Lexicon van de jeugdliteratuur

(1982-2014)–Jan van Coillie, Wilma van der Pennen, Jos Staal, Herman Tromp– rechtenstatus

Gerard van Straaten

door Koos Schulte

Gerard van Straaten werd op 17 april 1924 in Den Haag geboren. Van de vijf broers die het gezin telde, werden er twee tekenaar: hijzelf en zijn broer Peter. Als kleine jongen leerde hij perspectief tekenen van zijn vader. Op de hbs was tekenen zijn beste vak; hij ging vervolgens dan ook naar de Middelbare school voor kunst en kunstnijverheid te Arnhem. De school was gedurende de hongerwinter van 1944 tot ver na de bevrijding gesloten. Pas in 1947 kon van Straaten zijn studie illustratief tekenen afronden. Hij belandde op een reclamebureau, waar hij een collega werd van Pim van Boxsel, een illustrator die van grote betekenis is geweest voor zijn verdere tekenloopbaan. Vervolgens trad hij in dienst van de Marten Toonder-studio's, waar hij onder meer strips en veel illustratief werk maakte voor Tom Poes Weekblad.

In 1953 kreeg Van Straaten als free-lance tekenaar zijn eerste illustratie-opdracht van uitgeverij Kluitman: Patava de holenjongen van C. Wilkeshuis. Tot aan het begin van de jaren negentig heeft Van Straaten voor diverse uitgevers, maar vooral voor Kluitman, veel illustratie-opdrachten uitgevoerd. Omdat hij jarenlang de enige illustrator was van het blad Ping, werkte hij met de pseudoniemen Sidoan en Mannus om de indruk te wekken dat er meer tekenaars aan het blad werkten. Illustraties bij feuilletons in de grote weekbladen ondertekende hij vaak met Bianca.

Momenteel houdt hij zich vooral bezig met zijn grote fascinatie: het op groot formaat schilderen van zeegezichten met zeilschepen in olieverf. Hij woont met zijn vrouw in een boerderij in het Veluwse dorpje Oeken.

Werk

Bij de Toonderstudio's kon Van Straaten zich bekwamen in alle kneepjes van het vak. Hij verrichtte voor tijdschriften illustratief werk, werkte mee aan het maken van achtergronden voor verschillende animatiefilms en zette met Cees van de Weert, de chef-tekenkamer van Marten Toonder, de strip Marco Polo op.

Als illustrator van kinderboeken heeft Gerard van Straaten een enorm oeuvre op zijn naam staan. In de jaren vijftig en zestig werkte hij veel met oostindisch inkt en penseel, daarna meer met oostindisch inkt en pen. Het tekenwerk is niet constant van kwaliteit, wat vooral te wijten is aan de vele opdrachten die Van Straaten kreeg te verwerken. Hij heeft bijvoorbeeld honderden Kluitman-pockets geïllustreerd, waaronder diverse series,

Uit De Kameleon houdt koers van H. de Roos

zoals Commissaris Achterberg, De Discus en Pietje Bell. Voor de reeks die bij het grote publiek het bekendst is, de Kameleon, illustreerde hij ruim vijftig delen.

Het meeste werk van Gerard van Straaten zou men realistisch kunnen noemen. In veel van zijn werk geeft hij het leven op het platteland in al zijn knusheid weer, bijvoorbeeld in de Weltevree-boeken, de Harm Jan en Tieneke-reeks en de bekende Bakkertje Deeg-serie. Flitsender zijn de illustraties die hij voor de oudere jeugd maakt: de sportieve Heintje, de inventieve Draadje en de avontuurlijke Lex Coster.

Tot zijn beste illustratiewerk behoren de jeugdboeken over de zee, zoals Zeesleper vast die tros, Mannen van de koopvaardij en De Eendracht onder vol zeil.

In 1980 illustreerde Gerard van Straaten De horizon zeilde mee, dag na dag... het reisverslag van Herman Jansen, de eerste Nederlander die solo om de wereld zeilde tussen 1972 en 1976. De technische details en de geheel eigen, soms exotische sfeer heeft Van Straaten suggestief weten weer te geven in tekeningen van (gewassen) oostindisch inkt.

Twee jaar later verscheen Alleen rond de wereld. In dit stripverhaal werkt Gerard van Straaten het verslag uit van solozeiler Eilco Kasemier, die met het jacht Bylgia twee jaar lang in zijn eentje de wereldzee-

en trotseerde. Het figuurtje Bylgi laat Van Straaten optreden als Kasemiers ‘betere ik’, zijn beschermengel; een vondst, die het verhaal een extra dimensie geeft.

Van 1967 tot 1978 werkte Van Straaten mee aan het jeugdblad van de rabo-bank, Ping, waarvoor hij talloze illustraties maakte en ook stripverhalen van wisselende kwaliteit, zoals Ping Li Ping, de ruimtevaartstrip SP-3 en de westernstrip Buffalo Kid.

Veel illustraties maakte Van Straaten voor Libelle, Donald Duck en Waterkampioen.

Bibliografie

Een keuze uit door Gerard van Straaten geïllustreerde jeugdboeken

Alle boeken zijn uitgegeven bij uitgeverij Kluitman te Alkmaar, tenzij anders aangegeven.

Chr. van Abkoude, Pietje Bell-reeks (8 delen), 1958-1962.

M. Bakker, Harm Jan en Tieneke-serie (14 delen), 1967-1987.

W. Bergmans, In het voetspoor van Marco Polo, 1977.

G. Betlem jr, Goed spoor verkenners, 1954.

G. Betlem jr, Koentje wint een spoortrein, 1956.

G. Betlem jr, De overval in het spoorwegmuseum, 1959.

G. Betlem jr, Avontuur op de autobaan, 1962.

A. Beuving, Vuur aan bakboord, 1965.

W. Blokker, Mijn eigen leesboekjes-serie (4 delen), 1966-1967.

P. Brons, Het komplot in de houthaven, 1965.

H. van Delden, De Eendracht onder vol zeil, 1979.

M. Diekmann, Driemaal is scheepsrecht. Den Haag, Leopold 1960.

R. van Dijk, Vacantie met 'n oude tuf, 1956.

B. Dubbelboer, De verdwenen old-timer, 1976.

E.R. van den Eerenbeemt, Een huis vol plezier, 1962.

E.R. van den Eerenbeemt, Een vakantie op het water, 1965.

H. Faber, De laatste reis van de Ameland, 1972.

J. ter Haar, Heintje-serie (3 delen), 1954-1956.

J. ter Haar, Overwinnaars van Andes en Amazone, 1955.

M. Hamsun, De Langerud-Kinderen, 1957.

W. van Helden, Commissaris Achterberg-serie (6 delen), 1956-1959.

N. van Hichtum, Kek de jonge koper-eskimo, 1957.

A.D. Hildebrand, Schip der verstekelingen. Amsterdam, Meulenhoff. 1957.

S.R. van Iterson, Voetspoor in de Andes, 1958.

S.R. van Iterson, De schrik der wijde vlakten, 1959.

S.R. van Iterson, In de greep van de Rio Negro, 1960.

C.J. Kievit, Dik Trom-serie (6 delen), 1965-1982.

J. Martin, De Hilly vaart uit, 1966.

P. Nierop, Weltevree-serie (2 delen), 1953-1954.

H.J. Popping, Sieger de bronsman, 1956.

H. de Roos, Kameleon-serie (52 delen), 1955-1989.

W.N. van der Sluys, Zeesleper vast die tros, 1955.

W.N. van der Sluys, Draadje-serie (7 delen), 1954-1964.

J.G. Thieme, Lex Coster-serie (12 delen), 1955-1960.

W. Vening, De kinderen van ‘Weltevree’, 1980.

C. Wilkeshuis, Patava de holenjongen, 1953.

E. Zandstra, De Friezen van het Flevo-Meer, 1953.

P.J. Zonruiter, Mannen van de koopvaardij, 1954.

Stripverhalen

Almanak van Uilenspiegel (strips: Rex Rijvers, Het raadsel van het Hoge Woud). Brussel, uitgeverij J. Hoste, 1951.

G. van Straaten, Mister Robinson en de jacht op de linker schoen. (Uitgave schoenenfabriek Robinson, 1955)

G. van Straaten, A.D. Hildebrand, De avonturen van Bert en Bettie Brinta (6 delen). Foxhol, uitgave Brinta, 1956-1957.

G. van Straaten, H. Baljet, Ping boek. Rabobank 1973.

G. van Straaten, E. Kasemier, Alleen rond de wereld - De avontuurlijke zeiltocht van Eilco Kasemier via Kaap Hoorn. Weesp, uitgeverij De Boer Maritiem, 1982.

G. van Straaten, J. Kamstra, Jopie Slim en Dikkie Bigmans-serie (5 delen). Alkmaar, uitgeverij Kluitman, 1983-1985.

Over Gerard van Straaten

Kees en Evelien Kousemaker (sam.), Wordt vervolgd. Utrecht, Het Spectrum, 1979.

Harry Bekkering e.a., De hele Bibelebontse berg. Amsterdamdam, Querido, 1989, blz. 323, 540, 580.

Koos Schulte, Net als meneer Jetses. In: Stripschrift, jaargang 22 (1989), nr. 10, blz. 4-11.

28 Lexicon jeugdliteratuur
februari 1992

Vorige Volgende