verhaaltechniek. Strete zelf is ervan overtuigd dat kinderen een veel grotere verbeeldingskracht hebben dan de meeste volwassenen geneigd zijn te denken en derhalve ook veel meer begrijpen.

In Spiegel je gezicht is het ten ondergaan van de indianencultuur het sterkste uitgewerkt. Enerzijds is er de roep van de stad en de aantrekkelijke buitenwereld, anderzijds de armoe en uitzichtloosheid van het reservaat. Toch is vertrek uit het reservaat niet de oplossing, omdat er dan iets doodgaat, omdat voor ouders en grootouders het leven dan zinloos wordt. Een echte oplossing wordt niet gegeven.

Grootvaders reisdoel bevat drie verhalen waarvan met name het titelverhaal op ontroerende wijze laat zien hoe kleinzoon Little Thunder afscheid neemt van zijn stervende opa die alles voor hem betekent. De wijsheid en de verhalen van zijn opa vormen een houvast voor zijn eigen levensreis.

Met de pijn die het liefheeft en haat is gebaseerd op een oud symbolisch verhaal dat laat zien dat alleen dankzij het kwade het goede tot zijn recht kan komen. Een vreemde oude man komt steeds naar het dorp om naar de kinderen te kijken. Hij wordt door iedereen gewantrouwd maar hij blijkt wel degene te zijn die het meisje Natina redt uit de klauwen van een boosaardige Sjamaan en een jaloerse dorpsgenoot. Het verhaal, rijk aan symbolen en motieven, is geschreven in een wat plechtstatige stijl. Door een vrij ingewikkelde vertelvorm creëerde Strete een sprookjesachtige sfeer, die als nadeel heeft dat het verhaal daardoor voor veel lezers moeilijk toegankelijk is.

Bibliografie

12 Lexicon jeugdliteratuur
oktober 1986