Lexicon van de jeugdliteratuur

[pagina 1]

Anna Sewell

door Ineke Haykens

Anna Sewell werd op 30 maart 1820 geboren in Yarmouth, Engeland. Zij was de dochter van Isaac Sewell (een bankier) en Mary Wright (een schrijfster). Haar ouders waren Quakers. Anna deed het huishouden, zodat haar moeder zich geheel aan haar schrijfcarrière kon wijden. Vanaf 1860 gaf zij ook drie avonden per week les aan de plaatselijke mijnwerkers en arbeiders.

Anna Sewell leed waarschijnlijk aan een chronische of nooit opgemerkte bot- of spierziekte. Als jong meisje verzwikte ze haar enkel en vanaf die tijd kon ze niet meer normaal lopen. Toen ze midden dertig was, was ze zo kreupel dat ze zich alleen met behulp van een door een pony getrokken wagentje kon verplaatsen. In 1871 werd zij ziek en kreeg ze te horen dat ze niet meer dan achttien maanden te leven had. Aan het eind van dat jaar begon ze aan Black Beauty, haar enige boek. Vijf jaar later leefde ze nog en werkte ze er nog steeds aan.

Ze maakte de publikatie van het boek nog net mee, maar stierf een paar maanden later, op 25 april 1878.

Werk

Black Beauty verscheen in november 1877. Op de titelpagina van de eerste druk stond: ‘Black Beauty, his grooms and companions; the autobiography of a horse, translated from the original equine’. In 1891 kwam het in de Verenigde Staten uit onder de titel Black Beauty: His Grooms and Companions. Het boek werd later bewerkt tot bioscoopfilm en televisieserie.

Black Beauty gaat over de beleve-

[pagina 2]

nissen van een paard dat in handen van verschillende eigenaars komt. Het ik-verhaal beschrijft de ups and downs in het leven van het rijtuigpaard. Black Beauty vertelt ons over haar gelukkige jeugd. Dan gaat er iets mis. Ze daalt door verschillende verkopen steeds verder op de sociale paardenladder. Ze valt in handen van mensen die niet weten hoe ze met paarden om moeten gaan. Ze wordt geslagen met de zweep, beledigd, ze lijdt honger en wordt verwaarloosd. Door een aantal gelukkige toevalligheden valt ze in handen van Joe, nu een welvarend man, die als onervaren stalknecht haar ooit bijna gedood had. Joe maakt het weer goed met het oude paard en Black Beauty leidt voortaan een leven als een prinses.

Zoals bij de meeste namaak-autobiografieën uit de negentiende eeuw is de bedoeling van dit boek, een aantal verschillende sociale ‘settings’ te beschrijven. Het heeft een sterk moraliserend doel. Na Anna Sewells dood vond men een briefje, waarin stond dat de speciale bedoeling van haar boek was, ‘dat paarden vriendelijker en met meer begrip behandeld werden’. Het was geschreven als protest tegen de strakke opzetteugel en andere ernstige wreedheden die paarden werden aangedaan. De wrede gewoonte bij rijtuigpaarden een opzetteugel te gebruiken, werd mede door toedoen van dit boek afgeschaft. In feite gaat het boek net zo goed over




menselijk sociaal leed als drankzucht en armoede.

Dat het een soort traktaat was, is zeker. Exemplaren ervan werden in de Verenigde Staten onder stalknechten, koetsiers enzovoort verspreid. Anna Sewell was sterk door haar moeder beïnvloed, schrijfster van traktaten en moraliserende gedichten over kinderleed, moedige ouders en drankmisbruik.

Waardering

Black Beauty wordt beschouwd als het populairste dierenverhaal uit de negentiende eeuw. Het boek deed de ‘dierenautobiogra-

[pagina 3]

fie’, een populair genre aan het eind van de achttiende en het begin van de negentiende eeuw herleven. Een halve eeuw was dit genre niet beoefend. Het manuscript van Black Beauty werd dan ook zonder succes aan enige uitgevers aangeboden; uiteindelijk werd het geaccepteerd door Jarrold in Norwich. De verkoop kwam traag op gang, maar tegen de tijd dat de auteur in april van het daaropvolgende jaar stierf, waren al bijna 100.000 exemplaren verkocht. Al snel verschenen vier Engelstalige edities en vertalingen in het Frans, Italiaans en Duits. In 1935 schatte de uitgever dat er ongeveer twintig miljoen exemplaren verkocht waren.

Generaties lezers, vooral meisjes, hebben tranen vergoten om het lot van Black Beauty. Toch komt Black Beauty zelden voor in bibliografieën. Volgens Arbuthnot en Sutherland is één van de oorzaken daarvan dat Black Beauty, waarschijnlijk een echt paard (volgens Sewell was het karakter van Black Beauty gebaseerd op Bessie, het paard van haar broer Philip), niet praat en denkt als een paard. Zij is als een mens gevoelig voor het sociale en morele karakter van de mensen met wie zij leeft. Zij is buitengewoon behoudend als het gaat om een gewoonte als roken. Daar heeft ze een enorme hekel aan. Haar gevoelige geest stoort zich aan onbeschaafd taalgebruik, vieze kleren en een dranklucht. En dat doet ze niet als paard, omdat ze bij haar herinneringen aan een slechte behandeling oproepen, maar als Victoriaanse dame. Black Beauty zit zo boordevol menselijke eigenschappen dat ze als paard niet langer overtuigend is. Arbuthnot en Sutherland vinden het verhaal ook ziekelijk droevig en sentimenteel.

Margery Fisher daarentegen noemt het boek noch sentimenteel noch antropomorf. Zij beschouwt het boek wel degelijk als klassieker.

Margeret Blound ten slotte noemt Black Beauty het beroemdste en meest geliefde dierenverhaal aller tijden.

Bibliografie

Enkele vertalingen van Black Beauty

Black Beauty, his grooms and companions; the autobiography of a horse (1877): Edelzwart. De geschiedenis van een paard. Vertaald door Bernardus. 's Hage, H.L. Smits, 1891.

Mijn paardeleven. Vertaald door Martin Deelen. Bussum, Classics Nederland, 1961. (Reeks Beroemde boeken in woord en beeld nr. 117.)

Black Beauty. Vertaald door R.W.M. Veen-Bakhuis. Met illustraties van Victor Bouter. Amsterdam, L.J. Veen, 1968.

Black Beauty. Het leven van een paard. Vertaald door F. Heeresma. Met illustraties van Everett Raymond. Harderwijk, Centrale Uitgeverij, 1974.

De nieuwe avonturen van Black Beauty. Vertaald door F. Heeresma. Met illustraties van Everett Raymond. Harderwijk, Centrale Uitgeverij, 1974.

De avonturen van Black Beauty. Naar de gelijknamige NCRV t.v. serie. Vertaald door Ria

[pagina 4]

van Leeuwen. Bussum, De Gooise Uitgeverij, 1974. (Met 16 pagina's foto's.)

Black Beauty, Geautoriseerde vertaling van Elisabeth M. Stok. Den Haag, Zuidboek, 1977.

Black Beauty. Volledige vertaling van Rosemarie Panis. Met alle oorspronkelijke illustraties van Lucy Kemp-Welch. Sassenheim, Rebo, 1985.

Over Anna Sewell

May Hill Arbuthnot en Zena Sutherland, Children and books. Illinois, 1972, blz. 398-399.

Margeret Blount, Animal Land; the creatures of children's fiction. New York, 1974, blz. 249-253.

Margery Fisher, Who's who in children's books. Londen, 1975, blz. 46-47.

Mary Cadogan en Patricia Craig, You're a brick, Angela! A new look at Girls' Fiction from 1839-1975. Londen 1976, blz. 47-48.

Humphrey Carpenter en Mari Prichard, The Oxford Companion to Children's Literature. Oxford, 1984, blz. 64-65.

27 Lexicon jeugdliteratuur
oktober 1991