Lexicon van de jeugdliteratuur

Katrien Seynaeve

door Jan van Coillie

Katrien Seynaeve is op 21 november 1949 in Gent geboren. Ze groeide op in Izegem, een dorp in West-Vlaanderen. Vader Seynaeve is bekend van de taalboeken Taal en leven, moeder was kleuterleidster. Katrien Seynaeve studeerde psychologie in Gent. In haar studententijd bewerkte ze enkele boeken van de populaire Vlaamse schrijver Abraham Hans. Na haar studie was ze enige tijd medewerkster van het tienertijdschrift Top magazine. Ze verzorgde er een brievenrubriek en schreef bijdragen over controversiële onderwerpen als geloof, emancipatie, racisme en apartheid. Tegenwoordig doceert ze psychologie in het hoger onderwijs in Oostende.

Seynaeve raakte verslingerd aan avontuurlijke reizen en die brachten haar aan het schrijven. Voor haar debuut Vrede nu?... (1985) kreeg ze de Prijs van de Vlaamse Kinder- en Jeugdjury. Het boek werd ook bekroond met prijzen van de provincies Oost- en West-Vlaanderen in 1986 en 1987. In 1993 sleepte ze opnieuw de Provinciale prijs van West-Vlaanderen in de wacht voor Een wolk als afscheid. Het boek kreeg in 1989 ook de Van Maerlantprijs. In 1998 werd Een piano in de tuin bekroond met de driejaarlijkse prijs voor jeugdliteratuur van de provincie Oost-Vlaanderen.

Werk

De meeste boeken van Katrien Seynaeve ageren tegen racisme en onverdraagzaamheid. Ze zijn geënt op de actualiteit en steunen op een grondige analyse van de feiten. Haar debuut Vrede nu?... is ontstaan na de inval in de kampen van Sabra en Chatilla waarbij achthonderd mensen koelbloedig werden vermoord. Het verhaal wordt ver-

teld door Anna, die aan de universiteit van Jeruzalem een vakantiecursus volgt. Via haar medestudenten, haar zus, haar zwager Saul die in het Israëlische leger meestrijdt, en haar Libanese vriend Bernard krijgt ze inzicht in de verschillende standpunten. Het boek is gebaseerd op Seynaeve's eigen ervaringen. In 1982 volgde ze zelf cursussen geschiedenis en modern Hebreeuws in Jeruzalem.

De problematiek van joden laat Katrien Seynaeve niet los. Ook in Een muur van kristal (1990) is het een belangrijk motief. De directe aanleiding voor dit boek is de val van de Berlijnse Muur op 9 november 1989. Terwijl de zestienjarige Käthe Braun euforisch meehelpt bij de afbraak, reageert haar grootmoeder verward en depressief. Samen met haar nieuwe West-Berlijnse vriendin gaat Käthe op zoek naar een verklaring voor oma's vreemde gedrag. Beetje bij beetje komt ze te weten wat haar oma precies eenenvijftig jaar geleden heeft doorstaan tijdens de Kristallnacht. Oma's verhaal confronteert Käthe met de verschrikkingen van de oorlog en de jodenvervolging.

Ook Een piano in de tuin (1995) behandelt het thema van joodse oorlogservaringen. Het is het waargebeurde verhaal van een meisje dat als kleuter het concentratiekamp Theresienstadt overleeft.

Aan Oeboentoe (1992) gingen vier reizen naar Zuid-Afrika vooraf. Het boek steunt op jarenlange research en talrijke gesprekken met blanken, kleurlingen en zwarten. Oeboentoe is een Xhosa-spreekwoord dat ‘Mensen zijn mensen door andere mensen’ betekent. Matti, een kleurling van zestien, maakt van dichtbij het einde van de apartheid mee. Aan de vooravond van het belangrijke referendum van president De Klerk over gelijkberechtiging laat hij zich inschrijven op een school waar hij met blanke meisjes en jongens in de klas zit. In gedachten maakt hij een fotoreportage van de geschiedenis van zijn land. Het boek maakt de pijn en de frustraties van de apartheid schrijnend duidelijk.

De droom van drie kapiteins (1994) speelt zich eveneens af in Zuid-Afrika. Het is bedoeld voor iets jongere lezers. Het laat zien hoe apartheid een gemengd clubje kinderen dreigt uiteen te drijven. Door de ogen van de tienjarige hoofdpersoon wordt duidelijk wat apartheid in het gewone leven betekent: absurde regels, je vrienden verliezen, bedreigingen en angst.

In enkele van haar boeken behandelt Katrien Seynaeve delicate thema's waarover het mensen vaak moeilijk valt te praten. Op een indringende manier legt ze bloot hoe de omgeving reageert op lijden, aftakeling en dood. Een wolk als afscheid (1988) speelt in Indonesië. De achttienjarige Fran is overleden aan botkanker. Door middel van herinneringen en overdenkingen van haar ouders, zus, kennissen en dokter tijdens de uitvaartmis worden de laatste maanden van haar leven gereconstrueerd. Hoofdrolspelers zijn Fran die

zich wanhopig verzet tegen haar ziekte, en haar dokter die haar zo open en eerlijk mogelijk inlicht.

In Verdwaald in de mist (1997) is de beginnende dementie van de opa van Anse het centrale thema. Opa neemt Anse mee op een reis die voor hem een poging blijkt een stuk van zijn jeugd te herleven. Met de moed der wanhoop klampt hij zich vast aan zijn herinneringen. Heel scherp voelt hij aan hoe hij zijn geheugen verliest.

Katrien Seynaeve combineert in haar boeken een vlotte, journalistieke stijl met emotionele geladenheid. Opvallend zijn haar rake beschrijvingen, die zich kenmerken door precisie en evocatieve kracht. Met slechts enkele woorden schept ze een scherp en sfeervol beeld van een bepaalde plaats. Ze doseert zorgvuldig beschrijvingen en dialogen. De dialogen klinken vlot en natuurlijk. Soms legt ze in één gesprek de kern van een historisch conflict bloot. Het vertelstandpunt dat ze hanteert, vergroot de inleving van de lezer zonder dat ze als auteur stelling moet nemen. Want dat is typerend voor de boeken van Katrien Seynaeve: het oordeel laat ze over aan de lezer. Haar boeken zetten jongeren ertoe aan, na te denken over actuele problemen en conflicten en roepen op genuanceerd een persoonlijk standpunt te bepalen.

Een piano in de tuin

Ruth leefde als kleuter in een joods getto in Praag. In 1943 werd ze gedeporteerd naar Theresienstadt, die ‘heel speciale stad’ voor joden. Aan het eind van de oorlog verliest ze haar ‘memme’ en wordt ze in bescherming genomen door een Duitse verpleegster. Tot haar vijftiende leeft ze in een Australisch gezin dat haar heeft geadopteerd. Als haar echte vader opduikt, neemt die haar mee naar New York. Ze komt in een orthodox-joodse wijk terecht.

Haar verhaal is ingebed in de zoektocht van Tony, de zoon uit het Australische gezin. Hij reist naar New York waar hij Ruth hoopt te vinden. Ze ontwijkt hem aanvankelijk maar stuurt hem wel twee pakjes met brieven die haar verhaal vertellen. Aan het eind van het boek ontmoeten Tony en Ruth elkaar. Maar hun gesprek is uitzichtloos, ze zijn te ver uit elkaar gegroeid. Heel knap schetst Katrien Seynaeve de gespletenheid van Ruth en haar onmacht om te ontsnappen uit de gesloten streng-orthodoxe gemeenschap waarin ze leeft.

Katrien Seynaeve geeft in dit boek niet alleen een aangrijpend beeld van de ellende in het getto en in Theresienstadt, maar ook een gedetailleerde kijk op de zeer gesloten Sathmargemeenschap waarin Ruth voor en na de oorlog leeft.

Waardering

De boeken van Katrien Seynaeve hebben overwegend goede persreacties gekregen. Recensenten waarderen de open en eerlijke manier waarop ze moeilijke thema's aanpakt, haar precieze stijl en de verzorgde op-

bouw van haar romans. Volgens Luc Lammens ‘combineert Vrede nu?... de kwaliteiten van een goede documentaire, een realistisch maar fijnzinnig liefdesverhaal en een literair erg genietbaar jeugdboek.’ Een wolk als afscheid beklijft, meent Dirk Musschoot, ‘en dat heeft zowel te maken met het onderwerp als met de manier waarop het door Katrien Seynaeve is behandeld.’ Ruud Kamphoven schreef over Een muur van kristal in het Brabants Dagblad: ‘De schrijfster weet heel subtiel de verhoudingen tussen oma, vader en zijn dochter te schetsen. Dat alles zit op zo'n natuurlijke manier in elkaar dat het een spannend verhaal blijft, van het begin tot het einde.’ Luc Lannoy noemde Een piano in de tuin ‘een emotioneel verhaal dat lezers van circa 12-13 jaar veel stof en gelegenheid biedt om verbazing, onbegrip en woede te ventileren’ (Leesidee). Dezelfde criticus had bedenkingen bij Verdwaald in de mist, dat hij als ‘gewild literair’ bestempelde. Rik Pareit noemde Vrede nu?... in Knack ‘ontwapenend levensecht’, maar vond tevens dat er te veel gepraat in voorkwam. Herman de Graaf vond De muur van kristal te snel geschreven naar aanleiding van een gebeurtenis, in plaats vanuit een duidelijk beeld van een hoofdpersoon en een samenhangende intrige.

Bibliografie

49 Lexicon jeugdliteratuur
februari 1999