Lexicon van de jeugdliteratuur

[pagina 1]

Barbara Sleigh

door Conny Meijer

Barbara Sleigh werd op 9 januari 1906 geboren in Worcestershire, Engeland, als dochter van Bernard Sleigh en Stella Philip. Haar vader was kunstschilder. Toen Barbara klein was, vertelde hij haar en haar broer prachtige verhalen. Barbara was nog erg jong toen haar vader het gezin verliet. Haar moeder moest de kost verdienen, waardoor Barbara zichzelf moest bezighouden, zeker toen haar broertje naar kostschool ging. In haar werk komen vaak meisjes voor die min of meer in dezelfde situatie verkeren.

Nadat Barbara Sleigh de St. Catherine's School te Bromley had doorlopen, volgde zij een studie aan de West Bromwich School of Art. Daarna haalde zij haar Art Teacher's diploma in Londen.

In 1935 trouwde zij met David Davis. Ze kregen één zoon en twee dochters.

Barbara Sleigh heeft gewerkt als art teacher en als lecturer. Samen met haar man werkte zij voor ‘Children's Hour’, een radioprogramma van de bbc. Het bekendst is zij echter als schrijfster van kinderboeken.

Barbara Sleigh overleed 13 februari 1982 in Winchester, Engeland.

Werk

In Als ik de bloeiende liguster ruik... beschrijft Barbara Sleigh een groot deel van haar jeugd. Haar dromerige aard, haar hang naar geborgenheid en haar voorliefde voor geheimzinnigheid blijken reeds vroeg aanwezig. Samen met haar iets oudere broer Linwood leeft zij zich uit in fantasievolle spelletjes, waar de volwassenen vaak weinig begrip voor tonen. Als schrijfster kan zij later haar fantasieën kwijt in haar kinderboeken. De drie boeken over Karbonkel, een deftige kat die is betoverd door een heks, vormen het hoogtepunt in haar werk.

Haar taalgebruik is eenvoudig maar beeldend. Door de lezer zo nu en dan heel direct toe te spreken, schept zij een verbondenheid en medeplichtigheid met de hoofdpersonen uit het verhaal en hun geheimzinnige avonturen. Katten, eenzame oude vrouwen en grote, geheimzinnige huizen komen veelvuldig voor in de boeken van Barbara Sleigh. Ook grote keukens, waar heerlijke hapjes worden bereid, vormen een belangrijk deel van de entourage waarbinnen de gebeurtenissen plaatsvinden.

De kinderen in haar boeken creëren vaak een eigen wereld, waarin

[pagina 2]

volwassenen een ondergeschikte rol spelen. Zij trekken zich terug op een eigen gebiedje, zoals in Niemand mag het weten, waarin vijf kinderen op een verwaarloosd stukje grond een aantal katjes grootbrengen. Jenny, een van de kinderen, woont samen met haar vader, die door een ongeluk niet meer kan schilderen en daarom besluit te gaan schrijven. Hierin is de geschiedenis van Sleigh's vader te herkennen. Ook in Het geheim van de lappendeken geeft vader een schilderscarrière op om voor zijn gezin te kunnen zorgen. In dit boek laat een oude tante een lappendeken na. Deze door het leven teleurgestelde tante leidde een teruggetrokken bestaan. Pas na haar

[pagina 3]

dood wordt duidelijk dat een hardnekkig misverstand haar leven onnodig heeft verzuurd. Een verwijzing naar de rijke oudtantes van de schrijfster ligt voor de hand.

In deze boeken wordt een fantasievolle werkelijkheid gepresenteerd. Maar in de meeste boeken van Barbara Sleigh lopen realiteit en droomwereld sterk door elkaar. Zo is Petsie de sneeuwbal het verhaal van een tot leven gekomen sneeuwpop, die door twee kinderen in de koelkast wordt verzorgd. In Negenennegentig draken tellen broer en zus draken en schapen om in slaap te vallen. In hun dromen, die parallel lopen, moeten zij schapen redden uit de klauwen van draken in een landschap dat vaag doet herinneren aan hun slaapkamer. In Jasmijn logeert een ouderloos meisje enkele weken in een oud verwaarloosd landhuis. Via een kast in de kinderkamer stapt Jasmijn terug in de tijd. De lezer leert met Jasmijn dat er tijdens de Eerste Wereldoorlog nog een grote afstand bestond tussen huiseigenaren en hun personeel. De afstandelijke verwondering van Jasmijn leidt de aandacht van de lezer nadrukkelijk naar het verschil in levenswijze tussen verleden en heden.

Karbonkel

In dit boek speelt Barbara Sleigh heel subtiel met fantasie en werkelijkheid. Als de vakantie begint lijkt er voor Rosemarie Brown een saaie tijd aan te breken. Haar moeder moet als weduwe haar pensioentje aanvullen door voor anderen te naaien. Rosemarie moet zichzelf maar wat vermaken. Als haar klasgenootjes haar spottend beklagen houdt zij zich onverschillig. Maar ze piekert hoe zij haar moeder kan helpen aan wat extra geld.

Als Rosemarie besluit een bezem te kopen om bij andere mensen te werken, weet zij niet dat hiermee een groot avontuur begint. De bezem is een heksebezem en de kat, die zij samen met de bezem heeft gekocht, blijkt een betoverde kat. Als Rosemarie kennis maakt met John, beweert ze dat zij de kat kan verstaan als ze de bezem vasthoudt. Ze vertelt John dat de kat, die luistert naar de naam Karbonkel, de verdreven kattenkoning van het stadje is. John en Rosemarie besluiten Karbonkel uit zijn betovering te bevrijden. Zij worden hierin gedwarsboomd door twee heksen. De kinderen kunnen met hulp van Karbonkel en de vliegende bezem de toverkracht van de heksen verbreken. Daarmee komt Karbonkel vrij en kan hij zijn rechtmatige plaats in het kattenrijk weer innemen. De heksen worden gewone, nette oude mevrouwen, met wie je als kind graag een kopje thee drinkt.

Na Karbonkel verschenen nog twee boeken over de kat en zijn familie: Het koninkrijk van Karbonkel en Karbonkel en Calidor. Ook hier worden heksachtige mevrouwtjes slacht-

[pagina 4]

offer van hun eigen streken en lossen Rosemarie en John met veel vindingrijkheid en een tikje toveren de problemen van de heksen en de katten op. Sleigh heeft werkelijkheid en fantasie in deze boeken kunstig verweven, waardoor het karakteristieke van de katten goed naar voren komt en de fantasie geloofwaardig lijkt.

Waardering

De boeken van Barbara Sleigh werden goed ontvangen. Veel boeken zijn vertaald. Hoewel Karbonkel haar bekendste boek is, worden ook haar andere boeken gewaardeerd. Zij wordt wel op één lijn gezet met Mary Norton en Alan Garner als een van de belangrijkste schrijvers van fantasieboeken.

Bibliografie

Keuze uit niet vertaalde boeken

Singing Wreath (1957), The Seven Days (1958), North of Nowhere (1964), Pen, Penny, Tuppence (1968), West of Widdershins (1971), Stirabout Stories (1972).

In het Nederlands vertaalde boeken

Carbonel (1955): Karbonkel. Bewerkt door Piet Heus. Met illustraties van Reintje Venema. Hoorn, Westfriesland, 1962. (In 1975 samen met Het koninkrijk van Karbonkel uitgegeven als Karbonkel en zijn koninkrijk.)

The Patchwork Quilt (1956): Het geheim van de lappendeken. Vertaald door A.J. Richel. Met illustraties van Reintje Venema. Hoorn, Westfriesland, 1966.

The kingdom of Carbonel (1959): Het koninkrijk van Karbonkel. Bewerkt door Piet Heus. Met illustraties van Reintje Venema. Hoorn, Westfriesland, 1963. (In 1975 samen met Karbonkel uitgegeven als Karbonkel en zijn koninkrijk.)

No One Must Know (1962): Niemand mag het weten. Vertaald door A.J. Richel. Met illustraties van Reintje Venema. Hoorn, Westfriesland, 1963.

Jessamy (1967): Jasmijn. Vertaald door Hannie van Till. Met illustraties van Reintje Venema. Hoorn, Westfriesland, 1975.

The snowball (1969): Petsie de sneeuwbal. Vertaald door C. van der Hulst. Met illustraties van Patricia Drew. Hoorn, Westfriesland, 1979.

Ninety-Nine Dragons (1974): Negenennegentig draken. Vertaald door Mila Koopman. Met illustraties van Reintje Venema. Hoorn, Westfriesland, 1976.

Grimblegraw and Wuthering Witch (1978): Grommelgrom en de heks Hommeles. Vertaald door Floor Jonkers. Met illustraties van Glenus Ambrus. Hoorn, Westfriesland, 1979.

Carbonel and Calidor (1978): Karbonkel en Calidor. Vertaald door M. Slagt-Prins. Met illustraties van Reintje Venema. Hoorn, Westfriesland, 1979.

Over Barbara Sleigh

Barbara Sleigh, The smell of Privet (1971): Als ik de bloeiende liguster ruik... Vertaald door Mila Koopman. Met illustraties van Reintje Venema. Hoorn, Westfriesland, 1979.

Geoffrey Trease, Barbara Sleigh. In Twentieth-Century Children Writers. Londen, Mc.Millan, 1983, blz. 705-706.

28 Lexicon jeugdliteratuur
februari 1992