|
| |
| |
| |
Marcus Sedgwick
door Ingeborg Hendriks
Marcus Sedgwick werd in 1968 geboren in Preston, Engeland. Hij studeerde aan de universiteit van Bath eerst wiskunde, vervolgens economie en politicologie. Na zijn studie werkte hij in een boekhandel en bij verschillende uitgeverijen van kinderboeken. Vanaf 1994 begon hij zelf serieus te schrijven. In 2000 verscheen zijn eerste boek: Floodland, een jeugdroman over de gevolgen van de opwarming van de aarde. Voor dit boek kreeg Sedgwick de Brandford-Boase Award, een Britse debutantenprijs. Daarna volgden vele jeugdromans en enkele - door hem zelf geïllustreerde - prentenboeken. Zijn werk wordt in eigen land enthousiast ontvangen. The Dark Horse (Zwart paard) en The Book of Dead Days (Het boek van de dode dagen) stonden bijvoorbeeld op de shortlist van belangrijke prijzen als de Carnegie Medal en de Edgar Allan Poe Award. Naast schrijver is Sedgwick drummer in een band en beeldend kunstenaar.
| |
Werk
Marcus Sedgwick schrijft vooral over de donkere kant van het bestaan. In zijn boeken, meestal historische jeugdromans, verweeft hij vaak magische elementen. Het zichtbare en het onzichtbare vloeien in zijn verhalen in elkaar over.
Zwart paard speelt in de ijzertijd. De lezer wordt verplaatst naar de wereld van Sigurd, die in een kustdorp woont dat van de visvangst en het verbouwen van graan leeft. Als de dorpsbewoners een meisje in hun midden opnemen dat is opgegroeid tussen wolven, maken zij kennis met een hen onbekende magie. ‘Muis’, zoals het meisje wordt genoemd, kan met dieren communiceren en din- | |
| |
gen waarnemen door zich met hun geest te verbinden. Muis en Sigurd groeien samen op; er ontstaat een hechte band tussen de twee. Als ze een houten kistje op het strand vinden, leidt dit tot allerlei mysterieuze verwikkelingen. Het kistje brengt Muis op magische wijze in contact met haar eerste levensjaren. Ze blijkt geboren te zijn als prinses van de beruchte stam Zwart Paard. Deze stam zaait dood en verderf aan de kust en valt ook het dorp van Sigurd aan. Muis pleegt verraad en levert Sigurd en zijn volk over aan hun vijand.
Het boek van de dode dagen en De donkere trap zijn twee delen van één verhaal dat zich afspeelt in een ongedefinieerd verleden. Sedgwick creeert in deze boeken een wereld die doet denken aan die van Charles Dickens: het harde leven in een grote stad in de negentiende eeuw. In het verhaal treedt een personage op met de naam Kepler, een verwijzing naar de gelijknamige astroloog en natuurwetenschapper uit de zeventiende eeuw. Net als zijn historische naamgenoot houdt dit verhaalpersonage zich bezig met het trekken van horoscopen en heeft hij een camera obscura ontwikkeld. Daarnaast doet hij experimenten rond elektriciteit en magnetisme die in werkelijkheid pas in de negentiende eeuw plaatsvonden. Sedgwick past hier een verdichting van de tijd toe. Het gaat hem niet om de historische juistheid, maar om het scheppen van een wereld waarin magie een reële mogelijkheid lijkt. In deze context wordt het verhaal verteld van een Faustiaans, duivels pact en een magisch boek dat iedereen de antwoorden verschaft op vragen die voor de betreffende persoon het belangrijkst zijn. De illusionist Valeriaan heeft zich in het verleden tijdens zijn natuurwetenschappelijke studie ingelaten met gevaarlijke krachten. Om indruk te maken op de vrouw van zijn dromen wilde hij over magische kennis beschikken. In ruil daarvoor gaf hij zijn leven. Vijftien jaar kon hij geld en macht gebruiken voor alles wat hij maar wilde, daarna zou hij toebehoren aan de krachten die hij had opgeroepen.
Nu de vijftien jaar bijna om zijn, probeert hij zijn noodlot af te wenden met behulp van het magische boek. Hoofdpersoon Boy, het hulpje van Valeriaan, en zijn vriendin Wilg worden in de zoektocht naar dit magische boek meegesleept. Uiteindelijk vinden ze het boek en ook de oplossing die Valeriaan zoekt: hij kan zijn ziel inruilen voor de ziel van Boy, die geboren is exact op het moment dat Valeriaan het pact sloot. Valeriaan wil Boy doden om zelf te kunnen overleven, maar Kepler voorkomt dit door te suggereren dat Valeriaan zonder dat hij het weet de vader van Boy is. In De donkere trap wordt Boy ontvoerd door de keizerlijke garde. Maxim, de persoonlijk assistent van de keizer, is op zoek naar het magische boek om daarin te kunnen lezen
| |
| |
hoe hij de wens van de keizer kan vervullen: onsterfelijk worden en voor altijd regeren. Maxim slaagt er niet in het boek te bemachtigen; het wordt door Kepler achtergehouden. In plaats daarvan vindt Wilg het boek als zij met Kepler het paleis is binnengedrongen om Boy te bevrijden. Zij leest erin dat Boy zoon en troonopvolger is van de keizer. Hoewel Boy intensief op zoek was naar zijn identiteit, merkt hij nu dat deze informatie hem niets doet. Samen met Wilg verbrandt hij het boek en gaat hij met haar een zelfgekozen toekomst tegemoet.
In De voorspelling worden tijd en plaats precies aangeduid. Hoofdpersoon Alexandra Fox begint haar verhaal in november 1915 in het Engelse kustplaatsje Clifton Terrace en eindigt het in het Franse Rouen in augustus 1916. Hoewel de personages bedacht zijn, is het verhaal gebaseerd op ware gebeurtenissen uit de Eerste Wereldoorlog. Alexandra kan de dood van mensen voorspellen; in een visioen ziet zij haar eigen broer Tom sterven. Ze reist naar Frankrijk waar hij aan het front vecht. Zal ze hem op tijd vinden? En belangrijker nog: kan ze de toekomst veranderen?
De voorspelling laat zich lezen als een zoektocht naar identiteit. Explicieter komt dit thema naar voren in Zwart paard, Het boek van de dode dagen en De donkere trap. In Zwart paard is de onbekende identiteit van Muis vanaf het begin een groot mysterie. Als
Omslagontwerp: Steef Liefting
Muis door de stam van Sigurd wordt weggehaald bij een roedel wolven, kan ze niet praten. Later leert ze de taal van Sigurds volk, maar ze blijft wolfachtige trekken houden. Haar gave om in de geest van een dier te kruipen, zorgt voor angst en onbegrip. Alleen met Sigurd ontstaat een band, maar ook hij komt weinig te weten over haar achtergrond. Muis vertelt nauwelijks iets en lijkt zich ook weinig van haar verleden te herinneren. Haar herinneringen komen pas terug als ze gedwongen wordt het geheimzinnige kistje te openen dat ze op het strand gevonden hebben. Later - als Sigurd Wet- | |
| |
spreker is geworden en de verantwoordelijkheid draagt over zijn stam - leert hij een heel andere Muis kennen. Met een schok ontdekt hij dat zij hem en zijn volk in de armen van de vijand heeft gedreven: de stam van Zwart Paard waartoe ook Muis blijkt te behoren. Als Sigurd vlak daarna de kans krijgt om wraak op haar te nemen, merkt hij dat hij Muis niet kan doden. Ondanks alles is de band sterk. Huilend omarmen ze elkaar; dan verdwijnt Muis voorgoed in het bos om daar, ver van de mensen, haar leven te leiden.
Ook de identiteit van Boy uit Het boek van de dode dagen en De donkere trap is onbekend. Hij groeit op in de straten van de stad, zonder zijn ouders te kennen en zonder naam. Door de mensen om hem heen wordt hij kortweg ‘Boy’, ‘jongen’, genoemd. Ook Valeriaan neemt niet de moeite hem een echte naam te geven. Boy is voor hem niet meer dan een gebruiksvoorwerp dat hij gewetenloos wil opofferen om zijn eigen leven te redden. In De donkere trap is Boy vastbesloten uit te zoeken wie zijn ouders zijn. Maar als Wilg het antwoord vindt in het magische boek, beseft Boy dat zijn afkomst niets verandert aan wie hij is. Hij wil zijn vader, de keizer, niet opvolgen maar zijn eigen weg gaan. Wel krijgt de naam ‘Boy’ voor hem nu een nieuwe betekenis. Wilg heeft in het boek gelezen dat zijn moeder Sophie na zijn geboorte met hem moest vluchten en geen tijd had om hem een echte naam te geven. Tijdens haar vlucht zei ze steeds ‘jongen van me’, ‘mijn lieve Boy’. De naam Boy blijkt uiteindelijk toch een ‘echte’ naam, een naam om trots op te zijn.
Sedgwick bouwt de spanning in zijn verhalen zorgvuldig op. Kenmerkend voor zijn verteltechniek is de raadselachtigheid die overal doorheen glinstert. Er zijn geheimen en mysteries die heel langzaam en soms maar ten dele worden opgelost. In Zwart paard zijn de afkomst van Muis en het magische kistje zulke mysteries. De eerste zin van het boek roept direct al vragen op: ‘Het was Muis die het kistje vond.’ Verderop worden nog meer vragen opgeroepen: ‘Sigurd voelde beter dan wie ook aan dat Muis iets “zag”’ en ‘Geen van tweeën zag de man die doodstil tussen de rotsblokken lag, op geen twintig passen afstand van de plek waar ze het kistje hadden gevonden’. De nieuwsgierigheid van de lezer wordt op de proef gesteld, want hij krijgt niet meteen antwoord op zijn vragen. In plaats daarvan vertelt hoofdpersoon Sigurd over ‘de dag waarop ze Muis vonden’. Hoofdstukken vanuit een alwetend perspectief en hoofdstukken waarin Sigurd aan het woord is, wisselen elkaar af. Hierbij wordt veel heen en weer gesprongen in de tijd en geregeld zijn er vooruitwijzingen die dramatische gebeurtenissen suggereren.
Het boek van de dode dagen draait om
| |
| |
het geheim van Valeriaan. Boy merkt op dat zijn baas extreem prikkelbaar is. Bovendien moet hij ineens allerlei brieven voor hem bezorgen en vreemde opdrachten uitvoeren. Na enkele hoofdstukken lichten raadselachtige opmerkingen van Valeriaan een tipje van de sluier op. Hij laat los dat hij nog maar vier dagen heeft om zijn leven te redden en in een nachtmerrie roept hij: ‘Het komt, het komt...’. Op verschillende momenten belooft Valeriaan dat hij Boy en Wilg zal vertellen wat er aan de hand is, maar uiteindelijk doet hij zijn verhaal pas als het boek ruim over de helft is. Ook in De donkere trap zijn er allerlei geheimzinnige gebeurtenissen en uitspraken. Boy wordt om onduidelijke redenen ontvoerd naar het keizerlijk paleis en ‘voelt’ dat er onder aan de donkere trap naar de kerker iets is wat hem van het leven wil beroven. De geheimzinnigheid wordt nog vergroot door het lied dat Boy zijn medegevangene hoort zingen. Een lied dat hij ergens van kent - de lezer van Het boek van de dode dagen weet waarvan, want in dat boek speelde het lied ook al een rol. De tekst van het lied, dat herhaaldelijk in het verhaal opduikt, lijkt steeds van toepassing op de gebeurtenissen en roept een dreigende sfeer op. Uiteindelijk blijkt dat de moeder van Boy de schrijfster van het lied is. Zij en haar familie gingen ten gronde aan het magische boek, hetzelfde boek dat het leven van Boy op zijn kop zet.
Het mysterie in De voorspelling zijn de visioenen van Alexandra. Zij ziet, voelt en hoort dingen die voor anderen niet waarneembaar zijn. Alleen in Cassandra vindt ze herkenning: ook deze heldin uit de Griekse mythologie kon de dood voorspellen en werd door niemand geloofd. De vele verwijzingen naar Cassandra en de symbolische zwarte raven die in Alexandra's dromen opduiken, geven het verhaal een universeel karakter. Haar visioenen roepen bij Alexandra het gevoel op dat ze toeleeft naar een moment in de toekomst dat onontkoombaar is. Om dit te benadrukken heeft Sedgwick de hoofdstukken van het boek aflopend genummerd van 101 naar hoofdstuk 1. Dit werkt spanningverhogend. Samen met Alexandra leeft de lezer toe naar het moment waarop het lot van haar broer Tom zich voltrekt of door Alexandra wordt gekeerd.
Sedgwick kan worden gekarakteriseerd als een klassieke verhalenverteller die gebruikmaakt van oude verhaalmotieven en een sfeer creëert waarin het ongrijpbare steeds voelbaar aanwezig is. In Het boek van de dode dagen schrijft hij in zijn ‘noot van de auteur’ dat hij met het begrip ‘dode dagen’ doelt op de dagen tussen kerst en het nieuwe jaar: ‘een tijd waarin deuren opengaan tussen onze eigen wereld en de onzichtbare wereld’. Eigenlijk laat Sedgwick deze deuren in al zijn boeken opengaan.
| |
| |
| |
De voorspelling
De zeventienjarige Alexandra heeft de ‘gave’ om de dood van mensen in haar omgeving te voorzien. Omdat ze in het ziekenhuis van haar vader met oorlogsslachtoffers werkt en haar broers naar het front vertrekken, is dit zeer confronterend en verwarrend. Alexandra lijdt onder haar gave. Niemand gelooft haar en ze voelt zich eenzaam en onzeker. Keer op keer moet ze toezien hoe haar visioenen bewaarheid worden zonder dat ze er iets aan kan doen. Dit verandert als ze een voorspellende droom krijgt over de dood van haar jongste broer Tom. Dit keer zet ze alles op alles om het lot te keren. Ze weigert zich neer te leggen bij het idee dat de toekomst al vaststaat. ‘Als dat zo was zou het leven echt een monsterlijke gruwel zijn, zonder een kans aan je lot, je noodlot te ontsnappen. Het zou lijken op het herlezen van een boek dat je goed kent, een boek dat je van achteren naar voren leest, te beginnen bij het laatste hoofdstuk en teruglezend naar het eerste, terwijl je allang weet hoe het eindigt.’ Alexandra gaat de strijd met het noodlot aan en begeeft zich te midden van het oorlogsgeweld. Uiteindelijk wordt haar moed beloond. Door haar ingrijpen blijft het leven van Tom gespaard, al gebeurt dit op een indirecte manier. Alles gaat zoals Alexandra heeft voorzien, alleen blijkt zij daarin nu zelf een rol te spelen en is de uitkomst anders dan ze dacht. Alexandra komt sterk en vol zelfvertrouwen uit de gebeurtenissen te voorschijn. Door om te leren gaan met haar gave heeft ze ook om leren gaan met het leven: in het vertrouwen dat zij het lot van haarzelf en anderen kan beïnvloeden.
| |
Waardering
Het werk van Marcus Sedgwick heeft in Nederland en Vlaanderen weinig aandacht gekregen. Over Zwart paard verscheen in de bekende kranten en tijdschriften geen recensie. Aan Het boek van de dode dagen en De donkere trap waarderen recensenten vooral de spanning. Vanessa Joosen schrijft in de Leeswelp dat de voorliefde van Sedgwick voor spannende locaties en mysterieuze figuren bijdraagt aan de spanning van zijn verhalen. De finale van De donkere trap noemt zij zelfs ‘ongemeen spannend’. Als kritiek merkt zij op dat De donkere trap nauwelijks te lezen is zonder het voorafgaande deel, Het boek van de dode dagen. Ursula K. Le Guin mist in beide boeken psychologische diepgang. Zij schrijft in haar artikel in NRC Handelsblad dat Sedgwick niet overtuigt als schrijver van fantasy omdat hij ‘een innerlijke, morele strijd’ suggereert bij zijn personages, die hij vervolgens niet uitwerkt.
De voorspelling kreeg van Ed Franck en Annelies Marin een positieve beoordeling. Franck schrijft in De Standaard dat Sedgwick een originele invalshoek heeft gevonden om de Eerste Wereldoorlog te beschrijven:
| |
| |
hij schetst een behoorlijk beeld van het soldatenleed en heeft de psychologie van de personages goed uitgewerkt. Volgens Annelies Marin is De voorspelling meer dan een oorlogsroman. Zij typeert het verhaal als ‘een koud oorlogs- en tegelijkertijd verwarmend familiedrama, een strijd tussen lafaards en helden, een coming of age-historie over een mythologische prinses die gedumpt wordt in een harde realiteit, een duister verhaal waarin existentiële twijfel en onzekerheid elk wit spatje hoop zwart trachten te kleuren, en vooral een zoektocht naar waarheid, redding en geloven’ (de Leeswelp). Daarnaast is het volgens haar ook gewoon een ‘spannend en mysterieus verhaal’, ‘een verhaal dat pakt, uitdaagt en verandert’.
| |
Bibliografie
Niet in het Nederland vertaald
|
| Floodland (2000), Witch Hill (2001), Cowards (2003), My Swordhand Is Singing (2006), Blood Red, Snow White (2007), The Kiss of Death (2008) |
Jeugdboeken
|
| The Dark Horse (2002): Zwart paard. Vertaald door Annelies Jorna. Amsterdam, Van Goor, 2003. |
| The Book of Dead Days (2003): Het boek van de dode dagen. Vertaald door Annelies Jorna. Amsterdam, Van Goor, 2004. |
| The Dark Flight Down (2002): De donkere trap. Vertaald door Annelies Jorna. Amsterdam, Van Goor, 2006. |
| The Foreshadowing (2005): De voorspelling. Vertaald door Annelies Jorna. Amsterdam, Van Goor, 2008. |
Over Marcus Sedgwick
|
| Ursula K. le Guin, Er was eens duurt eeuwig. Fantasy laat zien waarom verhalen verteld moeten worden. In: NRC Handelsblad, 23-12-2004. [over Het boek van de dode dagen] |
| Vanessa Joosen, De donkere trap. In: De Leeswelp, jaargang 12 (2006), nr. 9, blz. 351. |
| Ed Franck, Een andere waarheid. In: De Standaard, 9-11-2007. [over De voorspelling] |
| Annelies Marin, Witte raven en vogels voor de kat. In: De Leeswelp, jaargang 14 (2008), nr. 4. [over De voorspelling] |
| Ingeborg Hendriks, De voorspelling, In: UittrekselBank Jeugd, zomer 2009. |
Jeugdliterom
|
| Verzamelde recensies en artikelen over Nederlandstalige jeugdliteratuur. De Jeugdliterom is te vinden in iedere openbare bibliotheek. |
Websites
|
| www.leesplein.nl |
| www.marcussedgwick.com |
81 Lexicon jeugdliteratuur
oktober 2009
|
|
Auteursrechtelijk beschermd